Istorija srednjeg veka

[Пркос]

Reforme Dioklecijana i Konstantina


Prvi zadatak bio je da se oslabe namesnici provincija. Iskustvo je pokazalo da jaki namesnici sanjaju o samostalnosti. Carstvo je podeljeno na četiri dela, sa dva avgusta i dva cezara na čelu, koji su imali svoje pomoćnike – prefekte. Svaki cezar je trebalo da zameni avgusta na prestolu posle njegove smrti. Kasnije, pod Konstantinom vlast je ponovo prešla u ruke jednog cara, pri čemu su četiri dela na koje je Carstvo bilo podeljeno dobila naziv prefekture. Prefekture su se delile na 12, kasnije 14 dijeceza, sa vikarima na čelu. Karakteristično je da vikari nisu bili potčinjeni prefektima već mimo njih neposredno caru. Dijeceze su se sastojale od provincija, u svakoj provinciji postojali su municipiji, pojedini gradovi sa okruzima, koji su nosili naziv pagi. Pagus je termin koji se u Srednjem veku koristi kao oznaka za administrativni okrug. Vojna vlast je odvojena od civilne, naročito na granicama gde su postavljene posebne vojne vlasti, tkzv. duces. Kasnije, pod Konstantinom u pojedinim provincijama i prefekturama ustanovljene su dužnosti vojnih starešina (magistri militum).

Prvi dvoru je obrazovan jedan stalni savet u čiju je nadležnost prešlo rešavanje svih pitanja u Carstvu. Ovaj savet poznat je pod nazivom constitorium principis. Kancelar sa titulom comes et questor sacri palatii bavio se stvaranjem novih zakona i izdavao carska naređenja. Ministarstvo carskih imanja, na čelu sa comes rerum privatarum upravljao je carskom zemljom i carevom imovinom. Ministar finansija sa titulom comes sacrarum largitionum – upravljao je blagajnom Carstva. Postojala je i neka vrsta ministarstva unutrašnjih i spoljnih poslova kome se na čelu nalazio magister officiorum. On je vršio policijski nadzor širom Carstva uz pomoć specijalnih agenata poznatim pod imenom curiosi.

Formirana je i brojna birokratija, novi vladajući sloj u Carstvu koji je konkurisao starom vladajućem sloju magnata-zemljoposednika. Da bi car imponovao svojim podanicima, zaveden je raskošan ceremonijal, car počinje da se oblači u raskošna odela i stavlja na glavu dijademu i nosi titulu dominus, dok je stanovništvo nazivano subiecti.

Od vremena Konstantina velikog hrišćanstvo postaje priznata religija na istoj ravni sa paganstvom (Milanski edikt 313. godine), a potom i jedina državna religija. Karakter same crkve počinje da se menja, od religije siromašnih postaje religija u čijoj crkvenoj organizaciji vladaju bogataši. Uvodi se episkopski položaj i čitava hijerarhija a ideologija sve više osveštava postojanje robovlasničkog društva.

Vojska kasne rimske države sastoji se od comitatenses-a, odabranih odreda razmeštenih u unutrašnjosti zemlje, dok su se drugi odredi razmeštali po pograničnim oblastima i nazivani su limitanei. Ukinuta je pretorijanska garda i formirani su palatini, koji su stajali pod neposrednom komandom dvora. Povećani su vojni rashodi i pojačan broj legija, ali su one ujedno i usitnjene, sa 5 hiljada na između 1 i 2 hiljade vojnika. Varvari se primaju u vojsku pod sledećim uslovima: ako su postajali federati, ili saveznici. Ti vojni odredi raspoređivani su mahom na kantonovanje na teritoriji Carstva. Drugi oblik vojne službe jesu oni koji su se predali, tkzv. dedititii. Oni su smatrani za pobeđene neprijatelje i dobijali su parcele u pograničnim oblastima.

U vezi sa prelazom čitave zemlje na odnose naturalne privrede morao se dati naturalni karakter i državnom gazdinstvu. Vojska se izdržavala od namirnica koje im je stanovništvo neposredno dostavljalo. Sastavljeni su posebni obroci za vojnike (annona), koji su se sastojali od hleba, mesa, soli, vina, maslinovog ulja i sirćeta. Slično je bilo i sa činovništvom, ali su oni pored obroka dobijali i određene količine odeće, srebra, posuđa, čak i ljubavnice. Dioklecijan je 297. godine izvršio poresku reformu, po kojoj je utvrđeno ubiranje poreza u naturalnom obliku. Izvršen je popis stanovništva i porez je moralo da plaća stanovništvo čitavog carstva, sa izuzetkom grada Rima. U vreme Konstantina uveden je porez na teret trgovaca i zanatlija koji se naziva lustralis collatio. Njega je ukinuo vizantijski car Anastasije (491-518).

[Пркос]

Velika seoba naroda (IV – VII vek)


Germanske najezde


U IV veku granica rimskog carstva nije razdvajala čisto rimski od čisto varvarskog sveta. Još od poslednjeg veka pre Hrista Rimljani i varvari su uticali jedni na druge. Od IV veka bilo je unajmljenih germanskih odreda u rimskoj vojsci, i germanski regruti su imali veliku ulogu u legijama i pomoćnim jedinicama. Mnogi visoki rimski oficiri bili su germanske krvi.

Nezavisni keltski narodi bili su slabi ostaci jedne moćne rase. Za proteklih pet vekova pre Hrista Kelti su vladali prostranim zemljama koje su se prostirale od centralne Nemačke i Balkana do obala Atlantika. Razvili su veoma naprednu civilizaciju, bili vešti u obradi metala i majstori za izradu metalnih proizvoda. Najranija poznata otadžbina germanskih naroda bile su oblasti koje okružuju zapadni deo Baltičkog mora i severnu Nemačku od reke Odre na istok. Odatle su se oni postepeno širili preko centralne Evrope. Istočno krilo germanskih naroda prošlo je kroz zemlje današnje Poljske i Ukrajine, osvajajući stepe severno od Crnog moga. Na donjoj Rajni su živeli Franci, dok su u gornjem toku živeli Alamani. Markomani su bili u današnjoj Češkoj, dok su Vandali i Gepidi držali ugarsku ravnicu. Odatle do Dona prostirale su se zemlje Gota. Iza Franaka u SZ Nemačkoj obitavali su Saksonci, dok su Angli i Jiti zauzimali poluostrvo Jitland.

Tokom IV veka germanski narodi su opsedali granice Carstva. Na SZ, Angli i Saksonci svojim brodovima su opsedali britanske obale. Rim je zato imenovao komandanta saksonske obale da se bori protiv njih. Duž istočne obale podignute su tvrđave, a jedna legija je povučena iz Velsa. Na donjoj Rajni Franci su držali obe strane granice, ali u različitim službama, a isto je bilo i na gornjem toku. Vizigoti su živeli na donjem Dunavu, dok su se Ostrogoti nalazili od Dnjestra do Dona. Oko 370. godine mongolski narod, Huni, prodiru preko Alana na ostrogotske države, koje su izložene napadima.

Germani se u IV veku lako odlučuju za ratovanje, kao način života. Pljačkaška pustošenja preko rimske granice donosila su ujedno i zadovoljstvo i korist. Germani nisu želeli da pokore Rimsko carstvo, oni su jednostavno želeli da uzmu udeo u bogatstvu.


Velika seoba naroda počela je u prvoj polovini IV veka i trajala je od druge polovine IV veka do druge polovine VI veka. Tada su brojni germanski narodi došli u Rimsko Carstvo a u Evropski deo Rimskog Carstva došla su slovenska plemena. Udarna snaga trajala je oko 200 godina, to je bio sudar 2 civilizacije. Prvi su upali Goti.

[Пркос]

Goti

(Izvor je Jordanes (VI vek), on je bio u rodovskim vezama sa ostrogotskom porodicom Amala. Bio je vladarski notar pa je prešao u crkvenu službu i postao episkop. Vise ima podataka o Ostrogotima nego o Vizigotima. Počeo je da se bavi istorijom "De origine actibusque Gothorum" - "O poreklu i delima Gota" u XII knjiga. Pišući istoriju sluzio se Kasiodorovom istorijom Gota (koji je bio u službi Teodoriha) a to delo se očuvalo samo u Jordanesovoj istoriji. Kod Jordanesa ima i legendarnih izveštaja ali i istorijskih činjenica. Jordanesovo drugo delo je "De regnorum et temporum succesiorum" - kratka istorija sveta, nevešta kompilacija starih istoričara.)

Goti su živeli u donjem toku reke Visle, danas severna Nemačka, delom u Poljskoj, ostrvo Gotland i u S Skandinaviji. Počeli su da se kreću prema SE u drugoj polovini II veku naše ere. Dok su bili na N nema podataka o njima. Vesti tek iz III, a naročito iz IV veka. Goti su prešli do reka Prut, Dnjestar, Dnjepar, Bug i usput su se podelili na one koji su išli na zapad i one koji su išli na istok. Razmestili su se u zaleđu Crnog mora - na zapadu-zapadni Goti, na istoku- istočni Goti. Zatekli su kraj kultivisaniji od njihovog, topliji i plodniji, dobro razvijenu zemljoradnju. Na obali C. mora bile su prvo grčke, a posle rimske kolonije gde su dolazili karavani iz Rusije. Tu su živeli Sarmati, Skiti koje su Goti pokorili uključujući i neka germanska plemena. Kroz III vek živeli su održavajući veze sa Carstvom koje je moralo da im ustupi Dakiju jer su se Goti približili rimskoj granici na Dunavu. Rim polako od III veka napušta sve teritorije preko Dunava.

U vreme Konstantina, Goti sklapaju ugovor po kome dobijaju status federata. Konstantinu treba vojska i Goti obećavaju 40 000 vojnika. Goti su bili već sasvim blizu rimske granice koja ih je privlačila zbog pljačke. U to vreme 70-tih godina IV veka kroz "Vrata Naroda" nadiru Huni, surov narod iz Azije. Hunska konjica uništava sve pred sobom. Prvi su na udaru Ostrogoti koji se suprotstavljaju 375.g. Hunima. Huni ih pobeđuju i na bojnom polju Herman Arih, njihov kralj ostaje mrtav. Ostrogoti su uključeni u Hunski plemenski savez i Huni ih vuku sa sobom u osvajanja.

[Пркос]

Vizigoti


Vizigoti mole istočno-rimskog cara Valensa da im dozvoli da uđu u Carstvo da se sklone od Huna. Valens im dopušta jer su Huni blizu ali će Vizantiji morati da čuvaju dunavsku granicu. 376. g. Vizigoti su prešli Dunav i ušli u Donju Meziju (Bugarska). Uslov da bi ušli na tle Carstva bio je da su morali da predaju oružje. Našli su se u organizovanoj državi, gde prava i obaveze imaju svi pa su teško podnosili rimsku vlast, pogotovo zato sto su ih rimski činovnici izrabljivali (ko plati ostaviće mu oružje, prodavali su im hranu po skupoj ceni…). 378. g. podigli su ustanak protiv rimske vlasti i počeli su da uništavaju i pale po Trakiji i Meziji, sve do samog Konstantinopolja. Car Valens je krenuo sa vojskom da uguši pobunu. Jedna od najvećih bitaka antike se odigrala kod Jedrena 378.g. Goti su pobedili i zapalili zlatne kočije cara Valensa, a njega su zaklali. Goti haraju po Balkanskom pol. do Egejskog mora i presecaju suvozemnu komunikaciju sa Rimom. Od 378-382.g nastaje haos u tom delu carstva.

379.g. za cara je izabran Teodosije I (379-395.g.), talentovan diplomata, profesionalni vojnik. Počeo je da pregovara sa Gotima dugo i mukotrpno, dok je Ilirik tada potpuno uništen. 382.g. Teodosije i Vizigoti sklapaju dogovor po kome Vizigoti ostaju na Balkanskom poluostrvu ali formalno priznaju vrhovnu rimsku vlast. Njihov kralj dobija visoku vojnu titulu, a oni dobijaju potpunu autonomiju na Balkanu. Goti su poštovali dogovor dok je Teodosije bio živ, do 395.

U međuvremenu su Goti hristijanizirani. Hrišćanski misionari u IV veku prelaze Rajnu i Dunav i propovedaju veru. Jedan zarobljeni Got Vulfila koji je živeo u M. Aziji je sredinom IV veka počeo da prevodi Bibliju na gotski, da bi kasnije postao episkop Gota. Goti su hristijanizirani od strane Arijanaca. Kada su došli na teritoriju Carstva i kad su pregovarali sa Teodosijem postojala je i verska razlika jer su Rimljani bili pravoverci..

Kad je umro Teodosije 395.g. Goti su objavili da su oni imali personalni ugovor sa njim. Alarih je postao kralj Vizigota iz roda Balta. On je načinio sebi karijeru na Teodosijevom dvoru (učestvovao u pohodima) u isto vreme kad i Vandal Stilihon, Franak Aborgast i Got Gainas (Arkadijev rukovodilac Rufin - dvorski prevarant, nudio je Alarihu Ilirik ako mu pomogle da zbaci cara Honorija, ali ovaj nije prihvatio pa je Rufin ubijen.). Alarih je bio vojno obrazovan, a usvojio je i neka rimska iskustva. Posle smrti Teodosija na vlast dolaze njegovi maloletni sinovi - Arkadije na istoku i Honorije na zapadu. Teodosijev sin Honorije vladao je zapadom 11 godina, a drugi sin Arkadije je vladao na istoku 15 g.. Poslove su vodile druge osobe, a do izražaja dolaze naročito vojni zapovednici. Pri prvom pokušaju da se Gotima obustavi plata ovi su digli ustanak, uzeli od Carigrada otkup i opustošili celo Balkansko poluostrvo. Goti su morali da se povuku pred trupama zapadnog cara Honorija kojima je komandovao Stilihon. Arkadije nije voleo mešanje Rima u stvari istočnog Carstva pa je nastojao da se Stilihon povuče, a Alarih je dobio Ilirik gde su Goti bili smešteni kao federati. Stilihon je vladao zapadnim delom Carstva u ime Honorija, istovremeno je vlada prepustila Alarihu komandu nad carskom vojskom u centralnim oblastima Balkana. Goti se poslednjih decenija IV veka pomeraju na zapad ka granicama Italije. 401.g. Alarih je prošao oblast današnjeg Trsta i 402.g. razorio grad Akvileju preko koga je prelazio važan put za Ilirik, sto je vrlo značajno jer se rimsko stanovništvo sakrilo na ostrva gde ce kasnije nastati Venecija.

405.g. Razna germanska plemena pod Radagajsom napadaju Carstvo. Kod Honorija je na čelu rimske vojske bio Stilihon koji je i sam bio German po poreklu i pobeđuje varvare. Ubrzo je usledio novi napad: Svevi, Alani i Vandali upali su u Galiju i opustošili je. Zatim su prešli u Španiju i tu obrazovali niz samostalnih plemenskih kraljevina. U isto vreme Galija i Španija priznale su za cara uzurpatora Konstantina koga su galske legije izvikale za cara. Usled malobrojnosti rimskih vojnih snaga u Italiji, Stilihon je povukao svoje legije iz Britanije i prebacio u Italiju jedan deo rajnske vojske. On počinje da pregovara sa Alarihom i sklapa tajni ugovor po kome Rim daje otkup Alarihu, a on zaustavlja svoju vojsku, ali se ni ne povlaci, ostaje u zapadnom delu Balkana. Njega ionako nije volela rimska aristokratija i dvor i ubrzo su ga optužili za zaveru sa Germanima i sa Alarihom protiv Carstva, za želju da na presto dovede svog sina i da povrati paganstvo. Senatori sklapaju zaveru koju je on otkrio i pobegao u Ravenu, zatvorio se u crkvu, ali 408.g. zaverenici upadaju u crkvu i kasape njega, ženu i sina na komade.

