SVET I MI - VREMEPLOV -dogodilo se na današnji dan

[Bisernica]

16. novembar





1095 - Na crkvenom saboru u Klermonu, u Francuskoj papa Urban II pozvao je crkvene velikodostojnike i svetovne vladare na verski rat protiv turskog plemena Seldžuka, koje je zauzelo Svetu zemlju u Palestini. Time je počela epoha krstaških ratova.

1532 - Španski osvajač Fransisko Pisaro zauzeo je sa samo 200 vojnika grad Kahemarku u Peruu i pogubio cara Inka Atahualpu, iako je za njega bila isplaćena velika otkupnina.

1766 - Rođen je francuski kompozitor i violinista Rudolf Krojcer, dvorski violinista Napoleona Bonaparte i Luja XVIII. Opčinjen njegovom virtuoznošću, Betoven mu je posvetio sonatu za violinu i klavir br. 47, poznatu Krojcerovu sonatu.

1831 - Umro je pruski general Karl Marija fon Klauzevic, jedan od najpoznatijih vojnih teoretičara 19. veka. U delu "O ratu" teoretski je uobličio iskustva nove strategije primenjene u Napoleonovim ratovima. Prema Klauzevicu rat je sastavni deo opštih političkih odnosa i nastavak je politike uz primenu drugih sredstava.

1912 - Pocela je Bitoljska bitka u Prvom balkanskom ratu u kojojje srpska vojska 18. novembra potukla tursku Vardarsku armiju Zeki paše.

1914 - Počela je Kolubarska bitka, najveća koju je srpskavojska vodila u Prvom svetskom ratu. Bitka je završena 15. decembra pobedom srpske vojske nad austrougarskim trupama pod komandom generala Poćoreka koji je bio prisiljen da se povuče iz Srbije. Izuzetne zasluge za pobedu u bici, u kojoj je zarobljeno oko 43.000 austrougarskih vojnika, imao je general Živojin Mišić.

1918 - Posle propasti austrougarske monarhije u Prvom svetskomratu, Mađarska je proglašena nezavisnom republikom.

1933 - ŠSR i SAD su uspostavili diplomatske odnose.

1941 - U Drugom svetskom ratu je počela druga nemačka ofanzivana Moskvu, koja je 5. decembra završena porazom nemačke vojske. Nastavljajući operacije, sovjetska Crvena armija je do marta 1942. odbacila nemačke trupe na 200 kilometara od Moskve. Ovaj nemački poraz označio je kraj "blickriga" i nagovestio preokret rata u korist antihitlerovske koalicije.

1960 - Umro je američki filmski glumac Klark Gejbl. Igrao je u više od 70 filmova, a veliku popularnost je stekao kao Ret Batler (Rhett Butler) u filmu "Prohujalo s vihorom". Dobitnik je Oskara za film "Dogodilo se jedne noći".

1965 - ŠSR je lansirao svemirski brod "Veneru III", koji je umartu 1966. stigao na Veneru, kao prvi svemirski brod koji se spustio na neku drugu planetu.

1970 - Pakistan je zvanično saopštio da je broj mrtvih uciklonu i ogromnim talasima koji su zapljusnuli obale Istočnog Pakistana (Bangladeš) i ostrva u Bengalskom zalivu dostigao pola miliona.

1972 - Trojica američkih astronauta počeli su svoj 84-dnevnilet u svemirskoj letelici "Skajlab 4".

1991 - Ruski predsednik Boris Jeljcin potpisao je seriju dekretakojima je preneo vlast nad privredom sa sovjetske centralne vlade na vladu Rusije.

1992 - Na prvim višestranačkim izborima u Litvaniji nakonsticanja nezavisnosti od ŠSR, ubedljivo je pobedila Demokratska radnička partija (bivši komunisti).

1992 - Savet bezbednosti UN pooštrio je sankcije protiv SR Jugoslavije uvođenjem rečne i pomorske blokade.

1995 - Međunarodni sud za ratne zločine u Hagu optužio jelidera bosanskih Srba Radovana Karadžića i vojnog komandanata Ratka Mladića za genocid nad muslimanskim civilima počinjen tokom zauzimanja Srebrenice u julu 1995, kada je više hiljada bosanskih Muslimana ubijeno i raseljeno.

1997 - Umro je francuski političar i publicista Žorž Marše, generalni sekretar francuske Komunističke partije (1972-94).

1998 - Međunarodni sud za ratne zločine u Hagu proglasio jekrivim jednog bosanskog Hrvata i dvojicu Muslimana za ubijanje i zlostavljanje srpskih zatvorenika 1992. u logoru Čelebići. To je bilo prvo suđenje za ratne zločine počinjene nad Srbima tokom rata u BiH.

2000 - Predsednik SAD Bil Klinton doputovao je uVijetnam, u prvu posetu jednog američkog prdsednika toj zemlji od završetka Vijetnamskog rata 1975.

2001 - Pariski klub poverilaca otpisao je SR Jugoslaviji 66 odstoduga prema državama poveriocima.

2003 - U Srbiji su, zbog malog odziva birača (39 odsto), potreći put propali predsednički izbori.

2003 - U blizini Kabula ubijena je radnica UN, Francuskinja Betina Guazlar i ona je prva žrtva među zaposlenima u UN od kada je, dve godine ranije, svrgnuta talibanska vlast u Avganistanu.

2005 - Haški tribunal oslobodio je penzionisanog generala ArmijeBosne i Hercegovine Sefera Halilovića krivice za zločine koje su nad hrvatskim civilima u Hercegovini u jesen 1993. počinile trupe te armije.

2007 - Više od 3.500 ljudi je stradalo, preko 3.000 jepovređeno, a oko hiljadu osoba se vode kao nestale u snažnom ciklonu koji je pogodio Bangladeš.

[Bisernica]

17. novembar





1558 - Umrla je engleska kraljica Meri I Tjudor (Mary Tudor), ćerka Henrija VIII (Henry). Tokom vladavine od 1553. kao supruga španskog kralja Felipea II pokušala je da Englesku vrati pod uticaj pape, a zbog žestokog progona protestanata (anglikanaca) dobila je naziv Krvava Meri. Posle njene smrti na presto je došla njena sestra Elizabeta I, koja je postavila temelje budućoj britanskoj imperiji.

1800 - Kongres SAD se sastao prvi put u novoj prestonici Vašingtonu, a američki predsednik Džon Adams (John) je postao prvi stanar zgrade kasnije nazvane Bela kuća.

1855 - Škotski istraživač Dejvid Livingston (David Livingstone) otkrio je vodopade na reci Zambezi, nazvane po engleskoj kraljici Viktorijini vodopadi.

1858 - Umro je velški filantrop Robert Oven (Owen), socijalista utopista i socijalni reformator, industrijalac koji je svoje bogatstvo utrošio pokušavajući da ostvari projekte socijalnih reformi.

1869 - Posle više od deset godina rada pod rukovodstvom Francuza Ferdinana de Lesepsa, otvoren je Suecki kanal kojim je Sredozemno more povezano sa Indijskim okeanom.

1913 - Prvi brodovi su prošli kroz Panamski kanal, koji je zvanično otvoren godinu dana kasnije.

1917 - Umro je francuski vajar Ogist Roden (Auguste Rodin), jedan od najvećih umetnika s kraja 19. i početka 20. veka. Njegovo delo objedinilo je romantičarski duh i moderne težnje i presudno uticalo na evropsko vajarstvo ("Mislilac", "Poljubac", "Balzak", "Građani Kalea", "Vrata pakla", "Večni idol").

1938 - Umro je hrvatski političar Ante Trumbić, koji je uz Franu Supila i Ivana Meštrovića bio glavni zastupnik ujedinjenja Hrvatske sa Srbijom i Crnom Gorom u zajedničku državu. Bio je predsednik Jugoslovenskog odbora od osnivanja 1915. do njegovog raspuštanja u decembru 1918, kada je formirana Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca.

1947 - Puštena je u saobraćaj železnička pruga Šamac-Sarajevo, duga 242 kilometra, u čijoj su izgradnji učestvovale omladinske brigade iz cele Jugoslavije.

1954 - Egipatski general Gamal Abdel Naser postao je šef države posle pada predsednika Mohameda Nagiba (Naguib), s kojim je 1952. srušio kralja Faruka I (Farouk).

1969 - ŠSR i SAD su u Helsinkiju otpočeli razgovore o ograničenju strateškog naoružanja (SALT).

1971 - Revolucionarna partija na čelu s Vemidom Tanomom Kitikačornom izvršila je vojni udar i preuzela vlast u Tajlandu. Ukinut je parlament, raspuštena vlada i suspendovan ustav.

1974 - Na prvim parlamentarnim izborima u Grčkoj posle više od deset godina i nakon sedmogodišnje vojne diktature ubedljivo je pobedila Nova demokratija Konstantina Karamanlisa (Constanine).

1976 - Kina je izvela najveću nuklearnu eksploziju u atmosferi.

1988 - Smenjivanje visokih funkcionera u Pokrajinskom komitetu Saveza komunista Kaćuše Jašari i Azema Vlasija izazvalo je masovne demonstracije Albanaca na Kosovu, uključujući i štrajk oko 1.000 rudara u rudniku Stari trg koji je počeo u februaru 1989.

1989 - Demonstracije u Pragu u znak sećanja na dan kada su Nemci 1939. pogubili devet čeških studenata i zatvorili češke univerzitete, pretvorile su se u protestni marš protiv komunističkog režima. Policija je grubo reagovala, mnogi su uhapšeni, a 71 lice je povređeno.

1989 - U jednoj od najvećih rudarskih nesreća u Srbiji, u jami "Morava" Aleksinačkih rudnika uglja poginulo je 90 rudara.

1993 - Sudije iz 11 zemalja položile su zakletvu na inauguralnom zasedanju suda UN za ratne zločine počinjene u Jugoslaviji, prvog takvog suda posle Nirnberškog i Tokijskog koji su bili osnovani nakon Drugog svetskog rata.

1996 - U drugom krugu lokalnih izbora u Srbiji, koalicija opozicionih partija "Zajedno" je pobedila u najvećem broju velikih gradova, uključujući Beograd, Niš, Novi Sad i Kragujevac. To je bila prva pobeda srpske opozicije od uvođenja višestranačkog političkog sistema 1990. Pokušaj vlasti da falsifikuje izborne rezultate izazvao je tromesečne masovne građanske proteste.

1997 - Pripadnici najveće egipatske militantne organizacije "Al Gama al Islamija" ubili su u blizini hramova u Luksoru 58 stranih turista i četvoricu Egipćana.

1998 - Izraelski Kneset (parlament) ratifikovao je većinom glasova "Vaj sporazum", kojim je predviđeno ustupanje dela okupirane teritorije palestinskoj samoupravi.

2001 - Na Kosovu su održani prvi parlamentarni izbori od dolaska međunarodnih snaga u tu pokrajinu u junu 1999. Ubedljivu pobedu odneo je Demokratski savez Kosova Ibrahima Rugove osvojivši 45,6 odsto glasova. Srpska koalicija "Povratak" osvojila je 11,34 odsto glasova. Na izbore je izašlo 63 odsto Albanaca i 56 odsto Srba.

2003 - Srbija je vratila Hrvatskoj matične knjige koje su 1995. odnete iz delova Hrvatske koji su bili pod kontrolom Srba.

2005 - Na svečanosti u Dejtonu bivšem američkom izaslaniku za Balkan Ričardu Holbruku uručena je Dejtonska nagrada za mir, u znak priznanja za postizanje sporazuma kojim je 10 godina ranije okončan rat u Bosni i Hercegovini.

[Bisernica]

18. novembar





9 - Rođen je rimski car Tit Flavije Vespazijan, osnivač dinastije Flavija. Tokom vladavine od 69. do smrti 79. pokorio je Galileju i zauzeo krajeve oko Jerusalima. U Rimu je podigao veličastvene građevine poput Koloseuma, Kapitola i Amfiteatra.

1477 - Engleski štampar Vilijam Keksten izdao je u Vestminsteru prvu knjigu štampanu u Engleskoj na engleskom jeziku "The Dictes and Sayings of the Philosophers".

1626 - Papa Urban VIII osveštao je baziliku Svetog Petra u Rimu.

1786 - Rođen je nemački kompozitor Karl Marija Fridrih Ernstfon Veber, tvorac nemačke romantične opere. Posebno je značajna njegova opera "Čarobni strelac" kojom je prekinuo sa tradicijom italijanske opere i uveo romantizam u muzičko-scensku umetnost.

1860 - Rođen je poljski državnik, pijanista i kompozitor, Ignac Jan Paderevski, profesor Konzervatorijuma u Varšavi. Od 1919. do 1921. bio je premijer i šef diplomatije a 1940. predsednik Poljske (opera "Manra", "Poljska fantazija" za klavir i orkestar, jedna simfonija, klavirska dela, solo pesme).

1903 - SAD su s Panamom potpisale ugovor kojim su dobile neograničeno pravo korišćenja Panamskog kanala. Godine 1979. postignut je sporazum da Panama dobije potpuni suverenitet nad kanalom 31. decembra 1999.

1910 - U Meksiku je izbila seljačka revolucija čije su vođe bili Pančo Vila i Emilio Zapata. Tokom revolucije koja je trajala do 1917. poginulo je više od milion ljudi.

1918 - Belgijska armija je ušla u Brisel posle četiri godine nemačke okupacije u Prvom svetskom ratu.

1922 - Umro je francuski pisac Marsel Prust. Njegov književni postupak u ciklusu romana "U potrazi za izgubljenim vremenom" (1913), i na planu sadržaja i na planu forme, zaokuplja pažnju književnih kritičara i istoričara tokom čitavog 20. veka. Smatra se da je, uz Kafku i Džojsa, Prustovo delo presudno uticalo na razvoj modernog romana u prošlom veku.

1928 - U filmu "Parobrod Vili" prikazanom u Njujorku prvi put se pojavio Miki Maus, popularni junak crtanih filmova Volta Diznija.

1936 - Nemačka i Italija su priznale vladu generala Fransiska Franka u Španiji.

1945 - Na prvim izborima u Bugarskoj posle Drugog svetskog rata,koje je opozicija bojkotovala, pobedio je Otečestveni front predvođen komunistima.

1956 - Umro je srpski glumac Dobrica Milutinović, prvak Drame nacionalnog teatra više od pola veka. Muzej pozorišne umetnosti i Savez dramskih umetnika Srbije su 1980. ustanovili nagradu za glumačko životno delo "Dobričin prsten".

1969 - Modul američkog vasionskog broda "Apolo 12" sa astronautima Čarlsom Konradom i Alenom Binom spustio se na Mesec. Bio je to drugi svemirski brod koji je dotakao mesečevo tlo.

1978 - U Džonstaunu u Gijani 914 Amerikanaca pripadnika sekte "Hram naroda" izvršilo je kolektivno samoubistvo. Oni su zajedno sa svojim vođom Džimom Džonsonom popili cijanid izmešan sa voćnim sokom. Članovi sekte koji su odbili da ispiju otrov su ubijeni.

