Zašto je Dubrovnik moja omiljena turistička destinacija ?

[Bisernica]

[Bisernica]

[Bisernica]

Jedna od najupečatljivijih zgrada na Stradunu ili Placi kako ga još stari dubrovčani zovu je palata Divona ,poznatija kao Sponza.Delo je arhitekte Paskoja Miličevića,a građena je na samom početku 16. veka.Imala je višestruku namenu ,služila je kao carinarnica ,kovnica novca,državna blagajna banka,riznica ,jedno vreme i kao škola.Prvobitna namena je bila da palata bude carinarnica u kojoj će se cariniti trgovačka roba koja je pristizala u Grad sa svih strana sveta,pa je atrij palate bio najživlje poslovno mesto na kojem su se sastajali trgovci i u međuvremenu dok su čekali da se roba ocarini,sklapali poslove i ugovarali nove isporuke ,ako su postojeću robu na licu mesta i prodali.
Palata je bila i kovnica novca koja je radila sve do pada Republike,nakon što je Napoleon ukinuo,a Dubrovnik je kovao sopstveni novac još od 14. veka .Srebrenjak se zvao solad,a bilo je i zlatnih kovanica.Danas na Stradunu ,i to baš pored Sponze možete dobiti suvenir koji će vam majstor *iskovati* na stari način ,i tako dobiti jedan od primeraka dubrovačkog novca po izboru.
Palata je bila i stecište kulturnih zbivanja ,kako nekad tako i danas,pa je prošle godine u atriju bila izložba fotografija Dimitrija Popovića - "Preobraženje",posvećena Kafki,a neke od slika koje sam napravila tom prilikom sam postavila na temi Iz mog objektiva.
Krajem 16. veka u palati je bila smeštena prva književna institucija "Akademija složnih",gde su se okupljali učeni ljudi grada i raspravljali o konjiževnosti,umetnosti i o svemu što se smatralo naučnim dostignućem tog vremena.Prva škola u Dubrovniku bila je u Sponzi.
U palati se i danas nalazi natpis na latinskom :

Fallere nostra venant et falli pondera; meque pondero cum merces ponderat ipse deus.
Nama je zabranjeno varati i krivo mjeriti; i kad važem robu sa mnom je važe sam Bog.

Danas se u palati nalazi Državni arhiv ,koji čuva svu pisanu istorijsku građu Dubrovačke republike,i Grada i okolnih područja koja su pripadala Republici.
Svake godine sa terase palate Dubrovački Knez u pratnji vlastelina daje dozvolu da glumci uđu u Grad i time proglašava početak Dubrovačkih ljetnih igara,što je tradicija koja se nastavlja iz vremena kada je Grad bio ne samo trgovački ,već i kulturni centar.

[Bisernica]

atrijum palate Sponza

[Bisernica]

Ova palata je građena u gotsko-renesansnom stilu i smatra se najlepšom palatom u Gradu.Zvaničan naziv je Divona ,ali je mali broj ljudi tako naziva,mnogi ni ne znaju da se tako zove.Poznata je kao Sponza ,a ime je dobila najverovatnije po lokaciji na kojoj je napravljena - Spongia ,a na kojem se skupljala kišnica.
Pored svih namena koje je imala ,Sponza je služila i kao oružarnica.

[Bisernica]

Republica Ragusina ili Dubrovačka Republika ,ne postoji od 31. januara 1808. godine,ukinuta je Napoleonovim aktom,i nikada više nije obnovljena,ali je za svog postojanja više doprinela svetskoj kulturi,diplomatiji i demokratiji,nego što će mnogo veće i trajnije države ikad doprineti.Arhitektura,pomorstvo,trgovina....poezij a ,književnost,kultura....gospari i gosparke od stila ,duha i mudrosti,koji su iza zidina ovog kamenog bisera živeli životom uvek za korak ispred svog vremena.


Kad bi na svijetu bilo više Dubrovnika, samo jedan od njih bio bi pravi: ovaj istinski, nepatvoreni, jedini Dubrovnik
od kamena i svjetlosti. Ovaj otvoreni dlan pod zvijezdama, pružen svijetu. Jedinstvena pozornica na kojoj prošlost
i budućnost imaju zajedničko značenje, vlastitu stvaralačku mjeru.

