Kad smo se doselili - srpske zemlje pre Nemanjića

[Bisernica]

Naseljavanje Srba na Balkansko poluostrvo i njegov tok ne možemo sa sigurnošću datirati, što zbog nepostojanja preciznih izvora iz tog vremena, tako i zbog činjenice da još uvek nije razrešen problem njihove prapostojbine. Smatra se da je naseljavanje Srba otpočelo nakon propasti opsade Carigrada 626. godine i da se okončalo pre smrti vizantijskog cara Iraklija (610—640) 11.02.641. godine.

Bojka ili Bela Srbija je bila oblast u Evropi koja je prema navodima vizantijskog cara Konstantina Porfirogenita (913—959) u spisu „O upravljanju Carstvom“ (lat. De administrando imperio) bila prapostojbina Srba iz koje su oni krenuli na Balkansko poluostrvo. On u svom delu kaže: „Srbi vode poreklo od nekrštenih Srba, nazvanih i Beli, naseljenih sa one strane Turske (Mađarske), u kraju koji se kod njih naziva Bojki (Bojka), gde im je u susedstvu i Franačka, isto kao i velika Hrvatska (jug današnje Poljske i Šleska), ona nekrštena, koja se naziva i Bela. Tamo su dakle ovi Srbi od davnine nastanjeni“.

Sam termin Bojka ali i njen tačan položaj do danas nisu razrešeni i na snazi su dve pretpostavke koje je smeštaju:
zapadno od Bele Hrvatske na prostor severne Češke i Lužice
istočno od Bele Hrvatske na prostor istočnog Zakarpatja odnosno na severozapadu današnje Ukrajine

Prema navodima Porfirogenita u istom delu, Bela Hrvatska se takođe nalazi iza Turske (Mađarske) graniči se sa Belom Srbijom, nalazi se pored Franačke, a njeni stanovnici su u sukobu sa Bavarcima i Pečenezima. Smeštanje iza Mađarske, locira Belu Hrvatsku u Zakarpatje, dok je sukobi sa Bavarcima i blizina Franačke smeštaju na prostor današnje Češke, ali problem nastaje u pominjanju napada Pečenega na nju, pošto su oni boravili u istočnom Zakarpatju.

Pored Porfirogenitovog spisa, još nekoliko dokumenata iz srednjeg veka pominju Belu Hrvatsku i na osnovu njih se ona može smestiti u gornji tok Visle oko Krakova. Na osnovu ovoga, Ferjančić u svojim komentarima Porfirogenitovog dela u prilog toj tezi navodi i da je jedino ta oblast u Porfirogenitovo doba bila nekrštena na Zapadnoslovenskom područiju. On pored toga navodi da je sam car kada je pominjao napade Pečenega, verovatno pojam Bele Hrvatske proširio na celokupnu prvobitnu Češku državu pod Boleslavom I (929—967) koji je oko 940. godine ovladao Krakovskom oblašću, dok se pisanje Porfirogenitovog dela smešta oko 949. godine. Na taj način se položaj Bele Hrvatske jasno lokalizuje u gornji tok Visle oko današnjeg Krakova, čime se stvara jasno polazište za određivanje položaja Bele Srbije.

Sam termin Bojki odnosno Bojka koji se pominje car u svom delu nije do danas definitivno razrešen, iako je na snazi nekoliko različitih tumačenja koja idu u prilog jednoj ili drugoj tezi o položaju Bele Srbije.

U prilog zapadnoj tezi idu izvođenja termina Bojka od:
keltskog plemena Boja, koji su živeli u okolini današnjeg Praga[traži se izvor od 09. 2009.] i po kojima su, idu izvođenja, i Bohemska i Bavarska dobili svoje ime.
skraćenog i iskvarenog oblika Bojohemum, što je srednjevekovni naziv za današnju Češku (Bohemska)

U prilog istočnoj tezi, idu izvođenja termina Bojka od::
rusinskog plemena Bojki, koje je živelo u Istočnoj Galiciji.

[Bisernica]

Većina naučnika u 19. i 20. veku je odbacivala Porfirogenitove navode o seobi Srba i Hrvata kao izmišljotine. Među ove naučnike su spadali Ernst Dimler, Franjo Rački, Vatroslav Jagić, Konstantin Jireček i Džon Bjuri. Prema njihovim teorijama, seoba Srba i Hrvata nije usledila kao poseban talas, kako priča Porfirogenit, već su se oni naselili zajedno sa ostalim avarskim Jugoslovenima.

