Istorijske zanimljivosti

[Пркос]

Neosetljiv na otrov

Mitrida VI, kralj Ponta u Maloj Aziji, postao je tako otporan na smešu raznih otrova da nije uspeo da se otruje kada je odlučio da tako okonča život. Kralj je, zapravo, svakodnevno uzimao male količine otrova kako bi bio što otporniji jer je živeo u strahu da će ga neko otrovati. Kada je 63. godine pne pokušao da izvrši samoubistvo kako ne bi pao u ropstvo Rimljana, otrov koji je popio uopšte nije delovao. Na kraju je digao ruke od svoje namere i naredio robu da ga probode mačem.

[Пркос]

Engleska kraljica Elizabeta I (1533-1603) stupila je na presto u burnim prilikama, posle mnogo peripetija: prvo je, posle smaknuća svoje majke Ane Bolen, bila lišena nasledstva, ali je kasnije dobila sva prava kao i ostala deca Henrija VIII. Kada se 1554. španski kralj Filip II oženio njenom sestrom Marijom Tjudor, Elizabeta je, kao protestantkinja, bačena u zatvor. Posle četiri godine Marija je umrla i Elizabeta - stupila na engleski presto! Filip II koji je proganjao protestante i nastojao da u Evropi ujedini sve katoličke snage na čelu sa Španijom, uputio je Elizabeti pismo u kojem traži da ona u Engleskoj ponovo zavede papinu crkvenu vlast i obnovi sve samostane koji su bili srušeni za vreme vladavine njenog oca. Elizabeta je, navodno, odgovorila Filipu: "Nalog će, dobri kralju, biti izvršen na grčke kalende!" - što znači nikad, jer kalende su bile svaki prvi dan u mesecu po julijanskom kalendaru, a Grci ih uopšte nisu imali!
Filip II je poslao svoju Nepobedivu armadu 1588. godine na Englesku, ali je ona potučena do nogu, posle čega je mnogo porastao ugled Engleske.

[Пркос]

Beograd je prvu kafanu imao pre Pariza, Beča i ostalih evropskih metropola.



Još 1522. godine Turci su u jednoj zgradi na Dorćolu otvorili kafanu i u njoj služili kafu. U svojoj knjizi "Stare kafane Beograda" dr Vidoje Golubović kaže da nema pretenzije da tvrdi kako se beogradska ugostiteljska radnja zvala baš kafana, i navodi da su se u nas, od samih početaka do danas, koristila razna imena: karavan saraj, han, mehana, mejhana, kavana, birtija, bife, gostionica, aščinica, krčma, bar, restoran i, na kraju, ugostiteljski objekat.
Prema informacijama dostupnim u našoj literaturi, a do kojih je ovaj autor došao, prve kafane nastaju u gradu Meki u XV veku. Tokom XVI veka otvaraju se kafane i u Siriji i u Kairu ali ne može se sa sigurnošću tvrditi kada prve kafane počinju da rade u Turskoj. Golubović kaže da je pronašao samo zapis da je 1554. godine radila kafana u Carigradu.
Uživanje kafe sa Istoka je na Zapad preneto u XVI veku. Posle Beograda, prvu kafanu, 1592. godine, dobija Sarajevo, London 1652, dve godine docnije Marselj, u Beču je otvorena 1683. godine a u Lajpcigu 1694.
"Kafane, one stare, bile su deo života čaršije, imale poseban duh, neobičan, specifičan, izazovan, u njima je pulsirao kulturni, zabavni, privredni i društveni život, protkan politikom, pa i onaj, zašto ne reći – normalan. Kafana je bila stecište advokata i boravište svedoka. Jednostavno, mesto gde se odvijao život grada, gde su spremane i prikazivane pozorišne predstave, održavani koncerti, sastanci sportskih društava, političkih stranaka, esnafa, organizovane zabave i susreti, održavane sednice Narodne skupštine, uređivane novine, u njima su pisane pesme i učili se muzički akordi, smišljane su ideje ali i jela, u njima se pilo i spavalo", kaže Golubović u predgovoru.
U prvo vreme, u kafanama služila se samo kafa "uz ambijent koji je pratio kulturu života istočnih naroda, gde se kafane prvo i javljaju. Nije zato bez osnova tvrdnja da su Turci, dolaskom u Beograd 1521. godine u jednom od prostora na Dorćolu služili kafu. Na osnovu dostupne literature ne mogu se, sem pretpostavki, opisati taj prostor, izgled, nameštaj (ako ga je, uopšte bilo, zbog načina sedenja tadašnjeg turskog življa), kako se pila i kuvala kafa, niti ostali detalji".
Sam naziv, kafana, u Beogradu i Srbiji počinje da se koristi tek posle 1738. godine, kada su Turci ponovo došli u Beograd, posle vlasti Austrije. Golubović piše da se u turskim izveštajima iz XVI veka opisuju beogradski karavan saraji i hanovi. Hanovi su imali bolji komfor i služili su za boravak gostiju od više dana.


