SVET I MI - VREMEPLOV -dogodilo se na današnji dan

[Bisernica]

15. septembar




Proboj Solunskog fronta u Prvom svetskom ratu počeo 1918. godine. Godine 1884. puštena u redovni saobraćaj železnička pruga Beograd–Niš. Obeležava se Međunarodni dan demokratije.


Interparlamentarna unija usvojila je na današnji dan 1997. godine Univerzalnu deklaraciju o demokratiji. Tim povodom, Generalna skupština Ujedinjenih nacija 2007. godine proglasila 15. septembar Međunarodnim danom demokratije.

53 - Rođen Trajan, rimski imperator
(Italika, 15.9.53 - Selinus, 8.8.117)

1874 - U Bernu počela osnivačka skupština Svetskog poštanskog saveza

1884 - Puštena u redovni saobraćaj železnička pruga Beograd–Niš

1890 - Rođena Agata Kristi, engleska književnica
(Devon, 15.9.1890 - Oksford, 12.1.1976)

1894 - Rođen Žan Renoar, francuski filmski reditelj
(Pariz, 15.9.1894 - Los Anđeles, 13.2.1979)

1911 - Umrla Adelina Polina Irbi, engleska misionarka i humanista
(Bojland Hol, 12.1833 - Sarajevo, 15.9.1911)

1915 - Umro Isidor Bajić, kompozitor i muzički pisac
(Kula, 10.8.1878 - Novi Sad, 15.9.1915)

1916 - U bici na reci Somi, u Prvom svetskom ratu, prvi put upotrebljeni tenkovi

1918 - Počeo proboj Solunskog fronta u Prvom svetskom ratu

1919 - Osnovano Udruženje glumaca Kraljevine SHS

1922 - Rođen Vojislav-Voja Čolanović, književnik i prevodilac, prvi urednik Naučnog programa TV Beograd (Bosanski Brod, 15.9.1922)

1924 - Rođen Bobi Šort, američki kabare pevač i pijanista
(Denvil, 15.9.1924 - Njujork, 21.3.2005)

1939 - Porinut brod "Kozara", najstarije plovilo rečne flotile Vojske Srbije

1942 - Rođena Bisera Veletanlić, pevačica
(Zagreb, 15.9.1942)

1946 - Proglašena Narodna Republika Bugarska

1947 - Rođen dr Jovo Toševski, profesor Medicinskog fakulteta u Kragujevcu
(Ljubljana, 15.9.1947)

1961 - Rođena Sonja Savić, pozorišna, filmska i TV glumica
(Čačak, 15.9.1961 - Beograd, 23.9.2008)

1966 - Rođen Dejan Savićević, fudbaler, reprezentativac, selektor reprezentacije Srbije i Crne Gore, predsednik Fudbalskog saveza Crne Gore
(Titograd, 15.9.1966)

1978 - Umro Vilhelm-Vili Meseršmit, nemački avio-inženjer i industrijalac
(Frankfurt, 26.6.1898 - Minhen, 15.9.1978)

2001 - Umro Živojin Zdravković, dirigent
(Beograd, 24.11.1914 - Beograd, 15.9.2001)

2001 - Umro Dušan Popović, operski pevač
(Prilep, 28.10.1927 - Beograd, 15.9.2001)

2004.- Umro Džoni Ramon, američki gitarista, član grupe "Ramones"
(Njujork, 8.10.1948 - Los Anđeles, 15.9.2004)

2006 - Umrla Orijana Falači, italijanska novinarka i književnica
(Firenca, 29.6.1929 - Firenca, 15.9.2006)

2007 - Umro Aldemaro Romero, venecuelanski pijanista i kompozitor
(Valensija, 12.3.1928 - Karakas, 15.9.2007)

2008 - Umro Ričard Rajt, britanski klavijaturista, jedan od osnivača rok grupe "Pink Flojd" (Heč End, 28.7.1943 - London, 15.9.2008)

2008 - Umro dr Slavko Gavrilović, istoričar, profesor Filozofskog fakulteta u Novom Sadu - akademik
(Sremske Laze 1.2.1924 - Novi Sad, 15.9.2008)

2008 - Umro Aleksandar Radovanović, šef Arhiva i Biblioteke Narodnog pozorišta u Beogradu
(Simićevo, 1931 - Simićevo, 15.9.2008)

[Bisernica]

16. septembar





Na današnji dan rođen je jedan od najpoznatijih domaćih arhitekata Aleksandar Deroko. U Parizu 1977. godine umrla operska pevačica Marija Kalas. Obeležava se Međunarodni dan zaštite ozonskog omotača.