Alarih pokreće trupe, ulazi u Italiju, najpre u severni deo koji uništava pa skreće ka Rimu. Pobedonosno ulazi u Toskanu, dok u Rimu vlada panika i stanovništvo beži iz grada. Senatori šalju delegaciju na pregovore moleći Alariha da ne upada u Rim. Posle zime se spušta, zauzima Ostiju, rimsku glavnu luku i sprečava dopremu hrane u Rim. Opet dolaze delegati i Alarih traži svo srebro i zlato iz grada, otkup, godišnji danak i oni su spremni da mu udovolje, ali se vidi da Alarih ipak ima nameru da upadne u Rim. Izbio je na tkzv. Via Salaria - put koji je išao iz Rima do obale gde su se snabdevali solju. Car je i dalje ostao pri svome pa je Alarih svrgao Honorija i na presto doveo prefekta Rima - Atala. Uskoro je zbacio i Atala i po treći put opseo Rim 410.g. koji je bio uspešan i njegove trupe ulaze u grad kroz severnu kapiju. Alarih daje dozvolu da rade u Rimu sta hoće 3 dana. Stanovništvo je delom pobeglo, neki su se krili po kanalizacionim cevima, a Rim je potpuno opustošen. Goti su opljačkali i razorili sve javne zgrade, silovali, ubijali, pljačkali. Zarobili su i Teodosijevu kćerku Placidiju. Njenog brata Honorija je pad Rima zatekao u Raveni gde se zabavljao borbom petlova. Nakon pljačkanja, Gote Rim više nije interesovao i Alarih ih vodi u nova osvajanja u južnoj Italiji. Po izvorima Alarih je hteo potom da ide na Siciliju pa odatle u severnu Afriku. (U doba seobe, narodi se kreću samo sa severa na jug i samo sa istoka na zapad. Iz Azije stižu Huni, Avari i Ugri). Vizigoti su nosili ogroman plen i vodili brojne zarobljenike (senatore i mlade zene). Alarih nije stigao da ih prebaci na Siciliju, a uskoro umire u južnoj Italiji. Nastao je problem kako i gde da ga sahrane, a da Rimljani ne oskrnave njegov grob? U južnoj Italiji skrenuli su tok reke i doveli senatore da mu tu tajno iskopaju grob. Da ne bi odali gde se grob nalazi sve su ih pobili, sahranili Alariha i vratili tok reke, a po njihovom verovanju voda ce pronositi njegovu slavu po svetu. Posto su bili hrišćani mučilo ih je to sto je Alarih umro u 33.g. života kada i Hristos.

Kad su sahranili Alariha Vizigoti su u južnoj Italiji izabrali za vođu Alarihovog rođaka Ataulfa. Ostali su u južnoj Italiji do 412.g. pljačkajući. Onda je Ataulf promenio odluku Alariha, da Gote pebaci na Siciliju a potom u severnu Afriku, jer Goti nisu imali flotu. Rešio je da se napusti Italiju na zapad kroz Carstvo i da pljačka provincije. Iz južne Italije ide prema severu ali ne skreće ka istoku nego ka zapadu i ulazi u Galiju, u njen južni deo Provansu (u srednjem veku se taj deo zove Akvitanija). Tu se ponašao dvolično; čas ih je pljačkao, čas se izdavao za prijatelja Rima.

U južnoj Galiji Goti su osvojili Narbonu, veliki rimski grad i u njemu se Ataulf uz rimske ceremonije venčao sa Placidijom koju je vukao kao zarobljenicu. Ataulf je počeo da prodire na Pirinejsko pol. gde su već Vandali bili pljačkali. Rim Vandalima nije ništa mogao pa je gurao Gote iz južne Galije protiv Vandala (jer je Ataulf carev zet). U tim borbama u severoistočnom delu Pirinejskog poluostrva Ataulf je počeo da osvaja delove Španije i da ih zadržava za sebe, ali je u Barseloni ubijen, smatra se od samih Gota koji su možda pomislili da sarađuje sa Carstvom jer se oženio Placidijom.

Posle su izabrali za kralja Valiju koji je Placidiju vratio Honoriju. Nastavio je da ratuje u Španiji protiv Vandala i Vandali odlaze. U međuvremenu Valija je izjavio da želi saradnju sa Carstvom i oni su mu 419. ustupili S Galiju. Tu su Vizigoti osnovali državu, Tolosadsku kraljevinu (419-510.) sa centrom u Tolosi (Tuluz). Rimljani i Goti su napravili sporazum: Rimljani prepuštaju južnu Galiju, a vizigotski kralj je dobio titulu magister militum. U Tolosadskoj kraljevini Goti su bili vojnici, a Rimljani su se bavili poljoprivredom, stočarstvom, zanatstvom, s tim sto su gotski vojnici razmešteni po rimskim domovima i dodeljeno im je od svakog domaćinstva 1/2 zemlje.

Goti su se sve vise pretvarali u gospodare, a Rimljani u podanike, pogotovo sto su Goti vremenom uzeli 2/3 zemlje. Rimsko stanovništvo je to teško podnosilo kao i hrišćanska crkva, jer su Goti ostali arijanci. Ta netrpeljivost kulminirala je krajem V i početkom VI veka. Tada su u severnom i srednjem delu Galije Franci osnovali državu. Franci su 496.g. primili hrišćanstvo. u pravovernom obliku i počeli da pritiskaju sa severa Tolosadsku kraljevinu. Franački kralj Hlodoveh je 507.g. poveo rat protiv Gota uz veliku pomoć crkve. Rat je trajao od 507-510.g. Hlodoveh je zauzeo Tolosadsku kraljevinu 510. godine.

U međuvremenu Vizigoti su zauzeli celo Pirinejsko pol. Kad su izgubili Tolosadsku kraljevinu ostala je Vizigotska država na tlu današnje Španije koja je trajala 300 godina, od prve polovine V veka do prve polovine VIII veka. U početku to je bila država gde su se jasno razdvajali Goti koji vladaju i vrše vojnu službu i pokoreni Rimljani koji su se bavili mirnodopskim zanimanjima. Postojala i je odvojenost u religiji. (Situacija se zna na osnovu zakonika koje su izdavali vizigotski kraljevi. U vreme Eurika (466-484.), koji je vladao Tolosadskom kraljevinom, izvršena je kodifikacija prava. Eurik se smatrao nezavisnim i on je prvi objavio nezavisnost Tolosadske kraljevine od Carstva. Izdao je zbornik zakona "Lex Romana Wisigothorum" - Rimski zakon Vizigota.)

Prvi zakonici koje izdaju gotski kraljevi u Španiji pravno razlikuju 2 predmeta - rimski i gotski. Ali se situacija menja, Goti gube samobitnost, najveća opasnost je velika rimska kultura. Goti su počeli da usvajaju latinski jezik i da usvajaju rimsku kulturu, a zakonici su najbolji izvor o unutrašnjim prilikama. Tokom VI i VII veka razlika se sve više gubi. 587. g. Vizigoti su napustili arijanstvo, crkva ih je uklopila u svoju organizaciju i zakonici iz VII veka ne pokazuju razliku izmedju Gota i Rimljana. Tokom vremena Goti su se asimilovali.

Vizigotska država bila je jedinstvena do druge polovine VII veka. Nisu bili izgrađeni feudalni odnosi već oni počivaju na rimskim institucijama. Goti su na kraju prihvatili tekovine rimske kulture. U samoj državi u drugoj polovini VII veka došlo je do borbe za vlast. U pojedinim delovima Španije teže autonomiji. Kada su Arapi došli do Atlantika u ranom VIII veku, osvajanjem Seute, pojedini vizigotski dinasti počeli su da pozivaju u pomoć Arabljane iz severne Afrike koji su imali jaku konjicu. 711.g. veliki broj Arabljana se umešao u međusobne Vizigotske borbe u Španiji. Istorija se ponavlja - Arabljani koji dolaze osvajaju teritorije, ali ih ne ustupaju Vizigotima već ih zadržavaju. Arabljani do 720.g. osvajaju celo Pirinejsko pol. i uništavaju Vizigotsku državu. Vizigoti su nestali sa istorijske scene, ne ostavivši značajnije otiske.

Od prve polovine VIII veka Španija ce biti jedini deo Evrope koji je pod muslimanima. Oni su hteli da se prošire i u Galiju, ali ih zaustavljaju franački vladari. Vandali su prešli Pirineje nakon što su porazili rimskog komandanta Stilihona, zauzeli severnu Španiju, dok su Vizigoti prošli kroz Italiju na putu za Galiju, opljačkavši Rim. Vandali su prešli u severnu Afriku, pošto su ih iz Španije isterali Vizigoti.

[Пркос]

Burgundi


Burgundi, Goti i Vandali - istočni Germani koji su živeli oko donjeg toka reke Odre i Visle. Bilo ih je i u južnoj Skandinaviji. Počeli su rano da se kreću. Već u II veku (kao i Goti) spuštali su se na jug, ali nisu stigli u Panoniju gde i drugi već su kod reke Majne skrenuli na zapad. Kod Majne su živeli u toku III i IV veka, ali su se sve više pomerali ka Rajni (granici izmedju Carstva i varvara). Prestonica kralja je bila u Vormsu na Rajni. U prvoj polovini IV veka među Burgunde ulaze hrišćanski misionari i to onda kad su se borili arijanstvo i pravoverno hrišćanstvo. Kao i većina varvarskih naroda Burgundi su primili hrišćanstvo u obliku arijanstva i među njih počinju da zalaze misionari iz Galije. Posedajući dolinu Rajne Burgundi počinju da upadaju u pogranične oblasti rimske Galije da pljačkaju. Rimski namesnici su bili sa njima u neprijateljskim odnosima, ali su pokušavali da sklope savez. To je trajalo do 30-tih godina V veka.

Ti dobri odnosi su pukli jer su Burgundi upali u Galiju bežeći od Huna koji su 30-tih g. V veka stigli u oblast Rajne. Burgundi su u toj situaciji promenili politiku. Do tada su bili neprijatelji rimskog namesnika Aecija, a sad su ga zamolili da se sklone na teritoriju Carstva. Aecije je to prihvatio i uključio ih je u plemenski savez za odbranu od Huna. Savez su činili Franci, Vizigoti i Burgundi. 451. g odigrala se bitka na Katalaunskim poljima koja je bila veoma teška uz velike gubitke. Atila se povukao u Panoniju. Očekivalo se da se Burgundi povuku, ali su oni odbili u strahu od Huna. Aecije je raspustio taj savez, a oni su tražili teritorije da se nasele. Ne mogavši da ih izbace, Burgundi su dobili oblast Savoje ali su se posle 451. nastanili u dolini reke Rone u istočnoj Francuskoj.

Tu su stvorili državu sa centrom u Lionu (Lionska kraljevina Burgunda). Burgundi su dobili 2/3 obradive zemlje, 1/3 robova, 1/2 livada i šuma i trebalo je da nađu zajednički način življenja. To je bilo teško jer su Burgundi dobili vise, ostali pod oružjem i ponašali se kao gospodari. Među ta dva elementa bilo je trvenja i po verskoj osnovi. U Lionu je bila već moćna pravoverna crkva koja je gonila arijance. Burgundski zakoni -Lex Romana Burgundionum- Rimski zakon Burgunda: Rimljanima je suđeno po rimskom pravu, a Burgundima po običajnom. Burgundska država je dostigla vrhunac za vreme Gundobada (464-516). Oni se nisu dobro slagali sa susedima Vizigotima (koji su imali državu u južnoj Galiji sa centrom u Tolosi), sporili su se oko Overnja i vodili su manje ratove. Gundobad je 476. doživeo propast Carstva. i onda se umešao u poslove Italije. Dok je Odoakar vladao Italijom (komandant germanskih trupa) pa posle Teodorih (kralj Ostrogota), Gundobad je održavao veze sa obojicom i pokušavao i uspevao da kontroliše N Italiju. U Galiji je stvorena

Sad su se sva tri naroda iz plemenskog saveza Aecija nalazila u okvirima Carstva. Burgundima je bilo teško jer su morali da se bore sa susedima. Da bi se našao način suživota sa Francima Burgundski dvor se orodio sa Hlodovehom (Hlotilda, burgundska princeza se udala za Hlodoveha). Sukobi izmedju Franaka i Burgunda su bili pritajeni, ali je to samo za života Hlodoveha. Posle njegove smrti njegovi naslednici su poveli borbu protiv Burgunda - tajno su paktirali sa hrišćanskom crkvom u Burgundskoj državi koja je pružala pomoć Francima (pravovernima). Franci su 534. god uništili Burgundsku državu u Galiji (Iste godine Vizantijci su uništili Vandalsku državu u severnoj Africi). Burgundi su se stopili sa zatečenim Galorimskim stanovništvom. Stvorila se moćna Franačka država (pokorili su i Tolosadsku kraljevinu).

[Пркос]

Vandali


Vandali su istočno germansko pleme koje iz svoje postojbine Jitlanda (Danska) prelazi tokom V veka p.n.e. u dolinu Odre. Pleme je podeljeno na dva dela, na Silinge i Harije (kasnije Azdinzi, po kraljevskom rodu koji je njima vladao).

Početak njihovog kretanja je bio u drugoj polovini II v. na jug, učestvuju u Markomanskom ratu i 174. Marko Aurelije im je dao zemlju u Dakiji, gde su živeli do 30-tih godina IV veka. Odatle ih istiskuju Goti, a car Konstantin im dopušta da se nasele u Panoniji sa pravima konjičkih odreda (tada su prešli u arijanstvo).

Početkom V veka istiskuju ih Huni i oni kreću na zapad uz Dunav, ka Rajni i stupaju u borbu sa galskim i germanskim plemenima, pridružuju im se Alani i Svevi (sarmatska plemena). Pod pritiskom Vandala, Alana i Sveva 406.god granica popusta i oni upadaju u Španiju.Deset godina kasnije vizigotski kralj Valija ih proteruje iz Španije. 429. god. na čelu sa kraljem Gajzerihom prešli su Gibraltarski moreuz i stigli u severnu Afriku. Sledeće godine Gajzerih opseda grad Hipo Regius gde Sv. Avgustin provodi poslednje dane (14 mesečna opsada) 435. godine Gajzerih postaje gospodar triju Mauritanija, a 439. napada i pljačka Kartaginu, gde je kasnije stvorio flotu.

442. godine izvršili su konfiskaciju zemljišta od krupnih sopstvenika koji su pružali oštar otpor za razliku od nižih klasa. Na zemljišta koja su ostala u posedu krupnih zemljoposednika razrezani su porezi, a konfiskovana zemlja je podeljena u parcele sortes i oslobođena poreza.

Nakon smrti Valentijana III 455. godine Gajzerihova flota pustoši Siciliju, obale Italije i upada i pljačka Rim 14 dana.

Prema uređenju koje joj je dao Gajzerih, Vandalska kraljevina ostaje do 530. god država sa vojničkim i apsolutističkim uređenjem. Kuju novac sličan rimskom, u diplomatiji i zakonodavstvu zadržavaju latinski jezik, ali se ipak protive svakoj vrsti mešanja sa Rimljanima (što se najviše odnosi na brakove).

468. godine protiv Vandalske kraljevine u Africi, Konstantinopolj je poslao flotu od preko 1000 brodova pod vođstvom carskog vojskovođe Vasilisa, šuraka Lava I koji je bio potpuno nesposoban vojnik.

Gajzerihov naslednih Hunerih preduzima 484. svirepe represalije protiv hrišćana (pravoveraca). Oslabljena usled verske podvojenosti kraljevina ne može da se odupre ni pobuni Berbera ni Mavara, koji su izazvali pad Hilderiha (postojala su dva vladara izmedju Huneriha i Hilderiha) koji se obraća Justinijanu za pomoć. Sa vojskom od 18 000 ljudi Velizar se 533. god ukrcao za Afriku, zarobio kralja Gelimera i 534. se vratio u Konstantinopolj kao pobednik.


Gotski kraljevi su se obično predstavljali kao carski izvršioci i uživali su u titulama kao što je patricijska.