1991 - Nakon 86 dana opsade pripadnici Jugoslovenske narodne armije ušli su u razrušeni Vukovar. U borbama sa hrvatskim snagama poginulo je više hiljada ljudi, među kojima veliki broj civila. Od 45.000 stanovnika, oko 10.000, koliko je ostalo u gradu, izašlo je iz podruma u kojima su proveli gotovo tri meseca.

1991 - Umro je čehoslovački državnik slovačkog porekla Gustav Husak, predsednik Čehoslovačke od 1975. Na čelo Komunističke partije došao je posle vojne intervencije Varšavskog pakta 1968, zamenivši Aleksandera Dubčeka. Pod pritiskom javnosti 1989. je podneo ostavku.

1993 - Lideri Južne Afrike, crnci i belci, odobrili su ustav kojim je označen kraj politike aparthejda u toj zemlji.

1999 - Na samitu OEBS-a u Istanbulu usvojena je Povelja o evropskoj bezbednosti kojom se sukobi unutar država smatraju legitimnim predmetom brige međunarodne zajednice.

2002 - Umro je američki glumac Džejms Koburn koji je najzapaženije uloge ostvario u filmovima "Naš čovek Flint" i "Sedam veličanstvenih".

2003 - Haški tribunal obelodanio je optuznicu protiv bivšeg lidera samoproklamovane Republike Srpske Krajine (Hrvatska) Milana Babića za zločine protiv čovečnosti nad hrvatskim civilima 1991-92. godine. Babić je priznao krivicu i 29. juna 2004. osuđen na 13 godina zatvora. On je u pritvoru Haškog tribunala u Sheveningenu 6. februara 2006. godine izvršio samoubistvo.

2003 - U Beogradu je održana poslednja sednica koalicije Demokratske opozicije Srbije, koji je prestao da postoji nakon raspisivanja parlamentarnih izbora za 28. decembar te godine. DOS je došao na vlast u Srbiji posle pobede na izborima 2000. kada je poražen bivši režim koji je oličavao haški optuženik Slobodan Milošević.

2004 - Češki predsednik Vaclav Klaus potpisao je zakon kojim se nakon 140 godina ukida vojni rok, a od januara 2005. uvodi potpuno profesionalna vojska.

2004 - Rusija je formalno ratifikovala Kjoto protokol o globalnom zagrevanju, čime je omogućeno da taj međuanrodni sporazum o zaštiti prirodne sredine stupi na snagu u februaru 2005. godine.

2005 - Dvojica bombaša samoubica aktivirala su bombe unutar šitskih džamija u istočnom iračkom gradu Kanaginu i usmrtila 74 osobe.

[Bisernica]

19. novembar





1600 - Rođen je engleski kralj Čarls I Stjuart, čija je autoritarna vladavina (od 1625) izazvala građanski rat između rojalista i parlamentaraca. Nakon pobede vojske Parlamenta pod vođstvom Olivera Kromvela, kralj je osuđen na smrt i 1649. pogubljen.

1711 - Rođen je Mihail Vasiljevič Lomonosov, ruski naučnik, pesnik i akademik, enciklopedista svetskog glasa. Autor je prve ruske gramatike i osnivač Moskovskog univerziteta (1755).

1809 - U bici kod Okane 30.000 Napoleonovih vojnika porazilo je 50.000 Španaca, posle čega je Francuska osvojila celu Andaluziju izuzev lučkog grada Kadisa.

1828 - U 31. godini od tifusa je umro austrijski kompozitor Franc Peter Šubert, jedan od prvih i najznačajnijih predstavnika muzičkog romantizma. Njegov bogati opus (998 dela), nastao u kratkom stvaralačkom rasponu između 1810. i 1828, sadrži gotovo sve muzičke vrste, među kojima su najpoznatije solo pesme ("Lepa mlinarica", "Zimsko putovanje").

1885 - U srpsko-bugarskom ratu, srpska vojska je teško poražena u bici kod Slivnice.

1888 - Rođen je kubanski velemajstor Hose Raul Kapablanka i Graupera (Jose Raoul Capablanca y Grauperra), svetski prvak u šahu od 1921. do 1927, jedan od najboljih šahista u svetu.

1916 - Srpske i ruske jedinice su u Prvom svetskom ratu oslobodile Bitolj od Bugara.

1942 - Sovjetske trupe su u Drugom svetskom ratu izvele snažan kontraudar u Staljingradu i opkolile Šestu i Četvrtu oklopnu nemačku armiju.

1944 - Predsedništvo AVNOJ-a je, na svojoj prvoj sednici u Beogradu, donelo odluku da se Josipu Brozu Titu dodeli naziv narodnog heroja, na predlog Antifašističke skupštine narodnog oslobođenja Srbije. Drugi Orden narodnog heroja dodeljen je Josipu Brozu 1972, a 1977. dodeljen mu je i treći herojski znamen.

1946 - U Parizu je otvorena prva konferencija UNESCO-a.

1977 - Predsednik Egipta Anvar el Sadat (Anwar) doputovao je u mirovnu misiju u Izrael, kao prvi arapski lider koji je posetio tu zemlju. Poseta je izazvala oštre proteste Palestinaca.

1984 - U Meksiko Sitiju je u eksploziji gasa i požaru poginulo više od 550 ljudi, a povređeno više od 4.200.

1988 - U Beogradu na Ušću održan je najveći miting u nizu takvih skupova koje je tadašnji predsednik Saveza komunista Srbije Slobodan Milošević organizovao tokom godine širom Srbije. Skupu od oko milion ljudi obratio se i Milošević pozivajući ih na odbranu "srpskih nacionalnih interesa", potpaljujući "fitilj" koji će u naredom periodu dovesti zemlju u stanje haosa.

1990 - Lideri NATO i Varšavskog pakta potpisali su sporazum o konvencionalnim snagama u Evropi i o uništavanju dela naoružanja i objavili da je okončan hladni rat između dva vojna bloka.

1994 - Savet bezbednosti UN jednoglasno je usvojio rezoluciju kojom je odobrena upotreba vazdušnih snaga NATO-a na teritoriji Krajine u Hrvatskoj, u zonama pod zaštitom UN.

1995 - Bombaš samoubica uleteo je kamionom s eksplozivom u egipatsku ambasadu u Islamabadu. U eksploziji je poginulo 16, a ranjeno više od 60 ljudi.

1996 - Okupljanjem 35.000 ljudi u Nišu su počeli protesti zbog falsifikovanja izbornih rezultata drugog kruga lokalnih izbora u Srbiji, na kojima je pobedila koalicija "Zajedno". Protesti širom Srbije, koji su trajali tri meseca, uz pritisak međunarodne zajednice, prisilili su predsednika Srbije Slobodan Milošević da 11. februara 1997. prizna prvu pobedu opozicije od ukidanja komunizma na prostoru bivše Jugoslavije.

1996 - Tokom prvog, istorijskog susreta pape Jovana Pavla II i predsednika Kube Fidela Kastra (Castro) u Vatikanu, poglavar rimokatoličke crkve je prihvatio poziv da poseti komunističku Kubu.

1998 - Svedočenjem nezavisnog tužioca Keneta Stara (Kenneth Starr), koji je optužio predsednika SAD Bila Klintona (Bill Clinton) za krivokletstvo i ometanje pravde, formalno je započet postupak impičmenta protiv šefa države, treći u američkoj istoriji.

2000 - Hiljade Španaca okupilo se oko grobnice generala Franciska Franka u mestu Vale de los Kaidos kako bi obeležili 25-godišnjicu diktatorove smrti.

2003 - Narodni pokret "Otpor" poznat po akcijama protiv bivšeg režima Slobodana Milševića prerastao je u političku partiju. Pristupanjem Demokratskoj stranci 8. septembra 2004. "Otpor" je prestao da postoji.

2003 - U vijetnamsku luku Ho Ši Min (bivši Sajgon) je nakon gotovo 30 godina uplovila jedna američka fregata.

2004 - Predsednik Srbije i Crne Gore (SCG) Svetozar Marović doputovao je u Pariz u posetu UNESKO-u. To je prva zvanična poseta Beograda toj organizaciji od vremena II svetskog rata.

2007 - Uhapšen je Kije Sampan, jedan od najbližih saradnika ozloglašenog vođe Crvenih Kmera, Pola Pota. Sampan je peta osoba iz najužeg kruga oko Pola Pota kojoj će biti suđeno za zločine tokom strahovlade Crvenih Kmera u periodu od 1975-1979. godine, u kome je stradalo između 1,4 i 1,7 miliona ljudi.

2009 - Belgijski premijer Herman van Rompej imenovan je za prvog predsednika Evropske unije.

[Bisernica]

20. novembar





1602 - Rođen je nemački fizičar i pronalazač Oto fon Girike, koji je prvi demonstrirao vakuum i prikazao čuveni eksperiment o vazdušnom pritisku ("magdeburške polulopte").

1780 - Velika Britanija je objavila rat Holandiji, nakon što jeutvrdila da holandski brodovi snabdevaju američke pobunjenike francuskim i španskim oružjem.

1818 - Južnoamerički revolucionar i državnik Simon Bolivarobjavio je nezavisnost Venecuele od Španije.

1847 - Umro je srpski pisac, prevodilac i glumac Joakim Vujić,otac srpskog pozorišta, osnivač i direktor "Knjaževsko-serbskog teatra" u Kragujevcu (1833).

1863 - Rođen je srpski pisac, estetičar i književni kritičarBogdan Popović, član Srpske kraljevske akademije, jedan od osnivača "Srpskog književnog glasnika". Znatno je uticao na evropeizaciju srpske književnosti uoči Prvog svetskog rata. Objavio je "Antologiju novije srpske lirike" i veći broj studija iz književnosti i umetnosti.

1873 - Dva grada na desnoj i levoj obali Dunava, Budim i Peštaspojeni su u jedan i formirali mađarsku prestonicu Budimpeštu.

1894 - Umro je ruski kompozitor i pijanista Anton GrigorjevičRubinštajn, osnivač Konzervatorijuma u Petrogradu, jedan od najvećih pijanista 19. veka. Komponovao je opere ("Demon"), klavirske kompozicije, solo pesme (ciklus "Persijske pesme").

1910 - Umro je ruski pisac i mislilac Lav Nikolajevič Tolstoj,jedan od velikana ruske i svetske književnosti. Romanom "Rat i mir" stvorio je tip romana "vremena i prostora" (roman-epopeja). Umetnik analitičar zaokupljen je moralno-etičkim i socijlnim problemima, a kao književni estetičar zalaže se za didaktičku umetnost za narod ("Ana Karenjina", "Sevastopoljske priče", "Narodne priče", "Šta je umetnost").

1914 - Na Vrapčem brdu kod Lazarevca u Prvom svetskom ratu uKolubarskoj bici poginuo je, kao oficir, Dimitrije Tucović, vođa socijalističkog pokreta u Srbiji.

1917 - U bici kod Kanbreja u Prvom svetskom ratu Britanci su prviput u borbu uključili veći broj novog oružja - 324 tenka. Tenk je prvi put upotrebljen u bici na Somi 1916.

1923 - Garet A. Morgan je patentirao prvi automatski semafor.

1924 - U Turskoj je ugušena pobuna Kurda, čija je teritorijaugovorom u Lozani posle Prvog svetskog rata, podeljena između nekoliko država.

1925 - Rođena je ruska balerina Maja Pliseckaja, zvezda Boljšojteatra gotovo pola veka. Sa 11 godina pocela je da igra u baletskom horu, 1943. postala je solista, a potom primabalerina ostvarivši niz glavnih uloga u klasičnom i modernom baletu.

1945 - U Nirnbergu je pred Međunarodnim vojnim sudom počelosuđenje nacističkim ratnim zločincima u Drugom svetskom ratu, na kojem je prvi put u istoriji jedan međunarodni forum osudio agresiju kao zločin protiv čovečanstva i kaznio vinovnike. Posle deset meseci, 12 optuženih osuđeno je na smrt, trojica na doživotnu robiju, četvorica na zatvor od 10 do 20 godina, a petorica su oslobođena.

1945 - Saveznička Kontrolna komisija dala je dozvolu zapreseljenje šest miliona Nemaca iz Austrije, Poljske i Mađarske u Zapadnu Nemačku.

1959 - Generalna skupština UN je usvojila Deklaraciju o pravimadeteta, kojom su proklamovana jednaka prava za svu decu, bez obzira na rasu, veru, poreklo i pol.

1959 - U Stokholmu su Velika Britanija, Norveška, Švedska,Danska, Austrija, Portugalija i Švajcarska potpisale konvenciju o formiranju EFTA (Evropsko udruženje slobodne trgovine).

1975 - Umro je španski diktator Fransisko Franko (FranciscoFranco), koji je 36 godina diktatorski upravljao Španijom. Dva dana kasnije Huan Karlos postao je kralj Španije.

1980 - U Kini je počelo suđenje "četvoročlanoj bandi", kojuje predvodila Đang Ćing, udovica predsednika Mao Cedunga (Zedong). Oni su optuženi za izdaju i zločine tokom Kulturne revolucije 1966-76.

1995 - Na predsedničkim izborima u Poljskoj kandidat levice,bivši komunista Aleksandar Kvašnjevski pobedio je dotadašnjeg šefa države Leha Valensu.

1998 - Sa kosmodroma u Bajkonuru Rusija je lansirala prvi modulMeđunarodne svemirske stanice, koji je koštao 60 milijardi dolara.

2001 - Na opštim izborima u Danskoj socijaldemokrate su prvi putposle 80 godina izgubile vlast. Pobedili su liberali Andersa Foga Rasmusena.

2002 - Savet za radiodifuziju Turske predložio je državnomradiju i televiziji da počnu sa emitovanjem emisija na, ranije zabranjenom, kurdskom jeziku, što je korak napred ka članstvu u EU.

2003 - U Beogradu je preminuo poznati fotoreporter i fotografRadivoje Vican Vicanović (56).

2003 - U eksploziji automobila-bombi u Istanbulu u blizinibritanskog konzulata i ispred predstavništva londonske banke HSBC, poginulo je 27 osoba, među kojima je i generalni konzul Velike Britanije Rodžer Šhort, a više od 450 ljudi je povređeno.

2003 - Umro je bivši predsednik Centralnoafričke Republike Dejvid Dacko (73), kojeg je sa vlasti svrgnuo diktator Žan-Bedel Bokasa.

2004 - Predsednik Šri Lanke Čandrika Kumaratungaukinuo je 28-godišnji moratorijum na smrtnu kaznu, nakon što je ubijen sudija Vrhovnog suda.

2005 - Umro je američki pevač i tekstopisac Kris Vajtli. Svoj prvi album "Living with the law" objavio je 1991. godine.

2006 - Umro je američki reditelj Robert Altman, dobitnik Oskaraza životno delo. Autor je legendarnih filmova "M.A.S.H.", "Nešvil", "Igrač", "Kratki rezovi", "Kanzas Siti"....

2009 - Umrla je švedski sopran i svetski poznata operska zvezdaElizabet Soderstrom.