O prvim kafanama u Beogradu, pisao je, 1740. godine, putopisac Keper, koji ističe da su jedne kafane posećivali muslimani, a druge hrišćani. Keper tom prilikom daje opis kafane "Crni orao" na Dorćolu, koja je, kako veli, najbolja u gradu.
Kafana "Crni orao" bila je na spratu zgrade na uglu današnjih ulica Dušanove i Kralja Petra, a do nje se dolazilo trošnim drvenim stepenicama. Kafana nije imala stolove, stolice ni klupe, već minderluke prekrivene ćilimima. Visina kafane nije dozvoljavala da se u njoj čovek uspravi. Zidovi su bili išarani zelenom, crvenom, modrom i narandžastom bojom, a na ulazu je bilo postavljeno nekoliko krčaga i ibrika.
Početkom XIX veka knez Miloš uvodi porez za mehandžije i obavezu dobijanja dozvole za rad. Mehane su bile stecište trgovaca i špekulanata, a u Savamali i Bukurešt-mali već je 1826. godine bilo alkoholnih pića, ali i bluda.
Među važne datume za istoriju beogradskih kafana svakako spada 1821. godina, kada Beograd dobija mehanski esnaf, 1840. je počela da radi Kneževa pivara, 1871. godine Prvo srpsko pivarsko akcionarsko društvo, 1873. Vajfertova a 1884. godine i Bajlonijeva pivara. Bajlonijeva pivara je 1903. godine proizvodila oko 28.000 litara svetlog ("Prvenac" i "Plzen") i crnog ("Prvenac" i "Salvator") piva.
"Beograd najveći broj gostionica i kafana dobija krajem XIX i početkom XX veka. Grad u nekim statističkim procenama na pedeset stanovnika ima po jednu kafanu ili gostionicu. Na Pozorišnom trgu, danas Trgu Republike, u tom periodu je bilo šesnaest kafana, a u Poenkareovoj, danas Makedonskoj ulici, od 40 kuća 17 je bilo kafana ili gostionica. Na Varoš kapiji je bilo 12, na Terazijama 11, u Skadarliji sedam, na Slaviji devet, u Dubrovačkoj ulici, u donjem delu, 16 kafana i gostionica", navodi Golubović, objašnjavajući da su, ma kako se zvale, kafane imale izuzetno mesto u razvoju društvenog, privrednog i kulturnog života Beograda.

Fajront pre ponoći

Opisujući rad nekadašnjih kafana Golubović kaže da je 1860. godine Nikola Hristić, tadašnji gradonačelnik Beograda, izdao naredbu da se stanovništvo u kafani može zadržavati do 11 sati uveče, a da posle tog vremena niko na ulici ne sme biti bez fenjera. Jedna od obaveza srpskih vlasti bila je i obaveza vlasnika kafana da svako veče upale fenjer pred kafanom, i to u deset sati uveče. Srbi su poštovali naredbu, ali Turci nisu. Terali su inat.

Hroničari su zabeležili i pokušaje borbe s prostitucijom. Knez Miloš je u svoje vreme naredio da se "te nesrećnice dave bacanjem u Savu". Naredio je i davljenje podvodačica, takozvanih "peza". Golubović navodi da su stradale mnoge Vlahinje, Grkinje, Ciganke, Jevrejke, Levantinke... kao i to da nema traga da su se Srpkinje bavile najstarijim zanatom. Sve to nije sprečilo nered i prostituciju u kafanama, čak ni na tada popularnim "krompir balovima", pa 1838. godine knez Miloš uvodi porez za sve posetioce balova od 10 groša za bolničku kasu i jednog cvancika za pandura.