[Пркос]

Ostrogoti


Živeli su u zaleđu Crnog mora (u istočnom delu). Zbog toga su bili prve žrtve hunskog osvajanja. Kada su Huni uleteli u Evropu 375. pobedili su Ostrogote i ubili njihovog kralja. Od tada su Ostrogoti ušli u Hunski plemenski savez. Huni su ih vukli prvo na zapad u Panoniju, a zatim su učestvovali u Hunskim osvajanjima. u bici na Katalaunskim poljima 451. Ostrogotski je kralj formalno činio svitu Hunskom kralju, a Huni su ih uvažavali jer su bili brojni i ratnički narod. Tako je bilo do smrti Atile. Kada je umro Atila, Ostrogoti su digli bunu, oslobodili se Hunske zavisnosti i od 6. decenije V veka Ostrogoti postaju samostalni. Živeći u Panoniji oni su se 60-tih i 70-tih godina V veka zaletali u rimske provincije (istočni delovi Balkanskog poluostrva, Mezija, Makedonija, Trakija). Hunska opasnost je bila zamenjena Ostrogotskom opasnošću za istočno Carstvo. Ostrogoti su bili vrlo štetni za Konstantinopolj, naročito kad je na presto došao Teodorih (488-526) koji je mladost proveo u prestonici Vizantije, gde je upoznao rimsku ratnu tehniku. Teoderih je kasnije uzimao za službu u svojoj administraciji Rimljane senatorskog ranga i tako doneo Italiji efikasniju vlast od one pod Stilihonom. Rimljani (Vizantijci) su praktikovali da uzimaju ugledne taoce da bi tako nagovorili varvarske narode da poštuju ugovore koje su sklopili. Rimljani su mislili da se sa Teodorihom može postići sporazum (da se Ostrogoti gurnu dalje na zapad u Italiju).

U Italiji u V veku je bila teška situacija. 410. god Vizigoti su opljačkali Rim. 455. godine Vandali su opljačkali Rim. Rimski carevi nisu imali stvarnu vlast. Italija je bila puna germanskih vojničkih odreda i stvarnu vlast su imali komandanti germanskih najamničkih odreda. To je sredinom V veka bilo Ricimer, 60-70 V veka Gundobad (Burgund), dok se u Italiju nije vratio Rimski aristokrata sa dvora Atile (notar) gde je zaradio velike pare - Orest. Vratio se u Italiju, zbacio cara Julija Nepota 475. i postavio za cara Romula Avgustula svog sina. Osnovni problem je bio da se slozi sa germanskim najamnicima na čijem čelu je bio Odoakar. On je postavljao ultimatum da germanskim vojnicima u Italiji Rimljani daju deo poseda sa robovima, da bi imali prihode te da bi ostali pod oružjem i postali vojnici i vladari. Rimljani su to odbili pa je Odoakar 476. godine zbacio Romula Avgustula i poslao znake carskog dostojanstva u Konstantinopolj i više na zapadu carevi nisu birani. Odoakar je međutim izjavio istočnom caru da ce vladati u njegovo ime Italijom. Zenon, čije su provincije pustošili Ostrogoti zadovoljio se obećanjem Odoakara i otposlao ga na pohod. Odoakar je vremenom sve vise tiranisao senat i rimski narod i vladao samostalno i nezavisno.

Zenon poziva u zvaničnu posetu Konstantinopolju Ostrogotskog kralja Teodoriha koji je sa svojim narodom živeo u Panoniji, Iliriku. (Istoričar Jordanes) Zenon je dočekao Teodoriha, dodelio mu titulu konzula i carskog sina, podigao u njegovu čast statuu u Carigradu i oni su sklopili savez. U tom savezu Teodorih je bio taj koji je predložio Zenonu da ode sa svojim narodom u Italiju protiv Odoakara. Ugovor je bio: ako Teodorih pobedi Odoakara, oni ce vladati Italijom u ime istočnog cara, a ako izgubi, car neće pretrpeti nikakvu štetu. Teodorih je predložio da Ostrogoti snose sve troškove. Danas se smatra da je Zenon poslao Teodoriha u Italiju iz 2 razloga: da gurne Ostrogote sto dalje od provincija Carstva koje su bile ugrožene od Ostrogota, i ako može uz pomoć Ostrogota da kazni Odoakara.

488.g Teodorih je sa svojim narodom iz južne Panonije (Sirmijuma) krenuo uz Savu, ušao u Italiju sa severoistočne strane. Na znak da on dolazi Odoakar mu se suprotstavio i u ravnicama Verone došlo je do krvave bitke u kojoj je pobedio Teodorih. Odoakar se povukao i u narednim godinama je slao glasnike nastojeći da se s njim sporazume i da dobije deo Italije. Teodorih mu je ovo odobrio, ugovorio je da Odoakar dođe na njegov dvor i na večeri ga je ubio (493.god). Teodorih je bio samostalan gospodar cele Italije, uspostavljena je ostrogotska vlast.

Posle ovoga, Teodorih je držao Apeninsko poluostrvo, Siciliju, deo provincije Dalmacije, deo Recije i Norika, cak i deo Provanse. Njegovo osvajanje nije imalo rušilački karakter niti antirimske tendencije. Njemu su želeli da se priključe Germani i robovi iz Italije. On se proglasio sa predstavnika istočnog cara i zato ih je odbijao.

Da ne bi remetio situaciju Teodorih je Gote razmestio na imanja Odoakarovih vojnika. Država je u sebi imala dvojstvo gotsko-italska kraljevina, a titula Teodoriha je bila Rex Gotorum et Italicorum. Vojnici su bili Goti, činovnici Rimljani. Teodorih je nastojao da Rimljane privuče na svoju stranu. Rimljanima je suđeno po rimskom, a Gotima po običajnom gotskom pravu. Goti su bili arijanci a Rimljani pravoverni, ali je Teodorih branio sukobe. Za prestonicu je uzeo Ravenu a dvor je uredio po rimskom uzoru. Oblačio se kao rimski carevi, a počeli su ga nazivati Avgustom. Spasavao je rimske spomenike, dovlačio je stubove i kapitele iz Rima. Neki istoričari ovo nazivaju "vreme Teodorihove renesanse". Teodorih je počeo praksu koja ce se kroz srednji vek nastaviti - svoje kćeri je počeo da udaje za druge vladare: vizigotski dvor u Španiji, franački dvor u Galiji - brakovi zalog prijateljskih odnosa. On je bio u zenitu evropske politike.

Deo rimskih aristokratskih krugova mu je prišao, a on im je dao visoke činovničke funkcije. Najistaknutiji Rimljanin koji mu je prišao je Kasiodor - stari rimski senator jedan od najvećih intelektualaca. Napisao je Istoriju Gota, verovatno na podsticaj Teodoriha, želeći da proslavi ostrogotski kraljevski rod Amala. Posle smrti Teodoriha Kasiodor u južnoj Italiji osniva manastir Vivarijum - bavio se strogo intelektualnim radom. Istorija Gota nije sačuvana, ali su fragmenti sačuvani u Jordanesovoj Istoriji Gota.

Najveći deo Gotskog stanovništva je prihvatio politiku Teodoriha - dovodili su decu u školu, učili na latinskom, utapali su se u rimsku kulturu.

Ali, postojala je opozicija i među Gotima i među Rimljanima, jer je Teodorih vladao dosta čvrstom rukom. Opozicija na Gotskoj strani su vojnici - smatrali da Teodorih vodi narod u Italiju da pljačka, a to se nije ostvarilo; ali dok je bio živ Teodorih nije bilo pobune. Na rimskoj strani opozicija je u njemu videla nepismenog varvarina. Došlo je i do zavere Rimljana. Zaverenici su bili naročito aristokratija, senat, intelektualci i dva poznata rimska filozofa Boecije i Simah. Počeli su da se dopisuju sa Konstantinopoljem zbog podrške. Teodorih je pohvatao zaverenike i zatvorio ih. U zatvoru Boecije piše "O utesi filozofije" - pesimistička razmišljanja jednog od poslednjih Rimljana. Ubrzo su zaverenici bili pogubljeni

Teodorih je umro 526. godine. Vladao je u Italiji od 488 - 526.g. Presto je ostavio kćerki Amalasvinti koja je imala najveće moguće obrazovanje u rimskom smislu. Okružila se rimskim intelektualcima i delovala je kao da je rođena Rimljanka. Bila je veći pristalica gotsko-rimske simbioze od oca. Vojnici Goti su pod njenom vlašću počeli da se bune. Amalasvinta je izjavila da vlada u ime svog maloletnog sina Atanariha i polako se sporazumevala sa vojničkom opozicijom na čijem je čelu bio njen rođak Teodat, čak se i udala za njega pokušavajući da spase presto. Protiv nje je skovana zavera i one je ubijena, a Ostrogoti su se vratili starim antirimskim idealima i počeli da biraju kraljeve izmedju svojih družina.

Prvi kralj Vitiges - potpuno se okružio vojnicima Gotima. Rimljani su počeli da napuštaju dvor u Raveni, otišao je i Kasiodor. U ovo vreme kreće vizantijska ofanziva pod komandom Narzesa i Velizara koji uspevaju da nanesu poraze Ostrogotima, a sam Vitiges je zarobljen i odveden kao rob u prestonicu Vizantije. Goti su 545. godine izabrali za kralja Totilu - vojnog zapovednika koji je vodio antirimsku politiku. Napadali su, pljačkali i prodavali Rimljane kao roblje. Totila je izdao nove edikte po kojima su Rimljani van zakona. Prvo su stradale vile a zatim i gradovi. Totila je pokušao da pruži žestok otpor, ali uzalud. Vizantijska vojska je nadirala na sever. Rimljani su se stavljali na raspolaganje Vizantincima, ali je borba trajala nekoliko godina. Prvo je komandovao Velizar pa Narzes koji je počeo da trazi saveznike među varvarima - Germanima i obratio se Langobardima koji su bili germanski narod koji se 20-tih godina VI veka spustio iz severne Evrope u Panoniju; sirov narod koji je satro vise drugih varvarskih naroda. U Panoniji su se borili za prestiž Langobardi i Gepidi - sukobljavali su se oko Sirmijuma. Da bi privukao Langobarde Narzes im je poslao darove. Južno voće ih je najviše očaralo i pošli su u Italiju gde su dosta pomogli Narzesu.

Posle 552. (umro Totila) Ostrogoti se povlače na sever. Vizantinci i Langobardi ih uništavaju i 554 g. Ostrogotska država je uništena. Justinijan je sebe smatrao Rimljaninom i posto je oslobodio Rimljane od varvara hteo je da vlada celim Rimskim Carstvom.

[Пркос]

Langobardi


Langobardi su germansko pleme koje je živelo na severu Evrope, najviše u donjem toku Labe oko ušća na levoj obali. Počeli su da se sele kasnije od mnogih germanskih naroda. Krenuli su na jug spuštajući se ka Panoniji. Pavle Đakon kaže da su živeli u Panoniji 42 godine - došli su oko 526. godine, a otišli 568.g. Došavši u Panoniju zatekli su razne narode - Gepide, neevropske narode i Slovene. Sloveni se pod tim imenom javljaju tek u VI veku. Sloveni su već upadali na teritoriju Carstva u proleće i leto dolinama Morave i Vardara. Pljačkali su okolne provincije i vraćali se u Panoniju do 60-tih godina VI veka. To je vreme oštre borbe izmedju Langobarda i Gepida. Langobardi su pozvali Avare. Avari su došli 567-568 godine i sa Langobardima su satrli Gepide (borili su se oko Sirmijuma). Gepidi su bili uništeni kao narod.

554. godine Langobardi su uništili Italiju na poziv Vizantije. Langobardima se svidela Italija, ali su po nalogu Narzesa morali da je napuste. U Panoniji su živeli do smrti Justinijana 565.g. i kada je on umro, 567-568 g. u Panoniju je uleteo Azijski narod Avari - slični Hunima. Oni su bili surovi i krvoločni stepski nomadi. Stigli su u Panoniju jer su ih Langobardi pozvali da im pomognu u međusobnim sukobima sa Gepidima. Avari su uništili Gepide, a potom su počeli da uništavaju i Langobarde. 568. g. Alboim, kralj Langobarda je predložio da osvoje Italiju i to je prihvaćeno iste godine. Osvajanje je bilo surovo i krvavo sa antirimskim karakterom.

Zauzeli su severnu Italiju, deo srednje Italije, ali je Ravenski egzarhat ostao u rukama Vizantinaca. Egzarh upravlja Venecijom, Ravenom i delom Italije koji gleda na Jadran. Langobardi osnivaju 2 vojvodstva Benevent i Sporeto koji nisu bili vezani za prestonicu Paviju i njenu teritoriju. Italija je sada podeljena na Langobardsku i Vizantijsku teritoriju. Vizantijci su kontrolisali Rimski dukat (dux) i južnu Italiju. Nakon ovog osvajanja je pobijeno dosta rimskog stanovništva i pretvoreno u roblje, čak su i senatori stradavali. Stanovnici Italije su na razne načine pokušavali da zaštite decu od Langobarda.

Langobardi su došli kao arijanci. Zategnutosti izmedju Langobarda i Rimljana su bile jake. Langobardi su pljačkali lokalne crkve iako su bili hrišćani. U Italiji je u 3. deceniji VI veka stvoren prvi zapadno monaški red Benediktinski u manastiru Monte Kasino u južnoj Italiji koji se neobično brzo širio. Langobardi su napadali te benediktinske manastire. Krajem VI veka su upali u južnu Italiju i spalili Monte Kasino - uništena je bila i regula Sv. Benedikta. Fratri su pobegli u Kapu i to je vreme koje se u životu reda označava kao kapuanski period.

Langobardi su se naselili u Italiju, razmestili su se po rodovima. Na langobardskom se rod kaže FARA. Otuda prefiks na nekim lokalitetima.

U početku su se jasno razlikovali Langobardi i Rimljani. Rimljani su u Langobardskoj državi potčinjeni. Tokom vremena među Langobardima su se pojavile 2 tendencije - 1. da se šire van teritorije koju su zauzeli (strahovao je papa da ne krenu na Rim) 2. krajem VI i početkom VII veka pod uticajem misionara polako napuštaju arijanstvo. Početkom VII veka arijanstvo je polako nestajalo među Langobardima. To je malo doprinelo smanjenju surovosti prema Rimljanima. Počeli su da se obrazuju na latinskom, da se utapaju u rimsku kulturu.

Tek u VIII veku su počeli da razaraju Vizantijske teritorije u Italiji jer je u samoj Vizantiji došlo do preokreta, pa nisu vise mogli da brane udaljene delove.

756.g. langobardski kralj priznaje vrhovnu vlast Pipina malog. Njegov sin Karlo Veliki 774. je napravio pohod i zauzeo Paviju i u titulu dodao "kralj Langobarda". Langobardska kraljevina je postojala od 568-774.

[Пркос]

Sloveni i Avari


Sam termin Sloveni prvi put postaje uobičajen tek kod pisaca VI veka. Po svedočenju Plinija, Tacita, Ptolomeja, Sloveni su nazivani Venedi i nastanjivali su područje oko srednjeg toka Visle i dalje na istok, dopirući do baltičke obale na severu i do Karpata i Dunava na jugu. Sloveni su bili sedelački narod sa razvijenom zemljoradnjom, stočarstvom, ribolovom i pčelarstvom. Oni su živeli po selima, ponekad prilično velikim, naseljenim čitavim rodovskim grupama. Umeli su da grade čamce od jednog debla i preduzimali su ponekad na njima veoma daleke pomorske pohode. Kraj V veka počinju njihovi upadi na teritoriju carstva koji su u početku bili pljačkaški, da bi pri kraju VI veka postali i naseljivački.