Na današnji dan 1894. godine rođen je Aleksandar Deroko, arhitekta, istoričar umetnosti, profesor Arhitektonskog fakulteta u Beogradu, akademik. Učesnik Prvog svetskog rata, jedan od prvih srpskih pilota na Solunskom frontu i jedan od 1.300 kaplara, Deroko je studirao tehniku u Rimu i Pragu, a diplomirao na arhitektonskom odseku Tehničkog fakulteta u Beogradu. Kao stipendista francuske Vlade usavršavao se u Parizu, gde mu je drug iz detinjstva, Rastko Petrović, pomogao da se snađe u čudesnom svetu umetnika toga doba, poput Šumanovića, Korbizijea, Pikasa i drugih. Po povratku u Beograd, našao se u vrtlogu novih kulturnih strujanja, koja su se kretala od akademskog klasicizma preko srpsko-vizantijskog stila do modernizma. Kroz sva ta preplitanja pravaca i stilova, Deroko je prošao učvršćujući svoju orijentaciju ka srpsko-vizantijskoj arhitekturi i očuvanju tradicionalnog neimarstva. Projektovao je i gradio mnoge značajne objekte širom zemlje: Kosturnicu sarajevskim atentatorima, Spomenik kosovskim junacima na Gazimestanu, Bogoslovski fakultet, Konak u Žiči, Hram Svetog Save, česme u Beogradu... Napisao je više knjiga i udžbenika: Srednjovekovni gradovi na Dunavu, Narodno neimarstvo, Monumentalna dekorativna arhitektura u srednjovekovnoj Srbiji, Sveta gora, A ondak je litio jeroplan nad Beogradom...

Godine 1977. u Parizu je umrla operska pevačica Marija Kalas. Kalasova je pevanje učila na Konzervatorijumu u Atini, gde je kao petnaestogodišnjakinja debitovala u ulozi Santuce u Maskanjijevoj operi Kavalerija rustikana. Sa 18 godina pevala je Tosku, kao i Lenoru u Betovenovoj operi Fidelio. Njen uspon ka svetskom operskom Olimpu počeo je 1950. godine, kada je nastupila kao Aida u Milanskoj skali. Četiri godine kasnije, pevala je u Čikaškoj operi, a zatim u ulozi Norme u Kovent gardenu i njujorškom "Metropolitenu". Sa scene se povukla veoma rano, u 42. godini, ali je ostala zapamćena kao svojevrsni fenomen, velikog raspona glasa, izvanredne tehnike i prefinjenog osećaja za belkanto.

1736 - Umro Gabrijel Danijel Farenhajt, nemački fizičar, konstruisao prvi termometar sa živom
(Dancig, 24.5.1686 - Hag, 16.9.1736)

1823 - Rođen Mihailo Obrenović, knez
(Kragujevac, 16.9.1823 - Beograd, 10.6.1868)

1840 - Prvi javni bal u Beogradu povodom rođendana kneza Mihaila Obrenovića

1869 - Rođen Miloje Vasić, arheolog, profesor Univerziteta u Beogradu, upravnik Narodnog muzeja, akademik
(Veliko Gradište, 16.9.1869 - Beograd, 4.11.1956)

1888 - Rođen Frans Emil Silanpe, finski književnik, nobelovac
(Hamenkir, 16.9.1888 - Helsinki, 3.6.1964)

1908 - Industrijalac Vilijam Djurant osnovao kompaniju "Dženeral motors"

1918 - Rođena Branka Veselinović, pozorišna, filmska i TV glumica, humanista, ambasador UNICEF-a
(Stari Bečej, 16.9.1918)

1924 - Rođena Lorin Bekol, američka filmska glumica
(Njujork, 16.9.1924)

