SVET I MI - VREMEPLOV -dogodilo se na današnji dan

[Bisernica]

17. maj





Na današnji dan 1917. godine umro vojvoda Radomir Putnik. Svetski dan telekomunikacija.


Na današnji dan 1917. godine umro vojvoda Radomir Putnik. Vojvoda i istaknuti vojskovođa srpske vojske bio je, u vreme kada je živeo i radio, najviši vojni autoritet u Srbiji. Artiljerijsku školu završio je u Beogradu, a kao profesionalni vojnik učestvovao je u svim ratovima koje je Srbija vodila od 1876. do 1916. godine. Od 1903, kao načelnik Generalštaba i ministar vojske, Putnik je rukovodio pripremama za predstojeće Balkanske ratove i Prvi svetski rat. Pod njegovom komandom srpska vojska izvojevala je Kumanovsku, Bitoljsku, Bregalničku, Cersku i Kolubarsku bitku. Narušenog zdravlja, vojvoda Radomir Putnik upućen je iz Skadra na Krf, a zatim u Francusku, u Nicu, gde je umro. Njegovi posmrtni ostaci preneti su u otadžbinu 1926. godine i sahranjeni na Novom groblju u Beogradu.

1395 - Poginuo Marko Kraljević, kralj, sin kralja Vukašina, junak epskih narodnih pesama 1335 - Rovine, 17.5.1395)

1615 - Štampan prvi ilustrovani list u svetu "Nove Anverske novine", Belgijanca Abrahama Verhofena

1685 - Poginuo Bajo Nikolić Pivljanin, crnogorski junak
(Piva - Vrtijeljka, 17.5.1685)

1749 - Rođen Edvard Džener, engleski lekar, pronalazač vakcine protiv velikih boginja (Berkli, 17.5.1749 - Berkli, 26.1.1823)

1838 - Umro Šarl Taljeran Perigor, francuski političar i diplomata
(Pariz, 12.2.1754 - Pariz, 17.5.1838)

1865 - Osnovana Međunarodna unija za telekomunikacije - ITU

1866 - Rođen Erik Lesli Sati, francuski kompozitor
(Oufler, 17.5.1866 - Pariz, 1.7.1925)

1874 - Rođen Anri Barbis, francuski književnik i političar
(Asnije, 17.5.1874 - Moskva, 30.8.1935)

1878 - Engleski inženjer i fizičar Dejvid Hjuz konstruisao mikrofon - "električno uvo"

1881 - Rođen Gavrilo Dožić, mitropolit crnogorsko-primorski i patrijarh srpski (Vrujci, 17.5.1881- Beograd, 7.5.1950)

1894 - Rođena Zora Petrović, slikar, profesor Akademije likovnih umetnosti u Beogradu, akademik Dobrica, 17.5.1894 - Beograd, 25.5.1962)

1902 - Rođen Ruholah Homeini, iranski verski vođa, ajatolah
(Homeini,17.5.1902 - Teheran, 3.6.1989)

1904 - Rođen Žan Gaben (Žan Aleksis Monkorže), francuski filmski glumac (Pariz, 17.5.1904 - Neji, 15.11.1976)

1906 - Rođena Zinka Kunc, operska pevačica
(Zagreb, 17.5.1906 - Njujork, 29.5.1989)

1918 - Rođena Birgit Nilson, švedska operska pevačica
(Vastra Karup, 17.5.1918 - Vastra Karup, 25.12.2005)

1921 - Rođen Mario Rijavec, slovenački kompozitor i dirigent
(Zagreb, 17.5.1921 - Ljubljana, 7.7.2006)

1926 - Rođen Vane Marinović, književnik
(Kosovska Mitrovica, 17.5.1926 - Beograd, 14.11.1999)

1934 - Rođen Dejan Mijač, pozorišni reditelj
(Bijeljina, 17.5.1934)

1950 - Rođen Janez Drnovšek, slovenački političar i državnik, član Predsedništva SFRJ, premijer i predsednik Slovenije
(Celje, 17.5.1950 - Ljubljana, 23.2.2008)

1984 - Umro Irvin Šo, američki književnik
(Njujork, 27.2.1913 - Davos, 17.5.1984)

1990 - Svetska zdravstvena organizacija zvanično skinula homoseksualnost sa liste mentalnih oboljenja, tim povodom, 17. maj se obeležava kao Svetski dan borbe protiv homofobije

2002 - Umro Ladislav Kubala, fudbaler
(Budimpešta, 10.6.1927 - Barselona, 17.5.2002)

2007 - Potpisan Akt o kanonskom jedinstvu Ruske pravoslavne crkve

[Bisernica]

18. maj





Na današnji dan 1711. godine rođen astronom Ruđer Bošković. Međunarodni dan muzeja ustanovljen je na 11. generalnoj konferenciji Međunarodnog saveta za muzeje, 1977. godine.


1711 - Rođen Ruđer Josip Bošković, matematičar, fizičar i astronom, jedan od poslednjih univerzalnih naučnika evropske humanističke tradicije. Uz nauku, bavio se i diplomatijom, a napisao je i više filozofskih rasprava. Živeo je i radio u Rimu, Milanu, Parizu i Londonu. Od 1735. godine objavio je veliki broj rasprava na latinskom, francuskom i italijanskom jeziku iz matematike, optike, fizike, astronomije... Bošković je proučavao Sunčeve pege, polarnu svetlost, putanje planeta, probleme hidraulike i mehanike. Vreme i prostor smatrao je relativnim, pa se s pravom može smatrati pretečom Ajnštajna.

Godine 1977. osnovan je Međunarodni dan muzeja ustanovljen, na 11. generalnoj konferenciji Međunarodnog saveta za muzeje. Tom prilikom, Savet, koji je svetska strukovna organizacija pri Unesku, uputio je poruku svetu, u kojoj je naglašeno da su "muzeji značajno sredstvo kulturne razmene, obogaćivanja kulture, razvoja međusobnog razumevanja, saradnje i mira među narodima".

1799 - Umro Pjer Ogisten Karon de Bomarše, francuski književnik
(Pariz, 24.1.1732 - Pariz, 18.5.1799)

1800 - Umro Aleksandar Vasiljevič Suvorov, ruski vojskovođa
(Moskva, 24.11.1729 - Petersburg, 18.5.1800)

1804 - Napoleon Bonaparta proglašen za francuskog cara

1868 - Rešenjem kneza Mihaila Obrenovića islam priznat kao veroispovest u Kneževini Srbiji

1872 - Rođen Bertran Rasel, engleski filozof, književnik i matematičar, osnivač i predsednik Međunarodnog suda za ratne zločine u Vijetnamu, nobelovac
(Vels, 18.5.1872 - Vels, 2.2.1970)

1883 - Rođen Valter Gropijus, nemački arhitekta, osnivač arhitektonske škole "Bauhaus"
(Berlin, 18.5.1883 - Boston, 5.7.1969)

1897 - Rođen Frenk Kapra, američki filmski reditelj, scenograf i producent
(Palermo, 18.5.1897 - La Kinta, 3.9.1992)

1899 - Rođen Dušan Nedeljković, filozof i etnopsiholog, profesor Filozofskog fakulteta u Beogradu, akademik
(Isakovo, 18.5.1899 - Beograd, 29.6.1984)

1899 - Počela Prva mirovna konferencija u Hagu (18.5 - 29.7)

1909 - Umro Džordž Meredit, engleski književnik
(Portsmaut, 12.2.1828 - Bokshil, 18.5.1909)

1911 - Umro Gustav Maler, austrijski kompozitor i dirigent, direktor Bečke opere
(Kalist, 7.7.1860 - Beč, 18.5.1911)

1919 - Rođena Margot Fontejn, britanska balerina
(Rejgejt, 18.5.1919 - Panama Siti, 21.2.1991)

1920 - Rođen Jovan Pavle Drugi (Karol Vojtila), poljski sveštenik, 264. poglavar Rimokatoličke crkve
(Vadovice, 18.5.1920 - Vatikan, 2.4.2005)

1923 - Rođen dr Vojin Šulović, ginekolog, profesor Medicinskog fakulteta u Beogradu, direktor Ginekološko-akušerske klinike, akademik
(Kuršumlija, 18.5.1923 - Guncati, 22.2.2008)

1934 - Rođen Nikola Simić, pozorišni, filmski i TV glumac
(Beograd, 18.5.1934)

1941 - Umrla Milka Trnina, operska pevačica
(Vezišče, 19.12.1863 - Zagreb, 18.5.1941)

1960 - Doneta odluka o osnivanju Medicinskog fakulteta u Nišu

1995 - Umro Aleksandar Godunov, ruski baletski igrač i filmski glumac
(Južno Sahalinsk, 28.11.1949 - Los Anđeles, 18.5.1995)

1997 - Umro Rihard Klajn, inženjer RTS-a
(Beograd, 18.5.1997)

1997 - Umro Mirko M. Kalezić, diplomata
(Danilovgrad, 17.9.1919 - Beograd, 18.5.1997)

1997 - Umrla Aleksandra Antonić, urednik Tanjuga
(Osijek, 4.7.1927 - Beograd, 18.5.1997)

2007 - Umro Mika Špiljak, hrvatski političar i državnik, predsednik SIV-a i Predsedništva SFRJ, narodni heroj
(Odra, 28.11.1916 - Zagreb, 18.5.2007)

[Bisernica]

19. maj



Pjer Križanić

Na današnji dan 1237. godine prenete mošti Svetog Save u manastir Mileševa. Godine 1890. rođen vijetnamski državnik Ho Ši Min.


Mošti Svetog Save, najmlađeg sina velikog župana Stefana Nemanje, prvog srpskog arhiepiskopa i utemeljivača Srpske pravoslavne crkve, prenete su iz bugarskog grada Velikog Trnova u manastir Mileševa, na danšnji dan 1237. godine. Sveti Sava (po rođenju Rastko Nemanjić) je preminuo 14. januara (po julijanskom kalendaru) 1236. u nekadašnjoj bugarskoj prestonici, pri povratku sa hodočašća u Jerusalimu. Njegov sinovac, srpski kralj Vladislav, inače zet bugarskog cara Asena, posle godinu dana je preneo njegove mošti iz Trnova u manastir Mileševu. Mošti Svetog Save nalazile su se u Mileševi, sve dok ih Sinan-paša nije odatle oteo, odneo u Beograd i spalio na brdu Vračar, 27. aprila 1594. godine. Na mestu za koje se veruje da se to odigralo podignut je Hram Svetog Save. SPC praznuje Svetog Savu 27. januara po gregorijanskom, odnosno, 14. januara po julijanskom kalendaru. Savindan se obeležava kao školska slava i kao Dan prosvete.

Vijetnamski državnik Ho Ši Min rođen je u Ngujen Tat Tanu 19. maja 1890. godine. Kao mladić, 1917. je boravio u Parizu, gde je postao socijalista i 1920. učestvovao u stvaranju Francuske komunističke partije. U gradu Guangdžou, 1924. godine, osnovao je Vijetnamski nacionalni pokret. Indokinesku komunističku partiju osnovao je 1930, a 1943. formirao je vijetnamski gerilski pokret, koji se borio protiv japanskih okupacionih snaga. Demokratsku Republiku Vijetnam proglasio je 1945. godine, ali je po povratku Francuza bio prisiljen da nastavi gerilsku borbu. Francuzi su poraženi 1953, a ženevska konferencija je priznala vijetnamski trijumf i dopustila vlast Ho Ši Minu u Severnom Vijetnamu. U Vijetnamskom ratu, od 1963, njegove komunističke snage sukobile su se sa Južnim Vijetnamom, koji je bio pod američkom dominacijom. Do ujedinjenja Vijetnama je došlo 1976. godine, kada je grad Sajgon dobio ime Ho Ši Min.

1649 - Prvi put upotrebljen naziv "Komonvelt", kojim je Oliver Kromvel označio englesku republiku

1762 - Rođen Johan Gotlib Fihte, nemački filozof (Ramenau, 19.5.1762 - Berlin, 27.1.1814)

1802 - U Francuskoj ustanovljen Orden legije časti za civilne i vojne zasluge

1825 - Umro Klod Anri Sen Simon, francuski filozof, socijal-utopista (Pariz, 17.10.1760 - Pariz, 19.5.1825)

1861 - Rođena Neli Melba (Neli Porter Mičel), australijska operska pevačica (Bernli, 19.5.1861 - Sidnej, 23.2.1931)

1890 - Rođen Petar-Pjer Križanić, karikaturista i slikar, rodonačelnik srpske i jugoslovenske karikature i pionir političke karikature kod nas (Glina, 19.5.1890 - Beograd, 31.1.1962)

1898 - Umro Vilijam Gledston, engleski političar i državnik, premijer Velike Britanije (Liverpul, 29.12.1809 - Havarden, 19.5.1898)

1906 - Otvoren alpski tunel Simplon između Italije i Švajcarske

1909 - Rođen Đorđe Kostić, pijanista, književnik i lingvista (Ruma, 19.5.1909 - Beograd, 22.11.1995)

1910 - Planeta Zemlja prošla kroz rep Halejeve komete

1912 - Umro Boleslav Prus (Aleksandar Glovacki), poljski književnik (Hrubješov, 20.8.1847 - Varšava, 19.5.1912)

1929 - Umro Dragomir Krančević, violinista (Pančevo, 4.10.1847 - Beč, 19.5.1929)

1930 - Rođen Nikica Kalođera, kompozitor i dirigent (Beograd, 19.5.1930 - Zagreb, 27.1.2006)

1935 - Umro Lorens od Arabije (Tomas Edvard Lorens), engleski pukovnik, arheolog, književnik i ratnik (Vels, 15.8.1888 - Morton, 19.5.1935)

1955 - Rođen Branislav Petrušević Petrući, glumac (Peć, 19.5.1955)

1976 - Umro Borivoje Stevanović, slikar (Niš, 14.10.1878 - Beograd, 19.5.1976)

1994 - Umrla Žaklina Buvije Kenedi Onazis, supruga američkog predsednika Džona Kenedija i grčkog brodovlasnika Aristotela Onazisa (Sautempton, 28.7.1929 - Njujork, 19.5.1994)

2004 - Umrla Nadežda Starčević, muzički urednik Dramskog programa Radio Beograda (Ljubljana, 20.4.1923 - Beograd, 19.5.2004)

2006 - Umro Arsenije Arsa Milošević, TV reditelj (Pljevlja, 28.10.1931 - Beograd, 19.5.2006)

2006 - Umro Slobodan Boda Anastasijević, novinar i urednik Radio Beograda (Beograd, 26.2.1927 - Beograd, 19.5.2006)

[Bisernica]

20. maj





Pojava časnog krsta u Jerusalimu. Međunarodni dan metrologije.