[Bisernica]

21. novembar



Sabor svetog Arhangela Mihaila - Arandjelovdan ,slava u Srba

Svima koji slave krsnu slavu Arandjelovdan ,sretna slava.


1694 - Rođen je francuski filozof, pisac i istoričar Fransoa Mari Arue (Francois Marie Arouet), poznat kao Volter (Voltaire), jedan od najznačajnijih mislilaca evropskog prosvetiteljstva u 18. veku ("Kandid", "Eseji o običajima i duhu nacije", "Filozofska pisma", "Traktat o metafizici").

1783 - Francuzi Fransoa Pilatr de Rozije (Francois Pilatre, Rosier) i Fransoa Loran (Francois Laurent) izveli su prvi uspešan let balonom napunjenim toplim vazduhom, preletevši iznad Pariza za 25 minuta razdaljinu od osam kilometara.

1806 - U nameri da ekonomski slomi protivnika, Napoleon Bonaparta(Bonaparte) je objavio Berlinski dekret o blokadi Velike Britanije, koji je uključivao i zabranu pristajanja britanskih brodova u sve evropske luke.

1844 - Umro je ruski pisac Ivan Andrejevič Krilov. Izdavač humorističkih časopisa i autor satiričnih "pisama", najveću popularnost je stekao basnama, koje je pisao po uzoru na Ezopa inspirišući se i ruskim folklorom.

1869 - Rođen je srpski pravnik i istoričar Slobodan Jovanović, profesor Beogradskog univerziteta, predsednik Srpske kraljevske akademije, najznačajniji srpski pravni pisac i teoretičar države u 20. veku. Tokom Drugog svetskog rata bio je predsednik jugoslovenske emigrantske vlade u Londonu (1942-43), a posle rata komunističke vlasti su ga u odsustvu osudile na 20 godina zatvora.

1877 - Tomas Edison (Thomas) je objavio pronalazak fonografa.

1916 - Umro je Franc Jozef I (Franz Josef), austrijski car od 1848, a od 1867. car i kralj Austro-Ugarske monarhije. Godine 1878. okupirao je, a potom anektirao Bosnu i Hercegovinu. Atentat na njegovog bratanca nadvojvodu Franca Ferdinanda u Sarajevu 1914. iskoristio je za obračun sa Srbijom. Smatra se da je taj atentat bio i neposredan povod za početak Prvog svetskog rata. Nasledio ga je Karlo I, poslednji vladar carstva koje se nakon rata raspalo.

1937 - Osnovana je Muzička akademija u Beogradu, koja je 1973. dobila status fakulteta.

1938 - Nemačka je okupirala sudetsku oblast u Čehoslovačkoj i priključila je nemačkom Rajhu.

1963 - Rimokatolički Vatikanski koncil odobrio je upotrebu domicilnog jezika u crkvenim obredima umesto latinskog.

1974 - U eksplozijama koje su u dva paba u engleskom gradu Birmingemu podmetnuli pripadnici Irske republikanske armije poginula je 21 osoba, a 162 su ranjene.

1977 - U jugoistočnoj Indiji ciklon je usmrtio oko 3.000 ljudi a ogromni talasi su zbrisali čitava sela.

1981 - Umro je srpski pisac i istoričar umetnosti i književnosti Milan Kašanin, pre Drugog svetskog rata direktor Narodnog muzeja u Beogradu i Muzeja kneza Pavla, a posle rata Galerije fresaka ("Dva veka srpskog slikarstva", "Umetnost i umetnici").

1994 - Avijacija NATO je sa 36 bombardera iz baza u Italiji izvršila napad na aerodrom Udbine. Napad je usledio nakon pisma Franje Tuđmana UN u kojem je predsednik Hrvatske optužio krajiške Srbe da sa tog aerodroma vrše napade na Bosnu i Hercegovinu. To je bila najveća vazdušna operacija Severoatlantskog pakta od njegovog osnivanja 1949.

1995 - Argentina je izručila Italiji nacističkog oficira Eriha Pribkea (Priebke) odgovornog za masakr nad 335 civila u Drugom svetskom ratu.

1995 - Nakon tronedeljnih pregovora, u vojnoj bazi Rajt Peterson u američkom gradu Dejton predsednici Hrvatske, Bosne i Hercegovine i Srbije, Franjo Tuđman, Alija Izetbegović i Slobodan Milošević parafirali su mirovni sporazum kojim je okončan rat u Bosni.

2000 - Napadom na policijsku stanicu u selu Končulj, u kojem su poginula četiri pripadnika srpskih snaga bezbednosti, obnovljeni su sukobi naoružanih Albanaca i srpskih snaga u Kopnenoj zoni bezbednosti na jugu Srbije.

2002 - Međunarodni tužilac na Kosovu Antoni Rič podigao je optužnicu protiv nekadašnjeg komandanta OVK Rustema Mustafe, zvanog Remi i još trojice bivših pripadnika OVK za ratne zločine na Kosovu od avgusta 1998. do sredine juna 1999.

2004 - U Ukrajini je održan drugi krug predsedničkih izbora, posle kojih su, zbog izborne krađe, na ulicama Kijeva izbili protesti više hiljada pristalica kandidata opozicije Viktora Juščenka. Višednevna kriza u zemlji okončana je, 3. decembra, kada je Ustavni sud doneo odluku da se drugi izborni krug poništi i zakažu novi izbori za 26.decembar, na kojima je Juščenko izabran za predsednika Ukrajine.

2006 - U Beogradu je umrla kompozitorka, pijanistkinja i pesnikinja Ksenija Zečević.

[Bisernica]

22. novembar





1497 - Tražeći morski put u Indiju, Portugalac Vasko da Gama (Vasco) postao je prvi moreplovac koji je oplovio Rt Dobre Nade, na krajnjem jugu Afrike.

1699 - Danska, Rusija, Saska i Poljska, nakon pobede nad švedskom vojskom, potpisale su sporazum o podeli Kraljevine Švedske.

1819 - Rođena je engleska književnica Meri En Evans (Mary Ann)poznata kao Džordž Eliot (George), jedan od utemeljivača engleskog psihološko-socijalnog romana ("Sajlas Marner", "Mlin na Flosi").

1842 - Na planini Sent Helen u američkoj državi Vašington izbila je erupcija. To je bila prva vulkanska erupcija u Americi čiji je datum izbijanja zabeležen.

1868 - Održana je prva pozorišna predstava u Beogradu u zgradi na Varoš-kapiji, komad "Đurađ Branković" Karla Obernjika.

1869 - U Parizu je rođen Andre Žid (Gide), jedna od najkontroverznijih i najuticajnijih ličnosti francuske književnosti 20. veka. Romanopisac, esejist, kritičar dobitnik je Nobelove nagrade za književnost 1947. ("Kovači lažnog novca", "Podrumi Vatikana", "Pastoralna simfonija").

1913 - Rođen je Edvard Bendžamin Britn (Edward Benjamin Britten), jedan od najznačajnijih engleskih kompozitora 20. veka. Sa operskim pevačem Piterom Pirsom (Peter Pears) osnovao je 1948. Aldeburški muzički festival ("Piter Grajms", "Otmica Lukrecije", "Ratni rekvijem", "Prolećna simfonija").

1916 - Umro je američki pisac Džek London (Jack) jedan od najčitanijih autora u prvoj polovini 20. veka ("Zov divljine", "Beli očnjak", "Mesečeva dolina", "Ljudi s dna") .

1943 - U Libanu je proglašena nezavisnost, čime je ukinut mandat koji je nad ovom državom imala Francuska od 1. jula 1920. Arapske zemlje, Velika Britanija i SAD su odmah priznali nezavisnost Libana, a francuske trupe su sporazumno napustile zemlju 1946.

1954 - Umro je ruski pravnik i diplomata Andrej Višinski, državni tužilac (od 1935) u vreme velikih čistki koje je u drugoj polovini tridesetih godina 20. veka sproveo sovjetski lider Staljin. Bio je šef sovjetske diplomatije 1949, a potom stalni predstavnik ŠSR u UN.

1963 - U Dalasu, Teksas, ubijen je predsednik SAD Džon Ficdžerald Kenedi (John Fitzgerald Kennedy). Za izvršenje atentata osumnjičen je Li Harvi Osvald (Lee Harvey Oswald), kojeg je dva dana kasnije u policijskoj stanici ubio DŽek Rubi (Jack Ruby).

1963 - Umro je engleski književnik Oldos Haksli (Aldous Huxley) jedan od najistaknutijih evropskih esejista 20. veka, kosmopolita i aktivista pacifističkog pokreta (Peace Pledge Movement, 1935). Njegovi "romani ideja" zasnovani su na esejističkim modelima rasprava i sukoba načela ("Kontrapunkt života", "Vrli novi svet", "Slepi u Gazi").

1972 - Predsednik SAD Ričard Nikson (Rićard Nixon) ukinuo je nakon 22 godine zabranu putovanja američkih brodova i aviona u Kinu.

1974 - Generalna skupština UN dala je status posmatrača Palestinskoj oslobodilačkoj organizaciji.

1975 - Huan Karlos (Juan Carlos) je postao kralj Španije, dva dana nakon smrti diktatora Fransiska Franka (Francisco Franco). Poslednji španski monarh bio je Alfonso XIII koji je 1931. pobegao iz zemlje.

1977 - Anglo-francuski putnički avion "Konkord" počeo je redovni saobraćaj između Evrope i Amerike. Redovni letovi uspostavljeni su nakon dve godine pravnih rasprava zbog jačine buke koju taj avion proizvodi.

1980 - Umrla je holivudska zvezda i seks simbol tridesetih godina 20. veka Me Vest (Mae West).

1989 - U Bejrutu je ubijen predsednik Libana Rene Muavad( Mouawad) dok je prolazio kroz grad u svečanoj povorci povodom Dana nezavisnosti. U bombaškom napadu poginulo je još 16 ljudi.

1990 - Prva žena premijer u istoriji Velike Britanije Margaret Tačer je zbog neslaganja u njenoj Konzervativnoj stranci podnela ostavku posle 11,5 godina provedenih na mestu premijera.

1992 - Pomorsko-vazduhoplovne snage NATO-a i Zapadnoevropske unije započele su kontrolu brodova u međunarodnim vodama Jadranskog mora u cilju onemogućavanja snabdevanja SR Jugoslavije naftom i drugim strateškim materijalima.

1995 - Nakon potpisivanja Dejtonskog sporazuma kojim je okončan bosanski rat, Savet bezbednosti UN suspendovao je ekonomske sankcije SR Jugoslaviji i počeo skidanje embarga na oružje državama nastalim od bivše Jugoslavije. SR Jugoslavija je bila pod ekonomskom blokadom 1.253 dana (od 31. maja 1992).

2000 - Emil Zatopek, legendarni češki trkač i jedini atletičar koji je osvojio tri zlatne medalje u trkama na duge staze na jednoj olimpijadi, umro je u Pragu u 78. godini. Prvo olimpijsko zlato osvojio je u Londonu 1948, a tri olimpijske zlatne medalje u Helsinkiju 1952. Zatopek je 1. decembra proglašen za češkog sportistu stoleća.

2001 - Turski parlament odobrio je reviziju 75 godina starog građanskog zakona, pred kojim bi, za razliku od postojećeg, žene i muškarci bili jednaki.

2005 - Predsednica Hrišćansko-demokratske unije (CDU) Angela Merkel, prva žena kancelar Nemačke, zvanično je stupila na dužnost.

2006 - Aleksandar Litvinjenko, bivši agent KGB i oštar kritičar ruskog predsednika Vladimira Putina, umro je u Londonu od posledica trovanja radioaktivnom supstancom.

2007 - Umro je francuski koreograf Moris Bežar (Maurice Bejart) jedan od osnivača medernog plesa. Među njegovim koreografijama su "Bolero", Betovenova "Deveta simfonija", "Romeo i Julija", "Malro".

[Bisernica]

23. novembar





1221 - Rođen je Alfonso X Učeni (el Sabio), kralj Kastilje i Leona (1252-82), utemeljivač zakonodavstva, pokrovitelj nauke i književnosti, pobornik verske tolerancije. Pokrenuo je pisanje španske istorije i astroloških dela, a njegovom zaslugom prevedeni su Biblija, Talmud i Kuran.

1531 - Mirom u Kapelu završen je drugi građanski rat u Švajcarskoj i rimokatoličke oblasti su priznate kao deo Švajcarske Konfederacije.

1831 - Dvodnevni štrajk lionskih tkača prerastao je uorganizovani ustanak lionskih radnika. Ustanici su zauzeli ključne punktove u Lionu i uspostavili privremenu vladu. Njihovi zahtevi za povećanje nadnica nisu prihvaćeni, a vojska je početkom decembra ugušila ustanak.

1855 - U Senti je rođen Stevan Sremac, najizrazitiji predstavniksrpske humorističke proze i jedan od najznačajnijih pisaca srpskog realizma ("Iz knjiga starostavnih", "Ivkova slama", "Zona Zamfirova", "Pop Ćira i pop Spira"). Bio je član Srpske kraljevske akademije.

1883 - Rođen je meksički slikar Hose Klemente Orosko, osnivač novog meksičkog likovnog izraza koji je prekinuo s evropskom tradicijom i našao inspiraciju u autohtonoj umetnosti predkonkvistadorskog doba. Smatra se najvećim slikarom murala u 20. veku.

1889 - U Pale rojal salonu u San Francisku postavljen je prvidžuboks.

1891 - Deodoroda Fonseka, vođa prevrata 1889. kojim jeoboreno brazilsko carstvo i prvi predsednik Brazila, zbog sukoba sa Kongresom prisiljen je da napusti položaj.

1932 - Spajanjem dva kraljevstva - Nejd i Hejaz, formirana jeKraljevina Saudijska Arabija sa kraljem Abdul Azir ibn Saudom.

1933 - Rođen je poljski kompozitor Kžištof Penderecki, najmarkantnija ličnost poljske avangardne muzike u drugoj polovini 20. veka ("Emanacije", "Tužbalica za žrtve Hirošime", "Muka po Luki", opere - "Đavo iz Ludena", "Kralj Ibi").

1961 - Dominikanska Republika je promenila naziv glavnog grada Siudad Truhiljo u Santo Domingo.

1971 - Kina je postala stalna članica Saveta bezbednosti UN.

1976 - Umro je francuski pisac i političar Andre Malro, učesnik Kineske revolucije (1924-27), Španskog građanskog rata, jedan od lidera Pokreta otpora u Drugom svetskom ratu, član Francuske akademije, De Golov (Gaulle) ministar kulture od 1059. do 1969. ("Kraljevski put", "Ljudska sudbina", "Iskušenje Zapada", "Antimemoari").

1980 - Od zemljotresa koji je pogodio grad Eboli u južnoj Italijipoginulo je 2.735 ljudi, a povređeno je više od 7.500.

1983 - ŠSR je napustio razgovore o ograničenju naoružanja uŽenevi u znak protesta zbog razmeštanja američkih krstarećih raketa u Evropi.

1989 - Oko 300.000 ljudi okupilo se na centralnom trgu Vaclavskenamesti u Pragu, zahtevajući demokratske reforme u Čehoslovčkoj.