Kad su Langobardi otišli u Italiju u Panoniji se malo ispraznio prostor - ostali su Sloveni i Avari. Posle 568. zajednički, Sloveni i Avari napadaju Balkansko poluostrvo koje je bilo pod vlašću Vizantije. 565. godine umro je Justinijan koji je bio obnovio utvrđenja na limesu (koja ionako nisu ništa značila ni za njegova života, jer nije bilo dovoljno vojske da ih posedne i čuva granicu, op. aut.) i nakon njegove smrti na vlast stupa njegov sestrić, slabi car Justin II, a limes puca pod varvarskim pritiskom. Sloveni sada prezimljavaju na teritoriji Carstva, umesto da se, kao nekad, povuku preko Dunava za vreme zime. Značajniju ulogu imaju Avari, ali su Sloveni brojniji. Avarska konjica prelazi limes i hara po teritoriji Carstva. Već 70-80-tih godina VI veka počinju Sloveni da se naseljavaju na Balkansko poluostrvo. Konstantinopolj sve teže izdržava svoje trupe koje sve češće ne mogu da pariraju Avarima i Slovenima. Pohodi vizantijskih careva sa manje ili vise uspeha na Dunavu traju do 602. godine, kada se vojska pobunila, jer je desetu godinu zaredom bilo planirano da mora da prezimi u neprijateljskim zemljama. Tada su izvikali narednika Foku (602-610), čoveka poluvarvarskog porekla, za cara, napustili granicu i došli do Konstantinopolja. Tu su svrgli cara Mavrikija i postavili Foku na vladarski presto. Doba njegove vladavine predstavalja agoniju starog sistema istočnog Carstva. Granica je otvorena i na Balkan se masovno useljavaju Sloveni koji, zajedno sa Avarima, dolaze do obala Egejskog mora. De facto je najveći deo Balkana izgubljen za istočno Carstvo na duže vreme. 610.g je zbačen Foka i na njegovo mesto došao je Iraklije I, sin kartaginskog egzarha, osnivač iraklijevske dinastije. S njim počinje novi uspon carstva, sve do pojave ujedinjene arapske sile u krajem treće decenije VII veka. U drugoj deceniji VII veka padaju najveći gradovi na Balkanu u ruke Avara i Slovena. Salona je bila opkoljena Avarima i stanovništvo se obratilo papi Grguru I Velikom za pomoć (Grgur je ostao poznat kao tvorac gregorijanske muzike). On nije imao vojske pa im je napisao lepo pismo utehe koje se završava "Oni koji ce posle nas živeti videće još gora vremena". Salona je uskoro pala čime je srušena vizantijska moć u Dalmaciji. Preostalo romansko stanovništvo povuklo se na ostrva u Jadranskom moru, čime je unutrašnjost Balkana postala slovensko-avarska zemlja.

Iraklije I (610-641) je bio sposoban vladar, koji je odbranio Konstantinopolj od Persijanaca, Avara i Slovena. Preporodio je istočno Carstvo i sproveo mnoge reforme. 626. g bio je vrhunac moći Avara. Naime, Avari i Sloveni su opseli Konstantinopolj koji je Iraklije uspešno odbranio sledeće godine, posle čega se raspao slovensko-avarski savez. Posle ovog poraza Avari se povlače u Panoniju i osnivaju svoju državu koja je trajala do 796. godine kada ju je uništio Karlo Veliki. Sloveni se sada naseljavaju i ostaju na Balkanskom poluostrvu. Za vreme Iraklija su se doselili na Balkansko poluostrvo Srbi i Hrvati (po K. Porfirogenetu). U vreme osvajanja Balkanskog poluostrva Sloveni su upadali u severoistočnu Italiju, Furlandiju i Veneto. Došavši na Jadransku obalu i zauzevši rimske gradove na toj obali oni su prešli i na drugu obalu, ali su naišli na otpor. Kod ostrva Monte Garganu su se sukobili i sa Vizantijom i sa Langobardima.

Kroz V vek u zapadnim provincijama domovi preostalih rimskih aristokrata bili su centri klasične kulture. Rim, nekadašnja prestonica dva puta je opljačkana, 410. i 455. godine. Jedina rimska ustanova koja je preživela, izmenjena, ali nadahnuta novom snagom bila je katolička crkva. Kada su Langobardi zauzeli središte Italije, predstavnik vizantijskog cara, egzarh, koji je stolovao u Raveni, bio je odsečen od Rima. Od tada je rimski episkop postao u svakom pogledu svetovni vladar grada i njegove okoline.

Franački odredi u rimskoj vojsci, koji su branili donju Rajnu od svojih sunarodnika, polako su se pomerali u unutrašnjost carstva.

[Пркос]

Franci - osnivanje franačke države (V – VI vek)


Izvor - Grgur Turski "Crkvena Istorija Franaka", "Septem Libri Miraculorum"

Franci su germanski narod koji je živeo ne mnogo daleko od rimske granice, u dolini Rajne sa njene istočne strane. Dele se na Salijske Franke (istočna strana donjeg toka Rajne) i Ripuarske Franke (istočna strana srednjeg toka Rajne)

Franci povremeno napadaju rimsku granicu upadajući u Galiju koju pljačkaju nekoliko puta. U drugoj polovini IV veka Franke je napala rimska vojska i porazila ih. Oni su U drugoj polovini IV veka Franci zauzimaju Toksandriju, ali ih je car Julijan porazio, te oni tu ostaju na položaju federata Carstva. Daju Rimu pomoćne vojne odrede, a pojedini njihovi predstavnici dospevaju na prilično visoke administrativne položaje i čak se orođuju s carevima. Tako su 451. godine učestvovali u bici na Katalaunskim poljima gde je rimski namesnik Aecije pobedio Hune. Nešto kasnije, Hilderih, jedan od njihovih vođa, bio je zavesnik rimskog namesnika Egidija. Njega je nasledio njegov sin Hlodoveh.Oni su ostali u dolini Rajne kao federati, ali su Rimljani i Franci zazirali jedni od drugih. Tako je bilo do druge polovine V veka kada Huni počinju da guraju Alemane i druge narode na zapad ka Galiji. Rimski namesnik Galije, Aecije, sklapa savez sa Francima, Vizigotima i Burgundima protiv Huna. Bitka na Katalaunskim poljima odigrala se 451. godine i Aecijev savez je pobedio Hune. On je potom raspustio savez jer se bojao Franaka koji su ostali razmešteni po plemenima. Ti vladari plemena oslovljavani su sa rex. Jedan od njih bio je Hilderih, koji je stajao na čelu jednog od plemena u Turneu, na granici sa Rimljanima i imao je status federata.

481.g. nasledjuje ga Hlodoveh (481-511), njegov sin. On okuplja okolne franačke kraljeve pripremajući se za napad na rimsku Galiju u koju su već ušli drugi narodi. Opšte franački savez čine sa Hlodovehom kraljevi Ragnahar i Sigiberg. Rimski namesnik Sijagrije okupljao je snage po Galiji u pokušaju da spreči ovaj prodor. SZ Galiju su do 486. godine držale mesne senatorske porodice koje su podržavale snage iz oblasti (milicija). Ove snage su ranije, uz pomoć Franaka i Vizigota porazile Hune 451. godine Sada Franci nadiru sa severoistoka i 486.g. desila se bitka kod Soasona, vrlo krvava bitka u kojoj su Franci satrli rimsku vojsku. Hlodoveh je zauzeo severozapadnu Galiju i severnu Galiju do malo ispod Loare. On je zaposeo rimsku vlast, ali ju je dosta i podražavao, tako su ga, npr., uneli u Pariz na štitovima. Kada je Hlodoveh (481-511), u savezu sa drugim franačkim kraljem Ragnaharom zauzeo oblast Pariza 486. godine, pobedom nad krupnim rimskim magnatom Sijagrijem, kod Soasona, već je bio komandant u rimskoj službi, dok su njegovi pratioci činili savezničke jedinice Rima. Od tada on sebe smatra predstavnikom cara. Uzeo je titulu rimskog konzula, a njegovi ratnici su ga kroz Pariz nosili na svojim štitovima. Pošto nije želeo da deli vlast sa Ragnaharom, on je podmitio njegove ljude koji su mu ga predali, te ga je sopstvenim rukama ubio. Zatim je nagovorio sina kelnskog kralja Sigiberta da ubije svog oca, posle čega je Hlodoveh ubio njega, a stradali su i brojni drugi franački kraljevi. Pošto je njegov uticaj time ojačao vizantijski car Anastasije poslao mu je diplomu za zvanje konzula i znake konzulskog dostojanstva. Merovinški dvor je vrveo činovnicima koji su nosili rimska zvanja, a Hlodoveh je u svakom rimskom gradu postavio franačkog činovnika sa zvanjem komesa. Franački činovnici su posle nekog vremena skupljali rimske poreze na zemlju, te se može tvrditi da je Hlodoveh samo naslednik rimske vlasti u Galiji.

Problem za Hlodoveha bili su varvarski narodi koji su harali po Galiji, prvenstveno Alemani. Hlodoveh se sudario sa njima (zbog njih Francuzi zovu Nemce Alemanima), a bitku pominje Grgur Turski. Galija je bila hristijanizirana ali ne i Franci (oni su bili pagani do 496.g.). Bitka 496. sa Alemanima uticala ja na Hlodoveha da primi hrišćanstvo. Pre bitke Hlodoveh se orodio sa Burgundima, oženio se princezom Hlotildom koja je bila pravoverna hrišćanka (tada je već burgundski dvor napustio arijanstvo). U bici 496. godine poginuo je kralj Alemana. Hlodoveh je prethodno zamolio Hrista da mu pomogne jer su se njegovi bogovi pokazali nemoćni. Posle bitke Hlodoveh je odlučio da prihvati veru princeze Hlotilde. Remigije, crkveni poglavar Remsa, se sporazumeo sa Hlodovehom i sklopio savez. Crkva je prihvatila i favorizovala Hlodoveha jer je on bio jedan od retkih koji je primio pravoverno hrišćanstvo.

Pošto je napravio savez sa crkvom i pokorio pola Galije, Hlodoveh je morao da deli vlast sa kraljevima koji su mu pomogli da osvoji Galiju, ali je želeo da ih se oslobodi. Potplatio je Ragnaharove ljude koji su ga doveli na Hlodovehov dvor te ga je ubio. Sigibert je zazirao od njega, ali je Hlodoveh stupio u vezu sa njegovim sinom koji je bio nestrpljiv da zauzme vlast pa je ovaj ubio oca. Potom je njega Hlodoveh ubio da ne bi morao da deli vlast s njim kako mu je obećao.

Od 507-510.g. Hlodoveh je vodio rat protiv vizigotske Tolosadske kraljevine. Njemu su pojedine gradove otvarali i predavali predstavnici crkve koji su bili u sukobu sa arijanskim kraljem Vizigota. Kod Poatjea, 510.g. Hlodoveh je uništio Tolosadsku kraljevinu. Burgundi su imali državu u dolini reke Rone, a brak Hlodoveha sa Hlotildom je privremeno sprečio zauzimanje te države, kao i pretnja ostrogotskog kralja Teoderiha.

Ugled Hlodoveha je rastao. Sa Teodorihom Ostrogotskim bio je najznačajnija ličnost V veka. Dobio je titulu rimskog konzula i Hlodoveh je kao varvarin držao do te titule jer ga je Carstvo očaravalo. Godinu dana nakon pohoda na Tolosadsku kraljevinu on je umro, 511.g.

Posto nije bio izgrađen princip nasledstva država je bila kraljeva svojina i nakon smrti delili su je njegovi sinovi - to je naročito bilo značajno za varvarske narode (kad su se u srednjem veku uveli vazalski feudalni odnosi uvodi se princip primogeniture). Kralj je bio vođa vojničke družine svoga naroda. On može da podigne muškarce na oružje, da ih povede u rat. On vodi družinu zvanu trust, a članovi se zovu antrustiones, koji dele sa vladarom plen. Za razliku od te "definicije kralja" Hlodoveh je jako uzdigao svoju ličnost i nije bio samo vođa vojske nego pravi kralj. U Franačkoj Galiji postojala su tri dela

1. Neustrija - NW deo Galije, gde je crkva bila jaka, a preovlađivao je krupni posed

2. Austrazija - NE deo Galije, dominira germanski sitni posed.

3. Burgundija - bliža Austraziji po svojoj suštini; rimski veliki posed i rimske ustanove bile su razorene.

Hlodovehovi naslednici su 534.g. zauzeli Burgundiju, te se Franačka država proširila do Rone, na Sredozemlje i do Atlantika. 536.g. Franci su iskoristili borbu u Italiji izmedju Ostrogota i Vizantije i zauzeli su Provansu koja je pripadala Teodorihu, koji za života nije dozvolio Hlodovehovo širenje u južnu Galiju i prema Italiji. 526.g. umro je Teodorih, a kada i njegova kćer umire borbe sa Vizantijom se pojačavaju. Još za Hlodovehovog života franačka vlast nametnuta je ostacima plemena u istočnoj Galiji. On je Ubirao godišnji danak Bavarcima i Saksoncima koji su bili na granicama Galije.

Franačka država, u celoj Galiji, od Sredozemlja i Atlantika, kao i do granica Italije, bila je u savezu sa hrišćanskom crkvom kao najmoćnijom unutrašnjom silom u Galiji.

Hlodoveh i njegovi naslednici su u potpunosti shvatali značaj saveza sa crkvom pa su bili odlučni da iz toga izvuku korist. Kralj je insistirao na tome da njega i njegovo plemstvo propisi ne ometaju prilikom oterivanja neželjene žene. Crkva je svojom obavezom smatrala i pružanje zaštite slabim i nemoćnim, na šta kraljevi nisu imali prigovor. Crkva je dobila sudska ovlašćenja nad sveštenstvom, te su mogli osuditi i grofove ako počine neki zločin ili prekršaj na crkvenim imanjima. Pokretna imovina je sada mogla biti zaveštana crkvi, ali ne i zemlja. Kraljevi su istrajavali na tome da isključivo oni sveštenici koji dobiju njihovu saglasnost mogu da stupe na mesto episkopa. Crkva je postala suštinski deo Franačke države pa je njen položaj umnogome zavisio od kraljeva.

Postojale su dve vrste franački sela, ona koja su bila naseobine slobodnih ljudi koji su zajedno obrađivali zemlju pod upravom seoskog saveta i druga, koja su imala plemića na čelu. Postojali su sitni slobodni seljaci koji su obrađivali onoliko zemlje koliko je bilo potrebno da prežive, ali i mali i veliki zemljoposednici koji su zemlju davali u zakup.

[Пркос]

Vizantija i njeni neprijatelji (IV – XI vek)


Posle smrti cara Teodosija, 395. godine, istočni deo Rimskog Carstva nije se više sjedinio sa zapadnim, već se izdvojio u samostalnu državu – Vizantiju, obuhvativši osam od ranijih četrnaest dijeceza (Egipat, Aziju, Pont, Siriju, Istok, Makedoniju, Grčku i Trakiju).

Justinijan je sa razlogom nazvan poslednjim rimskim carem. Mada su njegovi naslednici i dalje nosili tu titulu, oni nisu imali vlast nad zapadnim i latinskim delom Carstva i imali su malo interesovanja za to. Pre dolaska na vlast Justinijanovog strica Justina, čime počinje njegov uspon, carstvom je vladala jaka senatorska zemljoposednička aristokratija, koja je na presto bila postavila Anastasija. U prestonici su često izbijali sukobi stranaka, a najčešće je i carsko ime provlačeno kroz blato u tim sukobima. Posle njegove smrti 517. godine na vlast je došao nepismeni ilirski seljak, Justin, koji se bio istakao u vojnoj službi, jer je u svoj prisutnoj anarhiji cara izabrala vojska, a ne senat. Njegov nećak Justinijan, faktički je upravljao carstvom i u to vreme, ali je na vlast zvanično stupio 527. godine. Justinijan je krenuo sa istrebljivanjem jeretika, dok su na vojsku trošena ogromna sredstva. Ogromni porezi, netrpeljivost prema određenim verskim zajednicama, prodori Slovena na Balkan i drugi problemi izazvali su ustanak «Nika» 532. godine, ali je on uspešno ugušen, a oko 30 000 ustanika je pobijeno na gradskom hipodromu u prestonici. Ustanak su bili digli zeleni, pošto je car odbacio njihove žalbe na nasilja koja su činili plavi. Kada se učvrstio na prestolu, Justinijan se okrenuo povraćaju izgubljenih teritorija Rimskog carstva. Uspeo je da uništi vlast Vandala i Ostrogota, povrativši Severnu Afriku i Italiju, a Vizigotima je oduzeo jug Španije. Justinijan umire 565. godine i nasleđuje ga njegov sestrić Justin II. Od 565. do 716. godine Vizantija se žestoko borila za opstanak, posrćući pod udarima i sa istoka i sa zapada. Dok se branilo, razvilo je svoje ekonomske izvore, političko i vojno ustrojstvo i svoj tip evropske civilizacije. Između 716. i 1057. godine došla su tri veka slave. Vizantija je najbogatija država Evrope, najjača vojna sila i daleko najrazvijenija. Poslednja četiri veka postojanja Carstva, od 1057. godine do 1453. godine, period je postepenog opadanja moći.