Jure Kaštelan

[Bisernica]

I ,nije završena priča o Divoni,jer u Gradu je sve skladno i međusobo povezano,pa tako i na trgu pred Sponzom stoji i meri vreme (i još ponešto )skupa sa zvonikom i Orlandov stub,jedna od najupečatljivijih figura Straduna i nezamenjiv učesnik Dubrovačkih ljetnih igara koje se svake godine svečano otvaraju sa terase Sponze,sa koje Dubrovački knez odobri da glumci uđu u Grad kroz vrata od Ploča i tako krenu igre kojima se evociraju davna vremena kulturnih dešavanja i slobode Dubrovačke republike.
Na Orlandov stup se podigne zastava slobode i igre mogu da počnu.

Za nastanak ovog stuba vezuje se srednjevekovna legenda o junaku Orlandu - Rolandu ,koji je po legendi pomogao Dubrovniku da se oslobodi opsade arapskih gusara u 8. veku,pa su građani podigli ovaj spomen u znak zahvalnosti.
U kameni stub između Sponze i crkve Sv.Vlaha ,uklesana je figura ratnika u srednjevekovnom oklopu ,sa štitom i mačem, početkom 15. veka ,a uklesao ga je domaći majstor Antun Dubrovčanin.Orlando je simbol slobode Grada ,i nije služio samo kao stjegonoša ,već se sa njegovog postolja dubrovački puk obaveštavao o svemu što je gradska vlada radila ,čitali se njeni proglasi i važna saopštenja.

[Bisernica]

Skoro svi znaju za ime ovog junaka ,ali mali broj posetilaca Grada zna da je Orlando poznat po nečem što nije stvar istorije i legende.Malo ljudi zna za mernu jedinicu iz srednjeg veka koja se zvala Orlandov ili Dubrovački lakat,a uklesana je na podlaktici Orlandovog kipa.Bila je to mera za dužinu,od lakta do vrhova prstiju desne ruke i iznosila 51.2 cm ,služila je za merenje tekstila.
Ista mera se nalazi uklesana i u podnožju kipa.

[Bisernica]

[Bisernica]

[Bisernica]

I da se ne udaljavamo mnogo od Orlanda ,s njegove desne strane ,ili tog čuvenog lakta nalazi se gradski zvonik,čuven po mnogo čemu ,najviše po satu i figurama ,koje su gospari od milošte prozvali Maro i Baro ,a radi se o čuvenim zelencima.I kako ništa u istoriji ovog Grada nije jednostavno ,tako ni njegov zvonik nije ostao pošteđen,pa je današnji izgled zvonika nastao nakon velikog zemljotresa 1667. godine.Predhodni zvonik je bio izgrađen polovinom 15. veka,bio je visok 31 metar i imao je metalnu ploču sa drvenim kazaljkama za mesečeve mene i drvene figure koje otkucavaju sate,a zvono majstora livca Ivana Rabljanina je dobio početkom 16. veka,a drvene figure zamenjene su bronzanim.
Nakon zemljotresa,zvonik je bio toliko oštećen,da mu je pretilo rušenje,pa je početkom 20. veka ,zahvaljujući bogatom iseljeniku iz grada Pasku Baburica,izgrađen zvonik koji i danas stoji pred izlazom iz Grada na Ploče.Iznad vrata nalazi se Luža,stara zvonara,a originalni zelenci stoje u atriju palate Sponza.

[Bisernica]

[Bisernica]

Satni mehanizam je na gradskom zvoniku izradio dubrovački franjevac rodom iz Stravče, fra Pasko Petrov Baletin 1766.godine.
Fra Pasko Baletin bio je poznati mehaničar i po izradi satova, koji su se čuvali u franjevačkom samostanu u Gradu.
O tome svedoči i kameni natpis ispod brojčanika:

A.D. / M.D.C.C.L.X.X.XI. / OPUS F. PAS. / CHALIS BALE / TIN. A.
CANALIBUS / O.M. FIZAN C. Ispod je drugi natpis: DAREŽ-
LJIVOŠĆU / PASKA BABVRICE / ZVONIK OBNOVLJEN /
MCMXXIX.

U Dubrovniku je radilo više urara – orlogista; tako je 1619. godine u Bratovštini obrtnika bio upisan Vincentinus Gasparis – orlogista,
a kasnije 1783. godine u zrcalu Bratovštine obrtnika urar Giuseppe Mazzoni,koji je izradio satni mehanizam u Kneževom dvoru.
Sve ovo govori o sposobnosti domaćih majstora zanatlija da zadovolje sve potrebe javnih i privatnih zahteva građana Dubrovnika pod Republikom.

