Raffaello

[Bisernica]

Neke od njegovih kasnijih Madona ,kao što je Madona Fransoa I (Luvr),su izuzetni primeri elegancije.Pored svih ostalih dostignuća,Rafaelo je postao najznačajniji portretista Rima u prve dve decenije 16. veka.Uveo je nove načine prezentacije i psihološkog *opisa* likova ,kao što se može videti u portretu Lea X sa dvojicom kardinala (1517-19; Ufici u Firenci).Možda najbolje delo ,kada su portreti u pitanju,je Portret Baldassare Castiglione (1516, Luvr),briljantno *uhvaćen* karakter ličnosti koju je portretisao.

[Bisernica]

Madonna of Francis I
The Holy Family
1518
Oil on canvas transferred from wood, 207 x 140 cm
Musée du Louvre, Paris



The Holy family - ili Sveta porodica, slika koju je naručio Leo X,a poklonio ju je Klodeti,suprugi francuskog kralja Franje I (Francis I),pa je zbog toga ova Madona poznata kao Madona Francisa I.
Iako se na slici nalazi potpis RAPHAEL URBINAS,nije u pitanju autogram napisan slikerevom rukom ,već je u pitanju svojevrstan moderni pečat,jer Rafaelo veliki deo posla prepušta svojim saradnicima iz ateljea.....moglo bi se reći da je u pitanju svojevrsni *trade mark*.

[Bisernica]

Papa Leo X sa Kardinalima Đulijo de Mediči i Luiđi de Rossi
Pope Leo X with Cardinals Giulio de' Medici and Luigi de' Rossi
1518-19
Oil on wood, 154 x 119 cm
Galleria degli Uffizi, Florence


Jedno od Rafaelovih najvećih remek-dela ,jedno od mnogih koje je uradio tokom polsednjih godina ,a da je urađeno bez učešća asistenata,Portret pape Lea X sa dvojicom kardinala,rođaka - Luiđi de Rosi i Đulijo Mediči ,koji je kasnije postao Papa Klement VII.
Ovaj grupni portret ,koji je izazvao senzaciju ,bez obzira na postojanje presedana,je fokusiran na centralnu figuru pape.Kardinali,Luiđi de Rosi sa desne i Đulio de Mediči sa leve strane ,izgledaju kao kraljevska pratnja.Osvetljen molitvenik leži na stolu ispred pape,a pored njega počiva zvono ,izuzetno fine izrade.Oba predmeta nesumnjivo potvrđuju izuzetno prefinjen ukus pape ,koji je bio poznat kao aktivan pokrovitelj umetnosti.
Oni koji dovode Rafelovo ime u vezu sa prelepim Madonama i idealizovanim likovima iz sveta antike,možda su iznenađeni pogledom na ovaj portret,jer ne postoji ništa idealizovano u blago nadmenom kratkovidom papi,koji je upravo pregledao stare rukopise,donekle po stilu slične psaltiru iz vremena Kraljice Marije.Somot i damast u različitim,bogatim nijansama crvene ,dodaju atmosferi utisak pompe i moći ,ali dobrom posmatraču neće promaći da likovima na ovoj slici ,trenutno nije lako.Slika je nastala u teškim vremenima,u periodu kada Luter napada papu zbog načina na koji prikuplja novac za Baziliku Svetog Petra,čuvenim otkupom grehova ,koje je postalo glavna komercijalna uloga Crkve. Tako se desilo ,da je Leo X,nakon Bramanteove smrti 1514. godine ,postavio Rafaela na čelo projekta,tako da je ovaj postao i arhitekta i projektant crkve,vila i palata,a bavio se i proučavanjem ruševina starog Rima.
Uniformnost boje ,izražena u raznim nijansama crvene,mirna stmosfera,koja aludira na vlast Pape i raskoš njegovog dvora,kao i kompoziciona harmonija ,čine ovaj portret jednim od Rafaelovih remek dela koja izazivaju divljenje.

[Bisernica]

Portret Baltazara Kastiljonea
Portrait of Baldassare Castiglione
1514-15
Oil on canvas, 82 x 67 cm
Musée du Louvre, Paris