1925 - Rođen B. B. King, američki bluz pevač i gitarista
(Ita Bena, 16.9.1925)

1925 - Rođen Đokica Milaković, pozorišni, filmski i TV glumac
(Darda, 16.9.1925 - Zagreb, 12.11.2001)

1956 - Rođen Dejvid Koperfild (Set Kotkin), američki iluzionista
(Metučen, 16.9.1956)

1987 - U Montrealu usvojen Protokol Bečke konvencije o zaštiti ozonskog omotača, u spomen na ovaj događaj, Generalna skupština UN je 1994. godine proglasila 16. septembar za Međunarodni dan zaštite ozonskog omotača

1988 - Otkriven Spomenik braniocima Beograda u Prvom svetskom ratu

1994 - Počela sa radom RTV Pink

1996 - Izašao prvi broj dnevnog lista "Blic"

2006 - Umro Zoran Bogavac, novinar i publicista
(Beograd, 25.4.1947 - Beograd, 16.9.2006)

2007 - Umro Robert Džordan (Džejms Oliver Rigni), američki književnik
(Čarlston, 17.10.1948 - Čarlston, 16.9.2007)

2008 - Umro Momčilo Popović, novinar i urednik lista "Pobjeda", direktor Radio Bara
(Đurmani, 1943 - Bar, 16.9.2008)

2008 - Umro Miloš Grbić, odbojkaš, reprezentativac SFRJ
(Klek, 22.9.1943 - Beograd, 16.9.2008)

2009 - Umro Aleksandar Sekulić, književnik
(Sekulići, 26.4.1937 - Beograd, 16.9.2009)

[Bisernica]

17. septembar





Ustanovljen orden kneza Lazara. Rođen ruski violinista David Ojstrah. Utemeljen "Vukov sabor", najstarija srpska kulturna manifestacija.


Na današnji dan 1889. godine, povodom 500-godišnjice Kosovske bitke ustanovljen je "Orden kneza Lazara", koji su mogli da nose samo vladar i punoletni prestolonaslednik. Likovno rešenje, neobično raskošno, izradio je poznati srpski umetnik Mihajlo Valtrović.

Ruski violinista i dirigent David Fjodorovič Ojstrah, jedan od najvećih majstora violine u 20. veku. Rođen je 27. septembra 1908. godine. Rođen je u rodnoj Odesi završio je konzervatorijum, a proslavio se 1935. godine nagradom na međunarodnom violinskom takmičenju u Varšavi i 1937. nagradom "Isaj" u Briselu. Bio je profesor Moskovskog konzervatorijuma i s velikim uspehom nastupao je širom sveta.

1832. - Rođen Miroslav Tirš, češki filozof, osnivač sokolskog pokreta
(Dečin, 17. 09. 1832 - Ec, 08. 08. 1884)

1839. - Rođen Mihailo Valtrović, arhitekta i istoričar umetnosti
(Beograd, 17. 09. 1839 - Beograd, 09. 09. 1915)

1863. - Umro Alfred de Vinji, francuski knjiiževnik
(Loš, 27. 03. 1797 - Pariz, 17. 09. 1863)

1864. - Rođen Mihajlo Mihajlovič Kocjubinski, ukrajinski književnik
(Vinica, 17. 09. 1864 - Černigov, 25. 04. 1913)

1905. - Rođen Vladan Desnica, književnik
(Zadar, 17. 09. 1905 - Zagreb, 04. 03. 1967)

1914. - Rođen Tomas Bata Junior, češki industrijalac, vlasnik fabrike "Bata"
(17. 09. 1914 - Toronto, 01. 09. 2008)

1933. - Utemeljen "Vukov sabor", naša najstarija kulturna manifestacija

1939. - Počeo pokolj sovjetske vojske nad poljskim oficirima u Katinskoj šumi

1943. - Ficroj Maklin na čelu engleske vojne misije došao u Jugoslaviju

1944. - Počela bitka kod Arnhema u Drugom svetskom ratu

1975. - Umro Krešimir Baranović, kompozitor, dirigent i muzički pedagog, dirigent Beogradske opere, dirigent i direktor Beogradske filharmonije, profesor Muzičke akademije u Beogradu, akademik
(Šibenik, 25. 07. 1894 - Beograd, 17. 09. 1975)