U vreme prvog razdoblja carevi su bili obično zaokupljeni odbranom azijskih granica, te je u evropskim provincijama priličan haos. Sloveni koji su saveznici Avara u stvaranju ovog haosa, polako počinju da se i naseljavaju u praznim provincijama. Već na početku VII veka sa Iraklijem I, počinju znaci budućeg uspona Vizantije, pobedom nad vekovnim neprijateljem, Persijom. Međutim, nova opasnost se pomaljala na horizontu. Pet godina pre odlučujuće pobede nad Persijom kod Ninive 627. godine, Muhamed je prešao iz Meke u Medinu i započeo sa širenjem svoje vere. Uskoro su beduini bili povezani religijom u moćnu silu koja je pokrenula rat protiv nevernika. Muhamed je umro 632. godine, a već sledeće godine su njegovi naslednici krenuli u ofanzivu i porazili ostatke Persije do 642. godine, a Vizantiju naterali u povlačenje sa istočnih obala Mediterana. Tek pod Lavom III (717-741) Vizantija je preuzela inicijativu i tada počinje period njene moći koji traje do kraja makedonske dinastije, polovinom XI veka. U ovom periodu sve evropske i maloazijske provincije carstva su gusto naseljene i poljoprivreda je počela da se razvija. Konstantinopolj je za vreme ovog razdoblja imao preko milion stanovnika, bio centar trgovine i proizvodnje, umetnosti i nauke. Država je uređivala prodaju sirovina, promet proizvoda i proizvodnju, kao i cene i dobit. Vizantijski proizvodi su bili cenjeni i podražavani širom Evrope.

Vizantijska vojska je bila dobro plaćena, pažljivo organizovana, marljivo uvežbana i u potpunosti opremljena. Njena okosnica je bila teška konjica, koja je činila gotovo polovinu svih snaga. Vizantijski konjanik je nosio čelični šlem, pancirnu košulju, metalne rukavice i cipele. Njegovo oružje su bili mač, koplje i luk. Postojale su i dve vrste pešadije, laka i teška. Laku pešadiju činili su strelci koji nisu nosili na sebi oklop, ali su bili naoružani dalekometnim lukovima. Teški pešak je nosio šlem, oklop, često i rukavice, a imao je i štit, mač, koplje i bojnu sekiru. Na čelu pokrajina – tema nalazio se strateg, u čijim rukama je bila i civilna i vojna vlast. Stratezi su bili vojnici od zanata i nisu se upuštali u nepotrebne rizike, pa tako nikada nisu rizikovali bitku, izuzev ako nisu bili sigurni u pobedu.

Državom je upravljala glomazna i skupa birokratija, ali je bila relativno efikasna. Državnu vlast je držao car ili, ponekad, carevi. Kako je prolazilo vreme nasledni princip sedanja na presto je postajao sve jači. Carski podanici su padali pred carem ničice, na isti način kako su to njihovi preci činili pred paganskim kraljevima-bogovima. Car je u velikoj meri vladao i nad crkvom. U njegovoj nadležnosti bilo je imenovanje carigradskog patrijarha, koji je bio na čelu crkve. Odnosi Vizantije sa zapadom su varirali od perioda, do perioda. Prve nesuglasice pojavile su se već 800. godine kada je Karlo Veliki proglašen za cara. Tek dve godine kasnije, Vizantija ga je priznala za cara, ali ne rimskog. Crkvene razlike i slabljenje vizantijskog uticaja na zapadu doveli su do razlaza crkava koje je tinjalo dva veka preko konačnog razlaza 1054. godine

Krajem X veka odred Turaka iz centralne Azije, koji je predvodio Seldžuk ibn Taka sa svojim sinovima ušao je u istočni deo muslimanskog carstva i stupio u službu kod jednog od mesnih sultana. Tu su postali muslimani, a uskoro i fanatični vernici. Tokom treće decenije XI veka seldžučki prinčevi su postali gospodari istočnih oblasti kalifata, a 1055. godine Seldžukov unuk je zauzeo Bagdad, u kome ga je kalif svečano proglasio sultanom. Kada je sultan Alp Arslan pobedio vizantijskog cara Romana IV Diogena 1073. godine kod Mancikerta, on se okrenu osvajanju Turkestana, a svom bratu Sulejmanu prepustio rat sa Vizantijom. Uskoro je Sulejman vladao sultanatom u kome se nalazila čitava Mala Azija sa prestonicom u Nikeji.

Početkom I krstaškog rata, Vizantija je dobila pomoć u borbi protiv muslimana od zapadnih vitezova. Ali umesto da to budu pomoćni odredi podređeni vizantijskom caru, bile su to vojske ritera i velikaša koji su krenuli u osvajačke pohode, a ne u oslobađanje vizantijskih pokrajina od muslimana. Ubrzo posle prvobitnih uspeha, krstaši su se posvađali sa vizantijskim carem i krenuli svojim putem. Posle propasti I krstaškog pohoda, preživeli su se vratili na zapad šireći negativni sliku o Vizantiji. Već nepunih stotinu godina kasnije, kada je pokrenut IV krstaški rat, ta netrpeljivost prerasla je u otvoreni rat, te je prestonica carstva pala 1204. godine, a teritorija rasparčana među latinskim vitezovima. Tako su nastale nove tvorevina na tlu starog carstva, koje je već uveliko bilo u krizi. Iako je Teodor Laskaris uspeo da u Nikeji rekonstruiše Vizantiju i stvori zdravu i sposobnu državu, ona više nikad nije doživela prethodnu slavu. 1261. godine Konstantinopolj je oslobođen Latina i carstvo je ponovo proglašeno, pod dinastijom Paleologa. U Maloj Aziji se sada uzdižu Turci Osmanlije, poreklom od emira Osmana (1290-1326) i njihova nezadrživa ekspanzija ruši vizantijski sistem, što potkupljivanjem, što osvajanjem. 1356. godine Turci prelaze u Evropu. Murat, Orhanov sin, osvaja 1363. godine Jedrene i tu smešta prestonicu. U narednih trideset godina Turci postaju gospodari Balkana, iako je to Murata koštalo glave, 1389. godine, u boju na Kosovu Polju. Njega nasleđuje njegov sin Bajazit, koji je pokazivao otvoreno neprijateljstvo prema Vizantiji, ali pre nego što je nešto konkretno mogao da učini zarobio ga je Tamerlan, mongolski kan, posle bitke kod Angore 20.7.1402. Sledećih pedeset godina sultani su bili zaokupljeni ratovima protiv Ugarske i Poljske na kopnu i Venecije na moru. 1453. godine sultan Mehmed II, koji je dve godine ranije stupio na presto, napao je Konstantinopolj i osvojio ga 29. maja, čime je Vizantija prestala da postoji.

[Пркос]

Ruska država


Slovenska plemena naseljena na Balkanu su od IX veka počela da čine južnu grupu slovenskih naroda. Njihovi srodnici sa severa su zauzeli široko područje koje se prostiralo od Finskog zaliva na severu do Karpatskih planina na jugu, na zapad je sezalo do Crnog mora, a na istok do gornjih tokova Dnjestra i Dnjepra. Između njih i južnih Slovena ležale su zemlje Avara koji su gospodarili Panonijom i njima srodnih Mađara koji su držali severozapadne obale Crnog mora.

Švedski Vikinzi su sredinom IX veka, preplovivši Baltičko more, upali u slovenske zemlje. U Novgorodu, gradu JI od Finskog zaliva, stvorili su svoje utvrđenje. Poput Vikinga na zapadu, Varjazi (Vikinzi) su bili trgovci koliko i ratnici. U Kijevu i drugim mestima na reci Dnjepru oni su na brodove tovarili plodove ruskih šuma, kožu i med i odvozili ih nizvodno do Crnog mora, a odatle do Konstantinopolja. Ponekad su dolazili u Vizantijsku prestonicu kao obični trgovci, ali su u drugim vremenima bili neprijatelj koji je upadao u Carstvo. Mnogi Varjazi su prihvatili službu u carskoj vojsci. Kijevski knez Vladimir (978-1015) se 988. godine pokrstio, uspostavljajući pravoslavlje kao državnu veru. Uskoro je, po vizantijskom uzoru, ustrojena ruska crkva koja je preuzela i građevine vizantijske arhitekture. Vizantijska učenost i kultura su se brzo širile u Kijevu i drugim ruskim gradovima. U XI veku su Pečenezi zauzeli stepe severno od Crnog mora i otežali veze između Kijeva i Konstantinopolja. Uprkos tome, Rusija je bila predstraža Vizantije.

Velika mongolska vojska, poznata kasnije kao Zlatna horda, pod zapovedništvom Batua (1224-1256), unuka znamenitog Džingis-kana (1206-1227), preplavila je stepe južne Rusije. Nomadski narodi stepa, a sa njima i ruski kneževi, bili su poraženi u pokoreni. Mongoli su potom nastavili dalje, pa su, uništivši vojsku ugarskog kralja i sjedinjene snage Poljske i tevtonskih vitezova, pregazili Ugarsku i Poljsku. Dok su njegove snage pustošile istočne obale Jadrana, Batu je doznao za smrt svog strica, velikog kana i smesta pohitao u centralnu Aziju da bi uzeo učešće u otimanju oko nasledstva. Njegova vojska povukla se u ruske stepe i tamo osnovala državu Mongoliju. Kneževi Moskve uspeli su da prinude mongolske kanove da ih učine posrednicima u odnosima sa ostalim kneževinama. Potom su 1380. godine predvodili jedan savez kneževa protiv Mongola. Štaviše, moskovski knez je svoj grad uspeo da učini stolicom ruske crkve. Bio je to veliki knez, predvodnik svih ruskih kneževa. U drugoj polovini XV veka, Ivan III je započeo stvaranje države koja će se kasnije nazivati Rusijom.

[Пркос]

Franačka država (VI – X vek)


Oblik vladavine koji je od 500. do 900. godine bio u Zapadnoj Evropi istoričari nazivaju germanskom monarhijom. Najznačajnija kraljevska dužnost u ovim kraljevstvima bila je predvođenje naroda u ratu. Osnovno kraljevsko ovlašćenje sadržano je u pravu da podigne svakog sposobnog čoveka pod oružje. Germanski kraljevi su imali izuzetno skučene poglede u odnosu na funkcije vlasti. Smatrali su da je njihova dužnost da predvode narod u ratu i sprovođenje običajnog prava. Njihovo jedino zanimanje van ovih bio je gomilanje zlata, srebra i dragulja, te uživanje u ženama i velikim količinama jela i pića.

U vreme njegovih sinova osvojena je Burgundija (534. godine) i dobijena od Ostrogota Provansa (536. g.), kao nagrada za pomoć u borbi protiv Vizantije. Završeno je pokoravanje Alamana i osvojena Tiringija. Bavarci su priznali vlast Franaka, a Saksi su se obavezali da plaćaju godišnji danak u visini od 500 krava.

Svaki merovinški kralj je uza sebe imao družinu zakletu da mu verno služi i ovaj odred se nazivao trust, dok su pripadnici odreda zvani antrustioni. Iz njihovih redova je najverovatnije imenovan grof koji je kralja predstavljao u gradovima ili grofovijama. poljoprivredna oblast s usitnjenom agrarnom ekonomijom. Učenost je bila retka, a pismenost izuzetak.

Franački manastiri su, u prvom redu, bili pribežište onima koji nisu bili spremni na nemiran život svog vremena. Sedmi vek je manastire zatekao bogate i moćne, ali gotovo lišene reda, kulture i verskog zanosa.

Posle Hlodoveha neprekidno postoji nekoliko oblasti Franačke države, jer je zemlja podeljena među njegovim sinovima. Hlodoveh je imao 4 sina, koji su međusobno podelili teritoriju, što se nastavilo sa dolaskom njihovih sinova na vlast, ali u vreme posle smrti Dagoberta (629-639) dolazi period «lenjih kraljeva», pod kojima stvarnu vlast drže majordomi, upravitelji dvorova i sada se već jasno diferenciraju tri zemlje. Stare franačke zemlje, s obe strane reke Rajne čine Austraziju, severna Galija je bila Neustrija, a nekadašnje Burgundsko kraljevstvo bilo je treća merovinška država. Neustrijom upravlja Hlotar I (511-561) koji pokušava da ograniči crkvene posede, ali ne uspeva u svojoj nameri da crkvi oduzme 1/3 poseda, zaplašen episkopskim pretnjama. Njega nasleđuje njegov sin Hilperik koji sprovodi u delo očeve namere, ne osvrćući se na crkvene proteste i pogrdne nazive koje su mu dodeljivali. Ženi se kćerkom vizigotskog kralja, Galesvintom, ali je ubrzo ubija i ženi svoju služavku Fredegundu. Pošto je sestra njegove prve žene, Brunhilda bila udata na austrazijski dvor za Hilperikovog brata Sigiberta, ona pokreće borbu protiv Fredegunde.

Za razliku od Neustrije, u Austraziji je dugo vremena opstalo primitivnije društveno uređenje, u kome još nisu bili izgubili svoj značaj sitni i srednji zemljoposednici, koji su se i dalje skupljali na Martovska polja i pružali oružani oslonac kraljevskoj vlasti u borbi protiv magnata. Burgundija je po svom socijalnom uređenju u mnogome podsećala na Austraziju.

587. godine austrazijski magnati sklopili su zaveru protiv Brunhilde i Hildeberta koji je zaključio ugovor za Guntramnom, kraljem Burgundije, koji se naziva Andeotski ugovor. Hildebert je sada stekao prevagu nad magnatima, a posle smrti Guntramna ujedinio je u svojim rukama Austraziju i Burgundiju.

Za vreme vladavine Hildebertovih sinova i unuka Brunhilda je faktički vladala obema kraljevstvima. U svojoj upornoj borbi protiv Fredegunde pretrpela je poraz zbog izdaje burgundske aristokratije. Ostarela kraljica je uhapšena, optužena za ubistvo 10 članova kraljevske kuće, vezana konjima za repove i rastrgnuta na komade 613. godine.

Posle ove pobede Hlotar II (613-629), sin Brunhilde i Hildeberta postao je vladar ponovo ujedinjene franačke države. On je izdao edikt koji je predviđao ozbiljne ustupke u korist zemljoposedničke aristokratije koja mu je uveliko pomogla u postizanju pobede. Ali iako je ujedinio zemlju, svaki od njena tri dela zadržao je samostalnost sa posebnim majordomom na čelu. Hlotara je nasledio njegov sin Dagobert (629-639) koji je prekršio očev edikt iz 614. godine; za njegove vlade izvršen je popis zemljišta kraljevskog fiska koji su poklonjeni crkvi i magnatima, i jedan deo te zemlje oduzet je i vraćen u fisk. On se mešao i u unutrašnje stvari Vizigota i Langobarda, zaključio večni mir s Vizantijom u cilju zajedničke borbe protiv podunavskih plemena. Posle njegove smrti nasleđuju ga sinovi, ali oni padaju pod uticaj majordoma. Obično je bilo po tri majordoma, po jedan za svaku kraljevinu. Kraljevi nisu bili nesposobni, ali su uglavnom na presto dolazili maloletni pa su u njihovo ime vladali regenti i plemstvo. Vođa plemstva koji bi se našao u ovoj situaciji uzimao je titulu majordoma ili vođe Franaka.