Dimler drži da su se Srbi i Hrvati nasilno naselili zajedno sa avarskim Jugoslovenima, a da je priča o njihovom doseljenju zvanična teorija, po kojoj se svi narodi dospeli na teritoriju Vizantijskog carstva, silom ili milom, tu nalaze carevom voljom. Dok je Dimler dopuštao da je seoba Hrvata i Srba usledila kao poseban talas seobe Slovena na Balkan, Jagić je osporavao i taj podatak, navodeći argument da su srpsko-hrvatska narečja činila celinu sa ostalim južnoslovenskim narečjima oko njih. Po Jagiću, car je čuo nešto o Hrvatima i Srbima iza Karpata, o Hrvatima oko Krakova i u Češkoj i za polapske Srbe, pa je na osnovu sličnosti tih imena zaključio da dalmatinski Srbi i Hrvati vode poreklo od severozapadnih Srba i Hrvata, te je izmislio njihove prapostojbine Belu Hrvatsku i Srbiju iz kojih su se oni tobože doselili.

Jireček je smatrao da su Srbi i Hrvati u vekovima pre seobe mogli stanovati iza Karpata, ali i on drži da su se u doba seobe nalazili među Avarima u Panoniji i da su bili Jugosloveni. Dok se o Beloj Hrvatskoj mogu naći podaci i u drugim izvorima 9. i 10. veka, o Beloj Srbiji nema drugih podataka sem u Porfirogenitovom spisu.

Ova učenjačka škola, koja bi se mogla nazvati Dimlerovom, osporava i da su Srbi ikada stanovali u Makedoniji i da ime grada Servija potiče od Srba. U drugu ruku, ovi naučnici ne mogu da objasne odakle potiče toponim Servija u Makedoniji. Oni takođe osporavaju Porfirogenitov podatak da su Srbi još od doseljenja zaposeli ceo jugozapadni deo provincije Dalmacije, već smatraju da su se Srbi isprva nastanili u brdskoj Srbiji ili Raškoj, a da je srpsko ime kasnije rašireno nad okolnim slovenskim plemenima tokom rasta raške države.

[Bisernica]

Prema pisanju vizantijskog cara Konstantina Porfirogenita („O upravljanju carstvom“) Srbi su se na Balkanskom poluostrvu naselili između obala Jadranskog mora i reke Save. Duž morske obale Srbi su naselili sve krajeve između ušća Cetine i ušća Bojane‚ a u unutrašnjosti približno između Vrbasa i doline Ibra i Morave. Granicu između Srba i Hrvata činili su reka Vrbas i hrvatske pogranične župe:
Imota (Imotsko),
Cetina,
Livno,
Pliva.

Na tim prostorima stvorili su više oblasti u primorju i zaleđu. Granicu između primorskih oblasti i zaleđa tj. Srbije kako je naziva Porfirogenit činili su planinski venci koji formiraju razvođe jadranskog i crnomorskog sliva.

Neretvljanska oblast ili Paganija

Neretvljanska oblast se prostirala od ušća reke Cetine do ušća reke Neretve uključujući i ostrva Brač‚ Hvar‚ Korčula i Mljet.

Činili su je župe:
Rastoka (današnji Rastok na istoimenom jezeru kod Vrgorca)
Mokro (od Vrulje do Podgore)

u primorju i
Dalen (oko današnjeg Duvna)

u zaleđu.

U njoj su se nalazili utvrđeni gradovi:
Mokro (Makarska)
Verula (Vrulja)
Ostrok (3aostrog)
Slavinec (Gradac)

Zahumlje ili Hum

Zahumlje se prostiralo od ušća reke Neretve do Dubrovnika sa stonskim poluostrvom (Pelješac).

Srpske oblasti prema De administrando imperio

Činili su ga župe:
Ston
Zažablje
Popovo

u primorju i
Dubrava
Dabar

u zaleđu.

U njemu su se nalazili utvrđeni gradovi:
Bona (današnji Blagaj na Buni)
Hum
Ston
Josli (današnje Ošlje)
Galumajnik (današnje Glumine na Trebišnjici)
Dobroskik (Dabar?)

Travunija (sa Konavljem)

Travunija se prostirala od Dubrovnika do Boka kotorske.

U njoj su se nalazili utvrđeni gradovi:
Travunija(današnje Trebinje)
Ormos(današnji Vrm na Trebišnjici)
Risan
Lukavec
Zetliv ili Zatleblje


Duklja ili Zeta

Duklja(od početka XII veka se za ovu oblast većinom koristi naziv Zeta) se prostirala od Boka kotorske do ušća reke Bojane.

