Tiziano

[Bisernica]

Usnula Venera - Đorđone
Sleeping Venus- Giorgione
c. 1510
Oil on canvas, 108 x 175 cm
Gemäldegalerie, Dresden




Venera Urbinska - Ticijan

The Venus of Urbino - Titian
before 1538
Oil on canvas, 119 x 165 cm
Galleria degli Uffizi, Florence

[Bisernica]

Početkom 1540. godine,Ticijan je pod uticajem centralnog i severno italijanskog Manirizma ,a 1545-46 godine se prvi i jedini put nalazi u Rimu,gde je impresioniran ne samo modernim delima Mikelandjela ,kao što je Strašni sud ,već i ostatcima antike.
Njegove sopstvene slike su tokom ove posete izazvale veliko interesovanje,njegove Danae dobijaju sve pohvale ,kako za rad tako i za boje (prema Vazariju),ali i kritike od strane Mikelandjela za nekorektne crteže. (prema Vazariju).
U Rimu ,Ticijan slika i čuveni portret pape Pavla III sa unucima.
nakon rimskog izleta ,narednu deceniju je zauzet radom kao dvorski slikar cara Karla V.
1548. godine ,car poziva Ticijana u Augsburg,gde je naslikao njegov konjički portret - car Karlo u bitci kod Muhlberga,i još jedan intimniji ,car u fotelji.




Strašni sud - Mikelandjelo
slika kojom je Ticijan bio fasciniran

[Bisernica]

Danaë
1544-45
Oil on canvas, 117 x 69 cm
Museo Nazionale di Capodimonte, Naples

[Bisernica]

Papa Pavle III i unuci Alesandro i Otavio Farnese
Pope Paul III with his Grandsons
Alessandro and Ottavio Farnese
1546
Oil on canvas, 210 x 174 cm
Museo Nazionale di Capodimonte, Naples

[Bisernica]

Prema Vazariju ,sliku portreta pape je naručila porodica Farnese 1546. godine.
Ticijan je godinu dana pre toga stigao u Rim i imao priliku upoznati nekoliko kardinala ,pa čak biti primljen u audijenciju kod pape Pavla III.
Nekoliko decenija ranije ,papa Leo X (1475-1521),koji je inače bio veliki zaštitnik pape Pavla III,pre izbora ,takodjer je portretisan sa dvojicom svojih rođaka Đulio Mediči i Luigi de Rosi ,a portret je radio Rafaelo.Đulio je kasnije postao papa Kliment VIII.
Politička aluzija u odluci pape da na slici bude sa svoja dva unuka je sasvim jasna ,ali sama kompozicija slike jedva da je napravljena pod uticajem Rafaela.Ticijan u svojoj kompoziciji na suptilniji način izražava političku poruku Pavla III.





Pope Leo X with Cardinals
Giulio de' Medici and Luigi de' Rossi
1518-19 - Rafaello
Oil on wood, 154 x 119 cm
Galleria degli Uffizi, Florence

[Bisernica]

Car Karlo V u Muhlbergu
Emperor Charles V at Mühlberg
1548 - Titian
Oil on canvas, 332 x 279 cm
Museo del Prado, Madrid

Slika obeležava pobedu cara nad protestantskim knezovima u bitci kod Muhlberga 24. aprila 1547. Dominantna crvena boja u prvom planu ,vidljiva na perjanici Karlove kacige i pokrivke na konju,je boja katoličkih frakcija u mnogim verskim ratovima 16. i 17. veka ,što jasno opredeljuje Karla u verskom smislu.

Ovo je jedan od dramatičnih i monumentalnih portreta koje je Ticijan naslikao ,ističući ne toliko ličnost koju predstavlja ,koliko njena opredeljenja ,u ovom slučaju istaknuta bojom.Car je u bitci porazio protestantske knezove i prikazan je kao arhietipski hrišćanski vitez u pobedi protiv jeresi - neka vrsta modernog svetog Đorđa.
Pored sjajnog stvaranja nezaboravne slike ,Ticijan pokazuje i veštinu rukovanja teksturom boja ,pokazujući to kroz večernju svetlost sunca na zalasku koje baca svetlost na pejzaž i očaravajući sjaj oklopa konjanika.