1506. - Umro Kristifor Kolumbo, đenovski moreplovac, otkrio Ameriku
(Đenova, 1446 ili 1451 - Valjadolid, 20. 05. 1506)

1597. - U Veneciji štampan prvi srpski bukvar - Bukvar Inoka Save

1799. - Rođen Onore de Balzak, francuski književnik
(Tur, 20. 05. 1799 - Pariz, 18. 08. 1850)

Balzak je začetnik evropskog književnog realizma. Karijeru je započeo 1829. godine romanom "Poslednji huan". U narednih 19 godina napisao je 91 roman. Na oko 20 hiljada stranica prikazao je široku galeriju likova iz svih slojeva francuskog društva, kao i ekonomske, političke i kulturne prilike toga doba. Sva njegova dela čine celinu poznatu pod nazivom "Ljudska komedija". Izdvajamo romane: "Evgenija Grande", "Izgubljene iluzije", "Sjaj i beda kurtizana" i "Čiča Gorio". Posebno mesto u Balzakovom opusu zauzimaju "Golicave priče" - bokačovske po strukturi, ali po duhu klasičan primer francuske erotske tragikomike, poznate kao "galski humor".

1806. - Rođen Džon Stjuart Mil, engleski filozof i ekonomista
(London, 20. 05. 1806 - Avinjon, 08. 05. 1873)

1834. - Umro Mari Žozef di Matije La Fajet, francuski markiz, general i političar
(Overnj, 06. 09. 1757 - Pariz, 20. 05. 1834)

1844. - Rođen Anri Carinik Ruso, francuski slikar
(Laval, 20. 05. 1844 - Pariz, 04. 09. 1910)

1873. - Levi Štraus i Jakob Dejvis dobili sertifikat za proizvodnju džinsa "Levi Štraus"

1875. - Osnovan Međunarodni biro za mere i tegove
U prisustvu predstavnika 17 država osnivača Međunarodnog biroa za mere i tegove usvojena je "Metarska konvencija" kojom su metar i kilogram opšteprihvaćeni za međunarodne mere. U spomen na ovaj događaj ustanovljen je Međunarodni dan metrologije. U našoj zemlji se ovaj dan obeležava u organizaciji Saveznog zavoda za mere i dragocene metale, imajući u vidu naše kontinuirano učešće u Međunarodnom birou od 1879. godine.

1882. - Rođena Sigrid Undset, danska književnica, nobelovac
(Kalundborg, 20. 05. 1882 - Lilehamer, 10. 06. 1949)

1896. - Umrla Klara Šuman, nemačka pijanistkinja i kompozitor
(Lajpcig, 13. 09. 1819 - Frankfurt na Majni, 20. 05. 1896)

1908. - Rođen Džems Stjuart, američki filmski glumac, dobitnik "Oskar"-a
(Indijana, 20. 05. 1908 - Los Anđeles, 02. 07. 1997)

1927. - Američki avijatičar Čarls Lindberg prvi preleteo Atlantik monoplanom "Duh Svetog Luisa" na relaciji Njujork - Pariz

1932. - Amerikanka Amelija Erhart preletela Atlantik

Istog datuma, ali 5 godina posle Lindbergovog preleta Atlantika, na sličan poduhvat odlučila se Amelija Erhart, jedna od najznačajnijih žena u istoriji vazduhoplovstva. Rođena u Bostonu 1898. godine, za vreme Prvog svetskog rata bila je vojna bolničarka, a po njegovom završetku socijalni radnik. U svet vazduholovstva ušla je 18. juna 1928. godine, kada je, leteći sa pilotom Vilmerom Štulcom, postala prva žena koja je preletela Atlantik. Dobila je počasnu titulu - komandant leta, a mediji su joj dali nadimak Ledi Lindi, simbolično je povezavši sa Čarlsom Lindbergom. Ovako stečena slava nije međutim bila dovoljna Ameliji, te ona odlučuje da po svaku cenu preleti Atlantik kao pilot. Bez znanja roditelja uči da pilotira. Posle obavljenih priprema i kupovine avion "lokid vega", 20. maja 1932. godine, sa aerodroma Harbor Grejs na Njufaundlendu, krenula je na put preko Atlantika. Posle 15 časova i 8 minuta leta sletela je na jednu livadu nedaleko od Londonderija i postala prva žena - pilot, koja je preletela Atlantik. Uz slavu, dobila je i odlikovanje američke vlade - Avijatičarski krst za zasluge. Poginula je 1937. godine, u blizini ostrva Houlend, u Tihom okeanu, na svom poslednjem poduhvatu - putu oko sveta.

1940. - Umro Verner fon Hajdenstam, švedski književnik, nobelovac
(Olshamer, 06. 07. 1859 - Evralid, 20. 05. 1940)

1941. - Nemački desant na Krit u Drugom svetskom ratu

1956. - Rođen Boris Akunjin (Grigorij Šalvovič Čhartišvili), ruski filolog i književnik
(Gruzija, 20. 05. 1956)

1989. - Skupština Srbije donela odluku o raspisivanju Zajma za privredni preporod Srbije

1993. - Umro Stevan Bodnarov, slikar i vajar
(Gospođinci, 12. 08. 1905 - Beograd, 20. 05. 1993)

1993. - Umro Dragoljub Janošević, šahovski velemajstor
(Beograd, 09. 07. 1923 - Beograd, 20. 05. 1993)

1997. - Umro Svetozar Malešev, direktor "Zmajevih dečjih igara"
(Beodra, 13. 09. 1935 - Novi Sad, 20. 05. 1997)

1999. - U NATO agresiji na SRJ bombardovana bolnica "Dr Dragiša Mišović' "

2000. - Umro Žan Pjer Rampal, francuski flautista
(Marsej, 07. 01. 1922 - Pariz, 20. 05. 2000)

2007. - Alpinistička ekspedicija Srbije osvojila Mont Everest

2008. - Umro Aleksandar Pražić, muzičar, glavni organizator Muzičke produkcije RTV Vojvodine
(Petrovaradin - Novi Sad, 20. 05. 2008)

[Bisernica]

21. maj





Na današnji dan rođen velikan svetske književnosti Dante Aligijeri. Na zasedanju Državnog sabora u Skoplju 1349. godine usvojen "Dušanov zakonik".


Godine 1265. rođen je Dante Aligijeri, italijanski književnik. Plemićko poreklo ga nije sprečilo da postane jedan od najreprezentativnijih pesnika ljudskog trpljenja i nadanja. Prvo Danteovo pesničko delo "Mladenački život" nadahnuto je ljubavlju prema Beatrisi, koju je upoznao u najranijoj mladosti i koja je odigrala presudnu ulogu u njegovom životu i stvaranju. Zbog sukoba sa papom Bonifacijem morao je da zauvek napusti Firencu. Poslednjih 20 godina svog života proveo je u političkoj emigraciji. Politička aktivnost nije ga učinila slavnim kao što je to bio slučaj sa njegovim "besmrtnim putovanjem kroz pakao", ovekovečenim u remek-delu svetske književnosti.

Na zasedanju Državnog sabora u Skoplju 1349. godine usvojen je "Dušanov zakonik" ("Zakonik blagovjernago cara Stefana") - u spomen na ovaj događaj, 21. maj se obeležava kao Dan pravosuđa Srbije.

1471 - Rođen Albreht Direr, nemački slikar i graver
(Nirnberg, 21.5.1471 - Nirnberg, 6.4.1528)

1639 - Umro Tomazo Kampanela, italijanski filozof i književnik
(Stil, 5.9.1568 - Pariz, 21.5.1639)

1674 - Jan Treći Sobjeski krunisan za kralja Poljske

1845 - Rođen Toša Jovanović, pozorišni glumac
(Veliki Bečkerek, 21.5.1845 - Beograd, 5.2.1893)

1861 - Rođen Milorad Gavrilović, pozorišni glumac
(Valjevo, 21.5.1861 - Beograd, 26.4.1931)

1892 - Rođen Radivoje Kašanin, matematičar

1904 - U Parizu osnovana Međunarodna fudbalska federacija(FIFA), za prvog predsednika izabran Robert Geren

1913 - Rođena Rajka Borojević, književnica i osnivač Dragačevske zadruge žena
(Pješivac, 21.5.1913 - Beograd, 6.6.1973)

1916 - Rođen Vladimir Rolović, diplomata
(Crmnica, 21.5.1916 - Stokholm, 7.4.1971)

1917 - Rođen Antonije Marinković, književnik
(Korman, 21.5.1917 - Kruševac, 30.7.1987)

1918 - Prvo vazdušno bombardovanje jednog grada u istoriji ratovanja - nemački avioni bombardovali Pariz u Prvom svetskom ratu

1921 - Rođen Andrej Dimitrijevič Saharov, sovjetski atomski fizičar, tvorac atomske bombe, akademik, nobelovac
(Moskva, 21.5.1921 - Moskva, 14.12.1989)

1928 - Rođen Eduard Sađil, saksofonista, član Džez orkestra RTB-a
(Beograd, 21.5.1928 - Beograd, 26.5.1999)

1934 - Rođen Zvonimir Skerl, dirigent, pijanista i kompozitor
(Zagreb, 21.5.1934)

1949 - Umro Klaus Man, nemački književnik
(Minhen, 18.11.1906 - Kane, 21.5.1949)

1956 - Eksplozija prve hidrogenske bombe na pacifičkom ostrvu Bikini

1958 - Rođen Željko Simić, urednik listova "Student" i "Vidici", ministar kulture Srbije, upravnik Narodnog pozorišta u Beogradu, profesor Akademije za bezbednost i diplomatiju
(Beograd, 21.5.1958)

1990 - Umro Božidar Kovačević, književnik
(Beograd, 26.8.1902 - Beograd, 21.5.1990)

1991 - Ubijen Radživ Gandi, indijski političar i državnik, premijer Indije
(Bombaj, 20.8.1944 - Sriperumbuduri, 21.5.1991)

2000 - Umrla Barbara Kartland, engleska književnica
(Birmingem, 9.7.1901 - London, 21.5.2000)

2000 - Umro ser Džon Gilgud, engleski pozorišni i filmski glumac, dobitnik Oskara (London, 14.4.1904 - Ejlsberi, 21.5.2000)

2006 - Referendumom o državnom statusu Crna Gora postala nezavisna država

2007 - Umrla Darinka Vukotić Plaović, pozorišna glumica
(Kraljevo, 22.8.1919 - 21.5.2007)

2007 - Umro Božidar Boki Veljković, novinar i urednik Prvog programa Radio Beograda(Vučitrn, 1933 - Beograd, 21.5.2007)

2008 - Umro dr Mirjana Stupar, profesor i dekan Farmaceutskog fakulteta u Beogradu, šef Katedre farmacije na Medicinskom fakultetu u Banjaluci
(Beograd, 29.3.1941 - Beograd, 21.5.2008)

[Bisernica]

22. maj





Na današnji dan preminuo car Konstantin Prvi, poznat po donošenju Milanskog edikta kojim se dozvoljava ispovedanje hrišćanstva. Autor romana u kojima je glavni lik Šerlok Holms, Artur Konan Dojl, rođen je 1859.


Godine 337. umro je rimski car Konstantin Prvi Veliki, prvi rimski car koji je dozvolio slobodno ispovedanje Hrišćanstva. Konstantin je rođen na tlu sadašnje Srbije - 280. u Nišu. Carem su ga 306. proglasili rimski legioni u Britaniji, posle čega je u nizu sukoba savladao suparnike i sam zavladao zapadnim delom Rimskog carstva. Od 312. vladao je zajedno s carem Istočnog Rimskog carstva Valerijem Likinijem, a posle pobede nad njim 324. sam celim Carstvom do smrti. S Likinijem je 313. izdao Milanski edikt o slobodi veroispovesti hrišćana. Na Prvom vaseljenskom saboru u Nikeji 325. pomogao je Crkvi da suzbije arijanizam. Osnivač je Konstantinopolja (Carigrada), nove prestonice carstva.

Engleski pisac Artur Konan Dojl, lekar po profesiji, rođen je na današnji dan 1859. godine. Proslavio se kao autor kriminalističkih romana i pripovedaka u kojima su glavni junaci izmišljeni detektiv Šerlok Holms i njegov prijatelj dr Votson. Začetnik je tog specifičnog književnog žanra. Bitno manju pažnju privukao je najboljim delima, solidnim istorijskim romanima. Plemićku titulu dobio je 1902. za zasluge u odbrani britanskih interesa, posebno u drugom Burskom ratu. Posle pogibije sina u Prvom svetskom ratu, odao se misticizmu. Dela: romani "Grimizna studija", "Pustolovine Šerloka Holmsa", "Uspomene Šerloka Holmsa", "Baskervilski pas", "Beli odred", "Izgubljeni svet", "Veliki burski rat", istorijska studija "Istorija britanskog pohoda u Francuskoj i Flandriji", delo o spiritualizmu "Istorija spiritualizma", memoarska proza "Uspomene i pustolovine".

1813. - Rođen je nemački kompozitor Vilhelm Rihard Vagner, tvorac nemačke muzičke drame, uz Đuzepea Verdija najznačajniji romantičarski operski kompozitor 19. veka.

1885. - Umro je je francuski pisac Viktor Igo, član Francuske akademije, najveći pesnik Francuske 19. veka i rodonačelnik francuskog realizma.