1995 - Umro je francuski filmski režiser Luj Mal,jedan od najznačajnijih predstavnika francuskog "novog talasa" ("Ljubavnici", "Lift za gubilište", "Zaza u Metrou", "Privatan život").

1996 - Oteti etiopski avion "Boing 767", sa 163 putnika i 12članova posade, pao je u more blizu Komorskih ostrva pošto je ostao bez goriva. U nesreći je poginulo 125 ljudi.

1999 - Predsednik SAD Bil Klinton stigao je na Kosovo gde je posetio američku vojnu bazu "Bondstil" kod Uroševca i razgovarao sa predstavnicima Srba i kosovskih Albanaca. Američki predsednik je zatražio od Albanaca da "oproste Srbima" i poručio im da je "vreme za borbu prošlo".

2001 - U sukobima Izraelaca i Palestinaca na Zapadnoj obalipoginuo je vođa vojnog krila Hamasa Mahmud Abu Hanod.

2001 - Tribunal u Hagu podigao je treću i najtežu optužnicu protiv bivšeg predsednika SRJ Slobodana Miloševića za genocid u Bosni i Hercegovini. Milošević je ranije optužen za zločine na Kosovu i Hrvatskoj.

2002 - Novi premijer Pakistana Mir Zafarula Kan Džamali položio je zakletvu, čime je formalno označen povratak civilne vlasti posle trogodišnje vojne diktature.

2003 - Pod pritiskom demonstranata i opozicije dugogodišnji predsednik Gruzije Eduard Ševardnadze podneo je ostavku zbog falsifikovanja izbornih rezultata. Za novog predsednika izabran je lider gruzijskog "Nacionalnog pokreta" Mihail Sakašvili.

2005 - Pobedom na prvim posleratnim izborima u Liberiji bivšaministarka finansija Elen Džonson-Sirlif postala je prva žena ikada izabrana za predsednicu jedne afričke zemlje.

2009 - Umro je Jang Hsiani renomirani knjiženiprevodilac kineske literature. Zajedno sa suprugom, Britankom Gledis Tejlor, preveo je kineske klasike, poput jednog od najčuvenijih romana iz 18. veka "San u crvenom paviljonu". Njih dvoje su preveli i veliki broj stranih klasika na kineski jezik.

[Bisernica]

24. novembar







1572 - Umro je škotski protestantski reformator Džon Noks (John Knox), sledbenik Kalvina (Calvin), osnivač Škotske prezbiterijanske crkve i autor "Istorije Reformacije u Škotskoj".

1632 - Rođen je holandski filozof jevrejskog porekla Baruh deSpinoza (B a r u c h), jedan od najznačajnijih i najdoslednijih predstavnika racionalističke i monističke filozofije. Njegova misao, izneta u kapitalnom delu "Etika", izvršila je veoma značajan uticaj na evropsku filozofiju. Kritički odnos prema Bibliji i Talmudu izazvali su gnev u teološkim krugovima, a jevrejska zajednica ga je anatemisala i isključila iz svojih redova.

1642 - Holandski moreplovac Abel Janson Tasman (Janszoon) otkrio je južno od Australije ostrvo i nazvao ga Van Dimenova Zemlja, koje je kasnije njemu u čast nazvano Tasmanija.

1729 - Rođen je ruski general Aleksandar Vasiljevič Suvorov, jedan od najvećih vojskovođa 18. veka. Uspešno se borio protiv Turaka (1787-91), pod njegovom komandom austrijsko-ruske trupe potisnule su Francuze iz severne Italije 1799, kada se proslavio i prelaskom preko Alpa na povratku u Rusiju. Ugušio je ustanak Pugačova u Rusiji 1774. i ustanak u Poljskoj 1794. U ŠSR-u je 1942. uveden orden Suvorov za visoke vojničke zasluge.

1848 - Umro je britanski državnik lord Melburn (Melbourne), premijer i poverenik kraljice Viktorije (Victoria) po kojem je australijski grad Melburn dobio naziv.

1859 - Objavljena je knjiga engleskog prirodnjaka Čarlsa Darvina (C h a r l e s Darwin) "Poreklo vrsta". Njegova revolucionarna teorija evolucije izazvala je velike kontroverze u naučnim krugovima, a crkveni su izrazili bojazan da će knjiga podriti religijska verovanja o postanku sveta.

1864 - Rođen je francuski slikar i grafičar Anri Tuluz Lotrek (Henri Toulouse Lautrec), majstor litografije, slikar boemskog Monmartra, atmosfere i likova noćnog života Pariza s kraja 19. veka.

1883 - Rođen je srpski pisac Jovan Jovanović Zmaj, jedna od najmarkantnijih ličnosti srpskog društva u drugoj polovini 19. veka. Borac za nacionalno i političko oslobođenje, član Srpske kraljevske akademije i dramaturg Narodnog pozorišta u Beogradu (1890-98), urednik nekoliko časopisa, napoznatiji je kao dečiji pesnik i autor elegičnih ličnih ispovesti ("Đulići", "Đulići uveoci").

1916 - Umro je britanski konstruktor oružja američkog porekla Hajrem Stivens Maksim (Hiram Stevens Maxim), izumitelj mitraljeza (1884) koji je po njemu nazvan "maksim".

1929 - Umro je francuski državnik Žorž Benžamin Klemanso (Georges Benjamin Clemenceau), premijer od 1906. do 1909. i od 1917. do 1920, kada se povukao iz političkog života. Zbog žustrine kojom je delovao u parlamentu kao opozicija dobo je nadimak "Tigar". U vreme Drajfusove afere objavio je 1898. u svom listu "L' Oror" (L' Aurore) znamenito Zolino pismo predsedniku Republike "Optužujem". Jedan je od tvoraca Antante i predsedavajući mirovne konferencije u Versaju 1919.

1941 - Počela je nemačka ofanziva na grad Užice u Drugom svetskom ratu. Odstupnicu glavnog dela partizanskih snaga činio je Radnički bataljon. Nemci su zauzeli grad krajem novembra, a tokom borbi na Kadinjači, 14 kilometara zapadno od Užica, poginulo je 180 branilaca grada.

1957 - U Meksiko Sitiju umro je čuveni meksički slikar i komunistički aktivista Dijego Rivera (Diego). Proslavio se monumentalnim muralima u javnim ustanovama u Meksiku (124 freske u palati Ministarstva prosvete) i u SAD.

1963 - Dva dana posle atentata u Dalasu na predsednika SAD Džona Kenedija (John Kennedy), Džek Rubi (Jack Ruby) je u policijskoj stanici ubio iz revolvera Lija Harvija Osvalda (Lee Harvey Oswald), koji je bio osumnjičen za atentat.

1974 - Predsednik SAD Džerald Ford (Gerald) i sovjetski lider Leonid Brežnjev postigli su u Vladivostoku privremeni sporazum o ograničenju ofanzivnog strateškog nuklearnog oružja.

1976 - U zemljotresu koji je razorio grad Muradije i stotine sela na istoku Turske poginulo je oko 5.300 ljudi, a 50.000 je ostalo bez domova.

1989 - Pod pritiskom masovnih demonstracija u Pragu, kompletno rukovodstvo Komunističke partije Čehoslovačke podnelo je ostavke, uključujući i generalnog sekretara Miloša Jakeša (Milos Jakes). Na mesto generalnog sekretara partije došao je Karol Urbanek.

1992 - Na jugu Kine srušio se putnički avion "Boing 737". U najtežoj nesreći u istoriji kineskog vazduhoplovstva, poginula je 141 osoba - svi putnici i članovi posade.

1995 - Irci su na referendumu tesnom većinom (50,28 odsto) izglasali legalizaciju razvoda braka.

1998 - Predsednik SR Jugoslavije Slobodan Milošević smenio je načelnika Generalštaba Vojske Jugoslavije general-pukovnika Momčila Perišića.

1998 - General Emil Lahud (Emile Lahoud), prvi predsednik Libana posle okončanja 15-godišnjeg građanskog rata u toj bliskoistočnoj zemlji, preuzeo je dužnost šefa države.

2000 - Oko 900.000 ljudi protestovalo je na ulicama Barselone zbog terorističkih akcija baskijske separatističke organizacije ETA. Na čelu protestne kolone bili su španski premijer Hose Maria Aznar (Asnar) i drugi visoki državni i politički zvaničnici.

2000 - Jugoslovenski predsednik Vojislav Koštunica doputovao je uZagreb na Samit na vrhu država jugoistočne Evrope i EU. To je prva poseta srpskog zvaničnika Hrvatskoj od raspada bivše Jugoslavije.

2003 - Vrhovni sud u Glazgovu (Škotska) osudio je na 27 godina zatvora libijskog obaveštajca Abdela Baseta Ali al-Megrahija, koji je 2001. proglašen krivim za učešće u rušenju Pan Am-ovog aviona na letu broj 103 iznad jezera Lokerbi u Škotskoj 1998. godine.

2004 - Predsednik Francuske Žak Širak doputovao je u prvu zvaničnu posetu Libiji od kada je ta država 1951. stekla nezavisnost.

2005 - Umro je Pat Morita, japansko-američki glumac, poznat po svojoj ulozi u filmu "Karate kid".

2006 - Umrla je američka glumica, pozorišna i filmska scenaristkinja Beti Komden (Betty Comden) legenda Brodveja koja je napisala brojne hit pozorišne i filmske mjuzikle ("Pevanje na kiši).

[Bisernica]

25. novembar





1560 - Umro je Andrea Doria, srednjevekovni heroj Đenove, koji se do pred kraj života, u 87. godini uspešno borio protiv Turaka i berberskih pirata u Mediteranu. Uz pomoć Karla V oslobodio je 1528. Đenovu od Francuza u uspostavio nezavisnu republiku.

1562 - Rođen je Lope de Vega, reformator španskog pozorišta i jedan od najznačajnijih dramskih pisaca u evropskoj književnosti. Veliki pesnik i dobar prozaist, sa 1.800 komedija i drama, preko 3.000 soneta, epovima, romanima, istorijskim zapisima, smatra se najplodnijim književnim stvaraocem u istoriji književnosti ("Vitez od Olmeda", "Seviljska zvezda", "Peribanjes", "Dovitljiva devojka").

1783 - Poslednji britanski vojnici su napustili Njujork, nakon završetka Američkog rata za nezavisnost.

1828 - Rođen je hrvatski sveštenik, istoričar i političar Franjo Rački, jedan od ideologa Ilirskog pokreta i pobornik južnoslovenskog jedinstva. Osnivač je Narodne stranke sa Josipom Štrosmajerom (1860) i prvi predsednik Jugoslovenske akademije znanosti i umetnosti (1866).

1835 - Rođen je američki industrijalac škotskog porekla Endrju Karnegi (Andrew Carnegie), koji je veliko bogatstvo uložio u dobrotvorne svrhe, uglavnom u osnivanje javnih biblioteka u SAD i drugim zemljama. Objavio je knjigu "Jevanđelje bogatstva" (1900). Karnegijeva zadužbina je 1926. sa 100.000 dolara pomogla izgradnju Univerzitetske biblioteke u Beogradu.

1877 - Izbila je Topolska buna na Stanovljanskom polju blizu Kragujevca, kada su Lepenički i Jasenički bataljoni odbili da polože zakletvu knezu Milanu Obrenoviću uoči Drugog srpsko-turskog rata i pokušali da na vlast dovedu Petra Karađorđevića. Ustanak je ugušen 29. novembra, a od 70 učesnika optuženih za veleizdaju, 24 su osuđena na smrt, od kojih su sedmorica streljana.

1884 - U Sent Luisu u američkoj državi Misuri DŽon Majenberg patentirao je mleko u prahu.

1884 - Otvoren je prvi tečaj engleskog jezika u Velikoj školi u Beogradu.

1914 - Umro je srpski i slovenački kompozitor Davorin Jenko, autor slovenačke himne "Naprej, zastava slave" i srpske "Bože pravde". Bio je član Srpske kraljevske akademije, horovođa i kapelnik Narodnog pozorišta u Beogradu. Komponovao je muziku za oko 90 "komada s pevanjem" i autor je prve srpske operete "Vračara".

1915 - Vrhovna komanda srpske vojske u Prvom svetskom ratu donela je odluku o povlačenju trupa preko Crne Gore i Albanije. U povlačenju vojnika praćenih izbeglicama, život je izgubilo više od 240.000 ljudi. Na Krf je savezničkim brodovima prebačeno 135.000 vojnika, koji su oporavljeni i reorganizovani nastavili borbe na Solunskom frontu naredne godine.

1936 - Nemačka i Japan su potpisale Antikominterna pakt kojim su se obavezale na borbu protiv širenja komunizma.

1941 - Poginulo je 848 britanskih mornara kada je nemačka podmornica potopila britanski ratni brod "Baram" u Drugom svetskom ratu.

1952 - U Londonu je prvi put izvedena "Mišolovka" Agate Kristi (Aghata C h r i s t i e), pozorišni komad koji se i danas prikazuje u pozorištima širom sveta. U londonskom pozorištu Sent Martin neprekidno se izvodi već 50 godina.

1959 - Umro je francuski filmski i pozorišni glumac Žerar Filip(Gerard Philipe), jedan od najpopularnijih glumaca posle Drugog svetskog rata ("Đavo u telu", "Parmski kartuzijanski manastir", "Fanfan Lala", "Crveno i crno", "Opasne veze").

1965 - Vojnim udarom pod vođstvom generala Žozefa Mobutua (Joseph) u Kongu je zbačen sa vlasti predsednik Žozef Kasavubu. Kasnije je proglašena Demokratska Republika Kongo, 1971. naziv je promenjen u Republika Zair, a njen predsednik je uzeo ime Mobutu Sese Seko.

1969 - Član "Bitlsa" Džon Lenon (John) vratio je titulu Reda Britanske Imperije koju mu je 1965. dodelila kraljica Elizabeta II (Elizabeth), u znak protesta zbog podrške Velike Britanije agresiji SAD u Vijetnamu i britanske politike u nigerijskoj provinciji Bijafra.

1970 - Japanski pisac Jukio Mišima (Yukio Mishima), je počinio javno rutualno samoubistvo (harikiri), u znak protesta protiv "vesternizacije" Japana.

1974 - Umro je burmanski diplomata U Tant (Thant), generalni sekretar UN od 1962. do 1971. Kongoanska, berlinska i kubanska kriza, rat u Vijetnamu, sukobi na Bliskom istoku i rat Indije i Pakistana bili su dramatični događaji s kojima se suočavao tokom mandata.

1992 - Parlament Češke je glasao za podelu Čehoslovačke na posebne države Češku i Slovačku od 1. januara 1993.

1996 - Više od 100.000 ljudi protestovalo je ulicama Beogradazbog sudskog poništavanja pobede opozicione koalicije "Zajedno" na lokalnim izborima, optužujući predsednika Slobodana Miloševića da je pokrao izbore.

2001 - Američka kompanija "Edvansd sel tehnolodži" saopštila je da je klonirala ljudski embrion. Prema izjavi naučnika dostignuće će biti korišćeno u medicini, a ne za kloniranje ljudskog bića.