Portret Baltazara Kastiljonea,književničke figure sa Urbinskog dvora,nastao je u drugoj deceniji 16. veka ,i izaziva velike polemike oko toga da li je ili nije Rafaelov rad.Prema pismu iz 1516. godien ,koje je Pietro Bembo uputio kardinalu Bibbieni ,se između ostalog nalazi i sledeća rečenica : "Portret M. Baldassar Castiglione ... (i da, kneza Guidobaldo di Montefeltro) izgleda da je delo ruku jednog od Rafaelovih učenika".
Međutim, visok kvalitet i majstorska kombinacija elemenata boje koje krase sliku (posebno naglašeno na mirnom i inteligentnom licu Kastiljonea),je dokaz mnogima koji veruju da je na neki način majstor ipak učestvovao u nastanku ovog dela.svakako ,osenčeni tonaliteti boje na odeći i neobično svetla pozadina ,koja daje kontrast,ukazuju na ruku veštog i iskusnog majstora.
Baltazar Kastiljone je bio huimanista i pisac, jedan od najznačajnijih ljudi vremena renesanse.Njegova popularna knjiga "Il cortegiano" je sumirala sve ukuse i kulturu renesanse,daje nam na uvid kulturu i način razmišljanja koji su prisutni na dvoru u Urbinu na prelazu u 16. vek ,a pisana je stilom koji je izuzetno jasan i precizan.
Rubens je bio opčinjen ovim Rafaelovim portretom Kastiljonea toliko,da ga je kopirao.

[Bisernica]

Lav X je naručio dizajn za 10 velikih tapiserija koje bi krasile zidove Sikstinske kapele,a Rafaelo je već 1516. godine završio sedam ,od ukupno deset crteža - skica u punoj veličini (crtež je veličine tapiserije u prirodnoj veličini).Nakon gotovih skica ,tapiserije su tkane i već 1519. godine su visile na zidovima Sikstinske kapele.Same tapiserije su još uvek u Vatikanu,dok se svih sedam originalnih crteža -skica,nalaze u britanskoj kraljevskoj kolekciji i mogu se videti u Viktorija i Albert muzeju u Londonu.





Tapiserija tkana od svile i vune sa srebrnim i pozlaćenim koncem
Miraculous Draught of Fishes
c. 1519
Tapestry in silk and wool, with silver-gilt threads, 490 x 441 cm
Musei Vaticani, Vatican

[Bisernica]

Sikstinska kapela je bila zvanična privatna kapela pape, gde se sastajala i Conclava,kardinalsko telo koje zvanično vrši izbor novog pape. Obnova Bazilike svetog Petra je uslovila da se sve ceremonije visokih dostojanstvenika održavaju u Sikstinskoj kapeli.Papa Sikst IV della Rovere ,stric Julija II,je dao nalog za izgradnju Sikstinske kapele i pozvao vodeće umetnike Firence u 15. veku da je ukrase epizodama iz Hristovog i Mojsijevog života,imao je i imitaciju tapiserije na kojoj je bio prikazan grb porodice della Rovere. O velikim crkvenim praznicima i svečanostima,ove imitacije su visile na zidovima kapele,a jedna od njih,na kojoj je prikazano Hristovo stradanje,je prema legendi stigla iz Jerusalima.Po mišljenju pape Lea X,imitacije su bile stare i ružne i trebalo ih je zameniti.Vreme u kojem je došlo do zamene je,očito,bilo izuzetno za Lea X,jer mu je omogućilo da iza sebe ostavi vidljiv znak svog pontifikata u najvažnijoj kapeli hrišćanstva.Grb Lea X,dizajniran od strane Rafaela, krasi rubove novih tapiserija.




jedan od crteža za tapiseriju - tempera na papiru
u punoj veličini
Miraculous Draught of Fishes
1515
Tempera on paper, mounted on canvas, 360 x 400 cm
Victoria and Albert Museum, London

[Bisernica]

Prvobitno je verovatno naručeno da Rafaelo obezbedi program za ciklus tapiserija i odabere teme,odnosno scene koje bi bile u skladu sa ključnim karakteristikama crkvene politike novog pape,a Leo je očekivao od Rafaela da ih interpretira umetnički.
Predpostavlja se da je ovaj rad naručen 1514 ili početkom 1515. godine,a do juna 1515. godine je dobio avans.Skice su završene krajem 1516. godine,20. decembra,za šta postoje pisani dokazi u dokumentima,kada mu je isplaćena kompletna dogovorena suma.


Tapiserije su tkane u najboljim radionicama toga doba ,kod majstora Pieter van Aelst u Briselu.Jedna od tapiserija je završena 1517. godine ,a sedam je bilo spremno da se okači na ziodove Sikstinske kapele za novogodišnje praznike 1519. godine.
Tri poslednje su stigle neposredno pred smrt Lea X,tako da je ciklus od svih deset kompletiran na zidovima kapele ,nakon njegove smrti.
Tokom nemira u Rimu 1527. godine ,ovi radovi su ukradeni i nisu vraćeni sve do 1550.
Rafaelovi nacrti se nalaze u Viktorija i Albert muzeju u Londonu ,a sve tapiserije tkane u radionici Piter van Aelst su u Vatikanskim muzejima..