[Bisernica]

1550. godine ,Ticijan ponovo odlazi u Augsburg,kada slika portrete Karlovog sina Filipa,kasnije Filipa II od Španije,koji je trebao biti najveći pokrovitelj njegove kasnije karijere.
Ticijan za Filipa radi seriju od sedam slika sa erotskim mitološkim temama (1550-1562):
Danae Venera i Adonis ,nalazi se u Pradu,jedna od osvih slika je vlasništvo Volas kolekcije u Londonu - Persej i Andromeda,zatim Silovanje Evrope koja je u Gardner muzeju u Bostonu,Diana i Aktaeon i Dijana i Kalisto,koje su u Nacionalnoj galeriji Škotske i smrt Akteona koja je u Nacionalnoj galeriji u Londonu.
Ticijan je ovu seriju slika nazvao "Poezija",a one faktički i poseduju visokupoetsku viziju dalekih svetova i značajno se razlikuju od senzualne realnosti njegovih ranijih radova sa mitološkim motivima.



Portret Filipa II u oklopu
Portrait of Philip II in Armour
1550-51
Oil on canvas, 193 x 111 cm
Museo del Prado, Madrid

Filip II (1527-1598) je bio jedini sin Karla V i Izabele od Portugala. 1551. godine,postaje regent Španije ,a nakon abdikacije Karla,biva i krunisan za kralja Španije. Ticijan portretira princa starog oko 24 godine,odevenog u veličanstven bogato ukrašen oklop. Belina njegove kože u skladu je sa njegovim svetlim čarapama i zelenkasto-zlatnim sjajem oklopa.Na ovaj način Ticijan je savršeno dočarao prinčev svetao ten,koji je došao do izražaja.

[Bisernica]

Danae sa negovateljicom
Danaë with a Nurse
1553-54
Oil on canvas, 129 x 180 cm
Museo del Prado, Madrid

Danae,varijaciju na temu je naslikao deset godina ranije za porodicu Farnese .
Kupidona na ovoj slici menja negovateljica koja pokušava u svoju kecelju prikupiti
kišu zlata u koje se transformisao Jupiter u nameri da osvoji mladu ženu.
Danae je inače često zastupljen motiv u slikarstvu renesanse i baroka.

[Bisernica]

Venera i Adonis
Venus and Adonis
1554
Oil on canvas, 180 x 207 cm
Museo del Prado, Madrid

Druga iz serije Poezija ,slika sa mitološkim erotskim sadržajem ,na kojoj su Adonis i Venera,koji su postali prototip za veliki broj replika.
Venera,boginja ljubavi se zaljubljuje u mladog i lepog Adonisa,ali njena ljubav nije dovoljno snažna da ga odvoji od njegove omiljene razonode - lova,koja će mu i doći glave ,jer će u jednom lovu nastradati od divljeg vepra.
Zanimljivo je pismo koje je Ticijan uputio Filipu II povodom ove slike.Umetnik napominje da je bio posebno nadahnut i zainteresovan u opisu tela ,sa obe strane.
Na obe slike ,scene zajedništva ljubavnika su okupane u toplim tonovima svetla zalaska sunca,oslikne difuznom mekoćom boja koje imaju presudan uticaj.
Ženski aktovi pokazuju inspiraciju nastalu Mikelanđelovim skulpturama kao što su "Zora" i "Noć" ,koje se nalaze u grobnici Medici u Firenci,ali ono što je u potpunosti lični pečat Ticijana ,to je kvalitet boja koje se u fragmentima blistavog sjaja savršeno uklapaju u senzualnost figura.
U svoje vreme,ova slika je smatrana jednom od najerotičnijih Ticijanovih radova,
gde je erotika posebno naglašena u naborima venerine zadnjice u sedećojpozi ,ali i u
pretpsotavci snishodljivog odnosa mlađeg muškarca prema agresivnoj i posesivnoj reakciji starije žene.