Majordom Austrazije Grimoald pokušao je 656. godine da proglasi za kralja svog sina, dok je, u otprilike isto vreme, neustrijski majordom Ebroin sjedinio u svojim rukama funkcije majordoma svih kraljevina Galije. U Burgundiji je protiv njega dignut ustanak, na čelu sa episkopom otenskim Leodegarijem. Iako je u početku morao da pobegne sa svog položaja Ebroin se ubrzo vratio i porazio svoje neprijatelje. Najsposobnija porodica je bila ona čiji je rodonačelnik Pipin Landenski. Njegov sin i unuk su pokušali da zbace merovinške kraljeve, ali nisu uspeli, ali je sin njegove ćerke Pipin Heristalski, majordom Austrazije, posle smrti Ebroina, pobedio u bici kod Tertrija, 687. godine neustrijskog majordoma Bertara i postao jedini majordom čitave kraljevine. On vodi uspešne ratove s Frizima, Alamanima i Bavarcima, potpuno ih potčinjavajući.

Kada je ovaj Pipin umro, njegova deca su bila maloletna, a plemstvo je stvorilo haos svojim međusobnim borbama. Neustrijci, predvođeni novoizabranim majordomom Raganfredom upadaju u Austraziju, gde je u ime Pipinovih unuka prigrabila vlast Pipinova udovica, koja je bila zatvorila Pipinovog vanbračnog sina Karla, ali je on pobegao iz tamnice. Karlo Martel (714-741) je uspeo da porazi sve svoje suparnike i postane dux Francorum, uprkos vojnoj pomoći koju je Neustrijcima i Frizima pružao Odon Akvitanski. Sada se on našao suočen sa tri problema; arapskom invazijom na Španiju koja je počela 711. i do 720. godine su oni već dospeli sve do južne Francuske. Zatim, na suprotnom kraju pobunili su se Saksonci. Treći problem je bio u tome što merovinško vojno ustrojstvo nije bilo prikladno za odbranu ni od jednog od ova dva neprijatelja. Mada su Franci u suštini bili pešadija, merovinški kraljevi, plemstvo i pratioci su se obično borili na konjima. Karlo je zato po uzoru na ove konjanike krenuo da stvara novu vojsku, što mu je olakšano pojavom stremena, koji je stvorio efikasnijeg konjanika. Međutim oprema je bila veoma skupa te je konjanik morao da bude čovek dovoljno bogat da može da kupi konja i oružje. Karlo je zato vrbovao sposobne ratnike, koji su se prethodno njemu zakleli na vernost i učinio ih vassi dominici-ma, tj. vazalima. Od crkve je zahtevao da beneficijume dodeljuje njegovim ljudima pod uslovom da njemu služe kao vojnici. Tako je zemlja formalno ostala crkvena, ali je u stvarnosti prešla pod Karlovu upravu. Odlučujuća bitka sa Arabljanima odigrala se kod Poatjea, 732. godine i arapska konjica je prvi put poražena, ovaj put od strane franačke pešadije. No ovim borba nije bila završena i traje sve do kraja Martelove vlasti. On do 737. godine na presto Franačke dovodi nekoliko beznačajnih Merovinga, a posle tog vremena više ne smatra za potrebno ni to da radi, jer je njegova vlast bila toliko ojačala.

Karla su nasledila njegova dva sina Pipin i Karloman (koji se šest godina kasnije povukao u manastir zbog neuspelog pokušaja reforme crkve i ostavio bratu vlast). Odmah po dolasku na vlast buknuo je niz ustanaka protiv novih majordoma. Braća su ugušila te ustanke, ali su radi učvršćivanja svog autoriteta ipak smatrala da je potrebno da postave kralja, te su 743. godine doveli na presto Hilderika III iz roda Merovinga.

Pipin (741-768) je dobro iskoristio snage koje je stvorio njegov otac. Proterao je muslimane preko Pirineja i prisilio bavarskog vojvodu da ga prizna kao vrhovnog gospodara. Njegovo najvažnije delo je reforma i reorganizacija franačke crkve koje je izvršio sa sv. Bonifacijem. U Austraziji i Neustriji je održano nekoliko sabora na kojima se težilo da se zavede red i propisi u crkvi. Zavedena je obaveza da arhiepiskopi godišnje moraju da održavaju nekoliko sabora u svojim oblastima, a episkopi u dijecezama.Uvedeno je i pravilo da sveštenici moraju da nose posebnu odeću i naređeno svim manastirima u Franačkoj da prihvate pravila sv. Benedikta. Ova pravila su nalagala da monasi moraju da provode duge sate u bogosluženju i fizičkom radu, ali i da čitaju i uče svaki dan. Monaški život se morao sprovoditi u zajednici sve do smrti monaha. Stalne episkopije osnovane su u Bavarskoj, Tiringiji i delovima Saksonije u kojima su vladali Franci.

Pipin je uskoro zatrebao papi kada su Langobardi počeli da šire svoju vlast po Italiji, težeći da je celu osvoje. Godine 751. osvojili su Ravenu, proteravši vizantijskog egzarha, što je bio jasan znak da će krenuti na Rim. Pipin je sada bio stigao do prekretnici u svom životu. Posle smrti kralja Teuderiha IV (720-737) njegov otac je ostavio prazan presto i vladao sam. Pipin je doveo na presto nekog kraljevog daljeg rođaka, ali je ovaj sistem dvovlašća postao besmislen. Dva Pipinova čoveka su 751. godine došla u Rim da pitaju papu Zaharija da li je prilično da jedan čovek kraljuje dok drugi vlada. Papa je iskoristio ovu priliku te je u novembru 751. godine Pipina krunisao i pomazao za kralja sv. Bonifacije. Hilderik i njegov sin su postriženi i zatvoreni u manastir. Dve godine kasnije papa Stefan II požalio se Pipinu na langobardskog kralja Aistulfa, a Langobardi su krenuli na Rim. Papa je prešao Alpe i sreo se sa Pipinom i molio ga na kolenima za pomoć, te mu je ovaj obećao pomoć. Rat nije naišao na odobravanje franačkog plemstva, te je tek 755. godine on upao u Italiju i prisilio kralja Aistulfa da moli za mir i da preda Ravenu za zaleđem papi. Pošto ovaj to nije ispunio po Pipinovom odlasku iz Italije i ujedno još napao Rim, Pipin se vratio sa vojskom i ponovo ga porazio 756. godine, te se pobrinuo da papa dobije Ravenu i ostale osvojene gradove, ne obazirući se na vizantijske proteste. Tri godine kasnije on je pobedio Arape i oduzeo im Narbonu, a posle dugotrajnih pohoda, od 760-768. godine pokorena je Akvitanija.

Pipina su nasledili Karlo (768-814) i Karloman (768-771) koji nikako nisu mogli da se dogovore oko vlasti. Srećna okolnost bila je Karlomanova smrt tri godine po dolasku na vlast. Karlo je bio ambiciozan, radoznao i oštrouman. Bio je ratnik, državnik i pokrovitelj naučnika, te je zato i dobio nadimak po kome je postao poznat u istoriji - Karlo Veliki (Charlemagne, Carolus Magnus). Već godinu dana po njihovom dolasku na vlast izbio je ustanak u Akvitaniji, ali je Karloman odbio da pomogne svom bratu, pravdajući se da ustanak nije zahvatio oblasti koje njemu lično pripadaju. Karlo je sam ugušio ustanak i na nagovor svoje majke Bertrade oženio se kćerkom langobardskog kralja Deziderija – Dezideratom. Kada je Karloman umro 771. godine njegovi vazali su prišli Karlu, te se on rastavio od Deziderate i kada je papa Hadrijan I zamolio za pomoć protiv Langobarda, on je 772. godine prošao kroz JZ Saksoniju, stigao do reke Vezer i pokorio mesne glavare i već 773. godine upao je u Italiju, opseo i zauzeo langobardsku prestonicu Paviju, oterao kralja svog bivšeg tasta u manastir i uzeo krunu za sebe. Čim se on sa svojom vojskom udaljio, Deziderijev sin Adalgiz je, sa langobardskim vojvodama, digao ustanak i sklopljena je koalicija sa Bavarcima, Avarima i Vizantijom. Karlo se ponovo vratio u Italiju, potukao Langobarde i bacio se na Bavarsku koja je takođe uspešno kažnjena. 780. godine krunisao je svog sina Pipina za kralja Italije, ali je vlast ostala u njegovim rukama. Dok je Karlo bio u Italiji u Saksoniji je izbila pobuna, te je on 775. godine ponovo pokorio, ali ne u potpunosti. 777. godine, posle sabora u Padebornu, saksonska aristokratija položila je zakletvu na vernost Karlu i primila hrišćanstvo u zamenu za neke posede u Saksoniji. Već sledeće godine buknuo je niz ustanaka na čije čelo se stavio Vidukind. Saksima se pridružio i deo Friza Devet godina kasnije, četiri nakon konačnog pokorenja Saksonije, 784. godine Karlo je poveo vojsku na sever i istok i potčinio sebi ostatak zemlje, pobedom kod Verdena, kada je pobijeno oko 4500 talaca. Sledeće godine, 785. Vidukind se predao i pokrstio. Već dve godine kasnije, Karo je 787. zaratio sa Bavarskom i zbacio vojvodu, a Bavarsku podelio na grofovije. Posle toga, 789. godine zaratio je sa slovenskim plemenom Lužičana i naterao ih da priznaju njegovu vlast. 791. godine zaratio je sa Avarima i potisnuo ih u dolinu Dunava do 796. godine posle još dva pohoda (tada je uništio avarski centralni tabor, okružen sa 9 koncentričnih krugova utvrđenja, tkzv. RING), da bi ih njegov sin Pipin proterao i iz Karantanije, posle niza pohoda. Iste godine kada je zaratio u Bavarskoj, ratovao je i na drugom kraju države, protiv Španije, ali bez većih uspeha. Tek posle brojnih pohoda, 796. godine, uspeo je da osvoji sever Španije, koji je nazvan Marka Barselona.

Ovolikom teritorijom je bilo teško i upravljati, posle osvajanja. Grofovi su upravljali mirnim delovima kraljevstva u unutrašnjosti. Pograničnim oblastima upravljali su markgrofovi, a iznad ovih činovnika nalazio se mali broj kraljevih pomoćnika koji su vodili računa o njegovim interesima. Karlo je stvorio posebne činovnike koji su se zvali missi dominici. Dva čoveka, prelat i plemić, bili bi poslati da istraže prilike u nekom delu kraljevstva i prenesu kraljevske naredbe grofu.

800. godine Karlo je pozvan u Rim da bi izbavio papu Lava III od njegovih neprijatelja iz redova lokalne aristokratije. Na Božić je zahvalni pontifik pristupio kralju dok je ovaj ustajao posle molitve i proglasio ga za cara, stavivši mu krunu na glavu. Nije sigurno čija je zamisao bila, postoje argumenti i za i protiv i jedne i druge teorije.

Karlo je na svom dvoru okupio oko sebe desetak učenih ljudi iz čitave Evrope. Sam vladar je bio predani učenik, savladavši, kako kažu, i latinski i grčki.

Karla Velikog nasledio je njegov sin Ludvig (814-840) koji je zbog svog pokroviteljstva nad crkvom dobio nadimak Pobožni. Za vreme njegove vlade izvršeno je pokoravanje Bretanje i nekoliko pohoda protiv Slovena s one strane Labe. Na početku njegove vladavine zapaženo je izvesno jačanje centralne vlasti, koja je krajem vlade Karla Velikog počeka da opada. Ugušen je pokušaj nekim magnata da otcepe Italiju od carstva. Proces feudalizacije postizao je sve veće uspehe pa je tako već 817. godine carstvo podeljeno na upravu između Ludvigovih sinova. Pipin je dobio akvitanske zemlje, Ludvig Bavarsku sa susednim markama, dok je najstariji Lotar postao naslednik i savladar svog oca, a ostala braća su bila dužna da mu se pokoravaju. Ova podela izazvala je jaku opoziciju od strane mesnih magnata. U vezi s tim izvršena je 833. godine nova podela carstva, te je sada Lotaru pripala samo titula. Kao izgovor za ovu podelu poslužilo je to što je Ludvig stariji dobio još jednog sina, Karla (kasnije poznatog kao Karlo Ćelavi). Magnati su posle ovoga ustali protiv cara i njegovog najstarijeg sina i oružjem ih naterali da se odreknu prestola. Ludvig se uskoro vratio na tron, ali je sve do smrti morao da se bori oko vlasti sa svojim sinovima.

Posle njegove smrti Lotar se borio da mu braća, Ludvig Nemački i Karlo Ćelavi priznaju pokornost, ali je naišao na otpor kod obojice. Njegova pozicija je postala kritična kada su se dva brata ujedinila 842. godine i potpisali strazburšku zakletvu koja je ostala sačuvana do danas. Braća su se uskoro izmirila i po Verdenskom ugovoru iz 843. godine franačka je država podeljena na tri dela. Karlo Ćelavi je dobio posede zapadno od Rajne, oblasti istočno od nje dobio je Ludvig Nemački, a Italija i dug pojas zemalja od ušća Rajne do ušća Rone pripali su Lotaru, koji je zadržao i titulu cara.

Poslednji među Karolinzima koji je za izvesno vreme uspostavio jedinstvo carstva bio je Karlo Debeli (880-887), ali je njega svrgla skupština aristokratije. Na kraju krajeva, umesto jedne franačke države obrazovalo se 7 država, sa izbornom kraljevskom vlašću.

[Пркос]

Anglosaksonska Engleska (VI – IX vek)


Doba posle povlačenja rimskih trupa iz Britanije do vremena anglosaksonskog osvajanja naziva se vremenom keltskog preporoda. Keltizacija je zahvatila sve sfere društva, pa čak i hrišćanstvo. Ovo vreme poklapa se sa sve češćim napadima Škota i germanskih plemena sa kontinenta. Sasi, Angli, Jiti i Frizi počinju da napadaju na ostrvo u velikim vojnim odredima i postepeno se naseljavaju. Ovaj proces preseljenja traje jedan i po vek.

Više vođa je predvodilo Anglosaksonce za vreme njihove invazije na Britaniju. Kada je zemlja osvojena osnovan je veliki broj malih država. Svaka od njih je na svom čelu imala kralja i veće ili vitan, u kome su se nalazili najvažniji plemići. Na vrhu društvene piramide nalazili su se članovi kraljevske porodice – etelinzi. Niže od njih bili su gesitsi i erlovi. Slobodni seljaci su nazivani hurli, dok je neslobodnih bilo nekoliko kategorija. Keltsko stanovništvo delom je uništeno, a delom pretvarano u roblje. Na teritoriji Britanije obrazovalo se 7 osnovnih varvarskih kraljevina, jitski Kent, tri saske kraljevine – Veseks, Saseks i Eseks, dve kraljevine Angla - Istočna Anglija, Nortumbrija i jedna anglosaksonska - Mersija.

Tokom VII veka među ovim paganskim plemenima širi se hrišćanstvo, uglavnom naporima rimokatoličkog sveštenstva. U ovo vreme na rimskom prestolu sedi Grgur I Veliki (590-604). Ovo pokrštavanje izazvalo je veliki otpor kod Anglosasa, a njih je dodatno podbadala irska crkva koja nije htela da ispusti svoju premoć na ostrvu.