1994. - Umro Karl Rajmond Poper, britanski filozof
(Beč, 28. 07. 1902 - London, 17. 09. 1994)

2003. - Umrla Ljubica Marić, kompozitor i dirigent, profesor Muzičke akademije u Beogradu, akademik
(Kragujevac, 18. 03. 1909 - Beograd, 17. 09. 2003)

2006. - Umro Zvonko Simonović, reditelj RTS-a
(Podujevo, 03. 11. 1930 - Beograd,17. 09. 2006)

2007. - Umrla Ljiljana Molnar Talajić, operska pevačica, profesor Muzičke akademije u Zagrebu
(Bosanski Brod, 30. 12. 1937 - Zagreb, 17. 09. 2007

[Bisernica]

18. septembar





Današnji dan kroz itoriju obeležilo rođenja francuskog fizičara Žana Bernara Leona Fukoa i slavne glumice Grete Garbo. Republika Čile obeležava 200 godina državnosti.


Na današnji dan 1819. godine rođen je francuski fizičar Žan Bernar Leon Fuko, koji je s Armanom Ipolitom Lujem Fizoom izmerio brzinu svetlosti. Ogledom s klatnom (Fukoov eksperiment) je dokazao obrtanje Zemlje, pronašao je žiroskop, usavršio teleskop, otkrio vrtložno-vihorne struje u metalnim masama (Fukoove struje). (Pariz, 18. 09. 1819 - Pariz, 11. 02. 1868)

Švedska filmska glumica Greta Garbo (Greta Gustafson) rođena je na današnji dan 1905. godine. Legendarna heroina nemog i zvučnog filma između dva rata, Greta Gustafson je završila Kraljevsku dramsku akademiju u Stokholmu, gde je njen glumački dar i lepotu otkrio švedski reditelj svetskog glasa Moric Stiler. Sa njim je stigla do Holivuda, noseći umetničko ime Garbo, koje joj je on dao. Tamo je "Švedska Sfinga" snimila čuvene filmove: "Grand hotel", "Kraljica Kristina", "Ana Karenjina", "Mata Hari", "Dama sa kamelijama", "Ninočka", "Marija Valevska" i druge. Tri puta je nominovana za prestižnu nagradu "Oskar"", ali bez uspeha. Sa velikim zakašnjenjem, Američka filmska akademija joj je 1954. godine dodelila specijalnog "Oskar"-a , ali ga Greta, ostajući dosledna odluci da se potpuno povuče iz javnog života, nikada nije primila. (Stokholm, 18. 09. 1905 - Njujork, 15. 04. 1990)

1709. - Rođen Semjuel Džonson, engleski književnik, publicista i leksikograf
(Ličfild, 18. 09. 1709 - London, 13. 12. 1784)

1783. - Umro Leonard Ojler, švajcarski matematičar, fizičar i astronom
(Bazel, 15. 04. 1707 - Sankt Petersburg, 18. 09. 1783)

1810. - U Čileu je počeo ustanak protiv španske kolonijalne vlasti pod vođstvom Bernarda O'Iginsa, potonjeg čileanskog diktatora od 1817. do 1823.

1919. - Rođen Đorđe Mihajlović, slikar
(Tuzla, 04. 02. 1875 - Tuzla, 18. 09. 1919)

1929. - Rođen Petar Džadžić, književnik i književni kritičar
(Bitolj, 18. 09. 1929 - Beograd, 31. 07. 1996)

1934. - SSSR pristupio Društvu naroda

1950. - Rođen Miroslav Lazanski, novinar, vojno-politički komentator
(Karlovac, 18. 09. 1950)

1961. - Poginuo Dag Hamaršeld, švedski diplomata, generalni sekretar OUN (1953-1961), nobelovac.
(Jenkeping, 29. 07. 1905 - Katanga, 18. 09. 1961)

1970. - Umro Džimi Hendriks, američki gitarista
(Sietl, 27. 11. 1942 - London, 18. 09. 1970)

1971. - Rođen Lens Armstrong, američki biciklista, sedmostruki prvak "Tur d Frans"-a
(Plano, 18. 09. 1971)