"Kafana je ostala u zapisima i kao mesto gde se vodila politika. Između dva svetska rata, a i pre, u njoj su zabeleženi značajni događaji, odluke. Čak su i pripadnici stranaka išli u određenu kafanu. Demokrate u "Barajevo", Slovenska ljudska stranka u "Ljubljanu", ministri Cvetkovićeve vlade svraćali su u "Maderu". Kafana je bila mesto gde su sedeli znani i neznani, slavni i neslavni pisci, pesnici, urednici novina i časopisa, novinari, glumci i razni umetnici, slikari i vajari, sportisti, političari... Kafana je bila mesto gde su nastala i značajna književna dela. Setimo se Branislava Nušića i humoriste Brane Cvetkovića, koji je sve svoje vodvilje, skečeve i šaljive pesme napisao u kafani. Kafana je bila mesto književnih diskusija, sukoba oko književnih pravaca, putokaza i književnosti. I ne samo to. U kafanama su čitane nove pesme, koje su tako počinjale da žive i prenose se, da dobijaju dušu. Otuda ostaju za večnost zapisane, upamćene i nikad zaboravljene mnoge pesme. Neke od njih postaju šlageri, koji se i danas čuju i rado slušaju: 'Mansarda mali stan', 'Periferija', 'Mala ulica', 'Tri palme na otoku sreće', 'Zašto si pospan Džo?', 'Šta znate vi muškarci' i mnoge druge."
Pevajući te i druge pesme, u kafanama su se proslavili Sofka, Divna Kostić, Mijat Mijatović, Nata Pavlović, Nada Aleksandrović, Dušan Đorđević… Golubović navodi da je zahvaljujući toj slavi Sofka "lepotu svog glasa (na ploči) zabeležila u Parizu i Berlinu". I mnogi orkestri, poput "Braće Cicvarića" potekli su iz kafana.


Kafana je bila "prihvatilište za beskućnike, boeme, vračare, putnike namernike, studente, ljude bez stana, prostitutke... Mnoge beogradske kafane imale su svoju fizionomiju, karakter i krug gostiju. Golubović navodi da je Mihailo Petrović Alas osnovao društvo za zabavu i uveseljavanje "SUZ", koje se okupljalo u jednoj kafani blizu Bajlonijeve pijace. Članovi "kluba" nisu dozvoljavali proširivanje kruga.
Ređajući u knjizi mnoštvo ovako zanimljivih detalja, jer "Kafana je postala srce i duša Beograda, pa kako o njoj ne pisati" – Golubović u svojoj knjizi nabraja 578 starih kafana i 60 hotela i 44 hanova i karavan saraja. Zaključujući svoj spisak sa periodom pred početak Drugog svetskog rata, on se bavi i zanimljivim imenima beogradskih kafana, kafanskom srpskom kuhinjom, opisuje kafane kojih više nema, poput "Dardanela", kafane srušene 1902. godine, koja je, i pored toga, ušla u mitologiju prestonice.

[dr.Kadžija]

31. oktobra 1919. godine se prvi put pominje cifra od 6 miliona stradalih jevreja u prvom svetskom ratu.
Potom se u februaru 1943. godine u readers digestu ponovo pominje cifra od 6 miliona jevreja, gde je jevrejski pisac holivudskih scenarija, Ben Heht, pretpostavio da će cifra mrtvih jevreja biti 6 miliona. Sve do pojave US predsednika Kartera, i formiranja Holokaust komisije, svetu je bilo nepoznato postojanje gasnih komora i masovnog istrebljivanje jevreja. A tada je Holivud stupio na scenu...

[Ninani]

Hadrijanov zid
Znatno kraći od Velikog kineskog, tek 118 km dug i u prosjeku 5 m visok Hadrijanov zid proteže se od Wallsenda na rijeci Tyne na sjeveroistoku Ujedinjenog Kraljevstva prema zapadu do Bownessa.
Kako se romanizacija stanovništva izvan gradova nije događala po planu, godine 122. rimski car Hadrijan je dao izgraditi zid kako bi postavio sjevernu granicu Rimskog Carstva i da bi teritorij obranio od napada Keltskih plemena koja su naseljavala područje sjeverno od zida. Zid se gradio deset godina. Iako sam zid nije mogao zaustaviti veći napad, invaziju, on je predstavljao fizičku granicu rimskog teritorija, a današnje mišljenje je se da je njegova namjena bila kontrola migracija i obrana od manjih pljačkaških napada.