[Bisernica]

Persej i Andromeda
Perseus and Andromeda
1554-56
Oil on canvas, 185 x 199 cm
Wallace Collection, London

[Bisernica]

Silovanje Evrope
Rape of Europa
1559-62
Oil on canvas, 185 x 205 cm
Isabella Stewart Gardner Museum, Boston

Jedna od slika mitološkog sadržaja koje je uradio za Filipa II.
Silovanje Evrope - slika koja pokazuje osećanje dubokog očajanja mučenika.

[Bisernica]

Diana and Actaeon
1556-59
Oil on canvas, 185 x 202 cm
National Gallery of Scotland, Edinburgh

U svojoj kasnijoj karijeri,Ticijan je poput Veronezea,razvio veću ozbiljnost i intenzitet ekspresivnog,ne samo u svojim radovima sa verskim motivima ,već i na slikama mitološkog sadržaja.Diana i Akteon je jedna od slika koje je radio za svog doživotnog mecenu ,Filipa II ,kralja Španije.Osnovna tematika ove serije slika je ljubav bogova i tragične okolnosti koje zadese obične smrtnike koji dođu u kontakt s njima.Književni izvor tema je Ovidijeva zbirka Metamorfoze,koja je ujedno i najpopularnije književno delo klasične literature italijanske renesanse.
Na ovoj slici ,Akteon - lovac ,nehotice dolazi na skriveni proplanak,gde se boginja Diana i njene nimfe kupaju u fontani.Dijana je boginja lova ,i Mesec koji je i zakleti čuvar čednosti,su ogorčeni ovim nedozvoljenim upadom i za kaznu ,čitalac renesansnog dela će saznati da Akteona pretvaraju u jelena ,koji postaje lovina sopstvenih hrtova ,koji ga na kraju i rastrgnu.

[Bisernica]

Ovu surovu priču ,za temu ove slike ,izabrao je Ticijan lično,jer je izmedju ostalog predstavljala sjajnu mogućnost prikaza nagih ženskih tela - Diana sa nimfama na kupanju kod fontane.1550. godine ,Filip je još uvek mlad čovek u svojim ranim dvadesetim ,normalnog seksualnog opredeljenja i atrakcija slike je bila poziv upućen muškim posmatračima da dele Akteonova iskustva kod fontane bez bojazni da će podeliti i strašne posledice tog čina.Medjutim,nova klima koja je vladala u katoličkoj crkvi,u kojoj je Filip kao većina kraljeva katolika ,aktivno učestvovao ,napravila je ovu erotsku temu mnogo problematičnijom nego što je to bio slučaj sa Venerom Anadiomene koju je Ticijan naslikao 40 godina ranije.




Venera Anadiomene
Titian c.1520
Oil on canvas
National Gallery of Scotland, Edinburgh

[Bisernica]

Diana i Kalisto
Diana and Callisto
1556-59
Oil on canvas, 187 x 205 cm
National Gallery of Scotland, Edinburgh

Od Dijaninih nimfi se očekivalo da budu čedne kao i boginja sama ,ali jedna od njih ,Kalisto je zavedena od Jupitera ,koji se prerušio u Dijanu da bi zadobio njeno poverenje.Nesretnu Kalisto svlače po naredjenju Diane,da bi se razotkrila njena trudnoća.Kazna za njenu sramotu je strašna - ljubomorna Jupiterova žena Junona je pretvara u medveda,ali je Jupiter kasnije ovekovečio kao sazvežđe Veliki medved.

Obe slike ,Diana i Akteon ,i Diana i Kalisto se nalaze u Nacionalnoj galeriji Škotske,u Edinburgu ,a svojevremeno su bile vlasništvo Filipa Egalite, vojvode od Orleana.
Nakon Francuske Revolucije,slike je otkupio bogati Vojvoda Bridžvoter i one se i danas nalaze u vlasništvu njegovih potomaka.