[Bisernica]

[Bisernica]

Pre nego je postavljen na gradski zvonik,gradski sat se nalazio u Kneževom dvoru.Prve ljudske figure koje su udarale čekićima u zvono su bile drvene,a kasnije su odlivene u bronzi i napatinile prah vremena po kojem su i dobile ime.Zelenci su identičnog lika ,kao blizanci,visoki 181 cm,postavljeni sa jedne i druge strane velikog zvona u koje udaraju svakih pola sata jednom,a punog sata onoliko puta koliko je sati ,naizmenično.Neki ove likove nazivaju i kreacijom u stilu grčkog Perzeja,mitološkog junaka koji je jedini u grčkoj mitologiji bio bez mane i slabosti,a u ovom slučaju bi verovatno trebalo da simbolizuje sazvežđe severnog neba.Originalne figure su stajale u luži gradskog zvonika i revnosno obavljele svoj precizni posao više od 400 godina.Izliveni su iz dva dela,donja polovina sa nogama u raskoraku je fiksna,dok je deo poprsja sa rukama koje drže veliki čekić,pokretan.Povezani su sa satnim mehanizmom ,a zbog stabilnosti su u podnožju bili u betonu ,pa je to jedan od razloga što je ugrožen opstanak originalnim figurama,zbog širenja i pucanja betona počela je da puca i bronza.
Na zvonu u koje udaraju čekići zelenaca,urezani su stihovi dubrovačkog pesnika Ilije Crijevića Lamprice,i njegov zvuk je prepoznatljiv,različit od svih drugih zvona sa okolnih crkava i katedrale,jasan,snažan i čist,i ne oseća se petovekovni teret vremena koje nosi.

[Bisernica]

Pre nego što nastavim putovanje kroz istoriju i tradiciju ovog bisera svetske kulturne baštine ,
malo igre uz lijericu ,poskočica iz ovog kraja koja je ništa manje obeležje Grada nego sve kamene
čipke kojima se ponosi.

[Bisernica]

Pa kad smo već kod Linđa ,ovo je poskočica koja se igra uz komandu.Komande su šaljive i od prilike do
prilike se malo razlikuju,zavisi od onoga koji kolom komanduje,ali svaki onaj koji komandu izdaje uglavnom
koristi sledeće reči:


Hajmo u kolo.
Sviri sviri sokole sivi,imaš i kome,sokolu tvome.

Evo vam kola, koga je volja, mladosti moja
Ko se krije za kola nije nek mu se ovaj narod smije, ajmo

Đevojku za ruku,rumenu jabuku,svak svoju ja nikoju
momčiću mali curu zapali
Udri Linđo samo živo, živo živo živo živo
Udri jače rekla je da' će, slomi joj kosti, Bog će ti prosti'
Može bolje,daj joj vjetra nije ti sestra
Udri udri jače, nek se maloj vide gaće
Ajmo ruke gori
na drugu bandu pod istu komandu
sastavi pljesku o ruku desnu

I ja mogu, hvala Bogu, kolko mogu dignut nogu
Gužva buka to mi treba diži ruke sve do neba

Dobro je bilo moja vilo, samo živo živo živo
Vodi je, nosi je, grli je, ljubi, vrimena ne gubi
Lupni nogom o ploču, nek joj sise klopoču
Okreni je jače,neka ti skače,
okreni je obrni je iz tvoga sela nije

Neću stiske, neću vriske, hoću reda narod gleda,
Fermaj Linđo, dosta je bilo
dosta je loma, vodi malu doma

hajmo još jednom

[Bisernica]

Lijerica je gudački instrument,danas već svrstavan u starinske,i živ je još jedino u dubrovačkoj regiji,a poreklo
mu je grčko.Raširio se Sredozemljem i Jadranom ,ali ga danas malo upotrebljavaju.Linđo je nezamisliv bez ovog
instrumenta koji se uglavnom izrađuje od javorovog drveta,dok su strune životinjskog porekla,rađene od creva,
ali danas se izrađuju od plastike od koje se prave i mrežice za teniske rekete.Gudalo za lijericu se pravi od drveta
čempresa i konjskog repa.Instrument se uglavnom štimuje po srednjoj žici.