2002 - Predsednik Crne Gore Milo Đukanović podneo je ostavku, a dan kasnije predložen je za mandatara nove crnogorske vlade.

2002 - UNMIK preuzeo kontrolu nad opštinskom administracijom u severnom delu Kosovske Mitrovice, koju su do tada kontrolisali Srbi. Time je nakon tri godine i pet meseci međunarodna zajednica uspostavila vlast na čitavoj teritoriji Kosova.

2003 - U Tenesiju (SAD) je umro jedan od vodećih kantri muzičara Tedi Vilburn (Teddy Wilburn)

2005 - Umro je Ričard Berns (R i c h a r d Burns) jedini Britanackoji je osvojio svetski reli-šampionat.

2007 - Umro je bivši šef ruske službe bezbednosti KGB-a Vladimir Krjučkov, koji je bio ključna figura neuspelog puča 1991. protiv tadašnjeg predsednika Sovjetskog Saveza Mihaila Gorbačova.

[Bisernica]

26. novembar





1504 - Umrla je Isabela I Katolička (Isabel la Catolica) kraljica
Kastilje od 1474. Njenom udajom za Fernanda II Aragonskog ujedinjene
su Kastilja i Aragon (1479) i stvoreni temelji jedinstvene španske
države i budućeg kolonijalnog carstva. Tokom njihove vladavine
uspostavljen je sud inkvizicije (1480), proterani su Jevreji, a
zauzimanjem Granade 1492. definitivno je slomljena vlast Mavara. Iste
godine opremili su ekspediciju Kristofera Kolumba (Cristoforo Colombo)
koja je otkrila Ameriku, a 1503. su od Francuske preoteli Napuljsku
kraljevinu.

1703 - U dvodnevnoj "Velikoj oluji" u južnoj Engleskoj poginulo je
najmanje 8.000 ljudi.

1744 - Umro je italijanski graditelj violina Đuzepe Gvarneri
(Guiseppe Guarneri), uz Antonija Stradivarija (Antonio) najveći
majstor izrade klasičnih violina.

1880 - Velike sile su prisilile Tursku da Crnoj Gori preda Ulcinj,
koji su Crnogorci zauzeli u ratu od 1876. do 1878.

1855 - Umro je poljski pisac Adam Mickijevič
(Mickiewicz)najistaknutiji poljski romantičar. Njegov idilični ep
"Pan Tadeuš", u kojem je dao viziju stare Poljske koja nestaje,
smatra se najvećim delom poljskog romantizma.

1914 - U Prvom svetskom ratu eksplodirao je britanski ratni brod
"Bulvork", dok je u njega ukrcavana municija. Od 750 članova posade
preživelo je samo njih 12.

1922 - Otvorena je grobnica faraona Tutankamona, koju je u Dolini
kraljeva kod Luksora otkrio engleski arheolog Hauard Karter (Howard
Carter). Karter i lord Karnavon (Carnarvon) bili su prvi ljudi koji su
ušli u grobnicu posle više od 3000 godina kada je u nju položen
faraon.

1940 - Nemci su u okupiranoj Varšavi u Drugom svetskom ratu počeli
da ograđuju deo grada od kojeg su napravili geto za oko pola miliona
poljskih Jevreja.

1942 - U Bihaću je u Drugom svetskom ratu osnovano Antifašističko
veće narodnog oslobođenja Jugoslavije, a 54 delegata su izabrala
Izvršni odbor AVNOJ-a sa dr Ivanom Ribarom na čelu.

1949 - U Indiji je prihvaćen ustav kojim je Indijska Unija postala
republika u okviru britanskog Komonvelta. Ustav je stupio na snagu u
januaru 1950.

1965 - Francuska je lansirala prvi veštački satelit.

1967 - Narodni oslobodilački front proglasio je u Adenu Narodnu
Republiku Jemen (Južni Jemen), nakon 128 godina britanske kolonijalne
vladavine.

1968 - Umro je nemački pisac Arnold Zvajg (Zweig), autor romana
"Slučaj narednika Griše", koji mnogi kritičari smatraju najboljom
nemačkom knjigom o Prvom svetskom ratu.

1978 - Iranski verski lideri i političari, u nastojanju da obore
šaha Rezu Pahlavija, proglasili su generalni štrajk koji je
paralizovao život u Iranu.

1979 - Međunarodni olimpijski komitet glasao je da se, posle 21
godine odsustva, Kini obnovi članstvo u toj organizaciji.

1986 - Od iranske rakete koja je pala u irački glavni grad Bagdad
poginulo je 48 čivila.

1987 - Tajfun je na Filipinima razorio oko 14.000 kuća, poginulo je
270 ljudi.

1990 - Savet bezbednosti UN je odobrio mirovni plan za Kambodžu.

1993 - Prvi generalni štrajk u Belgiji posle gotovo pola veka
paralizovao je privredu i saobraćaj i primorao vladu na pregovore sa
sindikatima.

1998 - U zajedničkoj deklaraciji tokom posete kineskog predsednika
Đanga Cemina (Jiang Zemin), Japan je izrazio duboko kajanje zbog
akcija koje je preduzeo u Kini u Drugom svetskom ratu.

2000 - Bivši predsednik SR Jugoslavije Slobodan Milošević je na
vanrednom kongresu Socijalističke partije Srbije ponovo izabran za
predsednika partije. Milošević je u junu naredne godine izručen
Međunarodnom sudu za ratne zločine u Hagu.

2001 - Nepalski kralj Gjanendra (Gyanendra) objavio je vanredno stanje
u zemlji nakon trodnevnih nemira, tokom kojih je ubijeno najmanje sto
ljudi, a koje su izazvali pripadnici maoističkog gerilskog pokreta u
pokušaju da svrgnu monarhiju sa vlasti.

[Bisernica]

27. novembar





8. p.n.e. - Umro je Flak Kvint Horacije, jedan od najvećih pesnika antičkog Rima. Njegova poezija imala je veoma značajan uticaj na evropsko pesništvo, a delo "De arte poetika" bilo je uzor Boalovovoj poetici koja se smatra estetskim kanonom klasicizma.

1570 - Umro je italijanski arhitekta i vajar Jakopo Sansovino, graditelj Biblioteke svetog Marka i Lođete u Veneciji, statua Neptun i Mars na stepeništu Duždeve palate i reljefa u mermeru u lođi crkve svetog Marka.

1701 - Rođen je švedski fizičar i astronom Anders Celzijus, tvorac skale za merenje toplote koja je po njemu dobila naziv. Bio je profesor astronomije u Upsali i direktor prve švedske opservatorije.

1879 - Francuska skupština je iz Versaja premeštena u Pariz.

1895 - Umro je francuski pisac Aleksandar Dima Sin. Proslavio se romanom "Dama s kamelijama", prema kojem je napisan libreto za Verdijevu operu "Travijata".

1919 - U okviru Versajske mirovne konferencije posle Prvogsvetskog rata, Bugarska je potpisala dokument kojim je Dobrudža pripala Rumuniji, istočna Trakija Grčkoj, a gradovi Caribrod (Dimitrovgrad), Bosilegrad i Strumica Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca.

1926 - Ahmed Ben Zogu je potpisao u Tirani ugovor s Italijomkojim je Albanija stavljena pod italijanski protektorat.

1940 - U Rumuniji je profašistička "Gvozdena garda" ubila višeod 60 saradnika izbeglog kralja Karola II, među kojima i bivšeg premijera Nikolaea Jorgu.

1940 - Nemačka je u Drugom svetskom ratu anektirala francuskupokrajinu Lorenu.

1941 - Poslednje italijanske jedinice predale su se savezničkimsnagama u tvrđavi Gonder u Etiopiji. Saveznici su zarobili 23.000 italijanskih vojnika.

1942 - Francuzi su u Drugom svetskom ratu potopili veći deoratne flote u tulonskoj luci kako bi sprečili da brodovi padnu u ruke Nemcima, koji su upravo ušli u Tulon.

1942 - Rođen je američki rok pevač, gitarista i pisac pesamaDžimi Hendriks, jedan od najpopularnijih muzičara u svetu šezdesetih godina 20. veka. Umro je 1970. od prekomerne doze droge.

1943 - Na aerodromu u Glamočkom polju u Drugom svetskom ratu,poginuo je Ivo Lola Ribar, generalni sekretar SKOJ-a, kada je kao šef vojne misije vrhovnog štaba NOV i POJ krenuo u Kairo.

1953 - Umro je američki pisac Judžin Gledston O'Nil, tvorac moderene američke drame i prvi američki dobitnik Nobelove nagrade za književnost (1936) ("Dugo putovanje u noć", "Čežnja pod brestovima", "Elektri priliči crnina").

1968 - Pripadnici jugoslovenske vojske i policije ugušili sumasovne demonstracije Albanaca na Kosovu na kojima je zahtevano da ta pokrajina Srbije dobije status republike. Demonstracije su održane na Dan zastave, državni praznik Narodne Republike Albanije.

1989 - U eksploziji u vazduhu kolumbijskog aviona "Boing 727",koji je leteo na liniji Bogota-Kali, poginulo je svih 107 putnika i članova posade. Pretpostavlja se da je uzrok eksplozije bila podmetnuta bomba.

1991 - Savet bezbednosti UN odobrio je slanje mirovnih snaga uJugoslaviju.

1996 - U jeku protesta zbog poništavanja izborne volje građanana lokalnim izborima u Srbiji, vlasti su prekinule rad "Indeksa" i "B-92", dve najslušanije beogradske radio stanice koje su permanentno i detaljno izveštavale o građanskom protestu. Pod pritiskom javnosti, radio stanice su nastavile rad 5. decembra.

1996 - U eksploziji gasa u rudniku uglja u kineskoj provincijiŠansi poginulo je više od 90 rudara.

1997 - U sukobima srpskih snaga bezbednosti i kosovskih Albanacakod mesta Srbica i u selu Rezniće poginula su dva policajca i jedan Albanac, a četiri policajca su ranjena.

2000 - Agencija UN za sidu objavila je da je od početkapandemije side pre dvadeset godina, od te bolesti umrlo više od 21 milion ljudi širom sveta.

2000 - Norveški kralj Herold otvorio je u zapadnoj Norveškojnajduži tunel za drumski saobraćaj na svetu. Tunel dugačak 16.900 metara potukao je rekord St. Gothard tunela u Švajacarskoj koji je pušten u promet 1980, a dugačak je 16.300 metara.

2001 - NASA je saopštila da je Habl svemirski teleskop otkrioatmosferu planete udaljenu od zemlje 150 svetlosnih godina. To je prvi put da je atmosfera planete koja se nalazi van našeg solarnog sistema direktno detektovana.

2003 - Parlament Tajvana usvojio je amandman kojim se dozvoljavaodržavanje referenduma o nezavisnosti tog ostrva, uprkos upozorenjima iz Kine.

2005 - U Čečeniji su održani parlamentarni izbori, prvi put uposlednjih devet godina.

[Bisernica]

28. novembar





1520 - Portugalski moreplovac Fernando Magelan uplovio je u Pacifik, prošavši iz Atlatskog okeana kroz moreuz koji sada nosi njegovo ime.

1632 - Rođen je francuski kompozitor italijanskog porekla Žan Batist Lili, tvorac klasične francuske opere, s baletom, horovima, arijama i scenskim efektima. S Molijerom je stvorio novu dramsko-muzičku vrstu - comedie ballet. Bio je glavna ličnost muzičkog života na dvoru Luja XIV i celog Pariza. Pripisuje mu se prva upotreba palice za dirigovanje.

1757 - Rođen je engleski slikar, bakrorezac i pisac Vilijam Blejk, pesnik intuicije i mašte. Književnu slavu stekao je zbirkama pesama "Pesme iskustva" i "Pesme nevinosti", a kao slikar poznat je po 21 ilustraciji za "Knjigu o Jovu" i ilustracijama Čoserovih "Kanterberijskih priča". Njegova poezija postala je poznata i cenjena tek krajem XIX veka i znatno je uticala na brojne pesnike, posebno nadrealiste.

1820 - Rođen je nemački filozof Fridrih Engels,jedan od osnivača naučnog socijalizma i najbliži saradnik Karla Marksa. Osnovne postavke materijalističkog poimanja sveta izložio je u delu "Anti-Diring", a u saradnji s Marksom napisao je "Nemačku ideologiju" i "Manifest komunističke partije".

1821 - Panama je proglasila nezavisnost od Španije i pridružilase Kolumbiji.

1829 - Rođen je ruski klavirski virtuoz i kompozitor Anton Grigorjevič Rubinštajn, osnivač Konzervatorijuma u Petrogradu. Pripadao je tzv. kosmopolitskom pravcu, nasuprot "Velikoj petorici". Komponovao je opere, klavirske kompozicije, solo pesme.

1830 - U Beogradu na Tašmajdanu u prisustvu kneza Miloša ibeogradskog paše svečano je pročitan hatišerif turskog sultana Mahmuda II o autonomiji Srbije. Turci su nakon toga prodali svoja imanja Srbima i napustili Beograd.

1858 - Na zahtev opozicionih vođa obrenovićevaca i liberala ukneževini Srbiji je sazvana skupština, prva u parlamentarnoj istoriji Srbije koja je sazvana na osnovu posebno usvojenog zakona. Ranije skupštine zasnivale su se na običajnom pravu. Svetoandrejska skupština čije je zasedanje počelo 30. decembra izvršila je smenu dinastija u Srbiji - zbačen je Aleksandar Karađorđević, a na srpski presto je vraćen Miloš Obrenović.

1878 - Umro je Đura Jakšić, najveći liričar srpskogromantizma i jedan od najdarovitijih slikara 19. veka. Pored poezije, koja je najvrednija u njegovom književnom opusu, pisao je pripovetke i herojske poeme ("Na Liparu", "Ponoć", "Padajte braćo", "Otadžbina", "Seoba Srbalja" "Stanoje Glavaš").

1905 - Irski političar Artur Grifit osnovao jeu Dablinu partiju Šin fejn, koja je okupila pobornike irske nezavisnosti od Velike Britanije.

1907 - Rođen je Alberto Moravija, jedan odnajistaknutijih i najplodnijih italijanskih književnika 20. veka. Autor "Ćoćare", "Rimljanke", "Rimskih priča", slavu je stekao već prvim romanom "Ravnodušni ljudi" (1929).

1912 - Nakon 400 godina turske vladavine Albanija je proglasila nezavisnost, koja je priznata na konferenciji ambasadora velikih sila u Londonu 20. decembra i Londonskim ugovorom o miru 30. maja 1913. U mestu Valona formirana je prva privremena vlada.

1919 - Nensi Estor je kao prva žena izabrana ubritanski parlament.

1920 - U Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca održani su prviizbori za Ustavotvornu skupštinu. Najviše glasova dobili su demokrate osvojivši 92 od 419 mandata i radikali sa 91 mandatom, a iznenađenje su priredili komunisti sa 50 poslaničkih mesta. Žene, vojnici i oficiri, kao i pripadnici nacionalnih manjina, nisu imali pravo glasa.