1907. - Rođen je engleski pozorišni i filmski glumac, režiser i producent Lorens Olivije, jedan od najvećih tumača likova iz dela Vilijama Šekspira, prvi glumac kojem je za života dodeljena plemićka titula.

1939. - Dvojica diktatora - vođa nemačkih nacista Adolf Hitler i vođa italijanskih fašista Benito Musolini - potpisali su desetogodišnji "čelični pakt" Nemačke i Italije o političkom i vojnom savezu.

1970. - Umro je pozorišni i filmski režiser, scenograf i glumac Bojan Stupica.

1972. - Predsednik Sjedinjenih Američkih Država Ričard Nikson doputovao je u Moskvu kao prvi šef američke države koji je posetio Sovjetski Savez.

1972. - Cejlon je postao republika u okviru Britanskog komonvelta pod nazivom Šri Lanka.

1992. - U bolnici u Banjaluci umrla je prva beba zbog nestašice kiseonika, za vreme oružanih sukoba za koridor kod Brčkog tokom građanskog rata u BiH. SAD i druge zapadne zemlje tada nisu dozvolile dopremanje humanitarne pomoći vazdušnim putem zapadnom delu Republike Srpske. Do 19. juna 1992. u Banjaluci je umrlo 12 beba.

1999. - Avioni NATO bombardovanjem su onesposobili termoelektranu "Kolubara" u Velikim Crljenima, ranivši tom prilikom 12 radnika elektrane.

2004. - Prestolonaslednik Španije, princ od Asturije Felipe Burbonski, i bivša najpopularnija španska televizijska novinarka Letisija Ortis venčali su se u Madridu, a ceromoniju prvog kraljevskog venčanja na tlu Španije posle 98 godina, obezbeđivale su izuzetno jake snage policije i vojske, uključujući snage NATO.

[Bisernica]

23. maj





Na današnji dan 1618. godine u Pragu izbio Tridesetogodišnji rat. Godine 1886. preminuo nemački istoričar i akademik Leopold fon Ranke.


Godine 1618. pobunom Čeha protiv Habzburške monarhije, u Pragu, izbio je Tridesetogodišnji rat. Razljućeni građani su, poput slične situacije tokom pobune Husita u Pragu protiv rimokatolika 1419. - izbacili kroz prozor Gradske većnice namesnike cara Ferdinanda II Austrijskog, zbog rušenja dve protestantske crkve nedaleko od Praga.

U ratu koji je izbio protiv Habzburga, protestantskim Česima u pomoć su priskočile Danska, docnije Švedska, Engleska, pa i Francuska (iz političkih razloga, iako većinski katolička).

Rat je obeležen masovnim pustošenjima i krajnjim svirepostima. Gubici su bili ogromni - stanovništvo Nemačke svedeno je na manje od polovine, a same Češke na petinu predratnog broja. Rat je okončan Vestfalskim mirom 1648, kojim je Francuska dobila od Nemačke Alzas i delove Lorene, Švedska Istočnu Pomeraniju i posede na ušćima velikih nemačkih reka, Holandiji i Švajcarskoj je priznata nezavisnost, nemačke zemlje su postale gotovo potpuno suv erene, a rimsko-nemački carevi iz dinasije Habzburg izgubili su svaku stvarnu vlast, osim na starim Habzburškim posedima.

Godine 1886. preminuo je nemački istoričar Leopold fon Ranke, profesor Berlinskog univerziteta, član Pruske akademije nauka. Studirao je teologiju i filologiju i doktorirao filozofiju. Za počasnog člana Društva srpske slovesnosti izabran je 1849. Kao rezultat saradnje s Vukom Karadžićem, 1829. objavio je delo "Srpska revolucija", jednu od najboljih knjiga o srpskim ustancima 1804. i 1815. - kojom je skrenuo pažnju evropske javnosti na borbu srpskog naroda za oslobođenje. Ostala dela: "Istorija Francuske", "Istorija Engleske", "Rimske pape", "Nemačka istorija za vreme Reformacije".

1707. - Rođen Karl fon Line, švedski botaničar i lekar, akademik (Rašult, 23. 05. 1707 - Upsala, 10. 01. 1778)

1729. - Rođen Đuzepe Parini, italijanski književnik (Bosisi, 23. 05. 1729 - Milano, 15. 08. 1799)

1790. - Rođen Sebastijan Dimon Dirvil, francuski moreplovac (Konde-sir-Nuaro, 23. 05. 1790 - Versaj, 08. 05. 1842)

1823. - Rođen Ante Starčević, političar i književnik (Žitnik, 23. 05. 1823 - Zagreb, 28. 02. 1896)

1848. - Rođen Oto Lilijental, nemački inženjer i pronalazač, pionir avijacije (Anklam, 23. 05. 1848 - Berlin, 10. 08. 1896)

1871. - Umro Jaroslav Dombrovski, poljski revolucionar, general (Žitomirc, 13. 11. 1836 - Pariz, 23. 05. 1871)

1891. - Rođen Pjer Fabijan Lagerkvist, švedski književnik, nobelovac (Vekaj, 23. 05. 1891 - Stokholm, 11. 07. 1974)

1901. - Prva izložba srpskih foto - amatera

1906. - Umro Henrik Ibzen, norveški književnik (Skien, 20. 03. 1828 - Oslo, 23. 05. 1906)

1911. - Rođen Stanoje Stefanović, lekar, akademik (Sremski Karlovci, 23. 05. 1911 - Beograd, 25. 02. 1991)

1914. - Rođen Niko Martinović, književnik, akademik (Cetinje, 23. 05. 1914 - 1975)

1926. - Rođen Zoran Gluščević, književnik i književni kritičar, urednik književnih časopisa (Užička Požega, 23. 05. 1926 - Beograd, 11. 05. 2006)

1930. - Rođen Aleksandar Matanović, šahovski velemajstor (Beograd, 23. 05. 1930)

1933. - Rođena Džoan Kolins, engleska pozorišna i filmska glumica (London, 23. 05. 1933)

1934. - U Gibslendu u Luizijani ubijen gangsterki par Boni Parker i Klajd Berou

1937. - Umro Džon Dejvidson Rokfeler, američki industrijalac i filantrop (Ričford, 08. 07. 1839 - Ormond Bič, 23. 05. 1937)

1939. - Adolf Hitler doneo odluku o početku Drugog svetskog rata

1951. - Rođen Anatolij Jevgenjevič Karpov, ruski šahovski velemajstor, svetski šampion (Zlatoust, 23. 05. 1951)

1969. - Premijera "Kose" u režiji Mire Trailović i Zorana Ratkovića na sceni Ateljea 212

1972. - Rođen Rubens Barikelo, brazilski automobilista, vozač "Formule 1" (Sao Paolo, 23. 05. 1972)

1986. - Umro Aleksandar - Aca Trandafilović, pevač, solista Radio Beograd (Kalna, 1936 - Beograd, 23. 05. 1986)

2002. - Umro Emir Dragulj, akademski slikar, grafičar, profesor Fakulteta likovnih umetnosti u Beogradu (Mravinjac, 02. 02. 1939 - Beograd, 23. 05. 2002)

2003. - Otvorena nova zgrada Jugoslovenskog dramskog pozorišta u Beogradu

2006. - Umro Žarko Milanović, pravnik, violinista, muzički pedagog, šef Narodnog orkestra RTB-a (Valjevska Mionica, 15. 10. 1920 - Beograd, 23. 05. 2006).

[Bisernica]

24. maj





Na današnji dan 1926. godine otvorena je Univerzitetska biblioteka "Svetozar Marković" u Beogradu. Godine 1974. umro američki džez muzičar, pijanista i kompozitor Djuk Elington.


1926 - Otvorena Univerzitetska biblioteka "Svetozar Marković" u Beogradu

Gradnja Univerzitetske biblioteke u Beogradu počela je juna 1921, a završena 1924. godine. Kamen-temeljac postavio je kralj Aleksandar Karađorđević. Sredstva je obezbedila "Karnegi fondacija". Bila je to prva zgrada u Srbiji specijalno građena za biblioteku. Deo knjiga sa Univerziteta prenet je u novu zgradu biblioteke novembra 1924, a ostale knjige u maju sledeće godine. Biblioteka je svečano otvorena na Dan prosvetitelja Ćirila i Metodija 1926. godine. Zadatak biblioteke je bio "da kao samostalna univerzitetska ustanova pomaže negovanje nauke i da u svjstvu naučne biblioteke posluži ne samo studentima i profesorima Beogradskog univerziteta, već i svima koji se bave naukom". Njen knjižni fond iznosio je u početku više od 57.000 svezaka, da bi pred rat dostigao preko 300.000 naslova. Posle oslobođenja, povodom stogodišnjice rođenja Svetozara Markovića, 22. septembra 1946. godine, dobila je ime Univerzitetska biblioteka "Svetozar Marković".

Djuk Elington (Edvard Kenedi), američki džez muzičar, pijanista i kompozitor, umro je na današnji dan 1974. godine. Elington je studirao slikarstvo, ali je uporedo svirao klavir po noćnim klubovima. Za profesionalnu muzičku karijeru opredelio se 1919. godine. Četiri godine kasnije postaje poznat sa svojim sastavom "Vašington dens" i od tada njegova slava ne prestaje. Napisao je više od 1.500 kompozicija koje se odlikuju bogatom invencijom, nepresušnom maštom i osećajem za specifičan stil. Za razliku od drugog velikana džeza Luisa Armstronga, Elington je posvetio više pažnje komponovanju i traženju specijalnih orkestarskih boja nego improvizaciji. Inspirisao se životom svoga naroda kome je i posvetio najviše kompozicija. Najpoznatija među njima "Crno, mrko i bež" govori o tome kako se vremenom menjala boja crnaca dovedenih iz Afrike u Ameriku. U kompoziciji Nju Orleans džez sviti u pet stavova, opevao je najpoznatije stvaraoce džeza. Pisao je i muziku za filmove, a nastupao je i kao pijanista uz simfonijske orkestre.

1543 - Umro Nikola Kopernik, poljski astronom, osnivač moderne astronomije (Torun, 19.2.1473 - Frombork, 24.5.1543)

1686 - Rođen Gabrijel Danijel Farenhajt, nemački fizičar, konstruisao prvi termometar sa živom (Dancig, 24.5.1686 - Hag, 16.9.1736)

1743 - Rođen Žan - Pol Mara, francuski revolucionar, lekar i novinar
(Budri, 24.5.1743 - Pariz, 13.7.1793)

1819 - Rođena Viktorija Prva Aleksandrina, britanska kraljica
(London, 24.5.1819 - Ozborn, 22.1.1901)

1844 - Uspostavljena prva redovna telegrafska veza između Vašingtona i Baltimora prema izumu Semjuela Morzea

1850 - Rođen Afanasije Stojanović, revolucionar, učesnik Pariske komune
(Negotin, 24.5.1850 - Sarapul, Rusija)

1905 - Rođen Mihail Aleksandrovič Šolohov, ruski književnik, nobelovac
(Vešenska stanica, 24.5.1905 - Moskva, 22.2.1984)

1912 - Održan prvi javni boks meč u Srbiji, u dvorani beogradskog bioskopa "Kolarac"

1925 - Rođen Dragan Jeremić, književni kritičar i filozof
(Brđani, 24.5.1925 - Ljubljana, 6.9.1986)

1929 - Rođen Slobodan Ribnikar, profesor Prirodno-matematičkog fakulteta u Beogradu, jedan od osnivača Nuklearnog centara "Vinča", akademik (Beograd, 24.5.1929 - Beograd, 15.1.2008)

1941 - Rođen Bob Dilan (Robert Cimerman), američki pevač i kompozitor (Dulut, 24.5.1941)

1942 - Rođen dr Vladimir R. Paunović, neuropsihijatar, profesor Medicinskog fakulteta u Beogradu, predsednik Srpskog lekarskog društva (Valjevo, 24.5.1942 - Beograd, 19.12.2007)

1948 - Rođen Goran Gvardiol, akademski slikar
(24.5.1948 - Beograd, 14.3.2011)

1956 - U Luganu održana prva "Pesma Evrovizije"

1994 - Umro Veljko Kovačević, književnik, general-pukovnik, španski borac, narodni heroj (Grahovo, 19.12.1912 - Beograd, 24.5.1994)

1995 - Umro Harold Vilson, britanski publicista, političar i državnik, premijer Velike Britanije (Hadersfild, 11.3.1916 - London, 24.5.1995)

1997 - Umro Ljuba Stepanović, imitator
(Božurevac, 1932 - Beograd, 24.5.1997)

2004 - Umro dr Drago Tomić, profesor i dekan Fakulteta za sport i fizičko vaspitanje u Beogradu (Beograd, 15.11.1934 - Beograd, 24.5.2004)

2005 - Umro Aleksandar Obrenović, književnik, dramaturg i reditelj, urednik Dramskog programa Radio Beograda (Beograd, 4.1.1928 - Beograd, 24.5.2005)

2010 - Leonida Georgijevna Romanova, ruska kneginja
(Tbilisi, 1914 - Madrid, 24.5.2010)

2010 - Aleksandar Belostenji, sovjetski košarkaš, reprezentativac, evropski, svetski i olimpijski šampion (Odesa, 24.2.1959 - Trir, 24.5.2010)

[Bisernica]

25. maj





Na današnji dan 1892. godine, rođen Josip Broz Tito. Godine 1897, preminuo Emilijan Josimović, prvi srpski urbanista i akademik.