[Bisernica]

Smrt Akteona
Death of Actaeon
1562
Oil on canvas, 179 x 189 cm
National Gallery, London

Napisala sam već kakva je bila sudbina Akteonova - pretvoren je u jelena i na ovoj slici je njegova smrt,
dramatična scena mladog lovca napadnutog od strane čopora pasa koji su ga rastrgli ,smeštena je u pejzaž tamnih boja,otežalih
od crnih slutnji neminovnog kraja.

[Bisernica]

Ticijan je vodio slikarski studio koji je bio prezauzet narudžbinama,a saradnici su mu bili brat Frančesko,sin Ozario i rodjak Čezare,ali je jedino Frančesko imao nekog slikarskog talenta od svih njih,medjutim ,njegov opus nije definisan.
Poslednjih dvadeset godina života ,Ticijanov rad pokazuje ,za razliku od dela koja su napravljena pod njegovim nadzorom ili uz njegovu asistenciju,olabavljenost u radu rukom i nedostatke u osetljivom mešanju boja,tako da jasni obrisi nestaju a forme postaju manje materijalne.Sa ovim dolazi i do rasta naglaska na intimnom patosu a ne na spoljašnjoj drami.
Negde izmedju 1550 - 1555,Ticijan slika snažnu sliku "Mučeništvo svetog Lorenca",koja pokazuje uticaj Manirizma, iskazan u tipovima i pokretima figura.Deset godina kasnije on ponovo radi sliku sa istim motivom ,ali je sada svetlo ,koje igra jednu od glavnih dramaturških uloga na prvobitnoj verziji,dobilo glavnu ulogu u stvaranju i rastvaranju formi.




Prvobitna verzija
Mučeništvo svetog Lorenca
The Martyrdom of St Lawrence
1557-59
Oil on canvas, 493 x 277 cm
Gesuiti, Venice

[Bisernica]

Ticijanovo interesovanje za nove slikarske koncepcije i stilove ,opada ,ali je do kraja ostao najuticajniji i na kraju karijere radi Pieta (1573-1576,Academia Venice) koja uliva strahopoštovanje ,a namenio je za svoj grob.Nije uspeo da je završi pre smrti.Dovršio ju je Palma Giovane.




Pietà
1576
Oil on canvas, 352 x 349 cm
Gallerie dell'Accademia, Venice


U svojoj Pieta ,prvobitno planiranoj za njegov grob u Frari,a koja nije završena rukom majstora ,Ticijan postiže vrhunac izražajnih mogućnosti njegovog "Alchimia cromatica".
Palma il Đovane je završio sliku i dodao ležećeg kerubina koji nije prvobitno planiran.
Neprozirna gustina ovog detalja je u suprotnosti sa "magičnim impresionizmom" tonskih harmonija Ticijana.Figure od mesa i mermera se prelivaju u sjajnim bojama koje ljeskaju na oskudnoj svetlosti večernje scene.Na ovoj slici smo svedoci izliva ljudskih strasti:Marija Magdalena je u nekontrolisanom vapaju tuge,Bogorodica kao zamrznuta u mislima nad smrću svog sina i pokušaji svetog Jeronima da uhvati poslednji Hristov dah.

[Bisernica]

Ticijan je prepoznat kao veliki genij svog vremena(Lomazzo ga je opisao kao "sunce usred malog sazvežđa ne samo među Italijanima,već među svim slikarima sveta"),i njegov ugled ,kao jednog od giganata umetnosti ,niko nikada nije ni dovodio u pitanje.
Bio je na vrhu u svakoj grani slikarstva i njegova dostignuća su bila različita - od radosnih evociranja paganske antike u ranim mitološkim motivima ,do dubine tragedije u svom kasnom slikarstvu sa religijskim motivima....njegova dela su bila inspiracija za umetnike vrlo različitih karaktera- Pusena, Rubensa, Velaskeza ....slikari koji su ga posebno poštovali.
Razvio je veoma lični stil kojeg karakterišu raznovrsni i slobodni potezi i tamniji tonaliteti i koji je imao značajan uticaj na slikarstvo narednih vekova.