1943 - U Teheranu je počela konferencija predsednika SAD Ruzvelta, britanskog premijera Čerčila i sovjetskog lidera Staljina na kojoj je razmatrano dalje vođenje rata s Nemačkom i posleratno uređenje Evrope.

1945 - Umro je američki teniser i političar Dvajt Dejvis, koji je 1900. osnovao tenisko takmičenje nacija "Dejvis kup". Bio je i američki ministar rata od 1925. do 1929. i generalni guverner SAD na Filipinima od 1929. do 1932.

1950 - U Beogradu je osnovan Muzej pozorišne umetnosti Srbije.

1971 - Pripadnici palestinske terorističke organizacije "Crni septembar" ubili su jordanskog premijera Vasfi Tela u Kairu, gde je doputovao radi učešća na Arapskoj konferenciji.

1975 - Fretilin (Revolucionarni front za nezavisnost Istočnog Timora) proglasio je nezavisnost od Indonezije i osnivanje Demokratske republike Istočni Timor.

1979 - Novozelanđanski avion "DC-10" je udario u planinu Erebusna Antarktiku. Poginulo je svih 257 putnika i članova posade.

1994 - Norvežani su na referendumu odbili da se priključe Evropskoj uniji.

1996 - General Ratko Mladić, protiv koga je Međunarodni sud zaratne zločine podigao optužnicu 25. jula 1995, formalno je smenjen s mesta komandanta Glavnog štaba Vojske Republike Srpske. Mladić je na tom mestu bio od 12. maja 1992.

2000 - Holandski parlament je odobrio zakon kojim se dopuštaeutanazija i samoubistvo uz pomoć lekara. Time je Holandija postala prva zemlja koja je legalizovala takvu praksu.

2001 - Stotine zarobljenih boraca al Kaide umrlo je u Avganistanu nakon što je Severna alijansa na kraju krvave pobune, preuzela kontrolu nad tvrđavom blizu Mazara-i-Šarifa.

[Bisernica]

29. novembar





1314 - Umro je francuski kralj Filip IV Lepi koji je 1306. proterao Jevreje iz Francuske i konfiskovao njihovu imovinu. Tokom sukoba sa papom Bonifacijem VIII sazvao je 1302. Skupštinu triju staleža - sveštenstva, plemstva i građanstva, prvi put u istoriji Francuske, a posle papine smrti sporazumeo se s novim papom Klementom V, Francuzem, da se papsko sedište premesti u Avinjon.

1516 - Umro je italijanski slikar Đovani Belini, jedan od tvoraca venecijanske škole. Bio je učitelj Đorđonea i Ticijana.

1543 - U Londonu je od kuge umro nemački slikar Hans Holbajn Mlađi, dvorski slikar kralja Henrija VIII, majstor crteža i autor čuvenih portreta - "Erazmo Roterdamski", "Madona gradonačelnika Majera", "Henri VIII".

1780 - Umrla je austrijska carica, češka i mađarska kraljicaMarija Terezija. Tokom vladavine od 1740. sprovodila je reforme u duhu prosvećenog apsolutizma, ali i centralizaciju i germanizaciju. Da bi osigurala osporavani presto, vodila je rat za austrijsko nasleđe od 1740. do 1748. u kojem joj je 1745. pruski kralj Fridrih II preoteo Šleziju.

1854 - Umro je srpski diplomata i vojvoda prota MatejaNenadović, predsednik Praviteljstvujuščeg sovjeta - prve srpske vlade. Sa stricem Jakovom pokrenuo je Prvi srpski ustanak u valjevskoj i šabačkoj nahiji i učestvovao u borbama, a pregovarajući s Turcima i Rusijom uspostavio je prve diplomatske kontakte ustanika sa stranim državama. Njegovi "Memoari", pored književne vrednosti, predstavljaju dragocen dokument vremena.

1864 - U Sent Kriku, u američkoj državi Kolorado, jedinica pukovnika Džona Čivingtona masakrirala je najmanje 400 Čejena i Arapahosa koji su se predali uz prethodno dobijenu dozvolu da se ulogoruju.

1890 - Otvoreno je zasedanje prvog japanskog parlamenta.Parlament je imao dva doma - gornji sa 480 i donji sa 252 člana.

1918 - Na Velikoj narodnoj skupštini u Podgorici svrgnut jekralj Nikola I Petrović i proglašeno ujedinjenje Crne Gore sa Srbijom. Aktom o ujedinjenju crnogorska država je prestala da postoji.

1924 - Umro je Đakomo Pučini, najznačajnijiitalijanski operski kompozitor posle Verdija. Operom "Boemi" dao je prototip italijanske opere lirsko-sentimentalnog, građanskog karaktera s kraja XIX veka ("Toska", "Madam Baterflaj", "Turandot", "Manon Lesko").

1941 - Na brdu Kadinjača kod Užica u Drugom svetskom ratuizginuo je Radnički bataljon štiteći glavninu partizanskih snaga. Nemačke jedinice su, uz podršku avijacije, prešle Kadinjaču tek posle pogibije 180 partizana s komandantom Dušanom Jerkovićem. Bio je to kraj Užičke Republike, osnovane krajem septembra 1941, prve slobodne teritorije u okupiranoj Evropi.

1943 - Na drugom zasedanju Antifašističkog veća narodnogoslobođenja Jugoslavije u Jajcu, to Veće je konstituisano kao vrhovno zakonodavno i izvršno predstavničko telo i ustanovljen je Nacionalni komitet oslobođenja Jugoslavije. Doneta je odluka o federativnom uređenju države, a kraljevskoj vladi u izbeglištvu zabranjen je povratak u zemlju.

1945 - Ustavotvorna skupština u Beogradu ukinula je monarhiju,lišavajući dinastiju Karađorđevića svih prava u zemlji i proglasila Federativnu Narodnu Republiku Jugoslaviju.

1947 - Generalna skupština UN je izglasala podelu Palestine najevrejski i arapski deo, s Jerusalimom pod kontrolom svetske organizacije, što je 1948. omogućilo stvaranje države Izrael.

1987 - U Burmi se srušio južnokorejski avion sa 115 putnikai članova posade. U Bahreinu je potom uhapšena jedna žena koja je priznala da je severnokorejski agent i da je eksploziv u avion postavila po nalogu njene vlade s ciljem da omete održavanje Olimpijskih igara u Seulu 1988.

1991 - Komisija za arbitražu Mirovne konferencije o Jugoslaviji(Badenterova komisija) objavila je rezultate međunarodne arbitraže prema kojima se SFR Jugoslavija "nalazi u procesu nestajanja" i da su sve republike bivše federacije njeni sukcesori.

1996 - Međunarodni sud za ratne zločine u Hagu osudio je na 10godina zatvora bosanskog Hrvata Dražena Erdemovića koji je priznao da je, kao pripadnik Vojske Republike Srpske, učestvovao u masovnoj likvidaciji bosanskih Muslimana u Srebrenici u julu 1995. To je bila prva presuda za ratni zločin jednog međunarodnog suda posle Nirnberškog i Tokijskog procesa.

1998 - U Beogradu je umro Živojin Pavlović, jedan odnajznačajnijih srpskih filmskih reditelja i književnika "nove srpske proze". Njegov film "Dezerter" (1992), prvo je filmsko delo koje govori o tragediji rata u SFR Jugoslaviji.

1999 - Rivalske partije u Severnoj Irskoj formirale suprotestantsko-katoličku vladu, primoravši tako ogorčene neprijatelje da prvi put u istoriji podele vlast.

2001 - Umro je britanski rok pevač i kompozitor DŽordž Harison, bivši član "Bitlsa", rok grupe koja je obeležila šezdesete godine 20. veka.

2003 - Vođi čečenskih pobunjenika Ahmedu Zakajevu, koji je u Rusiji optužen za ubistva i kidnapovanja, odobren je status političkog azilanta u Velikoj Britaniji.

2008 - Umro je danski arhitekta Jorn Utzon, poznat kao tvorac Sidnejske opere, koja je 2007. uvrštena u svetsku baštinu UNESCO-a. Projektovao je i zgradu Narodne skupštine u Kuvajtu i više poznatih građevina u Danskoj. Prestižnu Pricker nagradu za arhitekturu dobio je 2003. godine.

[Bisernica]

30. novembar





1700 - U bici kod Narve švedske trupe kralja Karla XII (Karl) pobedile su nadmoćniju rusku vojsku Petra I. U bici je poginulo oko 10.000 Rusa i 600 Šveđana. Na isti dan 1718. Karlo XII, švedski "kralj ratnik", simbol nacionalnog junaštva, poginuo je prilikom napada na Norvešku.

1835 - Rođen je američki pisac Semjuel Lenghorn Klemens (Samuel Langhorne Clemens), poznat kao Mark Tven (Twain), jedan od najvećih humorista svetske književnoseti. Svetsku slavu stekao je romanima "Pustolovine Toma Sojera", "Život na Misisipiju", "Pustolovine Haklberi Fina", "Život na dvoru kralja Artura".

1838 - Meksiko je objavio rat Francuskoj koja je tri dana ranije okupirala grad Vera Kruz.

1853 - Rusija je u Krimskom ratu uništila tursku flotu u bici kod crnomorske luke Sinope.

1872 - U Glazgovu je odigrana prva fudbalska utakmica između dve reprezentacije - Engleske i Škotske. Meč je završen rezultatom 0:0.

1874 - Rođen je engleski državnik Vinston Lenard Spenser Čerčil (Winston Leonard Spencer C h u r c h i l l), premijer Velike Britanije 1940-45. i 1951-55, vođa Konzervativne stranke od 1940. Kao jedan od velikih protagonista pobede nad fašističkim silama, učestvovao je na svim važnim savezničkim konferencijama (Moskva, Teheran, Jalta, Potsdam). Autor je i zapaženih književno-publicističkih dela, a za "Memoare iz Drugog svetskog rata" dobio je 1953. Nobelovu nagradu za književnost.

1900 - Umro je engleski pisac irskog porekla Oskar Vajld (Oscar Wilde). Njegovo demonstrativno kršenje viktorijanskih društvenih konvencija završilo se dvogodišnjom kaznom zatvora (1895) zbog homoseksualizma. Umro je u egzilu u Parizu u bedi i nemilosti, a 100. godišnjica njegove smrti svečano je obeležena u Londonu u Vestminsterskoj opatiji, u Parizu, Dablinu i Njujorku ("Slika Dorijana Greja", "Važno je zvati se Ernest", "Lepeza ledi Vindermir", "Srećni princ i druge priče").

1939 - Više od 20 sovjetskih divizija je napadom na Finsku započelo sovjetsko-finski "zimski rat", okončan mirovnim ugovorom u martu 1940, kojim je Finska prinuđena da se odrekne Karelijske prevlake i grada Viborg na istoku zemlje.

1939 - Streljan je mađarski revolucionar Bela Kun, jedan od osnivača Komunističke partije Mađarske i vođa mađarske sovjetske revolucije 1919. Prethodno je uhapšen u staljinističkim čistkama i na montiranom procesu u ŠSR-u osuđen na smrt. Rehabilitovan je posle XX kongresa KPŠ 1956.

1955 - Umro je jugoslovenski kompozitor Josip Slavenski, profesor Muzičke akademije u Beogradu (1945-55). U težnji ka oblikovanju nacionalnog izraza, spojio je u svom delu elemente muzičkog folklora pojedinih balkanskih naroda s modernom evropskom muzičkom tehnikom ("Balkanofonija", "Simfonija Orijenta", "Simfonijski ep", "Pesme moje majke", scenska muzika).

1957 - U Beču je umro srpski slikar Paja Jovanović, predstavnik akademskog realizma, autor žanr-scena i velikih kompozicija iz srpske istorije ("Seoba Srba", "Proglašenje Dušanovog zakonika"). Nakon 1906. stekao je evropsku slavu slikajući portrete vladara i aristokrata.

1967 - Aden, Južni Jemen i Južnoarapska Federacija (17 sultanata) stekli su nezavisnost nakon 128 godina britanske kolonijalne vladavine i formirali Narodnu Republiku Južni Jemen, koja je na isti dan 1970. dobila naziv Narodna Demokratska Republika Jemen.

1975 - Afrička država Dahomej promenila je naziv u Narodna Republika Benin.

1977 - Umro je srpski i jugoslovenski pisac Miloš Crnjanski, jedan od prvaka moderne srpske proze posle Prvog svetskog rata, urednik prvog modernističkog časopisa "Dan" (1919), autor poetskog romana "Seobe". Njegovo delo "Roman o Londonu" smatra se prvim velikim kosmopolitskim romanom u srpskoj književnosti. Bavio se i novinarstvom i politikom, a Drugi svetski rat zatekao ga je u diplomatskoj službi u Rimu. Do 1965, kada se vratio u Beograd, živeo je kao emigrant u Londonu.

1995 - Savet bezbednosti UN jednoglasno je usvojio odluku da se 31. januara 1996. okonča troipogodišnja mirovna misija u Bosni i Hercegovini.

1996 - Oko 150.000 ljudi protestovalo je ulicama Beograda zbog poništenja izborne pobede opozicione koalicije "Zajedno" na lokalnim izborima.

1996 - Vlada i pobunjenici u afričkoj državi Sijera Leone potpisali su sporazum o okončanju šestogodišnjeg građanskog rata.

1999 - Putnički brod sa 302 putnika prevrnuo se u blizini istočne kineske obale. Nesreću su preživele samo 22 osobe.

2000 - U Pjongjangu su se sreli rođaci iz Severne i Južne Koreje, koji su blizu 50 godina bili razdvojeni.

2002 - Turska je ukinula 15 godina dugo vanredno stanje na jugoistoku države, čime je završena era sukoba turskih snaga i kurdskih separatista, tokom kojih je poginulo oko 30.000 osoba.

2003 - Umrla je Amerikanka Gertruda Ederli (Gertrude Ederle) prva žena koja je 1926. preplivala Lamanš.

2004 - Filipine je pogodila snažna oluja tokom koje je sravnjeno tri obalska grada. U višednevnim vremenskim nepogodama poginulo je preko 840 osoba, a više od 750 se vodi kao nestalo.

2005 - Džon (John) Sentamu, poreklom iz Ugande, jedan od lidera kampanje za borbu protiv rasizma, formalno je inaugurisan kao prvi britanski nadbiskup crnac. On je položio zakletvu kao 97. nadbiskup od Jorka, što je druga najviša pozicija u engleskoj crkvi.

2006 - Haški tribunal osudio je bivšeg generala VRS Stanislava Galića na doživotni zatvor zbog kampanje artiljeriskih i snajperskih napada na Sarajevo 1992-94. godine. To je prva takva presuda u istoriji Tribunala.

2009 - Savet ministara EU usvojio je odluku kojom se građanima Srbije, Crne Gore i Makedonijd od 19. decembra 2009. ukidaju vize za putovanja u zemlje EU, osim za Veliku Britaniju i Irsku.

2009 - Umro je književnik i akademik Milorad Pavić koji je svetsku slavu stekao romanom "Hazarski rečnik".