Doživotni predsednik SFRJ Josip Broz Tito rođen je, na današnji dan, 1892. godine. Upravljao je Jugoslavijom 35 godina. Tačan datum njegovog rođenja nije poznat, ali je rođendanom smatran 25. maj 1892. godine, što je proslavljano u skladu s jakim kultom ličnosti koji je sistematski građen tokom njegove vladavine. Kao austrougarski kaplar, učestvovao je u Prvom svetskom ratu - između ostalog i u borbama protiv srpske vojske. Ranjen je i zarobljen u Rusiji 1915, posle čega je pobegao iz zarobljeništva i učestvovao u Oktobarskoj revoluciji. U Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca se vratio krajem oktobra 1920, kada je postao član Komunističke partije, a 1937. njen generalni sekretar, voljom Staljina, posle smenjivanja i streljanja Milana Gorkića. Radio je 1936. i 1937. godine u Kominterni u Moskvi, u vreme kad je likvidiran znatan broj jugoslovenskih komunističkih prvaka. Kao vođa KPJ predvodio je u Drugom svetskom ratu Partizanski pokret (Narodnooslobodilačka vojska). Iz rata je izašao kao legendarni vođa. Tito je umro 1980. godine.

Na današnji dan 1897. godine, preminuo je Emilijan Josimović, prvi srpski urbanista, akademik. Josimović je završio tehničke i matematičke škole i poznatu Politehniku Univerziteta u Beču. U Beograd se vratio 1845. godine. Bio je profesor Liceja, profesor i rektor Velike škole, predavao na Artiljerijskoj školi i bio recenzent projekta trase prve železničke pruge u Srbiji, koju je sačinio Francuz Kis. Autor je prvog Statuta Beogradskog pevačkog društva i jedan od učesnika uređenja enterijera Narodnog pozorišta u Beogradu. Bio je redovni član Društva srpske slovesnosti, a od 1886. godine počasni član Srpske kraljevske akademije. Osnivač je i prvi predsednik tehničke družine, danas Društvo inženjera i tehničara. Njegovo najpoznatije delo je Objašnjenje predloga za regulisanje onog dela Beograda što leži u Šancu, objavljeno 1867. godine.

1681 - Umro Pedro Kalderon de la Barka, španski književnik
(Madrid, 17.1.1600 - Madrid, 25.5.1681)

1786 - Umro Stjepan Zanović, grof, književnik i pustolov
(Budva 28.2.1751 - Amsterdam, 25.5.1786)

1803 - Rođen Ralf Valdo Emerson, američki književnik
(Boston, 25.5.1803 - Konkord, 27.4.1882)

1826 - Rođen Danilo I, crnogorski knjaz
(Njeguši 25.5.1826 - Kotor, 1.8.1860)

1847 - U Beogradu otvoreno Prvo srpsko kupalište i plivalište

1856 - Rođen Luj Feliks Fransoa Franše d' Epere, francuski maršal i vojskovođa, počasni vojvoda srpske vojske, akademik (Oran, 25.5.1856 - Albi, 8.7.1942)

1873 - Umro Konstantin Danil, slikar
(Lugoš, 1798 - Veliki Bečkerek, 25.5.1873)

1882 - Rođen Dragutin Gavrilović, major
(Čačak, 25.5.1882 - Beograd, 19.7.1945)

1922 - Rođen Enriko Berlinguer, italijanski političar, generalni sekretar KP Italije (Sasari, 25.5.1922 - Padova, 11.6.1984)

1922 - Osnovana prva pulmološka škola u Srbiji

1927 - Rođen Robert Ladlam, američki književnik
(Njujork, 25.5.1927 - Njujork, 12.3.2001)

1929 - Na sceni Narodnog pozorišta u Beogradu izvedena premijera Nušićeve komedije Gospođa ministarka u režiji Vitomira Bogića

1929 - rođena Beverli Sils, američka operska pevačica
(Bruklin, 25.5.1929 - Njujork, 2.7.2007)

1937 - Rođena Vera Jeftimijades, arhitekta, mačevalka, predsednik Mačevalačkog kluba Crvena zvezda (Beograd, 25.5.1937)

1939 - Rođen dr Tibor Varadi, pravnik, ekspert za međunarodno pravo, profesor Univerziteta u Novom Sadu, ministar pravde SRJ, akademik (Zrenjanin, 25.5.1939)

1940 - Engleski profesor Aleksandar Fleming otkrio penicilin

1944 - Izvršen desant na Drvar pod šifrovanim nazivom "Konjički skok"

1949 - U Zemunu puštena u rad prva fabrika penicilina u Jugoslaviji

1950 - Rođena Slavica Smiljanić, producent Kulturno-umetničkog programa TV Beograd (Beograd, 25.5.1950 - Beograd, 21.4.2007)

1953 - Rođen Stanko Crnobrnja, TV reditelj (Beograd, 25.5.1953)

1962 - Umrla Zora Petrović, slikar, profesor Akademije likovnih umetnosti u Beogradu, akademik (Dobrica, 17.5.1894 - Beograd, 25.5.1962)

1963 - Osnovana Organizacija afričkog jedinstva (OAC)

1988 - Skupština Srbije donela Zakon o zabrani pušenja u javnim i radnim prostorijama

1993 - Rezolucijom 827 Saveta bezbednosti OUN osnovan Međunarodni krivični tribunal za bivšu Jugoslaviju u Hagu

1996 - Umro Zoran Markuš, likovni kritičar
(Zemun, 19.1.1925 - Beograd, 25.5.1996)

1998 - Umro Dejan Ćorković, TV režiser
(Glina, 1930 - Beograd, 25.5.1998)

2001 - Umro Alberto Diaz Gutierez (Korda), kubanski fotograf, autor fotografije Če Gevare (Havana, 14.9.1928 - Pariz, 25.5.2001)

2002 - Umro Zoran Ratković, pozorišni glumac i reditelj
(Beograd, 8.9.1937 - Beograd, 25.5.2002)

2002 - Umro Zoran Janković, vaterpolista, reprezentativac Jugoslavije, privrednik (Zenica, 8.1.1940 - Beograd, 25.5.2002)

2004 - Umro dr Nemanja Vurdelja, neuropsihijatar, profesor Medicinskog fakulteta u Novom Sadu (Ličko Petrovo Selo, 6.6.1906 - Novi Sad, 25.5.2004).

2010 - Erih Koš, književnik i prevodilac, akademik (Sarajevo, 15.4.1913 - Beograd, 25.5.2010)

2010 - Sifivo Ntšebe, južnoafrički operski pevač, "crni Pavaroti", trebalo je da nastupi na otvaranju Svetskog prvenstva u fudbalu 2010. (- Port Elizabet, 25.5.2010)

2010 - Dobrila Šokica, glumica, prvakinja Drame Srpskog narodnog pozorišta u Novom Sadu (Kragujevac, 24.9.1934 - Novi Sad, 25.5.2010)

[Bisernica]

26. maj





Na današnji dan 1997. godine umro reditelj, glumac i pedagog Bratislav-Bata Miladinović. Gvajana i Gruzija obeležavaju nacionalni praznik. Godine 1851. u Londonu počeo prvi Međunarodni šahovski turnir modernog doba.


Godine 1997. umro reditelj, glumac i pedagog Bratislav-Bata Miladinović. Miladinović je karijeru započeo kao operski pevač na sceni Hrvatskog narodnog kazališta u Zagrebu. Godine 1941, osnovao je sa Borom Hanuskom Dečje pozorište na Kolarcu, a godinu dana kasnije Omladinsku scenu u Manježu, danas Jugoslovensko dramsko pozorište. Miladinović je 1949. godine osnovao Dečju dramu i Hor Radio Beograda. Generacije glumaca stekle su svoja prva znanja od Bate, koji je čitav svoj život posvetio radu sa mladima. Pomenimo Nedu Arnerić, Ružicu Sokić, Renatu Ulmanski, Stojana Dečermića, Milutina Butkovića, Svetislava Goncića i druge. Miladinović je i osnivač prve privatne glumačke akademije na našim prostorima.

1460 - Rođen Vasko da Gama, portugalski moreplovac, otkrio morski put do Indije
(Sines, 26.5.1460 - Kočin, 24.12.1524)

1623 - Rođen Vilijem Peti, britanski ekonomist, osnivač moderne političke ekonomije
(Romsi, 26.5.1623 - London, 16.12.1687)

1822 - Rođen Edmon Luj Antoan de Gonkur, francuski književnik
(Nansi, 26.5.1822 - Šamprosej, 16.7.1896)

1851 - U Londonu počeo prvi Međunarodni šahovski turnir modernog doba

1855 - Umro Stevan Petrović Knićanin, vojvoda
(Knić, 27.2.1807 - Beograd, 26.5.1855)

1882 - Nemački bakteriolog, nobelovac Robert Koh otkrio bacil tuberkuloze

1882 - Rođen Robert Rudolf Šmit, nemački arheolog
(Keln, 26.5.1882 - Untervesen, 14.3.1950)

1907 - Rođen Džon Vejn (Marion Majkl Morison), američki filmski glumac, reditelj i producent, dobitnik Oskara
(Vinterset, 26.5.1907 - Los Anđeles, 11.6.1979)

1908 - Rođen Milan Đoković, književnik, prevodilac i pozorišni reditelj
(Beograd, 26.5.1908 - Beograd, 5.12.1993)

1946 - Rođen Miroslav Maksimović, književnik, urednik BIGZ-a
(Njegoševo, 26.5.1946)

1955 - Državno-partijska delegacija SSSR-a, na čelu sa Nikitom Hruščovom posetila Jugoslaviju, prvi put posle kampanje Informbiroa - razgovori završeni potpisivanjem "Beogradske deklaracije"

1964 - Rođen Leni (Leonard Albert) Kravic, američki muzičar
(Njujork, 26.5.1964)

1972 - U Moskvi potpisan sporazum SAD i SSSR o razoružanju "SALT-1"

1976 - Umro Martin Hajdeger, nemački filozof
(Meskirh, 26.9.1889 - Meskirh, 26.5.1976)

1978 - Umrla Tamara Karsavina, ruska balerina i plesni pedagog
(Petrograd, 9.3.1885 - London, 26.5.1978)

1985 - Umro Nikola Jančić, operski pevač
(Srpska Crnja, 15.2.1913 - Beograd, 26.5.1985)

1987 - Umro Aleksa Čelebonović, slikar
(Lozana, 29.12.1917 - Beograd, 26.5.1987)

1997 - Umro Josip Kopinič, obaveštajac, španski borac
(Radovič, 18.2.1911 - Ljubljana, 26.5.1997)

1999 - Umro Eduard Sađil, saksofonista, član džez orkestra RTB-a
(Beograd, 21.5.1928 - Beograd, 26.5.1999)

2002 - Umro Žarko Bilbija, profesor Univerziteta u Beogradu, jedan od osnivača Srpskog kongresa ujedinjenja
(Bosansko Grahovo, 19.9.1927 - Majami, 26.5.2002)

2005 - Umro dr Mile Stanković, književnik, novinar i urednik Radio Beograda
(Šabac, 22.6.1911 - Beograd, 26.5.2005)

2007 - Umro Toma Mihajlović, novinar i fotoreporter listova "Arena" i "Novosti"
(Paraćin, 21.8.1935 - Beograd, 26.5.2007)

2008 - Umro Sidni Polak, američki filmski reditelj, glumac i producent, dobitnik Oskara
(Lafajet, 1.7.1934 - Los Anđeles, 26.5.2008)

[Bisernica]

27. maj





Na današnji dan 1868. godine u Mostaru rođen pesnik Aleksa Šantić. Indijski državnik Džavaharlal Nehru umro 1964. godine. Zavod za zaštitu spomenika kulture Beograda osnovan 1960. godine.


Pesnik Aleksa Šantić rođen je u Mostaru na današnji dan 1868. godine. Šantić je pripadao krugu književnika okupljenih oko lista "Zora", koji je pokrenuo sa Jovanom Dučićem i Svetozarom Ćorovićem. U Mostaru je osnovao srpsko pevačko društvo "Gusle". Kao istaknuti borac protiv austrougarskih vlasti, više puta je bio hapšen u toku Prvog svetskog rata. Šantić je u početku pisao pod uticajem pesnika Branka Radičevića, Zmaja i Vojislava Ilića, ali je potom izgradio vlastiti pesnički izraz čije su karakteristike elegični motivi i rodoljubive teme. Autor je antologijskih pesama: Ostajte ovdje, Emina, Veče na školju, Hasanaginica, U magli, Anđelija i prevoda Lirskog intermeca Hajnriha Hajnea. Šantićeva poezija je puna snažnih emocija i ljubavne tuge. Ona pokazuje pesnikove snažne emocije, elegičnog tona i melodičnog izraza. U nekim od svojih najpotresnijih pesama Šantić peva o patnji onih koji zauvek napuštaju domovinu i odlaze u tuđi svet (Ostajte ovdje, Hljeb), dok u drugim pesmama naglašava patnju kao važan istorijski moment (Mi znamo sudbu).

Džavaharlal Nehru indijski državnik i političar, umro je 27. maja 1964. godine. Posle Gandija, bio je najznačaniji borac za oslobođenje Indije od kolonijalizma. Školovao se u Engelskoj, na Univerzitet u Kembridžu gde je studirao prirodne i pravne nauke. Nakon povratka u Indiju, upoznao je Gandija i aktivno sudelovao u oslobodilačkom pokretu. Nije delio Gandijevo uvernje u pasivan otpor, već je smatrao da treba primenjivati sve raspoložive mere. Britanske vlasti zatvarale su ga devet puta, a u zatvoru je proveo ukupno 13 godina. Kada su Britanci 1946. otpočeli pripreme za povlačenje iz Indije, pozvan je da oformi prelaznu vladu koja će organizovati prelazak iz britanske kolonije u nezavisnu zemlju. Kada su vršena poslednja povlačenja Britanaca, izabran je za predsednika vlade i ministra spoljnih poslova. Kada je Indija 1950. postala republika, ostao je mestu predsednika vlade sve do svoje smrti. U spoljnoj politici nastojao je da očuva neutralnost u hladnom ratu. U skladu sa tom političkom opcijom, sa Titim i Naserom je osnovao Pokret nesvrstanih.