[Bisernica]

Da ostanemo u istom krugu ,i prošetamo do dubrovačke katedrale ili stolne crkve (saborne) Marijina uznesenja.
Dominantna građevina koja nije oduvek izgledala onako kako danas izgleda ,a značajna je zbog mnogo čega što je sa njom povezano.Ovakav izgled ima od 1713. godine kada je i otvorena za Božić te godine,a izgrađena je na temeljima starije katedrale,građene u romaničkom stilu,koju je gotovo potpuno uništio veliki zemljotres 1667. godine.Stari spisi dubrovačke istorije kažu da je stara katedrala bila bazilika ukrašena raskošnom kupolom i skulpturama ,što u nekoliko poseduje i današnja katedrala.Kao i mnogo toga drugog što je vezano za ovaj grad,tako i legenda o nastanku katedrale privlači pažnju slušalaca turističkih vodiča ,koji neće propustiti priliku da legendu o donatoru ispričaju uz ostale istorijske činjenice.Legenda kaže da je Grad podigao katedralu novcem koji je ostavio Ričard lavljeg srca ,engleski kralj ,kao dar zahvalnosti za spas duše i tela nakon brodoloma koji ga je zadesio na povratku iz krstaškog pohoda 1192 godine.Legenda kaže da se kralj spasio kod ostrva Lokrum,kako su to zapisali stari hroničari,ali priča ipak ima više elemenata legende ,nego istorijskih činjenica....ipak ,u svakoj legendi ima i neko zrno istine.
Ričard se vraćao u Englesku,nakon 3. krstaškog rata na mletačkoj galiji,koju je zahvatilo veliko nevreme na otvorenom moru.Zabrinut za sudbinu svoju i svoje supruge,koja se po predanju nalazila sa njim na lađi,Ričard se zavetuje Bogorodici da će,ukoliko se spasi ,sagraditi dve crkve Njoj u čast,prvu na mestu na koje kroči nogom ,a drugu u domovini kad u nju stigne.Legenda kaže da je prvo mesto do kojeg je galija uspela stići ,mala uvala na ostrvu Lokrumu,a dubrovčani doznavši za njegov zavet,kao pravi diplomate,pošalju poklisare kralju sa molbom da promeni obećano i crkvu izgradi u Dubrovniku, a Grad će izgraditi malenu crkvicu na ostrvu.Legenda kazuje da je za ovo kralj odvojio 100.000 dukata....i da je kralj prihvatio molbu dubrovčana ,pa tako i bi ....legenda kaže i to da je Ričard u domovinu otplovio na dubrovačkom jedrenjaku,a o dubrovačkim jedrenjacima će biti reči malo kasnije.

[Bisernica]

Lokrumom su nekad upravljali fratri Benediktinci,za koje se veruje da su i začetnici ove legende,a da je legenda stvarno i živela dokazuje i stečeno pravo opata benediktinskog reda sa Lokruma da drži pontifikalnu misu ( misa posvećena događaju i glavnom učesniku Ričardu ) u katedrali u prisustvu Kneza i vlade ,na dan svijećnice ili kandeloru,koja pada na dan uoči proslave Sv.Vlaha ,zaštitnika Grada.Koliko je ova privilegija bila značajna ,govori podatak da je u roku od jedne godine bila ukinuta i ponovo vraćena,sve sa potvrdom samog pape,koji je poništio odluku dubrovačkog nadbiskupa ,koji je uvek bio Italijan ,i potvrdio odluku Velikog vijeća Republike,kojim se ova privilegija vraća Benediktincima.Ova dešavanja govore da je legenda o kojoj je bilo reči službeno bila prihvaćena kao istina i kao takva je živela skoro četiri veka.
Da legenda ipak nije samo legenda ,govore i neki zapisi istoričara koji kažu da je Ričard lavljeg srca zaista doživeo veliko nevreme,ali u Akvileji,da je bio u Dubrovniku i moguće je da je ostavio nešto blaga kao donaciju gradskim ocima za ostvarenje namere da izgrade gradsku katedralu,ali se zasigurno ne radi o sumi koju navodi legenda.Početak izgradnje katedrale u 12. i nastavak u 13 veku govori o velikim materijalnim sredstvima koja su bila potrebna,pa je tako uveden i poseban porez za izgradnju,posebo za njen završetak i doterivanje unutrašnjosti.Koliko je vremena bilo potrebno da se posao završi,preko sto godina,jer ni početkom 14. veka ona nije bila u potpunosti završena.U jednom trenutku sve je otišlo u prah,zahvaljujući razornoj snazi zemljotresa.