[Bisernica]

1. decembar





1455 - Umro je italijanski vajar, zlatar i slikar Lorenco Giberti (Lorenzo Ghiberti), koji je izradio čuvena vrata na krstionici katedrale u Firenci. Njegov spis "Commentarii" predstavlja vredan dokument za izučavanje italijanske arhitekture i slikarstva.

1640 - Portugalija je posle ustanka kojim je zbačena španska vlast ponovo stekla nezavisnost. Dve sedmice kasnije vojvoda od Braganse (Braganca) krunisan je za portugalskog kralja pod imenom Žoao IV (Joao). Španija je nezavisnost Portugalije priznala tek 1668.

1761 - Rođena je Mari Tiso, koja se proslavila praveći voštane maske ličnosti pogubljenih u Francuskoj revoluciji, a u Velikoj Britaniji je 1802. postavila stalnu izložbu voštanih figura svojih savremenika (danas Muzej Madam Tiso).

1821 - Dominikanska Republika, koja obuhvata dve trećine istočnog dela karipskog ostrva Haiti, tada poznatog kao Hispanjola, proglasila je nezavisnost od Španije.

1822 - Osnivač brazilskog carstva Dom Pedro krunisan je za prvog cara Brazila pod imenom Pedro I.

1825 - Umro je ruski car Aleksandar I Romanov, koji je tokom vladavine 1801-25. proširio teritoriju Rusije (Gruzija 1801, Finska 1809, Besarabija 1812, Azerbejdžan 1813). Nakon poraza Napoleona u Rusiji 1812. imao je vodeću ulogu u antifrancuskoj koaliciji evropskih sila i jedan je od glavnih incijatora stvaranja Svete alijanse 1815. Uspešno je ratovao protiv Otomanskog carstva (1806-12) i pomagao je srpskim ustanicima.

1906 - U Parizu je otvoren bioskop "Omnija Pate", prva dvorana u svetu namenski izgrađena za prikazivanje filmova.

1918 - Odlukom danskog parlamenta Island je stekao nezavisnost.

1918 - Provincija Transilvanija, ranije u sastavu Mađarske, odnosno Austro-Ugarske, ujedinila se sa Rumunijom. U sastav Rumunije ušao je i rumunski deo Banata i još neke pokrajine. Ovaj datum Rumuni slave se kao nacionalni praznik Dan ujedinjenja.

1918 - U Beogradu je proglašena Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca, s princem Aleksandrom I Karađorđevićem kao regentom i Beogradom kao prestonicom.

1925 - U Lokarnu u Švajcarskoj potpisani su sporazumi između evropskih država o garanciji mira i nepovredivosti granica. Najvažnijim smatra se Rajnski pakt kojim su se Nemačka, Francuska i Belgija obavezale na poštovanje granica, a Nemačka prihvatila demilitarizaciju Rajnske oblasti. Ove sporazume prekršio je Hitler 1936, kada je okupirao Rajnsku oblast, a potom napao Čehoslovačku (1938) i Poljsku (1939).

1934 - U Lenjingradu je ubijen Sergej Kirov, blizak Staljinov saradnik, član Politbiroa i sekretar Centralnog komiteta sovjetske Komunističke partije. Atentat na Kirova bio je Staljinu povod da otpočne sa žestokim obračunima sa protivnicima.

1936 - Umro je italijanski pisac Luiđi Pirandelo (Luigi Pirandello), dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1934, jedan od najznačajnijih dramskih pisaca 20. veka, koji je otvorio nove puteve moderne dramaturgije. Od njegove 44 drame sabrane pod naslovom "Gole maske", najpoznatije su "Đakomino", "Henri IV", "Šest lica traže pisca".

1971 - U Karađorđevu je na sednici Predsedništva Saveza komunista Jugoslavije smenjen deo rukovodstva Saveza komunista Hrvatske - nosilaca politike tzv. masovnog pokreta. Usledile su "čistke" u političkim i privrednim vrhovima u Srbiji, Sloveniji i Makedoniji, čime je sprečen pokušaj političkih i privrednih reformi u SFR Jugoslaviji.

1973 - Umro je izraelski državnik David Ben Gurion, vođa borbe za stvaranje države Izrael i njen prvi premijer 1948-53. i ponovo 1955-63.

1981 - U najvećoj nesreći u istoriji jugoslovenskog vazduhoplovstva, avion "DC-9 super 80" ljubljanskog "Inex-adria avioprometa" udario je u planinu u blizini Ajačija na Korzici. Poginulo je svih 178 putnika i članova posade.

1988 - Benazir Buto (Bhutto) je postala premijer Pakistana, kao prva žena na čelu jedne islamske zemlje.

1989 - Mihail Gorbačov je kao prvi sovjetski lider posetio Vatikan i dogovorio se s papom Jovanom Pavlom II o uspostavljanju diplomatskih odnosa ŠSR i Vatikana.

1991 - Na referendumu u sovjetskoj republici Ukrajini nadmoćna većina birača izjasnila se za nezavisnost od ŠSR.

2000 - Lider Partije nacionalne akcije Vinsent Foks (Vincente Fox) inaugurisan je za predsednika Meksika, čime je okončan 71 godinu dug period vladavine Institucionalne revolucionarne partije. To je bio prvi poraz te partije od 1929.

2001 - U dva napada palestinskih bombaša samoubica u Jerusalemu poginulo je 10 Izraelaca, a u eksploziji autobusa u Haifi ubijeno je 30. U tim napadima ranjeno je preko 200 ljudi.

2001 - Japanski kraljevski par, princeza Masako i prestolonaslednik princ Naruhito dobili su, nakon osam godina braka, prvo dete, kćerku Aiko.

2002 - Za predsednika Slovenije izabran je dotadašnji premijer u više mandata Janez Drnovšek.

2004 - Umro je holandski princ Bernard (Bernhard), otac kraljice Beatrise. Bernard de Lip-Bisterfeld (Lippe-Biesterfeld) rođen je u Nemačkoj, a kralj Holandije postao je 7. januara 1937. godine, kada je oženio tadašnju holandsku kraljicu Julijanu.

[Bisernica]

2. decembar





1254 - Kralj Sicilije Manfred pobedio je u bici kod Fođe papsku vojsku i zadržao svoje kraljevstvo.

1547 - Umro je španski osvajač Ernan Kortes (Hernan Cortez) koji je zahvaljujući vatrenom oružju, nepoznatom domorocima, između 1519. i 1521. sa samo 700 vojnika osvojio Meksiko. Guverner "Nove Španije" je postao 1522.

1804 - Papa Pije VII krunisao je u Parizu Napoleona Bonapartu (Bonaparte) za cara Francuske.

1805 - Napoleon je u bici kod Austerlica, poznatoj kao "bitka triju careva", sa 75.000 vojnika pobedio rusku i austrijsku vojsku, koje su izgubile 70.000 od 95.000 ljudi.

1823 - Predsednik SAD Džejms Monro (James Monroe) objavio je u američkom kongresu dokument (Monroova doktrina), kojim je proklamovana američka izolacionistička politika. U tom trenutku usmerena protiv intervencionističkih namera Svete Alijanse evropskih sila prema bivšim španskim i portugalskim kolonijama u Južnoj Americi, ta politika je kasnije pod geslom "Amerika Amerikancima", dobila jako nacionalno obeležje.

1848 - Austrijski car Ferdinand I je abdicirao u korist Franca Jozefa I (Franz Josef).

1852 - U Francuskoj je proglašeno Drugo carstvo s carem Šarlom Lujem Napoleonom III Bonapartom (C h a r l e s Louis, Bonaparte).

1859 - Rođen je francuski slikar Žorž Sera (Georges Seurat) osnivač škole neoimpresionista i novog slikarskog metoda poentilizma.

1859 - Izvršena je smrtna kazna vešanjem nad američkim borcem za ukidanje crnačkog ropstva Džonom Braunom (John Brown) što je dovelo do zaoštravanja borbe između abolicionista i robovlasnika uoči Američkog građanskog rata (1861-65).

1901 - Američki pronalazač King Kemp Džilet (Camp Gillette)patentirao je prvi nožić za brijanje s dvostrukom oštricom.

1942 - Na univerzitetu u Čikagu, gde su nuklearni fizičari predvođeni Enrikom Fermijem (Enrico) radili na tajnom projektu izrade atomske bombe, prvi put je demonstrirana nuklearna lančana fisija.

1950 - Odlukom UN bivša italijanska kolonija Eritreja ušla je u sastav Etiopije kao autonomna oblast.

1954 - Američki Senat izrekao je javni prekor senatoru Džozefu Makartiju (Joseph McCarthy) zbog njegovog svirepog ponašanja tokom istržnog postupka protiv hiljada ljudi koji su bili osumnjičeni da su komunisti.

1971 - Osnovana je federacija Ujedinjenih Arapskih Emirata od šest emirata u Persijskom zalivu: Abu Dabi, Dubai, Šardža, Adžman, Um al Kajvajn i Fudžajra. U februaru 1972. federaciji se pridružio i Ras al Kajma.

1971 - Sovjetski vasionski brod bez ljudske posade Mars 3 spustio se na Mars.

1972 - U požaru koji je izbio tokom muzičkog pop festivala u južnokorejskom glavnom gradu Seulu, poginulo je najmanje 50 ljudi.

1982 - Hirurg Vilijam de Vris (William, Vries) implementirao je na klinici Univerziteta Juta u američkom gradu Solt Lejk Siti prvo veštačko srce od poliuretana. Pacijent, penzionisani zubar Barni Klark (Barney Clark), živeo je s tim srcem 112 dana.

1990 - Posle ujedinjenja Nemačke, koalicija desnog centra kancelara Helmuta Kola (Kohl) odnela je ubedljivu pobedu na prvim svenemačkima izborima od 1932.

1993 - U pucnjavi prilikom pokušaja hapšenja, kolumbijska policija je ubila šefa medeljinskog kartela kokaina Pabla Eskobara (Escobar).

1994 - Filipinski feribot sa više od 600 putnika potonuo je u Manilskom zalivu posle sudara s teretnim brodom. Poginulo je oko 140 ljudi.

1998 - Pripadnici međunarodnih snaga u Bosni (Sfor) uhapsili su u Bijeljini Radoslava Krstića, aktivnog generala Vojske Republike Srpske i predali ga Međunarodnom sudu za ratne zločine u Hagu. Krstić je 2. avgusta 2001. osuđen na 46 godina zatvora za genocid nad bosanskim Muslimanima u Srebrenici 1995. Žalbeno veće Haškog tribunala ukinulo je 19. aprila 2004. godine prvostepenu presudu i pravosnažno osudilo Krstića za pomaganje i podržavanje genocida, umanjivši mu kaznu sa 46 na 35 godina zatvora.

2000 - U Beogradu je umro istaknuti srpski i jugoslovenski slikar i grafičar Milan Mića Popović.

2001 - Najveća energetska kompanija u SAD, korporacija Enron podnela je molbu njujorškom sudu za zaštitu od bankrota. To je bio najveći bankrot u istoriji SAD, a izazvao je veliki udar na finansijskim tržištima širom sveta.

2003 - Tribunal u Hagu izrekao je kaznu od 27 godina zatvora Momiru Nikoliću, prvom oficiru Vojske Republike Srpske koji je priznao krivicu za učešće u ubistvu preko 7.000 Muslimana u Srebrenici u leto 1995. godine.

2004 - U vojnoj bazi u Butmiru kod Sarajeva, snage Evropske unije(EUFOR) preuzele su mandat od Snaga za stabilizaciju mira (SFOR) u Bosni i Hercegovini, čime je zvanično završena misija NATO u BiH. Za komandanta Eufora, u čijem sastavu je sedam hiljada vojnika iz 33 države, imenovan je britanski general-major Dejvid Liki (David Leakey).

2004 - Umrla je Dejm Ališja (Dame Alicia) Markova, jedna od najslavnijih balerina dvadesetog veka, koja je osnovala i vodila Engleski nacionalni balet.

2009 - Umro je kompozitor i producent Aron Šreder (Aaron S c h r o e d e r) autor hita Elvisa Prisllija (Presley) "It's Now or Never". Komponovao je više od 2.000 pesama među kojima je još nekoliko "kralja rokenrola" kao što su "Stuck on You" i "A Big Hunk O'Love".

[Bisernica]

3. decembar





1694 - U Engleskoj je usvojen zakon prema kojem će se novi parlament birati svake treće godine.

1800 - Rođen je slovenački pesnik France Prešern, najistaknutija ličnost slovenačke književnosti 19. veka ("Sonetni venac").

1883 - Rođen je austrijski kompozitor Anton Vebern (Webern) jedan od najznačajnijih predstavnika Bečke atonalne škole i ekspresionizma u muzici. Za vreme nacizma njegova dela su bila zabranjena, a pedesetih godina 20. veka postao je uzor generaciji kompozitora koji su u njegovoj muzici nalazili ishodište za punktualizam i elektronsku muziku.

1910 - U Parizu je prvi put prikazana neonska lampa koju je pronašao francuski fizičar Žorž Klod (Georges Claude).

1912 - Bugarska, Grčka, Srbija i Crna Gora sklopile su primirje sa Turskom u Prvom balkanskom ratu. Rat je nastavljen 3. februara 1913, a novo primirje uspostavljeno je 23. aprila kada su obnovljeni i mirovni pregovori u Londonu.

1919 - Umro je francuski slikar Pjer Ogist Renoar (Pierre Auguste Renoir), jedan od najistaknutijih impresionista i najvećih evropskih slikara 19. veka.

1923 - Rođena je grčka operska pevačica Marija Kalas (Callas) jedan od najvećih soprana u istoriji opere. Karijeru je započela 1947. i s velikim uspehom je pevala na najvećim svetskim operskim scenama uloge dramskog, lirskog i koloraturnog karaktera.

1930 - Rođen je francuski režiser Žan-Lik Godar (Jean-Luc Godar) najznačajniji predstavnik francuskog "Novog talasa" koji je filmovima "Do poslednjeg daha" (1959) i "Prezir" (1963) napravio revoluciju u filmskoj istoriji.

1944 - U Atini je izbio građanski rat između vlade, koju je podržavala Velika Britanija i Fronta nacionalnog oslobođenja (EAM). Mir je postignut na konferenciji u Varkizi 12. februara 1945, kada su predstavnici vlade i EAM-a sporazumeli da se plebiscitom odredi oblik vladavine u Grčkoj.

1952 - Umro je srpski književnik i političar, Milan Grol, dugogodišnji dramaturg i upravnik Narodnog pozorišta u Beogradu, od 1940. šef Demokratske stranke. Do 1943. bio je član jugoslovenske kraljevske vlade u emigraciji u Londonu, a nakon sporazuma Tito-Šubašić ušao je u martu 1945. kao potpredsednik u vladu Demokratske Federativne Jugoslavije u kojoj je bio do avgusta iste godine ("Pozorišne kritike", "Iz pozorišta predratne Srbije").

1962 - Edit Sparlok Sampson (Edith Spurlock) stupila je na dužnost sudije u opštinskom sudu u Čikagu, kao prva crnkinja sudija u SAD.