1564- Umro Žak Kalvin, francuski verski reformator, osnivač protestantske crkve (Nojon, 10.7.1509 - Ženeva, 27.5.1564)

1703 - Osnovan Sankt Peterburg

1840 - Umro Nikolo Paganini, italijanski kompozitor i violinist (Đenova, 27.10.1782 - Nica, 27.5.1840)

1842 - Osnovano Društvo srpske slovesnosti, preteča Srpske kraljevske akademije, odnosno, Srpske akademije nauka i umetnosti

1844 - Uspostavljen javni telegrafski saobraćaj u svetu, otkucana prva depeša Morzeovom azbukom

1862 - Švedski hemičar Alfred Nobel prijavio pronalazak eksploziva

1878 - Rođena Isidora (Izadora) Dankan, američka plesačica, začetnica modernog baleta (San Francisko, 27.5.1878 - Nica, 14.9.1927)

1909 - Rođen Svetozar Radojčić, istoričar umetnosti, profesor Filozofskog fakulteta u Beogradu, akademik (Sremski Karlovci, 27.5.1909 - Beograd, 20.10.1978)

1911 - Rođen Vinsent Prajs, američki pozorišni i filmski glumac, legenda horor žanra (Sent Luis, 27.5.1911 - Los Anđeles, 25.10.1993)

1917 - Rođen Džin Fauler, američki filmski reditelj (Denver, 27.5.1917 - Los Anđeles, 11.5.1998)

1923 - Rođen Henri Kisindžer (Hajnc Alfred Kizinger), američki političar, diplomata i državnik, nobelovac (Firt, 27.5.1923)

1936 - Rođena Senija-Senka Veletanlić, pevačica zabavne i džez muzike i filmska glumica (Zagreb, 27.5.1936)

1941 - U jednoj od najvećih pomorskih bitaka u Drugom svetskom ratu, u vodama između Islanda i Grenlanda britanski razarači potopili brod "Bizmark", ponos nemačke ratne mornarice

1948n - U Beogradu osnovano Pozorište lutaka Srbije

1968 - Umro Todor Manojlović, književnik, književni kritičar i prevodilac (Zrenjanin, 17.2.1883 - Zrenjanin, 27.5.1968)

1992 - Masakr u Sarajevu, u Ulici Vase Miskina - u eksploziji 4 granate - 16 osoba poginulo, a više od 100 ranjeno

1997 - U Parizu potpisan Sporazum NATO - Rusija o novom partnerstvu za bezbednost u Evropi

2004 - Umro Umberto Anjeli, italijanski automobilski magnat, predsednik kompanije FIJAT i fudbalskog kluba "Juventus" (Lozana, 1.11.1934 - Torino, 27.5.2004)

2005 - Umro Dragoslav Andrić, književnik, dramaturg, prevodilac, leksikograf i publicista (Čačak, 10.10.1923 - Beograd, 27.5.2005)

2008 - Umro Slobodan-Boban Todorović, muzičar, gitarista grupe "Siluete" (1944 - 27.5.2008)

[Bisernica]

28. maj





Današnji dan kroz istoriju obeležilo je rođenje matematičara, astronoma i geofizičara i akademika Milutina Milankovića. Preminuo nemački bakteriolog Robert Koh, koji je otkrio bacil tuberkuloze.


Na današnji dan 1879. godine rođen je Milutin Milanković, matematičar, astronom i geofizičar, akademik. Milanković je studirao građevinsku tehniku u Beču, gde je i doktorirao. Predavao je mehaniku, nebesku mehaniku i teorijsku fiziku na Beogradskom univerzitetu. Bio je član mnogih naših i stranih naučnih institucija, među kojima i član i potpredsednik Srpske akademije nauka i umetnosti. Milankovićevo delo obuhvata preko 70 naučnih radova, monografija, udžbenika i popularnih spisa. Njegovi najvažniji radovi su u oblasti svemirske fizike, geofizike i nebeske mehanike. Dao je nova objašnjenja rasporeda sunčevih radijacija na površini planeta, kao i toka klimatskih promena u geološkoj prošlosti Zemlje. U znak priznanja velikom naučniku, Milankovićevim imenom nazvan je jedan krater na Mesecu, jedan na Marsu i jedno nebesko telo. Primenjujući složene matematičke proračune astronomskih zbivanja, Milanković je veoma uspešno radio na ujednačavanju dva hrišćanska kalendara, Julijanskog i Gregorijanskog. Njegova rešenja usvojena su na Kongresu pravoslavnih crkava u Carigradu, 1923, ali nažalost, do primene ovog kalendara nije došlo. (Dalj, 28.5.1879 - Beograd, 12.12.1958)

1522 - Turci zauzeli utvrđeni grad Knin i proglasili ga sedištem Krčkog i Ličkog sandžakata

1779 - Rođen Tomas Mor, irski književnik
(Dablin, 28.5.1779 - Viltšajr, 25.2.1852)

1805 - Umro Luiđi Bokerini, italijanski kompozitor i violončelista
(Luka, 19.2.1743 - Madrid, 28.5.1805)

1812 - Zaključen Bukureštanski mir između Rusije i Turske

1815 - Valjevo oslobođeno od Turaka u Drugom srpskom ustanku

1834 - Srpski jezik uveden kao službeni jezik u prepisci sa turskim vlastima

1871 - Ugušena Pariska komuna

1888 - Rođen Džim Torp, američki atletičar, svetski i olimpijski rekorder
(Belmont, 28.5.1888 - 28.3.1953)

1908 - Rođen Jan Fleming, britanski književnik
(London, 28.5.1908 - Kanterberi, 12.8.1964)

1910 - Umro Robert Koh, nemački bakteriolog, otkrio bacil tuberkuloze
(Klaustal, 11.12.1843 - Baden Baden, 28.5.1910)

1912 - Rođen Patrik Vajt, australijski književnik, nobelovac
(London, 28.5.1912 - Sidnej, 30.9.1990)

1925 - Rođen Bulent Edževit, turski književnik, novinar i političar, premijer Turske
(Konstantinopolj, 28.5.1925 - Ankara, 5.11.2006)

1930 - Rođen Hari Štajner, novinar lista Vreme, direktor "Medija centra" u Beogradu
(Beograd, 28.5.1930)

1932 - Rođen Aleksandar Gavrić, filmski glumac
(Beograd, 28.5.1932 - Inđija, 6.12.1972)

1934 - Rođen Miloje-Mića Orlović, novinar i urednik RTB-a
(Valjevo, 28.5.1934)

193. - U Kalenderu, kanadska država Ontario, rođene "Dionove petorke", prve petorke u svetu koje su preživele

1937 - Umro Alfred Adler, austrijski psihijatar, jedan od osnivača psihoanalize
(Beč, 17.2.1870 - Aberdin, 28.5.1937)

1938 - Na Beogradskom sajmištu počela prva Međunarodna vazduhoplovna izložba

1944 - Umro Tihomir Đorđević, etnolog i istoričar, akademik
(Knjaževac, 19.2.1868 - Beograd, 28.5.1944)

1945 - Rođen Vojin Mališa Draškoci, kompozitor i kontrabasista, muzički urednik TV Beograd, profesor Muzičke škole "Mokranjac"
(Beograd, 28.5.1945 - Beograd, 14.2.2000)

1968 - Rođena Kajli Minog, australijska glumica i pevačica
(Melburn, 28.5.1968)

1976 - Puštena u saobraćaj pruga Beograd - Bar

1987 - Umro Kosta Petković, geolog, akademik
(Solun, 13.3.1903 - Beograd, 28.5.1987)

1992 - Objavljen prvi broj lista Vojska, glasilo Vojske Jugoslavije

1994 - Umro Momčilo Mitić, akademski slikar
(Niš, 1943 - Niš, 28.5.1994)

1995 - Film režisera Emira Kusturice "Podzemlje - bila jednom jedna zemlja" dobio "Zlatnu palmu" na 48. filmskom festivalu u Kanu

2002 - "Rimskom deklaracijom" Rusija postala član Saveta NATO

2003 - Umro Momir Talić, general - pukovnik, načelnik Generalštaba Vojske Republike Srpske
(Piskavica, 15.7.1942 - Beograd, 28.5.2003)

2004 - Umro Ivica Šerfezi, pop pevač
(Zagreb, 1.12.1935 - Zagreb, 28.5.2004)

2004 - Umro Duško Jovanović, direktor, glavni i odgovorni urednik lista Dan
(Podgorica, 10.2.1964 - Podgorica, 28.5.2004)

2006 - Umro Miloš Gvozdenović, akademski slikar
(Kastrat, 13.3.1926 - Beograd, 28.5.2006)

2007 - Umro Jerg Imendorf, nemački slikar
(Blekede, 1945 - Diseldorf, 28.5.2007)

2010 - Gari Kolman, američki glumac
(Zion, 8.2.1968 - Provo, 28.5.2010)

[Bisernica]

29. maj





Smrt književnika Vladislava Petkovića - Disa i rođenje književnika i publiciste Svetozara Ćorovića obeležili današnji dan kroz istoriju.


Godine 1917. umro je književnik Vladislav Petković - Dis. Nepriznat, žučno osuđivan i gotovo sasvim odbačen u svom vremenu, Dis je pesnik kome je budućnost svesrdno otvorila vrata slave. Svojom lirikom tamnih, negatorskih, zagrobnih i sanjarskih tonova, ispunjen bolom i porazom, on je opevao "tamnicu života". Antologijskim se smatraju njegove pesme: "Možda spava", "Sa zaklopljenim očima", "Utopljene duše", "Jutarnja idila", "Plave misli"... Dis je po prirodi bio boem. Sa Pandurovićem je uređivao "Književnu nedelju", bio ratni izveštač pri srpskoj Vrhovnoj komandi u Prvom balkanskom ratu, prešao Albaniju i kao izbeglica boravio u Francuskoj. U povratku, brod na kome se nalazio, torpedovala je nemačka podmornica i veliki pesnik našao je svoje poslednje utočište u Jonskom moru, kod Krfa.

Godine 1917. rođen je američki državnik Džon Ficdžerald Kenedi, koji je 1960. u 43. godini života postao najmlađi šef države u istoriji SAD. U Drugom svetskom ratu služio je u mornarici, a potom kratko bio novinar. U Kongres je izabran 1947, a 1952. postaje senator. Za predsednika SAD izabran je kao kandidat Demokratske stranke. Ubijen je u Dalasu 22. novembra 1963. Kao atentator zvanično je označen Li Osvald koji je pod sumnjivim okolnostima i sam ubijen dva dana potom u policijskoj stanici u Dalasu. Njegova smrt i danas je predmet različitih tumačenja.

1453. - Turskim osvajanjem Konstantinopolja (Carigrada), palo Vizantijsko carstvo

1829. - Umro Hemfri Dejvi, engleski hemičar (Pinzens, 17. 12. 1778 - Ženeva, 29. 05. 1829)

1837. - Uspostavljeni diplomatski odnosi između Velike Britanije i Kneževine Srbije

1875. - Rođen Svetozar Ćorović, književnik i publicista (Mostar, 29. 05. 1875 - Mostar, 17. 04. 1919)

1882. - Rođen Svetomir Đukić, divizijski general, osnivač Srpskog olimpijskog kluba (Ražana, 29. 05. 1882 - Duisburg, 19. 10. 1960)

1903. - Rođen Bob Houp (Lesli Tauns), američki pozorišni, filmski i TV glumac - komičar, dobitnik "Oskar"-a (Elthem, 29. 05. 1903 - Toluka Lejk, 27. 07. 2003)

1907. - Rođen Nikola Graovac, slikar (Vrebac, 29. 05. 1907 - Topola, 15. 01. 2000)

1910. - Umro Milij Aleksejevič Balakirjev, ruski kompozitor, pijanista i dirigent (Nižnji Novgorod, 02. 01. 1837 - Petrograd, 29. 05. 1910)

1917. - Rođen Džon Ficdžerald Kenedi, američki političar i državnik, predsednik SAD (Bruklin, 29. 05. 1917 - Dalas, 23. 11. 1963)

1923. - Predstava "Sumnjivo lice" Branislava Nušića prvi put izvedena na sceni Narodnog
pozorišta u Beogradu

1927. - Osnovano preduzeće "Aeroput", prva naša avio - kompanija - preteča "JAT"- a

1935. - Rođen Boro Drašković, pozorišni, filmski i TV reditelj i scenarista, profesor Akademije umetnosti u Novom Sadu (Sarajevo, 29. 05. 1935)

1953. - Alpinisti Tensing Norgej i Edmond Hilari osvojili najviši vrh na svetu Mont Everest

1953. - Rođen Aleksandar Abdulov, ruski filmski i TV glumac (Tobolsk, 29. 05. 1953 - Moskva, 03. 01. 2008)

1958. - Umro Huan Ramon Himenes, španski književnik, nobelovac (Moger, 24. 12. 1881 - San Huan, 29. 05. 1958)

1973. - Objavljena prva LP ploča srpskog roka, "YU grupa", istoimenog beogradskog sastava

1979. - Umrla Meri Pikford (Gledis Smit), američka filmska glumica, zvezda nemog filma, dobitnica "Oskar"-a (Toronto, 08. 04. 1893 - Santa Monika, 29. 05. 1979)

1985. - Neredi navijača na utakmici Liverpul- Juventus, stadion "Hejsel", Brisel

1994. - Umro Erih Honeker, nemački političar i državnik, predsednik Nemačke Demokratske Republike (Nojen Kirhen, 25. 08. 1912 - Santjago, 29. 05. 1994)

[Bisernica]

30. maj





Na današnji dan 1431. godine na lomači je spaljena Jovanka Orleanka. Godine 1778. umro je francuski filozof, istoričar i književnik Fransoa Mari Arue Volter.


Francuski filozof, istoričar i književnik Fransoa Mari Arue Volter umro je u Parizu 1778. godine. Volter je jedan od najznačajnijih predstavnika epohe prosvećenosti i najslobodoumnijih duhova Evrope 18. veka. Veliki protivnik crkvenog mračnjaštva i klerikalizma, ali ne i ateist, Volter je bio saradnik "Enciklopedije", koja je okupljala najveće umove Francuske tog doba. Prosvetitelj u najpotpunijem smislu te reči, izvanredno obrazovan i svestran kao pisac i filozof, ostavio je za sobom dela koja spadaju u sam vrh francuske i svetske književnosti: filozofske romane Zadig i Kandid, epopeje Anrijada i Devica Orleanska, tragedije: Edip, Cezar, Tankred, kao i filozofska dela Filozofska pisma i Filozofski rečnik.