S vremena na vreme neki kralj bi uspeo da porazi sve svoje suparnike i bude priznat za vrhovnog poglavara Engleske ili bretvelda, ali se zadovoljavao samo uzimanjem dažbina, ne i zemalja. Ovakva politika napuštena je uzdizanjem kralja Nortambrije Edvina (616-632). On je sjedinio Bereniku i Deiru, sa samostalnim Keltima koji su živeli u krajevima zapadno od ove dve zemlje. Posle ovoga je prisajedinio tri anglosaksonske države na jugu, te se Nortambrija protezala od Voša do zaliva Fort na istoku i reke Di do Solveja na zapadu. Edvin i njegovi naslednici Osvald i Osvi bili su najmoćniji vladari Engleske do tada. Nedugo posle 630. godine Penda, sposoban i snažan monarh postao je vladar Mersije. U nizu ogorčenih ratova borio se na Osvaldom (633-641) i Osvijem (654-670) radi tri državice na granici njihovih kraljevstava. Tek su njegovi naslednici uspeli da slome moć Nortambrije i gospodare državom od Temze do Hambera i od Usa do Velsa.

Za to vreme kraljevi zapadnih Saksa marljivo su uvećavali svoje zemlje na štetu Kelta iz Devona i Kornvola. Do 802. godine su zapadni Saksi bili gospodari Engleske južno od Temze i zapadno od Kenta i Saseksa. Njihov kralj Egbert (802-839) je 825. godine porazio kralja Mersije i postao bretvelda. U vreme Karla Velikog Engleska nije bila potpuno ujedinjena, ali je broj postojećih kraljevstava sveden na sedam. To su bila kraljevstva Nortambrija, Istočna Anglija, Eseks, Saseks, Veseks, Mersija i Kent.

U toku IX veka sve više jačaju napadi pomorskih gusara Normana na obale Britanije. Oni malo po malo osvajaju anglosaksonsko kopno. U toj borbi znatnu ulogu igrao je kralj Veseksa Alfred Veliki (871-900). Isprva je pretrpeo nekoliko poraza od Normana i postigao njihovo povlačenje po cenu danka, ali je posle jedne krupne pobede 879. godine zaključio s njihovim vođom Gutrumom ugovor, po kome je čitava zemlja podeljena između Danaca i Anglosasa. Za njegove vlade stvorena je pomorska flota od 100 brodova, radi odbrane sa mora. Poboljšana je organizacija vojske, a cela zemlja je podeljena na nekoliko vojnih okruga. Svaki okrug je morao davati određeni broj oružanih snaga, pri čemu je 5 deonica moralo naoružavati jednog vojnika i izdržavati ga.

Oko 890. godine Alfred je sastavio zborni zakona koji je obuhvatio zakonodavne norme uzete iz zakona Veseksa, Mersije i Kenta. Posle njegove smrti Anglosasi prelaze u ofanzivu protiv Danaca i sredino X veka oblast danskog prava osvojio je kralj Edgar (959-975), koji postaje kralj čitave Engleske.

Pod danskim kraljem Haroldom Plavozubim (950-986) Danska postaje moćna država, te su oni poduzeli nekoliko pohoda na Englesku i ponovo osvojili tu zemlju. Za vlade danskog kralja Knuta (1017-1035) obrazovana je moćna pomorska država koja je obuhvatala i delove Engleske. Za vreme njegove vladavine izdat je zbornik zakona za čiju osnovu su uzeti zakoni Anglosaksa i Danaca. Kada je Knut umro, danska moć je oslabila i Anglosasi su uzeli učešća u sukobima oko prevlasti i na kraju su na kraljevski presto doveli predstavnika anglosaksonske dinastije Edvarda Ispovednika (1042-1066). Njegova čitava vladavina ispunjena je borbom domaće aristokratije sa došljacima sa kontinenta koje je Edvard poveo sa sobom, pošto je pre dolaska na vlast živeo u Normandiji. Posle njegove smrti, anglosaksonski magnati doveli su na presto čoveka iz svoje sredine – Harolda, ali je te iste godine, Viljem, vojvoda Normandije, prozvani Osvajač, prešao preko kanala i pobedio ga čime počinje novi period istorije Britanije.

[Пркос]

Vikinzi


Na međama hrišćanskih zemalja zapadne Evrope stajali su paganski narodi. Skandinaviju su naseljavali germanski mnogobošci. Istočno od Labe, Sale i čeških planina živeli su Sloveni, a ostaci Avara su nastanjivali Panonsku niziju. Španiju i severnu Afriku držali su muslimani, čija je flota zavladala Sredozemljem.

Skandinavski narodi su poslednjih godina VIII veka pokrenuli poslednji talas germanskih seoba. Razlozi ovih pomeranja stanovništva su prilično nejasni. Osnovni uzrok verovatno leži u brzom povećanju stanovništva na ionako škrtoj zemlji. Skandinavci su na svojim brodovima počeli da plove severnom Evropom. Ovi mornari, plemići i obični ljudi nazivani su Vikinzima u svojim zemljama, a za Evropljane su bili Severnjaci (Normani). Samo su Norvežani i Šveđani delovali u zapadnoj Evropi. Švedski Vikinzi su gospodarili Baltikom, upadajući na istok.

Vikinzi su prvi put napali Englesku u leto 787. godine. U sedam narednih godina manastiri Lindisfern i Džerou bili su opljačkani i spaljeni. Normani su 814.godine spalili manastir na ostrvu Noarmutje koji se nalazi van ušća Loare. Oko pola veka su gotovo svakog leta vikinški odredi pustošili obale i niže delove rečnih dolina Engleske i Francuske. 841. godine njihova flota je uplovila u ušće Sene i opljačkala Ruan. Dve godine kasnije drugi pohod se kretao Loarom, kada je spaljen i opljačkan Nant. Sledeće godine, 844. opljačkali su dolinu Garone i spustili se sve do Sevilje koju su poharali. Do 857. godine Bordo, Tur, Bloa, Orlean, Poatje i Pariz bili su makar jednom opljačkani. Dve godine potom, 859. vikinška fota je pustošeći špansku obalu, prošla kroz Gibraltar, napala Maroko i Baleare i prezimila na ušću Rone. Vikinzi sa Loare su 872. godine zauzeli Anžer, koji im je nekoliko godina bio sedište. 885. godine njihova velika flota zaplovila je uz Senu, ka istoku. Kad su stigli do Pariza ponudili su gradu milost, ako im se dozvoli da nastave uz reku. Pošto je ponuda odbijena, oni su opseli grad sledeće dve godine dok ih napokon nije porazio Karlo Debeli (881-887) sa snažnom nemačkom vojskom.

Normanski odredi bili su veoma pokretljivi i nisu mnogo birali oblasti koje će napasti. Jače utvrđene gradove sa većim posadama bi obično zaobilazili. Tek početkom X veka su Franci otkrili uspešno sredstvo – suprotstavili su Vikinge Vikinzima. I mada su se napadi nastavili i posle 911. godine kada je Karlo Glupi, kralj zapadne franačke države naselio Vikinge oko ušća Sene, vreme njihovih invazija je bilo završeno.

Tokom druge polovine IX veka Engleska je još strašnije stradala od Francuza. Danci su 870. godine osvojili Istočnu Angliju. Nortambrija je pala 876. godine, a veći deo Mersije već sledeće godine. Ali ovo nisu bili pljačkaški pohodi, Danci su se naseljavali. Kralj Veseksa Alfred (871-899) organizovao je kakav takav otpor i posle duge borbe na kraju je uspeo da pobedi 885. godine, kada su Danci potpisali mir. Alfredov sin Edvard (899-925) i njegov unuk Etelstan (925-939) postepeno su preuzimali delove ostrva koje su držali Danci, ali ih nisu proteravali već su jednostavno Danci prihvatali vlast Anglosaksonaca.

Početkom IX veka Vikinzi su napali i Irsku. Neko vreme su držali gotovo čitavo ostrvo, ali su na kraju morali da se povuku u istočne luke – Dablin, Veksford i Voterford. 874. godine Vikinzi su stvorili i naselje na Islandu odakle su kasnije pustolovi otplovili na Grenland i čak na severnoameričku obalu.

[Пркос]

Arabljani (VI – XI vek)


Osnovnu teritoriju koju su Arabljani prvobitno naseljavali činili su poluostrvo Arabija i susedne stepske i polupustinjske oblasti Mesopotamije, Sirije i istočnog Egipta. Bezvodan i teško prohodan prostor zauzima 1/3 Arabije. To je pre svega pustinja Rub-el-Hali, koja leži na južnom delu poluostrva. Pustinje Dahna i Nefud potpuno su prohodne, i kad ima vodenog taloga, mogu poslužiti kao pašnjaci u proleće i na početku leta. Veći deo površine Arabije predstavlja stepe, obrasle travom i šipražjem, one imaju podzemne vode koje se koriste, ali u Arabiji nema ni reka ni slatkovodnih jezera.

Ogromna većina stanovnika Arabije, tkzv. beduini, bavila se nomadskim stočarstvom. Brzo iscrpljivanje pašnjaka nagoni stočare da se sa svojim stadima sele sa mesta na mesto u potrazi za ispašom i izvorima vode. Pored kamila Arabljani su gajili ovce i delom koze, kao i konje, ali je on bio relativno redak u Arabiji. U Arabiji su postojale čitave velike zemljoradničke oblasti, sa naprednim gradovima, čije je stanovništvo još u I milenijumu pre nove ere dostiglo visok stepen proizvodnje i vršilo razmenu sa susednim zemljama. U IV-V veku južna Arabija već je dospela u stanje potpunog opadanja: gradovi su se pretvorili u ruševine, postrojenja za navodnjavanje su propadala, a znatan deo stanovništva preselio se na sever.

Arabljani su živeli u plemenima i svako se pleme delilo na više rodova i zauzimalo teritoriju nasleđenu od starina, koja je obuhvatala hiljade kvadratnih kilometara i na kojoj je ono imalo svoja staništa, zimske i letnje pašnjake. Svi članovi jednog roda živeli su zajedno, nameštajući svoje šatore nedaleko od izvora ili u susedstvu kakve oaze. Odrasli sin, pošto stupi u brak, ostavljao je po pravilu svoj šator i postajao starešinom zasebne porodice. Društvom je vladala ustanova krvne osvete, jer nije bilo državne vlasti i ustanova za samoodbranu članova roda i plemena.

U VI veku izbila je kriza u Arabiji koja je bila izazvana relativnom prenaseljenošću, jer Arabljani nisu mogli da povećavaju teritorije pašnjaka, što je zahtevao porast broja ljudi i stoke. Ekonomska se kriza razvila i prešla u socijalnu krizu, ubrzavajući raspadanje rodovskih odnosa. Arabljani su se našli pred prekom potrebom da silom probiju vizantijsku i iransku granicu. Počeli su se obrazovati savezi plemena, što je predstavljalo neposredan preduslov za ujedinjenje čitave Arabije. U ovo vreme javila se nova religija, islam i to u oblastima u kojoj je proces raspadanja prvobitne zajednice najvećma bio razvijen. Ta oblast bila je Hedžas, gde je razvitak razmene predstavljao faktor koji je ubrzao proces raspadanja odnosa prvobitne zajednice i zametanja odnosa klasnog društva. Jedno od najvažnijih mesta na putu međunarodnog prometa preko Arabije bila je Meka, naseobina nastala oko hrama Ka'be. Kasnije je Meka stekla vrlo veliki ekonomski značaj zahvaljujući svom geografskom položaju na raskrsnici puteva koji su vodili iz Jemena i Abisinije u Siriju i Irak. Vodeću ulogu u ekonomskom i verskom životu Meke u VI veku igrala je robovlasnička rodovska aristokratija plemena Korejš koje je stanovalo u ovom gradu. Veliki ekonomski značaj imala je stalna razmena stanovništva Meke sa beduinskim plemenima, koji su u zamenu za proizvode gradskog zanatstva donosili stoku, vunu i kože. Ova trgovina stekla je krajem VI i početkom VII veka osobito veliki značaj usled znatnog smanjenja tranzitne trgovine sa Jemenom, koji su 576. godine osvojili Persijanci.

U ovakvoj situaciji javlja se islam. O osnivaču te religije, Muhamedu, sačuvalo se malo verodostojnih podataka. Po muslimanskoj tradiciji, Muhamed je po svome poreklu i položaju pripadao rodovskoj demokratiji plemena Korejš, a po svojim ubeđenjima bio hanifa. Svoju delatnost propovednika i organizatora verske zajednice, počeo je oko 610. godine. Muhamedovo učenje izloženo je u Kuranu, koji je podeljen na 114 glava (sura). Tu se zastupa ideja strogog monoteizma, vera u jednog boga – Alaha, koji se pojavljuje u liku nebeskog despota. Islam znači pokornost, a oni koji ispovedaju tu veru nazivaju se muslimanima (od reči muslim – pokoran). Stupivši u borbu sa vladajućim gornjim slojem u Meki, Muhamed je, prirodno, stekao sebi vatrene pristalice kod jednog dela robova Meke. Sam Muhamed smatrao je ropstvo za potpuno zakonitu društvenu ustanovu. 622. godine došlo je do hedžire, tj. do preseljenja Muhameda i njegovih sledbenika u zemljoradničku oazu Jastrib koja je postala poznatija pod imenom Medina. Najvažniji događaj iz ovog perioda islama predstavlja organizovanje muslimanske zajednice vernika. Postepeno isteravši tri judaizovana arapska plemena iz Medine i zauzevši njihovu zemlju i imanja, Muhamed je mogao da razdeli zemljišne deonice kako stanovnicima Meke koji su se sa njim preselili, tako i dvema medinskim arapskim plemenima. Njegova spoljna politika, koja je sebi stavila za cilj slabljenje Meke i zadobijanje uticaja nad plemenima Hedžasa, medincima je donela neposredne ekonomske koristi. Organizujući napade na karavane Meke, medinski muslimani unosili su pometnju u ekonomiju Meke. Pokušaj muslimana da zaplene bogat karavan Meke koji je dolazio iz Sirije, doveo je 624. godine do bitke kod Bedre, u kojoj su muslimani odneli pobedu nad stanovnicima Meke. Već sledeće godine Medina je pretrpela poraz u novom sukobu, a 627. godine i sam grad je bio opsednut. No svi ovi udari nisu doveli do pada islama Posle neuspešne opsade, islam je krenuo u širenje i već 630. godine Meka se predala bez borbe. Predaji su prethodili pregovori između Muhameda i predstavnika aristokratije u Meki; oni su primili islam, ali su tražili da sačuvaju svoje položaje i povlastice u rukovodstvu muslimanskom zajednicom. Ka'ba je postala glavna muslimanska svetinja, usled čega su se značaj i prihodi hrama povećali.

Posle Muhamedove smrti 632. godine, došao je na čelo muslimanske zajednice najpre Abu-Bekr (632-634), a zatim Omar (634-644), koji su uzeli titulu kalifa, tj, naslednika. Za prva dva kalifa završeno je ujedinjenje Arabije i odnesene su krupne pobede u borbi sa Persijom i Vizantijom. Dok su pod Muhamedom samo plemena Hedžasa i zapadnog Nedžda priznala vlast šefa islama, sada je potčinjena cela Arabija. U jesen 636. godine arapska vojska do nogu je potukla cara Iraklija u bici na reci Jarmuku. Slomivši otpor Jemamaca, hedžaske trupe su sa beduinima severoistočne Arabije upale u Irak i posle niza lokalnih uspeha i neuspeha zadale 637. godine persijskim trupama poraz kod Kadisije. 638. godine Arapima se predao Jerusalim, a 640. godine Cezareja. U isto vreme preduzet je pohod i na Egipat (koji je konačno osvojen četiri godine kasnije 645). Iste godine Arabljani, koji su već čvrsto držali Irak, odneli su novu pobedu nad persijskom vojskom kod Nehavende. Osvojene teritorije ušle su u sastav kalifata, čijim se tvorcem smatra kalif Omar. Pokoreno stanovništvo bilo je dužno da plaća zemljišni porez – harač i lični porez – džizija u visini od 1-4 denarija godišnje u novcu i da daje određenu količinu pšenice, maslinovog ulja i sirćeta.