U njoj su se nalazili utvrđeni gradovi:
Gradec
Novigrad
Lontodokla

Srbija (u čijem je sastavu Bosna)

Srbija se prostirala od reke Vrbas na zapadu do dolina Ibra, Gruže, Ljiga, Jadra i Drine na istoku. Severnu granicu činila je reka Sava dok se na jugu naslanjala na srpske oblasti u primorju (Neretvljansku, Zahumsku, Travusku i Dukljansku). Unutar Srbije se nalazila i župa Bosna.

U njoj su se nalazili utvrđeni gradovi:
Dostinika (ili Dostinik, negde između današnje Sjenice i Prijepolja)
Černavusk (??Crna Stena??, u blizini Mileševe)
Međurečje (iznad ušća Prače u Drinu kod Goražda)
Drežnik (iznad Velikog Rzava ili Pljevlja)
Lesnik (na Drini)
Salines(tj. Soli, današnja Tuzla)

i u okviru župe Bosna:
Katera(tj. Kotorac iznad današnjeg Sarajeva)
Desnik (tj. Sutjeska na Trstivnici)

[Bisernica]

Varvarski upadi u Istočno rimsko carstvo (Vizantiju) trajali su tokom celog 5. veka. Nauka još nije pouzdano utvrdila kojem su narodu pripadali ti varvari. Stari izvori pominju Skite, Bugare, Gote. Početkom 6. veka za vreme vladavine Justina I (518-527) prvi put se spominje napad Slovena, odnosno Anta, koji su živeli u stepama severno od ušća Dunava. Vizantijski car Justinijan u prvo vreme svoje vladavine (527-565) uspešno je ratovao protiv Anta i Sklavina na levoj obali Dunava gde se još držao, bar na određenim tačkama, stari rimski limes. Kao vizantijski plaćenici Anti su čak ratovali i protiv Gota u Italiji.

Polovinom 6. veka Sklavini su žestoko pljačkali Vizantiju i u tim pohodima doprli su do samog Carigrada i Dalmacije. U isto vreme pojavljuju se i Avari kao novi neprijatelji Vizantije. Avarsko-vizantijski petnaestogodišnji rat vodio se oko Singidunuma i Viminacijuma.

U drugoj polovini 6. veka zajednički avarsko-sklavinski odredi pljačkali su po Trakiji, Makedoniji i ugrožavali Solun. Početkom 7. veka vizantijski izvori beleže da je narod Slovena, koji se sastojao od Draguvita, Sagudata, Velegezita, Vajunita i Verzita opustošio Tesaliju, Heladu, Ahaju, Epir, pa čak prešao i u Aziju. Ovi Sloveni su poraženi pod Solunom, ali su ostali da žive na ovoj teritoriji.

Južni Sloveni na karti evrope 814. godine


Za vreme cara Iraklija (610-641) u okolinu Soluna doselili su se i Srbi (kako je zabeležio car Konstantin Porfirogenit) i po njima se oblast i nazvala Servija. Avarsko-slovenski napad na Carigrad 626. godine bio je koban po Avare, jer posle toga iščezavaju sa istorijske pozornice, a slovenska plemena naseljavaju se i učvršćuju u unutrašnjosti Vizantije. Terene koje su Sloveni pritisli vizantijski izvori nazivaju "Sklavinije". Ovo su, po svoj prilici, počeci slovenskih kneževina.

Dolazak Bugara na Balkansko poluostrvo imao je trajne istorijske posledice na život Vizantije i Srba. Preci Bugara, koji se u nauci zovu Protobugari, nomadi i konjanici, prešli su Dunav 680. godine i na teritoriji između Dunava i planine Balkana nametnuli se kao gospodari slovenskom stanovništvu koje je živelo u osam plemenskih oblasti.

Stapanje slovenskog i protobugarskog življa teklo je brzo, i čini se bez posebnih prepreka. Njihova država već u drugoj polovini 8. veka ustremila se na jug, težeći da se proširi na slovensko stanovništvo, koje je živelo u Trakiji. Poluvekovni bugarsko-vizantijski rat, vođen sa promenljivom srećom, ustalio je granicu između ove dve države. Posle toga bugarska ekspanzija usmerava se na zapad i početkom 9. veka Bugari dolaze u dodir sa Srbima.

Srbija kneza Petra Gojnikovića krajem 9. veka

O najranijem životu i državi Srba u centralnim oblastima Balkanskog poluostrva veoma malo se zna. Po pisanju cara Konstantina Porfirogenita, vladarski sin koji je doveo Srbe umro je pre dolaska Bugara (tj. pre 680. godine). Posle njega vladali su njegov sin, unuk, pa redom arhonti (kneževi) od istog roda. Tome rodu ili familiji pripadali su i najraniji poznati srpski kneževi: Višeslav, Radoslav, Prosigoj i Vlastimir.