1962 - Teška magla koja je prekrivala London četiri dana prouzrokovala je smrt trovanjem sumpordioksidom velikog broja ljudi.

1967 - Južnoafrički hirug dr Kristijan Barnard (C h r i s t i a n)izvršio je u bolnici "Grote Šur" u Kejptaunu prvi put u istoriji medicine transplantaciju srca. Pacijent Luis Vaškanski (Louis Washkansky) potom je, sa srcem jedne 25-godišnje devojke nastradale u saobraćajnoj nesreći, živeo 18 dana.

1971 - Počeo je indijsko-pakistanski rat zbog Kašmira, završen 17. decembra pobedom Indije i odvajanjem Bangladeša, dotad Istočnog Pakistana, u posebnu državu.

1975 - U Laosu su vlast preuzeli komunisti i proglasili kraj 600 godina stare monarhije.

1978 - Umrla je srpska glumica Ljubinka Bobić, članica beogradskog Narodnog pozorišta. Glumačku karijeru započela je 1921. i pored brojnih uloga ostala je zapamćena kao nenadmašna Živka u "Gospođi ministarki" Branislava Nušića.

1984 - U gradu Bopal u Indiji oko 4.500 ljudi je umrlo, 500 oslepelo, a 50.000 zatrovano gasom koji je iscureo iz fabrike pesticida "Junion karbajd".

1989 - Nakon pada Berlinskog zida u Istočnoj Nemačkoj ostavke su podneli lider Jedinstvene radničke partije Nemačke (komunisti) Egon Krenc (Krenz) i svi članovi partijskog Politbiroa i Centralnog komiteta vladajuće partije.

1995 - Bivši predsednik Južne Koreje Čun Do Hvan (C h u n Doo Hwan) je uhapšen pod optužbom da je odgovoran za masakr u gradu Kvangdžu u maju 1979. kada je vojska ubila više od 200 demonstranata.

1997 - U glavnom gradu Kanade Otavi predstavnici 122 zemlje potpisali su Konvenciju o zabrani protivpešadijskih mina. Nekoliko zemalja među kojima i SAD odbile su da se priključe sporazumu.

2000 - U Čikagu je u 82. godini umrla američka pesnikinja Gvendolin Bruks (Gwendolyn Brooks), koja je ušla u istoriju kao prvi crni dobitnik Pulicerove nagrade (Pulitzer). Nagradu je dobila 1949. za zbirku pesama "Eni Alen".

2001 - Umro je Gerhard Rigner (90), autor telegrama koji je objavljen kao upozorenje svetu na nacistički plan o uništenju jevrejskog naroda.

2003 - Umro je britanski glumac Dejvid Hemings (David Hemmings) poznat po ulogama u kultnim filmovima "Uvećanje" i "Barbarela".

2004 - General Vojske Republike Srpske Dragomir Milošević predao se Haškom tribunalu pred kojim je 1998. godine optužen za granatiranje Sarajeva, zločine protiv čovečnosti i kršenje pravila i običaja rata. Apelaciono veće haškog Tribunala pravosnažno je osudilo Miloševića na 29 godina zatvora zbog zločina nad civilima u Sarajevu 1994/95.

2008 - Popularni pevač Ruande Simon Bikindi osuđen je pred Međunarodnim sudom u Aruši na 15 godina zatvora, zato što je u svojim pesmama podsticao na genocid u toj zemlji. Prema podacima UN, od aprila do jula 1994, ubijeno je oko 800.000 ljudi, uglavnom pripadnika manjinske zajednice Tutsa i umerenih Huta.

[Bisernica]

4. decembar





1154 - Nikolas Brekspir (Breakspear), prvi i jedini Englez koji je biran za papu, ustoličen je za poglavara rimokatoličke crkve kao Adrijan IV (Adrian).

1371 - Umro je car Uroš Nemanjić, sin cara Dušana i jedini naslednik velikog srpskog carstva. Stupivši na presto u 19. godini, posle Dušanove smrti 1355, nije uspeo da sačuva veliko carstvo koje se posle njegove smrti raspalo na niz samostalnih oblasti pod vlašću moćnih feudalaca. Njegovom smrću izumrla je loza Nemanjića. Prema predanju ubijen je mučki u lovu, kada se sagnuo nad vodom da se osveži. Srpska pravoslavna crkva je, na osnovu tog predanja, proglasila Uroša za mučenika i svetitelja.

1642 - Umro je francuski državnik, kardinal Arman Žan di Plesi Rišelje (Armand Jean du P l e s s i s R i c h e l i e u), koji je kao ministar kralja Luja XIII (Louis) (od 1629) imao stvarnu vlast u Francuskoj i podigao moć francuske krune. Osnovao je 1635. Francusku akademiju.

1679 - Umro je engleski filozof Tomas Hobs (Thomas Hobbes), predstavnik klasičnog engleskog empirizma. Ideje o čoveku kao slobodnom pojedincu i državi kao veštačkoj tvorevini nastaloj na osnovu ugovora pojedinaca, izneo je u delima "Levijatan", "Osnovi prirodnog zakona i politike", "O čoveku", "O telu", "O građaninu".

1791 - Izašao je prvi broj britanskog "Observera", najstarijeg nedeljnog lista u svetu.

1795 - Rođen je škotski esejist i istoričar Tomas Karlajl (Thomas Carlyle), autor romantiziranih istorijskih dela od kojih je najpoznatije "Francuska revolucija" (1837). Osnivač je i čuvene Londonske biblioteke.

1829 - Britanci su u Indiji zabranili običaj spaljivanja udovica prilikom spaljivanja njihovih muževa na posmrtnoj ceremoniji.

1841 - Predstavom "Smrt Stefana Dečanskog" Jovana Sterije Popovića, u bivšem skladištu carinarnice na Savi u Beogradu otvoreno je "Pozorište na Đumruku". Štampan je prvi pozorišni plakat i naplaćivane su ulaznice. Organizatori ovog pozorišta bili su glumac i reditelj Atanasije Nikolić i dramski pisac Jovan Sterija Popović.

1943 - Predsednik SAD Ruzvelt (Roosevelt), britanski premijer Čerčil (C h u r c h i l l) i turski predsednik Mustafa Ismet Ineni (Inoenue) razmatrali su u Kairu zajedničke akcije u okviru antihitlerovske koalicije. Turska je, međutim, odbila da objavi rat Nemačkoj.

1945 - Umro je američki biolog i genetičar Tomas Hant Morgan (Thomas Hunt), osnivač genetike, dobitnik Nobelove nagrade za medicinu 1933. za otkriće funkcije hromozoma u prenošenju naslednih svojstava. Izradio je prve mape položaja gena u hromozomima i smatra se glavnim predstavnikom teorije nasleđa.

1974 - U blizini glavnog grada Šri Lanke Kolomba srušio se holandski avion "DC-8". Poginuli su svi putnici i članvi posade, njih 191.

1975 - Umrla je Hana Arent, filozof i jedna od vodećih ličnosti u oblasti političke teorije u 20. veku. Laureat je mnogih međunarodnih nagrada, među kojima Lesingove nagrade 1959. i nagrade "Sigmund Frojd" 1967. U Drezdenu je 1993. osnovan "Hana Arent institut" za istraživanje totalitarizma.

1976 - Umro je Edvard Bendžamin Britn (Edward Benjamin Britten), jedan od najznačajnijih engleskih kompozitora 20. veka. Sa operskim pevačem Piterom Pirsom (Peter Pears) osnovao je 1948. Aldeburški muzički festival ("Piter Grajms", "Otmica Lukrecije", "Ratni rekvijem", "Prolećna simfonija").

1977 - Na jugu Malezije je poginulo 100 ljudi prilikom pada aviona kojeg je otela japanska teroristička grupa Crvena armija.

1977 - Diktator Žan Bedel Bokasa (Jean, B o k a s s a) krunisao se zacara Centralnoafričkog carstva. Troškovi ceremonije krunisanja iznosili su koliko i četvrtina nacionalnog proizvoda zemlje.

1980 - U avionskoj nesreći u blizini Lisabona, za koju se sumnja da je bila posledica sabotaže, poginuo je portugalski premijer Fransisko Sa Karneiro (Francisco, Carneiro).

1991 - Otmičari su oslobodili poslednjeg Amerikanca, novinara Terija Andersona (Terry), koji je kao talac u Libanu proveo 2.454 dana. Pripadnici Islamskog džihada kidnapovali su Andersona 16. marta 1985.

1995 - Ministri inostranih poslova Evropske unije na sastanku u Briselu suspendovali su sankcije SR Jugoslaviji, uvedene 1992. zbog umešanosti jugoslovenske vlade u rat u Bosni; prvi vojnici NATO - prethodnica trupa za implementaciju Dejtonskog mirovnog sporazuma, sleteli su u dva aviona na sarajevski aerodrom.

1998 - Poslednji borci "Crvenih Kmera" predali su se armiji Kambodže, čime je posle dve decenije okončana borba tog maoističkog pokreta protiv vladinih snaga.

2001 - Izraelska vojska ušla je u nekoliko palestinskih gradova na Zapadnoj obali i zauzela međunarodni aerodrom u Gazi.

2003 - Tužilaštvo za ratne zločine u Beogradu podiglo je optužnicu protiv osam lica za ratni zločin počinjen u Vukovaru 1991, kada je ubijeno oko 200 civila. To je prva optužnica koju je to tužilaštvo podiglo od kada je osnovano, jula 2003.

[Bisernica]

5. decembar





1443 - Rođen je italijanski sveštenik Đulijano dela Rovere (Giuliano della), papa Julije II (1503-1513), najveći pokrovitelj umetnosti među poglavarima rimokatoličke crkve. Od Mikelanđela (M i c h e l a n g e l o) je naručio izradu fresaka u Sikstinskoj kapeli u Vatikanu, od Bramantea rekonstrukciju crkve Svetog Petra, a Rafael Santi (Raffaello) je oslikao njegove privatne odaje.

1766 - Londonska aukcijska kuća "Kristi" je održala prvu aukciju.

1791 - Umro je austrijski kompozitor Volfgang Amadeus Mocart (Wolfgang, Mozart), centralna ličnost bečke klasike i jedan od najplodinijih muzičara. Napisao je oko 600 dela, među kojima su opere, simfonije, koncerti za klavir, violinu i druge instrumente, kantate, mise ("Figarova ženidba", "Čarobna frula", "Praška simfonija", "Simfonija u g-molu", "Rekvijem", "Mala noćna muzika").

1867 - Rođen je poljski državnik, maršal Jozef Klemens Pilsudski, prvi predsednik Poljske (1918-22) i inicijator rata protiv sovjetske Rusije (1920-21). Državnim udarom 1926. uspostavio je vojnu diktaturu, a 1934. je sklopio s Hitlerom desetogodišnji pakt o saradnji i nenapadanju. Bio je na vlasti do smrti 1935.

1870 - Umro je francuski pisac Aleksandar Dima Otac (Alexandre Dumas Pere), proslavljeni autor romana s motivima iz francuske istorije ("Tri musketara", "Grof od Monte Hrista", "Kraljica Margo") Smatra se začetnikom feljtonističkog romana.

1901 - Rođen je američki režiser i producent Volter Ilajas Dizni (Walter Elias Disney), poznat kao Volt Dizni, tvorac crtanog filma. Karijeru, tokom koje je dobio 29 Oskara, započeo je 1921, a svetsku slavu stekao je 1928. kada je prikazao prvi film sa Miki Mausom (Mickey Mouse).

1917 - Delegacije Sovjetske Rusije i sila Osovine potpisale su primirje u mestu Brest-Litovsk u Belorusiji. Mirovni ugovor kojim je Rusija bila prisiljena da se povuče iz Finske, Letonije, Estonije, Litve, Poljske i nekih područja Turske i da Nemačkoj plati ratnu odštetu od šest milijardi zlatnih maraka, potpisan je 3. marta 1918.

1926 - Umro je francuski slikar Klod Oskar Mone (Claude Oscar Monet), najznačajniji predstavnik i jedan od osnivača impresionizma. Prema njegovoj slici "Impresija, izlazak sunca", izloženoj 1874. u Parizu, naziv je dobio ceo slikarski pravac.

1933 - Kongres SAD ratifikovao je amandman 21. Ustava SAD kojim je ukinuta prohibicija, uvedena u januaru 1920, na osnovu 18. ustavnog amandmana.

1934 - Žene u Turskoj su dobile pravo glasa.

1940 - Umro je češki violinista i kompozitor Jan Kubelik. Nastupao je na koncertima širom sveta od svoje osme godine i stekao slavu violinskog virtuoza, naslednika Paganinija. Komponovao je šest violinskih koncerata, "Američku simfoniju", kraće violinske kompozicije.

1945 - Tokom vežbi pet američkih bombardera je poletelo iz baze u Floridi i nikada nije nađeno. Pretpostavlja se da je "Izgubljena eskadrila", kako su nazvani, nestala u "Bermudskom trouglu".

1962 - SAD i ŠSR su postigli dogovor o saradnji u istraživanju svemira u miroljubive svrhe.

1967 - Umro je helenista Miloš Đurić, član Srpske akademije nauka i umetnosti, predsednik Srpske književne zadruge i urednik časopisa "Živa antika". Objavio je više od 200 radova o klasičnoj književnosti i filozofiji ("Iz helenskih riznica", "Istorija helenske književnosti").

1977 - Egipat je prekinuo odnose sa Sirijom, Libijom, Alžirom, Irakom i Južnim Jemenom, arapskim zemljama koje su se usprotivile započetom mirovnom procesu između Egipta i Izraela.

1978 - U Iranu su počele demonstracije protiv šaha Reze Pahlavija, koje su podstakle islamske verske vođe. Proizvodnja nafte je, zbog štrajkova, smanjena gotovo na polovinu.

1995 - Članice NATO su odobrile upućivanje 60.000 vojnika u Bosnu radi očuvanja mira postignutog Dejtonskim sporazumom. Najveća operacija Atlantskog saveza od njegovog osnivanja 1949. sprovedena je pod nazivom "Zajednički poduhvat".

1995 - Armija Šri Lanke je zauzela Džafnu, grad na istoimenom poluostrvu, koji je pet godina bio glavno uporište tamilskih pobunjenika.

1996 - Predsednik SAD Bil Klinton (Bill Clinton) je postavio Madlen Olbrajt (Madeleine Albright) za državnog sekretara, kao prvu ženu na toj funkciji u istoriji SAD.

2001 - Avganistanske vođe su se dogovorile o formiranju post-talibanske vlade koju će predvoditi Paštun Hamid Karzai.

2001 - Legendu jedriličarstva i kapetana novozelandskog tima koji je dva puta uzastopno osvojio prestižni kup Amerike, Pitera Blejka, ubili su pirati u reci Amazon.

2003 - U Kini je po prvi put održan izbor za mis sveta.

2008 - Preminuo je ruski patrijarh Aleksandar Drugi. Za novog patrijarha, 27. januara 2009, izabran je mitropolit Kiril.

2008 - U Sjedinjenim Američkim Državama zvanično je saopšteno da je od početka 2008. zbog recesije bez posla ostalo blizu dva miliona ljudi.