Sveti Pavle propoveda u Atini - tempera na papiru
skica za istoimenu tapiseriju
St Paul Preaching in Athens
1515
Tempera on paper, mounted on canvas, 390 x 440 cm
Victoria and Albert Museum, London

Dela apostola Pavla kažu da je bio besan kada je video koliko slika i kipova paganskih bogova ima u Atini.Grupa filozofa ga je pitala da objasni svoj stav o Aeropagu,sudu koji je imao sedište u Atini.Na crtežu je naglasak na pavlovom obraćanju sa dramatičnim gestovima ,dok su reakcije kod slušalaca različite.Čovek sa desne strane na centru ima ekstatičan izraz lica i verovatno prikazuje Dionisija Aeropagita,koji je nakon ove propovedi primio hrišćanstvo kao veru.
U Propovedi svetog pavla u Ateni,gledaoci postaju slušaoci.Na ovoj slici je Rafaelo uspeo da antičku scenu,sa antičkim figurama,zgradama i statuama integriše u kompoziciju sa motivima iz rimskog reljefa.

[Bisernica]

Tapiserije sadrže priče iz Dela apostola.Četiri prikazuju scene iz života svetog Petra: predaja ključeva,Čudo sa ribama,Islečenje hromog i Smrt Ananije,dok preostalih šest,ilustuje epizode iz života svetog Pavla: Kamenovanje Svetog Stefana,konverzija Sv. Pavla,Žrtvovanje u Listri,Sveti Pavle u zatvoru,Sveti Pavle propoveda u Atini.
Oba apostola ,i sveti Petar i Pavle su postradali kao mučenici u Rimu.činjneica koja potvrđuje ispravnost i dale legitimitet odluci da papsko sedište bude upravo Rim.Leo X je koristio ovaj ciklus tapiserija ,upravo da bi demonstrirao izbor papskog sedišta,da potvrdi odluku njegovih predhodnika da se vrate u Rim ,nakon takozvanog vavilonskog ropstva u Avinjonu ( nekoliko papa je svoje sedište imalo u ovom gradu).




Predaja ključeva
Handing-over the Keys
1515
Tempera on paper, mounted on canvas, 345 x 535 cm
Victoria and Albert Museum, London


Najveći zadatak ,koji je preuzeo tokom 1515. godine je bio da završi radove na crtežima za tapiserije,namenjene Sikstinskoj kapeli,sa epizodama iz života apostola Petra i Pavla.Sve radove na pripremi tapiserija je prikupio kralj Engleske Čarls I,i nalaze se u Muzeju Vikrorije i Alberta u Londonu.

[Bisernica]

Slika je već postavljana ,ali nije na odmet malo se osvrnuti na nju.
Tapiserija je tkana u radionici majstora Pieter van Edingen Aelst,u Briselu ,po Rafaelovoj skici.
Luka (5:1-11), priča kako se Isus,sedeći u čamcu ,obratio narodu na obali i zamolio Simona Petra da baci svoje ribarske mreže u duboke vode jezera koje su do tada bile prazne.petar posluša i baci mreže,a one se napune ribom toliko ,da su se prelivale.
Toliko su napunili čamac da je od težine počeo da tone.
U pozdini se vide vatikanska brda,sa kulama duž zida dvora Lava X i Svetog Petra u izgradnji.Dizalice su u prvom planu pozadine ,kao simboli budnosti i u suprotnosti su sa galebovima koji aludiraju na greh i odpadništvo.
Na donjoj granici bordure su dve epizode iz života pape Lea X (Đovani de Mediči)- na levoj strani ,on sa svojom pratnjom stiže na Konklavu u Rim, sa desne strane je njgov izbor 11. marta 1513.

[Bisernica]

Inače ,ovaj Rafaelov rad je uneo revoluciju u tradiciju izrade tapiserija,jer je
zahtevao veran prikaz atmosfere,svetla,teksture,slikovnih oblika koji nikada do
tada nisu bili viđeni u ovom mediju.Po prvi put je i običnu monohromatsku pozadinu,
zamenio istinski slikovni govor,u kojem se figure slobodno kreću.
Na ovcim slikama ,Rafaelo je napravio prototipove koji će imati uticaj na evropsku tradiciju
slikarstva u vekovima koji dolaze,njegovo istančano osećanje za dramu,upotreba gestova i
mimike lica da bi prikazao emocije,sposobnost sjedinjenja sveta prirode,likova i drevne rimske
arhitekture u jedinstvenu dimaničnu kompoziciju.