Ticijanov Autoportret


Slika koja je postavljena je Ticijanov nepoznati autoportret koji je pronadjen u muzeju u Ukrajini ,a autentičnost slike su potvrdili stručnjaci ruskog muzeja "Ermitaž".
Muzej u Ukrajini je saopštio da je u svojoj zbirci otkrio nepoznato Ticijanovo delo.
Vladimir Ostrovski, direktor Muzeja zapadne i istočne umetnosti u Odesi, izjavio je da se radi o portretu venecijanskog dužda.
Po rečima Aleksandra Kosolapova, šefa odeljenja za naučno i tehničko istraživanje u "Ermitažu", ta ruska institucija poklonila je platno koje je pripisuje Ticijanu muzeju u Odesi pre 25 godina.

[Bisernica]

Ticijanov slobodan i ekspresivan potez četkicom je uneo revoluciju u slikanje uljem.vazari je napisao da je u svojim kasnim radovima "potezi su podebljani i boje ostavljaju nejednake fleke,potez nema jasnu čistinu,što daje za rezultat da sleke ne treba posmatrati iz blizine ,ali ako ih pogledate sa odredjene daljine,one izgledaju savršeno...".Metod koji je razumno koristio,izazivao je zadivljujuće efekte,jer je slike činio živima.Slikane su sa veliki umetničkim znanjem i osećajem ,ali prikrivaju sate i sate rada koji je u njih uložen.
Njegova veličina umetnička ,je bila obrnuto proporcionalna veličini njegovog karaktera.Ticijan je bio izuzetno škrt čovek ,i bez obzira na svoje bogatstvo i status ,tvrdio je da je jako siromašan čovek.
jakopo Basano ga je karikaturno naslikao kao zajmodavca na svojoj slici "Prečišćavanje hrama",koja se nalazi u Nacionalnoj galeriji u Londonu.Ticijan je medjutim ,bio jako široke ruke u svom gostoprimstvu premma svojim prijateljima - pesnik Pjetro Aretino,i vajar i arhitekta Jakopo Sansovino.U Veneciji suih zvali trijumviratom,jer su bili izuzetno bliski prijatelji,koji su koristili svoj uticaj na mecene da bi jedan drugome obezbedili posao.




Pročišćenje hrama
The Purification of the Temple
c. 1580
Oil on canvas, 161 x 268 cm
National Gallery, London

Basano je karikirao Ticijana ,dajući mu
ulogu zajmodavca na slici - u desnom donjem uglu.

[Bisernica]

Ticijanova dokumentovana karijera trajala je 68. godina. Već na početku karijere došao je do ključnih otkrića u istoriji umetnosti. On je prvi slikar koji je oslobodio potez četkice od tačne deskripcije taktilno datih površina, volumena i detalja i pretvorio ga u sredstvo direktne percepcije svetla kroz boju i u sredstvo izražavanja osećanja.
Ticijan je jedan od najvećih kolorista u evropskom slikarstvu. On gradi formu bojom i odnosom tonova. Imao je specifičnu tehniku slikanja koju je opisao njegov učenik Palma Đovane (koji je dovršio Pijetu koju je Ticijan namenio za svoj grob).
Nikada nije slikao figure alla prima. Poslednjim potezima omekšavao ili ponekad modulirao najjača osvetljenja u polutonove i to prstima. U poslednjoj fazi izrađivanja slike najviše se koristio prstima. Koristio je specifičan način slikanja manierra dell toco- kratki udari četkom po platnu.
Istinski Ticijanov učitelj je Đorđone koji je izveo tonsku revoluciju u kojoj se boja menjajući se na svetlosti oslobađa svakog uplitanja crteža.




Papa Aleksandar predstavlja
Jacopo Pesaro ,sv.Petru
1506-11
Oil on canvas, 146 x 184 cm
Koninklijk Museum voor Schone Kunsten, Antwerp