Londonskim mirom na današnji dan 1913. godine okončan je Prvi balkanski rat, koji je trajao od 8. oktobra 1912. godine. Prvi balkanski rat vodile su Srbija, Crna Gora, Grčka i Bugarska (članice Balkanskog saveza) protiv Osmanskog carstva. Armije balkanskih država uspele su da savladaju brojčano slabije i strateški loše organizovane armije Osmanskog carstva što im je omogućilo da postignu brzu pobedu. Rat je okončan mirom po kome je Osmansko carstvo bilo prinuđeno da se odrekne skoro svih svojih teritorija na Evropskom kontinentu (Balkanskom poluostrvu) koje su kasnije podeljene među saveznicima i na kojima je kasnije stvorena nova država - Kneževina Albanija.

1431 - Spaljena na lomači Jovanka Orleanka, francuska nacionalna junakinja
(Domremi, 1412 - Ruan, 30.5.1431)

1597 - U Veneciji štampan prvi srpski ćirilični bukvar, ovaj datum obeležava se kao Dan Zavoda za izdavanje udžbenika

1640 - Umro Peter Paul Rubens, flamanski slikar (Siegen, 28.7.1577 - Antverpen, 30.5.1640)

1814 - Rođen Mihail Aleksandrovič Bakunjin, ruski revolucionar, ideolog anarhizma
(Prjamuhin, 30.5.1814 - Bern, 1.7.1876)

1876 - Rođen Vladimir Nazor, književnik (Postire, 30.5.1876 - Zagreb, 19.7.1949)

1909 - Rođen Beni Gudman (Bendžamin Dejvid Gudman), američki džez muzičar
(Čikago, 30.5.1909 - Njujork, 14.6.1986)

1912 - Rođen Miodrag Kolarić (Arsen Lozanin), istoričar umetnosti, kustos i upravnik Narodnog muzeja u Beogradu i književnik (Beograd, 30.5.1912 - Beograd, 1.11.2001)

1918 - Umro Georgije Valentinovič Plehanov, ruski filozof i revolucionar
(Gudalovka, 11.12.1856 - Pitkejarva, 30.5.1918)

1923 - Rođen Dragoljub Milosavljević Gula, pozorišni, filmski i TV glumac
(Petrovac na Mlavi, 30.5.1923 - Beograd, 26.3.2005)

1923 - Svepravoslavni kongres u Carigradu usvojio kalendar naučnika Milutina Milankovića

1926 - Ustanovljena tradicionalna konjička trka "Memorijal Vladislava Ribnikara"

1930 - Rođen Živorad Kovačević, politikolog, publicista, gradonačelnik grada Beograda, diplomata, predsednik Evropskog pokreta u Srbiji i Spoljnopolitičkog saveta Ministarstva inostranih poslova Srbije (Jagodina, 30.5.1930 - Beograd, 23.3.2011)

1945 - Rođen Pero Zubac, književnik, scenarista i urednik RTS-a (Nevesinje, 30.5.1945)

1946 - Rođen Dragan Džajić, fudbaler, reprezentativac Jugoslavije, direktor FK "Crvena zvezda", direktor fudbalske reprezentacije Srbije (Ub, 30.5.1946)

1947 - Osnovan Vojvođanski muzej u Novom Sadu

1951 - Rođen Zdravko Čolić, pevač (Sarajevo, 30.5.1951)

1954 - Rođen Siniša Kovačević, književnik i scenarista, profesor i dekan Akademije umetnosti "Braća Karić" (Šuljam, 30.5.1954)

1960 - Umro Boris Leonidovič Pasternak, ruski književnik i prevodilac, nobelovac
(Moskva, 10.2.1890 - Moskva, 30.5.1960)

1842 - Osnovano Društvo srpske slovesnosti, preteča Srpske kraljevske akademije, odnosno, Srpske akademije nauka i umetnosti (SANU)

1990 - Umro Zoran Gavrilović, književnik i književni kritičar, profesor Filološkog fakulteta u Beogradu (Beograd, 21.12.1926 - Beograd, 30.5.1990)

1992 - Rezolucijom 757 Saveta bezbednosti UN uvedene sankcije SRJ

1994 - Umro Pavle Savić, fizičar i hemičar, akademik (Solun, 10.1.1909 - Beograd, 30.5.1994)

1995 - Umro Jovan Hadži Kostić, novinar, humorista i urednik "Večernjih novosti"
(Skoplje, 13.5.1933 - Beograd, 30.5.1995)

2000 - Umro Nikola Burzan, novinar i urednik "Borbe" (Podgorica, 09.12.1935 - Beograd, 30.5.2000)

2001 - Umro Rajko Tomović, profesor Elektrotehničkog fakulteta u Beogradu, akademik
(Baja, 1.11.1919 - Beograd, 30.5.2001)

2002 - Umro Berislav Kosier, književnik (Beograd, 31.3.1930 - Beograd, 30.5.2002)

2006 - Umro Šoheji Imamura, japanski reditelj (Tokio,15.9.1926 - Tokio, 30.5.2006)

2006 - Umro Boštjan Hladnik, slovenački režiser i scenarista (Kranj, 30.1.1929 - Ljubljana, 30.5.2006)

2007 - Umro Žan-Klod Brijali, francuski glumac i reditelj, direktor pozorišta "Le Buf"
(Omal, 30.3.1933 - Pariz, 30.5.2007)

2009 - Umro Miodrag-Mile Nedeljković, novinar, etnolog, književnik i publicista
(Krćevac, 1941- Beograd, 30.5.2009)

2009 - Umrla Milvina Din, poslednja preživela putnica broda "Titanik" (1912 - Sautempton, 30.5.2009)

[Bisernica]

31. maj





Jozef Hajdn, austrijski kompozitor, umro na današnji dan 1809. godine. Iste godine odigrala se jedna od presudnih bitaka Prvog srpskog ustanka, na Čegru. Prva fudbalska utakmica u Beogradu odigrana je u Donjem gradu, kraj Kule Nebojša, 1896. godine.


Austrijski kompozitor Franc Jozef Hajdn umro je u Beču na današnji dan 1809. godine. Bio je predstavnik "bečkih klasičara". Hajdn je tri decenije bio kapelmajstor na dvoru mađarskih grofova Esterhazi. Inspiraciju je nalazio u austrijskom, francuskom, nemačkom i ruskom folkloru. Napisao je više od sto simfonija, komponovao je gudačke kvartete, klavirske sonate, crkvenu muziku, a prema njegovom "Carskom kvartetu" nastala je himna Austrije.

Istog dana, iste godine u Srbiji se odigrala jedna od presudnih bitaka Prvog srpskog ustanka, Bitka na Čegru. U bici se junaštvom istakao resavski vojvoda Stevan Sinđelić. Ne mogavši da pobedi brojno jače turske snage koje su oslabile srpske položaje i prodrle u šanac, Sinđelić je pucao iz kubure u podzemni magacin baruta. U strašnoj eksploziji nastradali su svi srpski vojnici i veliki broj Turaka. Da bi zastrašio Srbe, Turci su, u znak osvete i opomene od lobanja palih srpskih ustanika sagradili Ćele-kulu na ulazu u Niš. U zidove Ćele-kule uzidane su 952 lobanje. Taj spomenik i danas stoji kao simbol borbe Srba za nezavisnost.

1594 - Umro Jakopo Robusti Tintoreto, italijanski slikar (Venecija, 29.9.1518 - Venecija, 3.5.1594)

1819 - Rođen Volt Vitman, američki književnik (Vesthils, 31.5.1819 - Kemden, 26.3.1892)

1854 - Umro Vatroslav Lisinski, kompozitor (Zagreb, 8.7.1819 - Zagreb, 31.5.1854)

1887 - Rođen Sen-Džon Pers, francuski književnik, nobelovac (Sen Leže, 31.5.1887 - Preskil d Žijen, 20.9.1975)

1891 - Počela izgradnja Transsibirske železnice, završena 18.10.1916. godine

1899 - Rođen Leonid Maksimovič Leonov, ruski književnik (Moskva, 31.5.1899 - Moskva, 8.8.1994)

1914 - Rođen Akira Ifukube, japanski kompozitor (Kuširo, 31.5.1914 - Tokio, 8.2.2006)

1929 - Rođen Ljubivoje-Ljuba Tadić, pozorišni, filmski i TV glumac (Uroševac, 31.5.1929 - Beograd, 28.10.2005)

1930 - Rođen Klint Istvud, američki filmski glumac, producent i režiser, dobitnik Oskara (San Francisko, 31.5.1930)

1934 - Rođena Rada Đuričin, pozorišna, filmska i TV glumica (Vršac, 31.5.1934)

1945 - Rođen Rajner Verner Fazbinder, nemački filmski reditelj (Bad Verishof, 31.5.1945 - Minhen, 10.6.1982)

1948 - Rođen Radomir Vučić, koreograf, prvak i direktor Baleta Narodnog pozorišta u
Beogradu, direktor Baleta Pozorišta na Terazijama (Bačko Gradište, 31.5.1948 - Beograd, 31.12.2009)

1949 - Osnovano Pedagoško društvo FNRJ

1962 - Pogubljen Adolf Ajhman, nemački oficir, ratni zločinac (Solingen, 19.3.1906 - Ramaleh, 31.5.1962)

1965 - Rođena Bruk Šilds, američka filmska glumica (Njujork, 31.5.1965)

1968 - Rođen Aleksandar Madžar, pijanista (Beograd, 31.5.1968)

1984 - Rođen Milorad Čavić, plivač, evropski šampion (Anhejm, 31.5.1984)

1990 - Umro Dragan Laković, pozorišni, filmski i TV glumac (Skoplje, 28.3.1929 - Beograd, 31.5.1990)

1996 - Umro Vasilij Tarasjev, protojerej, starešina Ruske crkve u Beogradu (Beograd, 2.2.1932 - Beograd, 31.5.1996)

1999 - Umro Radomir Lukić, pravnik, profesor Pravnog fakulteta u Beogradu, akademik
(Miloševac, 13.9.1914 - Beograd, 31.5.1999)

1999 - U NATO agresiji granatiran gerontološki centar i sanatorijum u Surdulici i bombardovan Novi Pazar

2003 - Umro Dušan Mitević, novinar, direktor RTB-a (Pljevlja, 3.2.1938 - Beograd, 31.5.2003)

2004 - Umro Branislav Subotić Sube, akademski slikar, profesor Fakulteta primenjenih umetnosti u Beogradu (Beograd, 1926 - Beograd, 31.5.2004)

2005 - Umro Milan Todorović, novinar Radio Beograda, glavni i odgovorni urednik časopisa "PTT glasnik" (Kruševac, 1949 - Beograd, 31.5.2005)

2008 - Umro prof.dr Slobodan Dožić, profesor Medicinskog fakulteta u Beogradu, upravnik Instituta za patologiju(Beograd, 31.5.2008)

2008 - Umro ing. Dragoslav Slankamenac, odbojkaš i trener "Partizana" (1942 - 31.5.2008)

[Bisernica]

1. jun





Na današnji dan 1926. godine rođena američka filmska glumica Merlin Monro. Godine 1948. preminuo srpski političar i pisac Jaša Prodanović.


Američka filmska glumica Merilin Monro (Norma Džin Mortenson) rođena 1926. godine. Merilin Monro je bila jedan od najvećih erotskih simbola u istoriji filma. Od nje je holivudska filmska industrija stvorila mit, uprkos mišljenju kritičara da je bila skromnih glumačkih mogućnosti. Njeni najpoznatiji filmovi su: Džungla na asfaltu, Nijagara, Majmunska posla, Autobuska stanica, Muškarci vole plavuše, Reka bez povratka, Sedam godina vernosti, Neki to vole vruće... Teret mega zvezde, ljubavne afere s vodećim američkim političarima, kao i česte psihičke krize, prouzrokovale su njenu preranu smrt, 1962. godine.

Na današnji dan 1948. godine preminuo je srpski političar i pisac Jaša Prodanović, član Srpske akademije nauka i umetnosti. U Kraljevini Srbiji bio je ministar prosvete i ministar privrede, a posle Drugog svetskog rata potpredsednik vlade FNRJ. Kao ministar privrede izborio je 1910. u skupštini usvajanje Zakona o radnjama, kojim su stvorene radničke i druge komore i uvedeno zaštitno radno zakonodavstvo. S Ljubom Stojanovićem osnovao je 1921. Republikansku stranku, koju je predvodio do smrti 1948. Uređivao je više časopisa (Narodna misao, Odjek, Glasnik profesorskog društva), priredio dve antologije narodnih pesama i pripovedaka i celokupna dela Jovana Jovanovića Zmaja, Jove Ilića, Svetislava Vulovića i Laze Lazarevića. Ostala dela: Ustavni razvitak i ustavne borbe u Srbiji, Vuk Karadžić i Miloš Obrenović, Istorija političkih stranaka i struja u Srbiji, Naši i strani, Naša narodna književnost.