Prema istom izvoru Bugari i Srbi su živeli mirno, pokoravajući se carevima Vizantije, sve dok bugarski kan Presijam nije napao srpskog kneza Vlastimira. Rat je trajao tri godine, verovatno između 836. i 852. godine i u njemu je bugarski kan izgubio "većinu svoje vojske". To govori o jačini Vlastimirove države za koju se zna da je obuhvatala i delove današnje Hercegovine.

Vlastimira su nasledili sinovi: Mutimir, Strojimir i Gojnik. I oni su imali da izdrže bugarski napad. Bugarsku vojsku je, po svoj prilici, predvodio Vladimir, sin kana Borisa, ali neuspešno. I on i dvanaest bugarskih velmoža (boljara) pali su u srpsko zarobljeništvo. Srpski vladar ih je oslobidio i posle toga je zavladao mir. Knez Mutimir vladao je do 891/892. godine. To je doba kada je Vizantija bila još jaka i kada je držala celu istočnu jadransku obalu. Vlast vizantijskog cara i dalje su priznavali slovenski kneževi, a to se dokazuje time što su oni, kao vizantijski vojnici, ratovali u južnoj Italiji.

Treba imati u vidu da Konstantin Porfirogenit takoće navodi da je Srbija postojala i pre seobe Srba na Balkan.

[Bisernica]

Istorija Srba pre Nemanjića obuhvata period srpske istorije u srednjem veku od dolaska Srba sa ostalim slovenskim plemenima na Balkan u prvoj polovini VII veka, do dolaska na vlast Stefana Nemanje tokom sedme decenije XII veka.

Posle dolaska na Balkan, Srbi su formirali nekoliko međusobno povezanih kneževina i naselili prostor od Jadrana do Save i od Cetine, Imotske župe (naseljene Hrvatima) i reke Vrbas na zapadu do dolina Ibra, Gruže, Ljiga, Jadra i Drine na istoku.

Sredinom IX veka, formira se jako državno središte u tadašnjoj Srbiji pod knezom Vlastimirom, koji je tokom trogodišnjeg rata uspeo da odbije bugarske napade. Početkom osme decenije IX veka, tokom vladavine njegovih potomaka, Srbi su primili hrišćanstvo. Tokom vladavine bugarskog vladara Simeona Velikog Srbi su se aktivno uključili u vizantijsko-bugarski sukob. Poslednji Vlastimirović, knez Časlav je uz pomoć i podršku Vizantije obnovio i ojačao srpsku državu, tako da je ona mogla da parira tadašnjem Prvom bugarskom carstvu. Posle Časlavove smrti, Srbija se raspala, a kneževine koje su je činile ušle su u sastav Samuilovog carstva.

Novi državni centar stvoren je u prvoj polovini XI veka u Duklji (Zeti), pod knezom Stefanom Vojislavom koji je u bici kod Bara 1042. godine do nogu potukao Vizantince i izborio nezavisnost svoje države. Njegov sin Mihajlo, postao je 1077. godine prvi srpski kralj, dok je pod njegovim unukom Konstantinom Bodinom, ostvarena crkvena autokefalnost stvaranjem Barske nadbiskupije. Posle Bodinove smrti, Zetu su zahvatile unutrašnje borbe oko vlasti, a primat u borbi protiv Vizantije preuzela je Raška, na čelu sa županom Vukanom. Prvu polovinu XII veka karakterišu pokušaji raških župana da uz pomoć Mađara prošire svoju oblast i steknu nezavisnost od Vizantije. Dolaskom na vlast Stefana Nemanje nakon dinastičkih borbi u Raškoj između 1166. i 1168. godine, počinje nova epoha srpske istorije.

Tokom ovog perioda Srbi su primili hrišćanstvo i počela je da se razvija pismenost među njima, što će dovesti do stvaranja srpske redakcije staroslovenskog jezika. Iz ovog perioda postoji relativno malo ostataka od istorijskog i kulturnog značaja. Među njima treba pomenuti: Pečat kneza Strojimira (iz druge polovine IX veka), Temnićki natpis (s kraja X i početka XI veka) i Marijinsko jevanđelje (s početka XI veka).

[kojica]

E više me i smara da čitam ove priče o seobama.
Niđe logike...

Kad gledam istorijski atlas, vazda se valjam od smeha.
Tolike migracija ka da smo ptice selice.

Države jesu menjale imena.. religije se jesu smenjivale,
ali narod je ostajao isti.. zahvaljujući ratovima se tu i tamo
prošarao, ali seobe.. ma uvek smešno...