Treći kalif Osman (644-656) koji je pripadao veoma uglednom korejšitskom rodu Omeja, postavljao je svuda po osvojenim provincijama za upravnike svoje srodnike. Svemoć aristokrata iz Meke, koji su četo pribegavali nasilju i iznudama, izazivala je proteste i revolt. 656. godine Arabljani iz osvojenih oblasti, podržani od medinskog stanovništva, svrgli su i ubili Osmana i proglasili za kalifu Aliju, Muhamedovog brata od strica i zeta. Ali, namesnik Sirije, Muavija, rođak ubijenog Osmana, oslanjajući se na plemena svoje provincije otpočeo je oružanu borbu protiv Alije. 661. godine Alija je u Kufi pao kao žrtva jednog haridžita, pripadnika jedne sekte koja je smatrala da princip vrhovne vlasti pripada muslimanskoj zajednici u obliku vojne demokratije i da samo oni imaju pravo da biraju kalifa. Haridžiti su bili rešili da ubiju obojicu pretendenata na mesto kalife, ali atentat na Muaviju nije uspeo, pa se on proglasio za kalifa. Pristalice Alije, čiji je broj iz pokolenja u pokolenje rastao postali su poznati pod imenom šiiti. Oni su predstavljali aktivnu opoziciju prema Omajadama, dinastiji čiji je Muavija osnivač. Ova dinastija koja vlada od 661-750. godine zastupljena svojim predstavnicima, bila je nosilac društvenih odnosa karakterističnih za robovlasnički poredak Arabije VI i VII veka. Glavna provincija postaje Sirija jer je ona bila relativno mirna u odnosu na teritoriju današnjeg Irana, gde se vršila surova politika potčinjavanja lokalnog stanovništva i njihovog ekonomskog izrabljivanja.U prvoj polovini omajadskog perioda, kao i za vreme vlade četiri prva kalifa, Arabljani nisu uzeli učešća u društvenoj proizvodnji, već su bili gotovo isključivo zauzeti ratom, gušenjem ustanak i međuplemenskim sukobima.

Prve reforme ovakve situacije sproveli su kalife Abd-el-Melik (685-705) i Velid I (705-715) koji su u administraciju uveli arapski jezik i jedinstveni novčani sistem. Umesto vizantijskog zlatnog i srebrnog novca, koji je bio u opticaju sa arapskim novcem, dopušten je opticaj samo arapskih srebrnih dirhema i zlatni denarija.

Krajem VII i u ¼ VIII veka Arabljani su osvojili nove teritorije sve do obala Atlantskog okeana i reke Sir-Darje i Inda. Osvojivši zemlje Severne Afrike i potčinivši svojoj vlasti mesna plemena Berbera 709. godine, Arabljani su uz njihovu pomoć 711-714. godine pokorili veći deo Pirinejskog poluostrva, posle čega su upali u južnu Galiju i opustošili Akvitaniju. Tek 732. godine njih je uspeo da zaustavi Karlo Martel, posle čega su se oni povukli. Na istoku su osvojili Turkestan skoro do reke Sir-Darje, došli do Darjalskog klanca na Kavkazu i 716-717. godine preduzeli treću opsadu Konstantinopolja.

Pod poslednjim Omajadama Sirija je izgubila svoj privilegovan položaj, jer je damaska vlada bila prinuđena da od sirijskog stanovništva uzima velika sredstva za upornu borbu sa Vizantijom i za gušenje ustanaka u zapadnim i istočnim oblastima kalifata. Konačni udarac vlasti Omajada zadan je iz Horasana, gde je 747. godine izbio ustanak koji se brzo raširio po celoj teritoriji nekadašnje Persije. U iscrpenoj Siriji poslednji omajadski kalif Mervan II (744-750) nije mogao snaći snage za borbu sa ovom pobunom.

Na vlast je sada došao Abu-l-Abas, koji je osnovao novu dinastiju – Abasida (750-1258). Pod ovom dinastijom centar kalifata prenesen je u Bagdad, grad koji je 762. godine osnovao kalif Mansur na Tigru. Zato je ova država dobila naziv Bagdadski kalifat. Pod kalifom Mansurom (754-775) dolazi do stvaranja feudalne rente. Pored razvitka zemljoradnje i zanata znatno oživljava i razmena, kako u samom kalifatu, tako i sa susednim zemljama. Arapska aristokratija izgubila je svoj izuzetni položaj; zato su veliku ulogu počeli igrati iranski feudalci, pomoću kojih su Abasidi i došli na vlast.

Sasanidski fiskalni sistem smatran je uzorom koga treba podražavati. Na čelu državne uprave stajao je vezir, koji se starao o administraciji, finansijama i vojsci. Taj su položaj za više generacija držali Barmekidi, krupni iranski zemljoposednici.

Najvažnija figura na bagdadskom prestolu, pored Mansura, svakako je bio Harun-al-Rašid (786-809) i Mamun (813-833) Na idealizovani, istorijski netačan lik Haruna nailazi se u «1001 noći», otuda vodi poreklo slava i popularnost tog kalife u Evropi. U vreme njegove vlade Kalifat je dostigao visok stepen ekonomskog i kulturnog razvoja. Moć i sjaj kalifata počivali su na eksploataciji seljaka kao osnovnih proizvođača. U Harunovo vreme počeo je da preovlađuje porez ubiran u zavisnosti od razmera setvene površine i plaćan je u novcu i u naturi. Jačanje feudalne eksploatacije izazivalo je masovne ustanke. Jedan od najkrupnijih antifeudalnih ustanaka IX veka bio je ustanak Babeka u današnjem Azerbejdžanu. Babekov ustanak je trajao preko 20 godina (815-837), neko vreme zahvativši čitav severozapadni Iran i jedan deo Zakavkazja, naišao je na podršku plebejskih slojeva u čitavom nizu gradova i bio ugušen jedino naporima celokupnih vojnih snaga kalifata. 869. godine izbio je ustanak Zindža, robova sa Zanzibara, u okolini Basre, gde je postojalo veliko tržište robova. Ustanak je trajao 14 godina i zahvatio čitav današnji južni Irak i Huzistan, naišao na podršku seljačkih masa. 878-879 zindži, čiji se vođa proglasio za kalifu, ugrozili su i sami Bagdad. Jedino je dezorganizacija u redovima ustanika olakšala kalifskim trupama pobedu.

Kalifat nije bio po teritoriji jednak Omajadskom, jer već 756. godine na Pirinejskom poluostrvu zemljom su zavladali Kordovski kalifi, koji su poreklom bili Omajadi. Krajem VIII veka, tačnije 788. godine Maroko je potpao pod vlast šiitske dinastije Idrisida, a od 800. godine u Severnoj Africi učvrstila se vlast dinastije Aglabida. Za vlade Harun-al-Rašidovog sina Mamuna počeo je proces odmetanja Irana, koji se završio krajem IX veka. Na početku X veka od kalifata su se konačno otcepili Egipat, Sirija s Palestinom i severna Mesopotamija. Sredinom X veka, iranska feudalna porodica Buida zauzela je Bagdad (945) i nekih sto godina vrše kontrolu nad kalifatom. Ali verski autoritet bagdadskog kalife i dalje je rasta. Kad su sredinom XI veka Turci-Seldžuci osvojili Iran, potukli Buide i osvojili Bagdad 1055. godine, priznali su bagdadskog kalifu za svog sizerena i kalifa Kaim je stavio na glavu Torgul-bega, dvorogu krunu i opasao ga sa dva mača, kao znak da mu predaje vlast nad istokom i zapadom.

[Пркос]

Ruralno društvo


Germani se nisu interesovali za gradove, niti su pokazivali želju da u njima žive. Neki su opljačkani i opustošeni za vreme germanskih najezda. Do X veka u zapadnoj Evropi nedostajalo je sve što bi bilo neophodno za naprednu trgovinu. Nije bilo gradskog stanovništva koje bi se bavilo trgovinom i zanatstvom, a komunikacije su bile očajne. U siromašnim oblastima gde su prevladavala seoca obrada zemlje je bila krajnje primitivna. Svako domaćinstvo je imalo okućnicu, mali komad zemlje koja je neprekidno obrađivana i đubrena stajskim đubretom. Deo ostale zemlje seljak bi obrađivao godinu ili dve dok se zemljište ne bi ispostio, a posle toga bi prešao na drugi deo zemlje. U većem delu Engleske, u Francuskoj severno od Loare i istočno od ušća Sene, kao i u plodnim oblastima Nemačke, zemlja je obrađivana dvopoljnim i tropoljnim sistemom. Južno od Loare i u oblasti Sredozemlja seoska zemlja je bila podeljena na pravougaone ili četvrtaste parcele. Iako je postojala dvogodišnja smena zemlje, takva podela nije bila rasprostranjena. Do XIII veka samo su najbolji seljaci mogli da požnju oko 360 kg pšenice sa jednog jutra, pri čemu su za seme ostavljali 1/5 prinosa.

Svaka kuća imala je baštu sa nekoliko voćki. Takođe je imala i svoj komad zemlje i udeo u senu. U seoskoj šumi je seljak mogao da žiri svinje, sakuplja drva za potpalu. Ako bi se u ataru nalazio potok, smeo ja da u njemu lovi ribu. Svinje su bile značajne za seosku privredu toliko da je čak u Knjizi Strašnog Suda Engleske iz 1086. godine veličina šume bila izražena brojem svinja koje mogu da se prehrane u njoj.

Seoska crkva i njen sveštenik starali su se o njegovoj duši. Zabava su mu bile seoske svetkovine, koje su često, pažljivo bile povezane sa danom nekog hrišćanskog svetitelja, a poticale iz paganskih vremena.

Skoro svako selo imalo je vlastelina, što se pogotovo dešavalo u nesigurnim vremenima. Seljani su izdržavali vlastelina tako što su radili na njegovoj zemlji i plaćali mu dažbine u rodu. Kad god bi vlastelin pomislio da njegovi kmetovi imaju više nego što im je potrebno, oduzimao bi im to kroz proizvoljnu glavarinu – tallage. Značajni feudalci imali su potpuna sudska prava, pa su mogli i da sude svojim kmetovima za prestupe. Međutim i pored svega slobodno seljaštvo je u Evropi još bilo veoma prisutno u X i XI veku. Tokom XII veka seljaštvo Zapadne Evrope je ogromnim povećanjem proizvodnje, koje je kasnije uticalo i na porast stanovništva, postavilo temelje buduće političke i privredne premoći Evrope. U ovo vreme se povećava i širenje obradive zemlje na račun šuma, močvara i pustoši.

[Пркос]

Feudalni sistem


Tokom IX veka obrazovana je hijerarhija koju si činili vazali i njihovi gospodari – seniori. Običan vitez, koji je posedovao samo toliko zemlje i seljaka na njoj da može da prehrani svoju porodicu i sebe, bio je vazal krupnijeg zemljoposednika dok je ovaj bio u vazalnom odnosu prema nekom još moćnijem, možda grofu. Grof je mogao da bude vazal značajnijeg grofa, vojvode ili kralja. U X veku promenjena je priroda beneficijuma, koji je od uslovnog ili doživotnog dara postao nasledan. Ovo se može objasniti time da je bilo teško sprečiti odraslog vazalovog sina da ne preuzme očev beneficijum. Tako je beneficijum postao feud (feudum, fief). Postalo je uobičajeno da se odnosi između seniora i vazala u pojedinostima određuju na skupštinama vazala, koje bi sazivao senior. Kako je vreme odmicalo, vazali su počeli da prave razliku između ratova koje su morali da vode: postojao je napadački i odbrambeni. Kada bi seniorov feud bio napadnut, njegovi vazali su bili obavezni da se bore sve dok ne bi oterali neprijatelja. S druge strane, vreme od 40 dana godišnje je po pravilu bilo najduže vreme koliko je vazal bio obavezan da služi u osvajačkim pohodima. Uz vojnu službu vazal je morao da bude u seniorovom dvoru kada god bi ga ovaj pozvao. Vazali na seniorovom dvoru presuđivali su, u svojstvu suda, sporove koji su izbijali između seniora i vazala ili dvojice vazala.

Jedna od obaveza vazala bio je i relif, odnosno oslobođenje. to je bilo podmirivanje novčane ili drugačije obaveze prema senioru kada bi stari vazal umro i bio nasleđen. Druga obaveza bila je poznata kao pomoć (auxilium). Kada bi senioru ustrebala dodatna sredstva on bi ih potražio kod svojih vazala. Vazal je bio dužan i da pri izboru budućeg zeta obezbedi seniorovo odobrenje.

Najstrašniji zločin koji je vazal mogao da počini bio je da rani ili ubije svog seniora. Prekršaj gotovo jedak ovome bi se dogodio ako bi vazal zaveo seniorovu ženu ili najstariju ćerku. Sa druge strane senior je bio obavezan da poštuje porodicu i lične interese svojih vazala. Odnos između seniora i vazala bio je proglašavan na ceremoniji koja se nazivala zakletva na vernost (fidelitas) ili davanje omaža (homage). Do XII veka najznačajniji su zemljoposednici bili vazali i po nekoliko seniora. Zato je sada stvorena drugačija koncepcija omaža, liež – omaž (liege homage). Feudalac koji bi učinio liež-omaž jednom senioru je tada bio obavezan samo njega da služi.

[Пркос]

Feudalna klasa


Čovek koji je pripadao feudalnoj kasti imao je samo jednu osnovnu dužnost – borbu. Kada bi navršio 7 godina, mladog feudalca bi slali od kuće na prijateljski dvor. Sa 14 ili 15 godina postajao je štitonoša – pratilac, služeći sada svome senioru. Kada bi bio smatran za dozrelog i valjano pripremljenog, obično sa nekih dvadeset godina, darovano mu je oružje, oklop, lični konj i bio bi proizveden u viteza. Vitez XI ili XII veka nije baš bio uzor blagosti i prefinjenosti. Zakonska ograničenja za pripadnika feudalne klase su bila neznatna, ili ih nije ni bilo.

Položaj žena u feudalnom društvu bio je izuzetno složen. Pošto nije mogla da se bori, žena je prema ranom feudalnom običaju, bila uvek smatrana manje značajnom. Uvek se nalazila pod zaštitom nekog muškarca. Feudalna gospa je u potpunosti bila prepuštena volji svog muža, ali je, za razliku od svih drugih, ona uživala njegov rang. Kada bi vitez bio odsutan, njegova žena je vodila domaćinstvo i upravljala feudom.

[Пркос]

Crkva u X veku


U Engleskoj ovog vremena manastiri su bili u potpunosti zbrisani. U Francuskoj su u velikim stradanjima opstali, ali je zato, uprkos izuzecima, bilo malo discipline i učenosti. Slično je bilo i u Nemačkoj. Papu su birali rimski plemići, tako da on nije bio ništa više od vođe političke klike. Prelati su se pretvarali u vazale nekog velikog gospodara. Visoki verski činovi su tako postali prosta dopuna svetovnom feudu. Gospodar je gradio crkvu, sakupljao desetak i prihod sa crkvene zemlje, postavljao sveštenika i plaćao mu dovoljno da preživi.

Crkva je nameravala da napravi zakone koji bi ovo prekinuli. Da bi se dobili ovakvi zakoni, bilo je najprikladnije izmisliti ih. Tako je sredinom IX veka u Francuskoj sastavljena čuvena zbirka falsifikata, najpoznatija kao Pseudo-Isidorovi dekretali. Oni su postali, zajedno sa zbirkom zakona koje je Karlo Veliki poslao papi Hadrijanu I (772-795), temelj na kome je kasnije bilo izgrađeno kanonsko pravo.

Središnje ličnosti crkvene hijerarhije X veka bili su episkopi. Oko njih se nalazilo mnogo raznorodnih klerika koji su mu pomagali da vodi dijecezu i prilikom službe. Između episkopa i parohijskog sveštenstva nalazio se prostor o kome sve do XII veka ima malo podataka. Verovatno su tu bili prisutni putujući činovnici koje su kasnije zamenili seoski dekani. Iz nižih redova sveštenstva popunjavana su mesta sekretara duhovnih i svetovnih feudalaca, ali i sve druge dužnosti za čije je obavljanje bila neophodna pismenost. Manastiri su bili u delokrugu episkopa, koji su imali pravo i da ih nadziru.