Nakratko je napusten u korist Antonijevog zida, ali je vracen u upotrebu do 410g.
Zid je 1987. godine uvršten na UNESCO-vu listu objekata iznimne kulturne baštine. Zid, iako dosta uništen, postoji i danas, a oko njega se nalazi tzv. Hadrijanov put koji služi posjetiteljima za obilazak.
Hadrijanov zid je najstariji antički spomenik u sjevernoj Europi.

[Ninani]

Masada, Izrael

U oblasti Mrtvog mora u Izraelu nalazi se važno istorijsko mesto, Masada, simbol poslednjeg otpora jevrejskog kraljevstva protiv Rimske imperije. Veruje se da je postojala tvrđava Masada koja datira iz drugog veka pre nove ere, međutim tvrđavu u Masadi izgradio je kralj Irod između 37. i 31. godine p.n.e. Bio je to sigurno impresivan inženjerski projekat za drevne arhitekte i radnike pošto se Masada nalazi na vrhu masivne stene, više od 400 metara nadmorske visine sa veoma strmim liticama. Nije u pitanju tek neka mala tvrđava koju je Irod izgradio - ova tvrđava je ogromna sa velikim brojem tornjeva i odbrambenih zidova, a sagrađeno je i nekoliko palata, rezervoar i banja. Uprkos ovoj snažnoj odbrani i strateškoj poziciji, rimska vojska, dugo nakon Irodove smrti, uspela je da opsedne Masadu i preuzme je 73. godine p.n.e. Interesantno je da su kampovi i utvrđenja koje još uvek stoje oko Masade prema arheolozima jedni od najbolje očuvanih primera rimskih postrojenja za opsadu u celom svetu.


Istorija Masade

Istorija Masade počinje 66. god. pre nove ere na početku velikog sukoba između Jevreja i Rimljana. Grupa jevrejskih pobunjenika koji su se zvali Sikari su oteli Masadu iz rimskog garnizona gde je bio stacioniran; 70. god pre nove ere su im se pridružile i nove familije Sikara koje su bili proterane iz Jerusalima od strane drugih Jevreja koji su u njemu živeli pred njegovo uništenje.Tokom opsade tog grada koji je predvodio rimski car Tit, naredne dve godine Sikari su koristili Masadu kao svoju bazu iz koje su vršili napade na Rimljane.
72. god. pre nove ere rimski upravnik Judeje Lucije Flebije Silva pokrenuo je Rimsku petu legiju i opseo je Masadu. Posle više neuspešnih pokušaja da probiju gradske zidine, Rimljani su izgradili bedem oko grada a na zapadnoj strani su počeli sa izgradnjom prilazne rampe koristeći ogromnu količinu kamena i zemlje.
Rampa je završena na proleće 73. godine pre nove ere posle 2-3 meseca opsade što je Rimljanima konačno omogućilo da uz pomoć ovna probiju zidine tvrđave. Međutim, kada su ušli u tvrđavu Rimljani su ustanovili da je otprilike 1000 branilaca zapalilo sve zgrade osim skladišta sa hranom i da su nakon toga izvršili masovno samoubistvo kako bi izbegli sigurnu smrt od svojih neprijatelja.
Zbog toga što jevrejska religija ne dozvoljava samoubistvo pretpostavlja se da su se branioci međusobno ubijali do poslednjeg čoveka.

[eqrem]

masada je postala simbol postojanosti mucenishtva kao i junastva u odbrani naoko jedne unpared izgubljene stvari.... ali mnogo toga vezano za masadu je podlozno sumnji i istorisjkom malo dubljem proucavanju citajuci izmedju redova... jedno od vidjenja opsade masade i moguce tajne vezane za sv. gral je poprilichno zanimljivo opisano u delu sveta krv i sveti gral... nije zgorega procitati