Eskimi se krste sa tri prsta!

[Ometač]

Eskimi se krste sa tri prsta!
Spomenka Milić


German Aljaski


Po nekim procenama, pravoslavaca na svetu ima oko 200 miliona. Najveći deo čine Rusi
(oko 110 miliona), slede Ukrajinci (blizu 38 miliona), Etiopljani (nešto preko 22 miliona),
Rumuni, Grci, Belorusi, Srbi... A među interesantnije podatke spada činjenica da je oko
četiri miliona Egipćana pravoslavne vere, kao i oko 700 hiljada Libanaca. A ono što je
verovatno manje poznato jeste da u Japanu ima nekoliko desetina hiljada pravoslavnih
vernika, dok na dalekom severu, među Eskimima ima (zavisno od procene) između oko 25
hiljada pravoslavaca!

[Ometač]

Trgovci krznom

A kako je uopšte došlo do toga da oko 8 procenata Eskima primi pravoslavlje? Kumovali
su – Rusi. No, da krenemo redom.... Eskimi, od kojih danas više od polovine pripada
različitim hrišćanskim strujama, nekada su bili pobornici drevnih šamanskih kultova.
Verovali su u “Majku More” i “Čoveka Meseca”, i da svako živo biće ima dušu. Umirivali su
duhove pre lova, a novorođenčadi davali ime osobe koja je nedavno umrla (zbog
verovanja da će ta osoba nastaviti da živi u detetu), dok su šamani imali više nego
značajnu ulogu u društvu. Život eksimskih plemena počeo je da se menja 1741, kada su
prvi ruski trgovci krznom pristigli na Kamčatku, a uskoro su počeli i redovno da plove od
obala Sibira od Aleutskih ostrva (arhipelag na severozapadnoj obali Severne Amerike,
između Aljaske i Kamčatke). Krajem 18. veka počinje stalno naseljavanje trgovaca krznom
iz različitih evropskih delova Ruske imperije ili iz Sibira (mešovitog evropsko-azijatskog
porekla). Ovi ljudi, sa svojim tipično otpadničkim životnim stilom i čestim nasiljem nad
domorocima, nisu bili uzorni hrišćani. Lokalni stanovnici lovili su divljač za Ruse, a
dolaskom “belih” na Aljasku sve više su propadali – ugnjetavanje i nove bolesti dovele su
do toga da se njihova populacija smanji na osminu. Trgovci su se potrudili i da se kumuju
eskimskoj deci, ne bi li time zadobili lojalnost.

[Ometač]

Prva kolonija

Prvu stalnu rusku koloniju na Aljasci, na osrtvu Kodijak, osnovao je 1784. ugledni trgovac
Grigorij Šelikov. Šelikov, koji je bio na strani domaćeg stanovništva, rešio je da nešto
preduzme, i uspeo je u tome. Posle godina nezvaničnog prisustva crkve u novoj koloniji na
Aljasci, Katarina Velika je na zahtev Šelikova poslala zvaničnu crkvenu misiju. Prvih deset
monaha i iskušenika došli su iz manastira Valaam (nedaleko od Sankt Peterburga) ostrvo
Kodijak, predvođeni arhimandritom Joasafom (Ivan Iljič Bolotov) 24. septembra 1794.
Kada su stigli, bili su šokirani uvredljivim ponašanjem doseljenika prema Eskimima, i
suprotstavili se eksploataciji i ugnjetavanju domaćeg stanovništva.

U međuvremenu je Šelikov izgradio i školu za lokalno stanovništvo u zalivu Svete Trojice,
gde je lično učio žitelje da čitaju i pišu ruski, ali to nije bio kraj njegovih zalaganja za
Eskime. Poslao je detaljan izveštaj u Rusiju o lošem tretmanu stanovništva, i, u odgovor,
Sveti sinod je osnovao eparhiju na Aljaski 1796, a za episkopa je postavljen Joasaf. Dve
godine kasnije, Joasaf je otputovao poslom u Rusiju, a pri povratku u koloniju, maja
1799, njegov brod je potonuo i čitava posada je poginula.