1198 - Vizantijski car Aleksije III izdao povelju o izgradnji manastira Hilandar

1796 - Rođen Nikola Karno, francuski fizičar
(Pariz, 1.6.1796 - Pariz, 24.8.1832)

1804 - Rođen Mihail Ivanovič Glinka, ruski kompozitor
(Novospaski, 1.6.1804 - Berlin, 15.2.1857)

1839 - Abdicirao knez Miloš Obrenović (1815 - 1839)

1880 - Instalirana prva javna govornica u svetu, u zgradi "Jejl banke" u Nju Hevnu, SAD

1916 - Završena Jitlandska bitka, najveća pomorska bitka u Prvom svetskom ratu

1936 - Rođen Bekim Fehmiu, pozorišni, filmski i TV glumac
(Sarajevo, 1.6.1936)

1941 - Rođen Dragoljub Ojdanić, general-pukovnik, načelnik Generalštaba Vojske Jugoslavije (Ravni, 1.6.1941)

1948 - Umro Jaša Prodanović, političar, državnik, književnik i književni kritičar, urednik "Srpskog književnog glasnika", ministar prosvete i narodne privrede, potpredsednik Vlade FNRJ, akademik (Čačak, 23.4.1867 - Beograd, 1.6.1948)

1954 - Umro Martin Andersen Nekse, danski književnik
(Kopenhagen, 26.6.1869 - Drezden, 1.6.1954)

1955 - Počelo emitovanje emisije "Dobro jutro, deco" na programu Radio Beograda

1955 - Rođen Dušan Savić, fudbaler, reprezentativac
(Ub, 1.6.1955)

1960 - U Vršcu osnovano preduzeće "Hemofarm"

1973 - Rođena Hajdi Klum, nemačka menekenka, glumica i TV voditeljka
(Bergiš Gladbah, 1.6.1973)

1974 - Rođena Alanis Moriset, kanadska pevačica (Otava, 1.6.1974)

1978 - Rođen Aleksandar Šapić, vaterpolista, reprezentativac
(Beograd, 1.6.1978)

1980 - Počela sa radom američka televizijska stanica Cable News Network (CNN)

1982 - Rođena Žisten Enan Arden, belgijska teniserka, svetska šampionka
(Lijež, 1.6.1982)

1996 - Promotivna vožnja voza "Romantika" na liniji Topčider - Ljubičevo - Beograd

1999 - Poginuo Ljubiša Veličković, pilot, general-pukovnik, pomoćnik načelnika Štaba vrhovne komande za RV i PVO VJ (Crljenac, 1.3.1946 - Banat, 1.6.1999)

2000 - Ubijen Goran Žugić, savetnik za nacionalnu bezbednost predsednika Crne Gore (Tuzla, 5.1963 - Podgorica, 1.6.2000)

2000 - Umro Entoni Tito (Ernest Puente), portorikanski muzičar
(Njujork, 20.4.1923 - Njujork, 1.6.2000)

2007 - Umro Dušan I. Marković, novinar, sekretar RTB-a, samostalni savetnik za društveno- ekonomske odnose RTB-a (Čortanovci, 5.8.1925 - Beograd, 1.6.2007)

2008 - Umrla prof. dr Smiljka Vasić, psiholingvista, pokretač psiholingvistike u Srbiji, saradnik Instituta za eksperimentalnu fonetiku i patologiju govora u Beogradu (1919 - Beograd, 1.6.2008)

2008 - Umro Iv Sen Loran, modni kreator, vlasnik kuće visoke mode, nosilac Ordena Legije časti (Oran, 1.8.1936 - Pariz, 1.6.2008)

2008 - Umro Josef Tomi Lapid (Tomislav Lampel), izraelski ministar pravde, novinar i pisac (Novi Sad, 27.12.1931 - Tel Aviv, 1.6.2008)

2008 - Umrla Dušanka Damjanović Pavešić, novinar, dopisnik "Politike" iz Rijeke i Ljubljane (Novi Sad, 18.3.1940 - Novi Sad, 1.6.2008)

2009 - Pad aviona "Er Frans" u Atlantik, na liniji 447 Rio de Ženeiro - Pariz, tom prilikom je poginulo 216 putnika i 12 članova posade

2009 - Umro Dmitar Šegrt, mašinski inženjer, političar i privrednik, direktor "Toze Marković" iz Kikinde, potpredsednik Unije poslodavaca Srbije (Bosansko Grahovo, 1953 - Novi Sad, 1.6.2009)

2010 - Umro Andrej Voznesenjski, ruski pesnik, akademik
(Moskva, 12.5.1933 - Moskva, 1.6.2010)

2010 - Umro dr Josip Baras, profesor Tehnološko-metalurškog fakulteta u Beogradu (Split, 21.3.1933 - 1.6.2010)

[Bisernica]

2. jun





Na današnji dan 1955. Josip Broz Tito i Nikita Hruščov potpisali Beogradsku deklaraciju kojom su normalizovani odnosi Jugoslavije i SSSR, narušeni rezolucijom Informbiroa. Godine 1969. preminuo košarkaš Radivoje Korać Žućko.


Godine 1955. Jugoslovenski i sovjetski lideri, Josip Broz Tito i Nikita Hruščov, potpisali su Beogradsku deklaraciju kojom su normalizovani odnosi Jugoslavije i SSSR, narušeni rezolucijom Informbiroa iz 1948.

Na današnji dan 1969. godine preminuo je košarkaš Radivoje Korać Žućko. Kao šesnaestogodišnjak pojavio se na igralištu OKK Beograda. Niko tada nije ni slutio da je na beogradskom asfaltu rođen košarkaški genije. Za samo godinu dana preskočio je sve uzraste i od juniora postao senior. Briljantan talenat, prvi put je dres sa državnim grbom obukao 1958. godine. U petnaestogodišnjoj karijeri odigrao je stotine utakmica, postigao na hiljade koševa, ali ga je tragična smrt sprečila da predvodi generaciju koja je, 1970. godine u Ljubljani, osvojila prvu titulu svetskog prvaka. Dve godine posle njegove smrti, u čast ovog velikana košarke, promovisan je "Kup Radivoja Koraća", najmasovnije evropsko košarkaško takmičenje. Danas to ime nosi Nacionalno prvenstvo Srbije u košarci.

1202 - Prvi put se pominje ime grada Peć

1740 - Rođen Markiz de Sad, francuski književnik
(Pariz, 2.6.1740 - Šaranton, 212.1814)

1790 - Otvorena prva knjižara u Novom Sadu, vlasnika Emanuela Jankovića

1840 - Rođen Tomas Hardi, engleski književnik
(Aper Bekhampton, 2.6.1840 - Dorčester, 11.1.1928)

1845 - Rođen Toša Jovanović, pozorišni glumac i reditelj
(Veliki Bečkerek, 2.6.1845 - Beograd, 17.2.1893)

1857 - Rođen ser Edvard Elgar, engleski kompozitor
(Broudhit, 2.6.1857 - Vorčester, 23.2.1943)

1857 - Rođen Karl Gjelerup, danski književnik, nobelovac
(Roholt, 2.6.1857 - Kloče, 11.10.1919)

1877 - Rođen Herman Hese, švajcarski književnik, nobelovac
(Kalv, 2.6.1877 - Montanjol, 9.8.1962)

1882 - Umro Đuzepe Garibaldi, italijanski revolucionar
(Nica, 4.7.1807 - Kaprera, 2.6.1882)

1886 - Umro Aleksandar Nikolajevič Ostrovski, ruski književnik
(Moskva, 31.3.1823 - Ščelikovo, 2.6.1886)

1886 - Karl Benc izveo prvu javnu probnu vožnju "motorne kočije" u okolini Manhajma

1892 - Naučnik Nikola Tesla posetio Beograd

1904 - Rođen Džoni Vajsmiler, američki filmski glumac
(Vindbar, 2.6.1904 - Akapulko, 21.1.1984)

1919 - Mihailo Pupin, počasni generalni konzul u Americi i Kanadi, posetio Beograd posle Versajske mirovne konferencije

1929 - Rođen Marko Todorović, filmski i TV glumac
(Prnjavor, 2.6.1929 - Beograd, 29.8.2000)

1941 - Rođen Čarli Vots, engleski bubnjar, član grupe "The Rolling Strone"
(London, 2.6.1941)

1946 - Italijani su se na referendumu izjasnili za republiku i time odbacili monarhiju Savojske dinastije.

1950 - Rođen Branimir Đokić, harmonikaš, umetnički rukovodilac Narodnog orkestra RTB-a (Šabac, 2.6.1950)

1953 - Krunisana britanska kraljica Elizabeta II (Aleksandra Meri Vindzor)

1954 - Rođen Vladislav Bajac, književnik, prevodilac, izdavač i novinar, direktor "Geopoetike" (Beograd, 2.6.1954)

1964 - Umro Strahinja Petrović, pozorišni glumac
(Beograd, 25.5.1892 - Beograd, 2.6.1964)

1975 - Umro Eisaku Sato, japanski političar i državnik, nobelovac
(Čošu, 27.3.1901 - Tokio, 2.6.1975)

1980 - Umro Viktor Starčić, pozorišni, filmski i TV glumac
(Ruščuk, 11.5.1901 - Beograd, 2.6.1980)

1981 - Rođen Nikolaj Davidenko, ruski teniser
(Severnodonjeck, 2.6.1981)

1987 - Umro Andres Segovija, španski gitarista
(Linares, 21.2.1893 - Madrid, 2.6.1987)

1990 - Umro Reks Harison, američki filmski glumac
(Hajton, 5.3.1908 - Njujork, 2.6.1990)

2006 - Umro Vins Velnik, američki muzičar, klavijaturista grupe "The Grateful Dead"
(Feniks, 21.2.1951 - Forestvil, 2.6.2006)

2008 - Umro Bo Didli (Elas Bejts), američki bluz muzičar
(Mek Komb, 30.12.1928 - Arčer, 2.6.2008)

2008 - Umro Mel Ferer, američki filmski i TV glumac i reditelj
(Elberon, 25.8.1917 - Santa Barbara, 2.6.2008)

2009 - Umro Dejvid Edings, američki pisac epske fantastike
(Spokejn, 7.7.1931 - Karson Siti, 2.6.2009)

[Bisernica]

3. jun





Na današnji dan počeo Prvi slovenski kongres u Pragu. Godine 1875. umro je francuski kompozitor Žorž Bize, dok je 1977. preminuo italijanski reditelj Roberto Roselini.


Na današnji dan 1848. godine počeo je Prvi slovenski kongres u Pragu. "Sloveni zahtevaju samo slobodu za sebe, kao i za svakog drugog. Mi zahtevamo za sve Slovene bez izuzetka jednakost pred zakonom. Naša parola je sloboda, jednakost, bratstvo", citat je iz Manifesta evropskim narodima, usvojenog na Prvom slovenskom kongresu, održanom u Pragu od 3-12. juna 1848. godine. Ovaj prvi slovenski forum, koji je okupio više od 300 predstavnika, održan je pod parolom "Ideja slovenske uzajamnosti živi u umovima i srcima Slovena". Povod okupljanja bila je potreba za suprotstavljanjem pangermanizmu i mađarizaciji Slovena. Zato je u Manifestu sem podrške pravima Poljaka na stvaranje sopstvene države, sadržan i protest protiv sistematskog ponemčenja Slovena, naročito u Pruskoj i Saksoniji, a takođe i njihove mađarizacije u Mađarskom kraljevstvu. Izražena je, takođe, nada da će uskoro uslediti kraj ugnjetavanju Slovena i u Otomanskoj imperiji.

Godine 1875. umro je Žorž Bize, francuski kompozitor. Potomak muzičke porodice, Žorž Bize je veoma rano pokazao izvanredne muzičke sposobnosti. Studirao je na Pariskom konzervatoriju i bio učenik Šarla Gunoa. Autor je opere "Karmen", remek-dela francuskog muzičkog realizma. Jedan je od najoriginalnijih i najsugestivnijih operskih kompozitora, čiji se stil odlikuje dramatskim oblikovanjem i tonskim slikanjem egzotičnih predela. Autor je opere "Lovci bisera", scenske muzike za "Arlezijanku" Alfonsa Dodea i "Simfonije u ce-duru".

Italijanski filmski i TV reditelj i scenarista Roberto Roselini umro je na današnji dan 1977. godine. Jedan od tvoraca italijanskog neorealizma, Roselini je svoj prvi veliki film Rim, otvoreni grad snimio 1945. godine i postigao nezapamćeni uspeh. Svoju filmsku promociju u njemu je imala glumica Ana Manjani, a promovisan je i nov pravac u italijanskom filmu - neorealizam. Ovim umetničkim oblikom Roselini je pokrenuo novi talas filmova čak i u neprikosnovenom Holivudu. Sledio je film Paisa, a zatim čitava serija ostvarenja, koja su potvrdila stvaralačke sposobnosti autora: Ljubav, Stromboli, Evropa 51, Spaljivanje Jovanke Orleanke, Putovanje po Italiji, Indija i General od Rovere, nagrađen venecijanskim "Zlatnim lavom". Poslednja njegova ostvarenja bila su Italija godine prve i Mesija. Umro je samo nekoliko dana pošto je predsedavao žiriju filmskog festivala u Kanu, 1977. godine. Njemu u spomen, od 1978. godine se u San Remu održava filmski festival, a njegovim imenom nazvana je i filmska nagrada za progres filmske umetnosti, koju je 1989. godine dobio Emir Kusturica.