[Bisernica]

Smrt Ananije
Death of Ananias
1515
Tempera on paper, mounted on canvas, 385 x 440 cm
Victoria and Albert Museum, London

Na crtežima za tapiserije Rafaelo je ponovo uspeo u svojim briljantnim istorijskim prikazima.Kao u Atinskoj školi,ponovo razvija slikovni jezik koji antički svet čini živim i opipljivim.Kompozicija je puna tenzije i narativnog dramatičnog stila.Izrazi lica figura se lako čitaju,svi gestovi su elokventni ,jasno govore i izmamljuju različite reakcije posmatrača.

[Bisernica]

Zadatak koji je Rafaelo prihvatio je postavio pred njega dvostruki izazov.prvo,bio je svestan činjenice koliku je važnost ovaj projekat imao za Lea X,a drugo ,znao je da će tapiserije biti u senci ispod mikelanđelovog plafona,i znao je da će se kao umetnik meriti sa Mikelanđelom ,koji je u nekim slučajevima,bojama postizao ekstremne efekte.
rafaelo je upotrebio svoje efekte kao na freskama u Stanza di Eliodoro,a u dizajniranju tema se oslonio na atmosferu svetlosti i boja ,oživljenih kontrastima i tananim nijansama.U ovom smislu ,je međutim ,konačan ishod bio neuspešan,precenio je tehnički potencijal u tkanju tapiserija.Bez obzira na sve ,tapiserije su bile ogroman uspeh ,kada su izložene sve do jedne u Sikstinskoj kapeli,1519. godine.






Death of Ananias
1515
Tapestry
Musei Vaticani, Rome

[Bisernica]

Izlečenje hromog čoveka
tempera na pairu
Healing of the Lame Man
1515-16
Tempera on paper, mounted on canvas, 340 x 540 cm
Victoria and Albert Museum, London

[Bisernica]

Izlečenje - detalj

[Bisernica]

St Paul before the Proconsul
1515
Tempera on paper, mounted on canvas
Victoria and Albert Museum, London

[Bisernica]

U periodu zadnjih nekoliko godina ,pred smrt,Rafaelo je radio nekoliko poslova uporedo,pa je tako dok je radio oslikavanje zidova Stanza della Segnatura,napravio i svoje prvo arhitektonsko delo ,projektujući crkvu Sant 'Eligio degli Orefici.Agostino Chigi,koga smo pominjali u jednom od predhodnih postova ,čiju vilu ,koja je kasnije dobila ime po porodici koja je otkupila ,Farnese ,pa i Vila Farnesina ,Rafaelo oslikava freskama ,nakon čega Chigi naručuje od njega da projektuje i ukrasi njegovu pogrebnu kapelu u crkvi Santa Marija del Popolo.Lav X ga je postavio ,zajedno sa Bramanteom ,a nakon njegove smrti i glavnim majstorom za radove na Bazilici Svetog Petra.Nakon preuzimanja čelne uloge u radovima na Bazilici ,on prvobitne planove koji su bili zasnovani na grčkom ili radijalnom, pretvara u latinski ili uzdužni stil.





Sant 'Eligio degli Orefici

...crkva u Rimu koju je projektovao Rafaelo,prvobitno za udrženje zlatara koji su se odvojili esnafski od metalskih radnika 1509. godine ,a u slavu Eligiosa,zaštitnika.
Crkva su završili Baldassarre Peruci i Bastiano da Sangallo.
Pored radova na Bazilici Svetog Petra ,ovo je jedina crkva koja se ,makar i delimično ,može pripisati Rafaelu.Kupola crkve se pripisuje Baldassare Peruci,a unutrašnjost je Rafaelova,u stilu Bramantea,iako je današnja fasada iz ranog 17. veka,a radio je Flaminio Ponzio

[Bisernica]

1517. godine agostino traži do Rafaela da oslika predvorja u prizemlju vile u kojoj je majstor,ranije već naslikao Galateu.Freske predstavljaju Psihine priče ,mit koji potiče iz Zlatnog magarca Apuleiusa (iz 2. veka nove ere),a ciklus slika je rađen samo na plafonu.Iako su pripremni crteži i koncepcija priče Rafaelovi,radove na oslikavanju najvećeg broja fresaka su izvodili njegovi učenici,pre svih Giovanni da Udine (koji je oslikao bogate detalje biljaka koji uokviruju figure ), a uz njega na freskama su radili i Giulio Romano, Raffaellino del Colle i Gianfrancesco Penni.






The Loggia of Psyche
1517-18
Fresco
Villa Farnesina, Rome

[Bisernica]

The Loggia of Psyche
1517-18
Fresco
Villa Farnesina, Rome

[Bisernica]

The Loggia of Psyche
1517-18
Fresco
Villa Farnesina, Rome

[Bisernica]

The Council of Gods
1517-18
Fresco
Villa Farnesina, Rome