[Ometač]

Tada je “kormilo” preuzeo najpoznatiji od valaamskih misionara, German Aljaski, koji je
zbog svog dara proricanja i isceljivanja kasnije proglašen za sveca. U narednim godinama,
misija je imala svoje dobre i loše trenutke, često se susrećući sa ravnodušnošću ili
neprijateljstvom trgovaca krznom orijentisanih na profit. A onda je ruska država dala šira
ovlašćenja Crkvi. Kada je car Aleksandar Prvi obnovio monopol na Rusko-američku
kompaniju (1821), imperator je insistirao da kompanija odobri finansijsku podršku
Pravoslavnoj crkvi na Aljasci. Tako je Episkopija, koja je 1811. zatvorena odlukom Svetog
Sinoda, ponovo oživljena 1812, kada je odlučeno da se među Eskime pošalje nova “tura”
sveštenika.

Ubrzo počinje širi misionarski rad, i to dolaskom sveštenika Ivana Venijaminova na Aleute.
Na ostrvo Unalaška pristigao je sa porodicom, jula 1824, i narednih 15 godina prosvećivao
je žitelje Kamčatke, Aleutskih ostrva, Severne Amerike, krstio hiljade ljudi, gradio
hramove, pri kojima je osnivao škole. Po smrti supruge, novembra 1840, zamonašio se
pod imenom Inoćentije, a već 15. decembra iste godine postao je prvi episkop Kamčatski,
Kurilski i Aleutski (kasnije, 1850, Inoćentije je postao arhiepiskop, a 1868. i mitropolit
Moskovski).

[Ometač]

Prosvetiteljski rad

Mnogi ruski pravoslavni misionari pokazali su da umeju da budu talentovani lingvisti, što je
bilo neophodno za multijezičku prirodu pograničnog života. Najnadareniji je, čini se, bio
upravo Ivan Venijaminov: on je osmislio alfabet za jezik Aleuta, i, uz pomoć poglavice
(toiena) Ivana Pan'kova, napisao i objavio 1833. na tom jeziku katihizis, prvu knjigu na
nekom od ekskimskih narečja. Kasnije je štampao još nekoliko rečnika, gramatika i
bukvara na jezicima Alauta i Tlingita.

Sve u svemu, Rusi su izgradili brojne drvene crkvice i kapele duž Aleutskih ostrva i južno-
centralne obale Aljaske, a tokom 1840-ih, Rusko-američka kompanija podigla je sabornu
crkvu u Novoarhangelsku (današnja Sitka, na teritoriji SAD).

Godine 1867, Aljaska je prodata SAD za sedam miliona i 200 hiljada dolara. Amerikanci su
otvorili prvu fabriku konzervi, što je učinilo da se dodatno promeni tradicionalni način
života. No, to je već druga priča...

[Ometač]

Episkop – Hercegovac!

Pravoslavce na Aljaski trenutno predvodi vladika Nikolaj (Sorajić), inače srpskog porekla.
Pod njegovom jurisdikcijom nalazi se 25 hiljada vernika u 97 parohija, 54 sveštenika,
Seminarijum Svetog Germana Aljaskog u Kodijaku, tri katedralne crkve i oko stotinu
drugih crkava i kapela, kao i škola i bogoslovija.

Sorajić je rođen u Bjutu (Montana), 9. aprila 1949, u porodici Nikole i Vere (rođene
Obilović), a rudarskom gradiću u to vreme bilo je čak oko 300 srpskih kuća. Sorajići su bili
vernici, pa je to možda objašnjenje što se ubrzo po završetku srednje škole, avgusta
1970, Nikola zamonašio i uzeo svešteno ime Nikolaj. Širom Kalifornije i Montane
organizovao je izgradnju pravoslavnih crkava, od kojih je možda najpoznatiji hram Svetog
Simeona u Las Vegasu. Krajem sedamdesetih boravio je u Beogradu, gde je završio
postdiplomske studije na Teološkom fakultetu. Godine 2002. postao je 18. episkop
Pravoslavne crkve u eparhiji na Aljasci.

Zanimljivo je da je episkop Nikolaj pre koju godinu, 2004, prvi put posetio Hercegovinu i
otišao u Dubočicu, u očevo selo i upoznao rodbinu, a dve godine kasnije stigao je i do
Kamenog, u hercegnovskoj opštini, odakle je porodica njegove majke. Tada ga je ugostilo
ga i sveštenstvo Eparhije zahumsko-hercegovačke SPC. Ispostavilo se da, iako rođen u
Americi, episkop Nikolaj odlično govori srpski jezik!