1851 - Otvoreno beogradsko strelište

1657 - Umro Vilijam Harvi, engleski lekar, fiziolog
(Folkeston, 1.4.1578 - London, 3.6.1657)

1837 - Predati akreditivi Džordža Lojda Hodžesa, britankog konzula u Srbiji, čime zvanično počinje istorija srpsko-britanskih odnosa

1843 - Rođen Kliment Arkadjevič Timirjazev, ruski botaničar
(Petrograd, 3.6.1843 - Moskva, 26.4.1920)

1886 - Rođen Kosta Novaković, političar i publicista
(Čačak, 3.6.1886 - SSSR, 1938)

1899 - Umro Johan Štraus Mlađi, austrijski kompozitor, violinista i dirigent
(Beč, 25.10.1825 - Beč, 3.6.1899)

1906 - Rođena Džozefina Beker, američka pevačica i igračica, ambasador UNICEF-a i borac protiv rasne diskriminacije
(Sent Luis, 3.6.1906 - Pariz, 12.4.1975)

1922 - Rođen Batrić Jovanović, istoričar i publicista, narodni poslanik, urednik NIP "Borba", generalni direktor Uprave civilnog vazduhoplovstva SFRJ, ambasador Jugoslavije u UNESCO-u, pomoćnik generalnog direktora Direkcije za izgradnju Novog Beograda
(Donja Morača, 3.6.1922 - 16.2.2011)

1924 - Umro Franc Kafka, češki književnik
(Prag, 3.7.1883 - Kierling, 3.6.1924)

1925 - Rođen Toni Kertis (Bernard Švarc), američki filmski glumac
(Njujork, 3.6.1925)

1926 - Rođen Alen Ginsberg, američki književnik
(Njujork, 3.6.1926 - Njujork, 5.41997)

1927 - Rođen Buts Randolf, američki saksofonista
(Kadiz, 3.6.1927 - Nešvil, 3.7.2007)

1942 - Pomorska bitka kod Midveja između američke i japanske flote u Drugom svetskom ratu

1955 - Rođen Vladimir Blaževski, filmski i TV reditelj
(Skoplje, 3.6.1955)

1963 - Rođena Anica Dobra, pozorišna, filmska i TV glumica
(Beograd, 3.6.1963)

1964 - Umro Franc Emil Silanpe, finski književnik, nobelovac
(Hamenkir, 16.9.1888 - Helsinki, 3.6.1964)

1965 - Američki astronaut Edvard Vajt iz vasionskog broda "Džemini IV" išetao u slobodni vasionski prostor

1968 - Počele studentske demonstracije u Beogradu

1980 - Umro Vasja Pirc, šahovski velemajstor
(Idrija, 19.12.1907 - Ljubljana, 3.6.1980)

1982 - Rođena Jelena Išinbajeva, ruska atletičaka, skakačica s motkom
(Volgograd, 3.6.1982)

1986 - Rođen Rafael Nadal, španski teniser
(Manakor, 3.6.1986)

1989 - Umro Ruholah Homeini, iranski verski vođa, ajatolah
(Homeini, 17.5.1902 - Teheran, 3.6.1989)

1993 - Umro Dragoljub Trailović, novinar
(Prahovo, 3.5.1925 - Beograd, 3.6.1993)

1995 - Umro Dušan Bulajić, pozorišni i filmski glumac
(Čačak, 6.3.1932 - Beograd, 3.6.1995)

2000 - Umro Hristo Georgijevski, književnik, profesor Filološkog fakulteta u Beogradu
(Kumanovo, 24.10.1943 - Beograd, 3.6.2000)

2000 - Umro Andrej Frimerman, profesor i rektor Univerziteta "Braća Karić" u Beogradu
(Beograd, 19.4.1932 - Beograd, 3.6.2000)

2001 - Umro Entoni Kvin, američki filmski glumac, dobitnik Oskara
(Čihuahu, 21.4.1915 - Boston, 3.6.2001)

2006 - Skupština Crne Gore proglasila nezavisnost Republike Crne Gore

2009 - Umro Dejvid Karadin, američki filmski glumac
(Holivud, 8.12.1936 - Bangkok, 3.6.2009)

2009 - Umrla Koko Tejlor (Kora Volton), američka bluz-pevačica
(Memfis, 28.9.1928 - Čikago, 3.6.2009)

2010 - Umro Branislav Marković, akademski slikar
(1948 - 3.6.2010)

[Bisernica]

4. jun





Srpski slikar Paja Jovanović rođen na današnji dan 1859. godine. U dvorcu Trijanon kod Pariza 1920. godine sile Antante potpisale mirovni ugovor sa Mađarskom. Italijanski književnik Đakomo Kazanova umro 1798. godine.


Na današnji dan 1859. godine, u Vršcu je rođen čuveni srpski slikar akademik Paja Jovanović. Prve pojmove o slikarstvu stekao je kod vršačkog slikara Vodeckog. Godine 1878. upisao se na Umetničku akademiju u Beču. Bio je predstavnik akademskog realizma i prvi srpski slikar koji je stekao evropsku reputaciju. Najveći deo života proveo je u Beču, u kojem je i umro 1957. godine. Bio je izvanredan poznavalac slikarskog zanata i inspirisao se srpskom nacionalnom istorijom. Naslikao je velike ikonostase u Sabornoj crkvi u Novom Sadu i u crkvi u Dolovu i portretisao više vladara i crkvenih dostojanstvenika. Poznate su njegove folklorne i istorijske kompozicije: "Seoba Srba", "Proglašenje Dušanovog zakonika", "Takovski ustanak", "Mačevanje" i "Kićenje neveste".

U dvorcu Trijanon kod Pariza 4. juna 1920. godine sile Antante potpisale su mirovni ugovor sa poraženom Mađarskom, kojim su joj oduzete teritorije koje su se u Austro-Ugarskoj monarhiji, pre Prvog svetskog rata, nalazile u sastavu Ugarske. Čehoslovačkoj su pripale Slovačka i prikarpatska Ukrajina, Rumuniji Transilvanija (Erdelj) i istočni Banat a Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca - Slavonija, Srem, Hrvatska, Međumurje, Prekmurje, delovi Baranje, Banata i veći deo Bačke. Oko 3 miliona Mađara ostalo je van matične zemlje, najviše u Rumuniji, preko 2 miliona, a desetak miliona nemađara, dotadašnjih građana Ugarske, više se nije nalazilo pod mađarskom vlašću.

1798.- Umro Đakomo Kazanova, italijanski književnik, diplomata, avanturista i najveći svetski zavodnik (Venecija, 02. 04. 1725 - Duks, 04. 06. 1798)

1815.- U selu Bosut kod Sremske Mitrovice sreli se književnik i prosvetitelj Vuk Karadžić i slepi guslar Filip Višnjić

1831.- Rođen Milan Đ. Milićević, književnik i pedagog, akademik (Ripanj, 04. 06. 1831 - Beograd, 04. 11. 1908)

1844.- Počeo ustanak šleskih tkača

1878.- Potpisana konvencija o turskom ustupanju Kipra Engleskoj

1884.- Rođen Milutin Uskoković, književnik i diplomata (Užice, 04. 06. 1884 - Toplica, 28. 10. 1915)

1903.- Rođen Dragoljub Draža Pavlović, književni istoričar, kritičar, profesor Filozofskog fakulteta u Beogradu, akademik (Jablanica, 04. 06. 1903 - Beograd, 11. 08. 1966)

1908.- Rođen Lujo Davičo, baletski igrač, pedagog i kompozitor (Beograd, 04. 06. 1908 - Nikšić, 06. 1943)

1929.- Rođen Karolos Papuljas, grčki političar, diplomata i državnik, predsednik Grčke (Janjina, 04. 06. 1929)

1938.- Rođen Slobodan Bukvić, novinar i urednik Televizije Beograd (Niš, 04. 06. 1938 - Beograd, 09. 01. 2010)

1939.- Umro Pavle Popović, istoričar književnosti i književni kritičar (Beograd, 16. 04. 1868 - Beograd, 04. 06. 1939)

1941.- Nezavisna država Hrvatska i Nemačka donele odluku o iseljavanju Srba i Slovenaca iz NDH

1944.- Američke i britanske jedinice zauzele Rim u Drugom svetskom ratu

1945.- Završena Londonska konferencija Savezničkih državnih komisija za ratne zločine

1945.- Osnovano Fiskulturno društvo "Železničar" u Beogradu, danas Sportsko društvo "Železničar"

1971.- Umro Đerđ Lukač, mađarski filozof, književnik i književni kritičar (Budimpešta, 13. 04. 1885 - Budimpešta, 04. 06. 1971)

1975.- Rođena Anđelina Džoli, američka filmska glumica, dobitnica "Oskar"-a (Los Anđeles, 04. 06. 1975)

1976.- Rođen Nenad Zimonjić, teniser, reprezentativac, najbolji dubl-igrač na svetu (Beograd, 04. 06. 1976)

1990.- Umrla Zdenka Zikova, operska pevačica (Prag, 06. 02. 1905 - Prag, 04. 06. 1990)

2004.- Umro Nino Manfredi, italijanski pozorišni i filmski glumac- komičar (Kastro di Volši, 22. 03. 1921 - Rim, 04. 06. 2004)

2005.- Umrla Milja Vujanović, novinar, glumica i astrolog (Beograd, 21. 08. 1946 - Beograd, 04. 06. 2005)

[Bisernica]

5. jun





Na današnji dan 1723. rođen škotski ekonomista Adam Smit. Godine 1898. rođen španski književnik Federiko Garsija Lorka.


Godine 1723. rođen je škotski ekonomista Adam Smit, najpoznatiji predstavnik engleske klasične političke ekonomije uz Dejvida Rikarda, čija se teorija o podeli rada u ekonomskoj literaturi smatra klasičnom. Nameravao je da izgradi jedinstven sistem koji bi obuhvatio sve ljudske delatnosti, ali je napisao samo dva rada - iz etike "Teoriju moralnih osećanja" i ekonomsko delo u pet knjiga "Istraživanje o prirodi i uzrocima bogatstva naroda".Naglašavao je da u etici vlada altruizam, a u ekonomiji egoizam. Detaljno je prikazao istoriju nastanka novca, analizirao vrednost i raspodelu najamnine, profita i rente, akumulaciju kapitala i razliku između proizvodnog i neproizvodnog rada. Prihvatio je i razvio teoriju radne vrednosti, ali je za razliku od Rikarda smatrao da vrednost robe određuje količina utrošenog odnosno potrebnog rada samo u pretkapitalističkoj privredi. Bio je izraziti pristalica ekonomskog liberalizma i protivnik merkantilizma, čemu je posvetio jednu od pet knjiga "Bogatstva naroda".

Na današnji dan 1898. rođen španski kšiževnik Federiko Garsija Lorka. Lorka je studirao književnost i prava, ali je pokazivao i veliko interesovanje za muziku, slikarstvo i pozorišnu umetnost. U Madridu je 1921. izveden njegov dramski prvenac "Leptirove čarolije" i objavljena "Knjiga pesama". Književni renome je stekao zbirkom "Pesme" i patriotskim komadom "Mariana Pinjeda". Sledećom knjigom pesama "Ciganski romansero" dao je sintezu španskih lirskih inspiracija. Sa pozorišnom grupom "Baraka" obišao je čitavu Španiju igrajući dela španskog klasičnog teatra. Istovremeno je pisao za pozorište. Vrhunac njegovog dramskog stvaranja predstavlja trilogija "Krvava svadba", "Jerma" i "Dom Bernarde Albe". "Andaluzijski slavuj", Lorka je skladno spojio modernizam sa španskom tradicijom. Svojim lirizmom izvršio je snažan uticaj na naše mlade pesnike. Avgusta 1936. godine, uhapsili su ga i streljali pripadnici Frankove civilne garde.

1783. - Francuski konstruktori braća Žozef i Žak Mongolfje prvi put podigli u nebo vazdušni balon

1826. - Umro Karl Marija fon Veber, nemački kompozitor
(Etin, 18. 11. 1786 - London, 05. 06. 1826)

1837. - Knez Miloš Obrenović doneo uredbu o unapređenju srpskog sela i zemljodelačkim poslovima

1883. - Rođen Džon Majnard Kejnz, engleski ekonomista
(Kembridž, 05. 06. 1883 - London, 21. 04. 1946)

1896. - U "Srpskim novinama", zvaničnom glasilu Kraljevine Srbije, objavljen tekst o kinematografu braće Limijer

1920. - Rođen dr Zoran Konstantinović‚ slavista, komparatista, profesor Filološkog fakulteta u Beogradu, upravnik Instituta za uporednu književnost u Insbruku, akademik (Beograd, 05. 06. 1920 - Beograd, 22 .05. 2007)

1927. - Rođen Dušan Jakšić, pozorišni, filmski i TV glumac i pevač, prvak Drame Narodnog
pozorišta u Beogradu
(Karlovac, 05. 06. 1927 - Beograd, 18. 12. 2009)

1933. - Rođen Velimir - Bata Živojinović, filmski i TV glumac
(Koraćica, 05. 06. 1933)

1941. - Eksploziju municije u Đurđevoj tvrđavi u Smederevu, u znak sećanja na ovaj događaj ustanovljen Dan nezaborava

1946. - Rođen Branko Baletić, filmski reditelj i scenarista
(Beograd, 05. 06. 1946)

1947. - Rođena Borka Pavićević, dramaturg, direktor Centra za kulturnu dekontaminaciju u Beogradu.
(Kotor, 05. 06. 1947)

1951. - Rođen Aleksandar Fotez, TV reditelj
(Beograd, 05. 06. 1951 -05. 2009)

1967. - Počeo Izraelsko - arapski rat

1968. - U atentatu ubijen Robert Kenedi, američki senator
(Boston, 20. 11. 1925 - Los Anđeles, 05. 06. 1968)

1972. - U Stokholmu počela prva konferencija UN posvećena problemima zaštite čovekove okoline, u znak sećanja na ovaj skup ustanovljen Međunarodni dan zaštite čovekove okoline

1981.- Zvanično objavljen početak svetske epidemije virusom HIV-a

1991. - Umro Janko Đonović, književnik
(Crmnica, 06. 10. 1909 - Beograd, 05. 06. 1991)

1998. - Umro Ivan Jonaš, filmski i TV glumac
(Stara Pazova, 16. 09. 1922 - Beogard, 05. 06. 1998)

2001. - Umro Stevan Momčilović, novinar Radio Beograda i lista "Huper"
(Beograd, 06. 06. 1943 - Beograd, 05. 06. 2001)

2002. - Umro Di Di Ramon( Daglas Glen Kolvin), američki muzičar, basista grupe "Ramons" (Fort Li, 18. 09.1952 - Los Anđeles, 05. 06. 2002)

2004. - Umro Ronald Regan, američki filmski glumac i političar, predsednik SAD
(Tampik, 06. 02. 1911 - Los Anđeles, 05. 06. 2004)

2006. - Skupština Srbije proglasila nezavisnost Republike Srbije

2009. - Umro dr Branislav Kovačević, profesor Filozofskog fakulteta u Nikšiću, predsednik Društva istoričara Crne Gore, član Predsedništva Jugoslovenskog olimpijskog komiteta, akademik
(1933 - Podgorica, 05. 06. 2009)