1972. - Rođena Ana Sofrenović, pozorišna, filmska i TV glumica
(Beograd, 18. 09. 1972)

1979. - Umro Jovan Gligorijevć, operski pevač
(Kruševac, 16. 10. 1914 - Beograd, 18. 09. 1979)

1985. - Umro Džerald Holtom, britanski dizajner, autor simbola "peace"
(20. 01. 1914 - 18. 09. 1985)

1988. - Potpisana "Bolonjska deklaracija" evropskih univerziteta

2002. - Umrla Margita Stefanović, arhitekta, pijanistkinja, članica rok-sastava "Ekaterina Velika"
(Beograd, 01. 04. 1959 - Beograd, 18. 09. 2002)

2003. - Srbija i Crna Gora potpisivanjem "Bolonjske deklaracije" postala 37. zemlja članica evropske univerzitetske zajednice

2006. - Štampan prvi broj prvih besplatnih dnevnih novina u Srbiji "24 sata"

2008. - Umrla Ana Andrić, novinar Radio Beograda
(Zemun, 29. 07. 1948 - 18. 09. 2007)

2008. - Umro Zvonko Milenković, pevač grupe "Rokeri s Moravu"
(Kruševac, 08. 05. 1956 - Beograd, 18. 09. 2008)

2009. - Umro dr Dragomir Drašković, profesor Prirodno-matematičkog fakulteta u Beogradu, predsednik partije Jugoslovenski komunisti
(Donji Svračak, 21. 09. 1932 - 18. 09. 2009)

[Bisernica]

19. septembar





Današnji dan kroz istoriju obeležilo rođenje Jovana Hadžića, emitovan prvi probni koncert Radio-telegrafske stanice u Rakovici. Roš Hašana 5770 (Jevrejska Nova godina).


Na današnji dana 1799. godine rođen Jovan Hadžić, književnik i prevodilac, predsednik Matice srpske. Hadžić, poznat po pseudonimu Miloš Svetić, učio je gimnaziju u Sremskim Karlovcima i Pešti, a studije prava u Pešti i Beču. Bavio se advokaturom, bio direktor Gimnazije u Novom Sadu, narodni poslanik, a sa grupom ondašnjih trgovaca osnovao je Maticu srpsku i bio njen prvi predsednik. Uređivao je "Letopis serbski", "Golubicu" i "Ogledalo serbsko". Pisao je poeziju u pseudoklasičarskom stilu i prevodio grčke i rimske pisce Homera, Horacija i Vergilija i nemačke književnike Herdera, Lesinga, Šilera i Getea. Hadžić se bavio i pitanjima jezika i pravopisa. I on je, kao i Vuk Karadžić, bio za uvođenje narodnog jezika u književnost, ali je smatrao da narodni govor nije dovoljan, nego ga treba obogatiti rečima iz slavenoserbskog jezika. Razlikovali su se i po pitanju pravopisa. Vuk je bio za fonetski, a Hadžić za etimološki pravopis.

Prvi probni koncert Radio-telegrafske stanice u Rakovici održan je 1924. godine, što je i početak radio-difuzije u Srbiji. Istog dana kada je francuska kompanija za radio-telegrafiju TSF dobila odobrenje od vlade za prenos koncerata i emitovanje vesti, berzanskih i meteoroloških izveštaja, inženjeri Mihailo Simić i Dobrivoje Petrović su iz studija u Knez Mihailovoj ulici br.42 (zgrada Prve hrvatske štedionice), preko odašiljača u Rakovici, emitovali prvi probni koncert. Program koncerta pripremio je tadašnji direktor Opere Stevan Hristić, a izveli su ga članovi Opere i Drame Narodnog pozorišta. Sopran Ksenija Rogovska pevala je ariju iz "Toske", tenor Žika Tomić Hristićevu kompoziciju "Behar", koncert-majstor Karel Holub izveo je Mendelsonov "Violinski koncert E-mol", a pijanista Velizar Gođevac odsvirao je dve Šopenove etide. Prvak Drame Vitomir Bogić recitovao je scenu "Pod balkonom" iz Rostanovog "Sirana" i sonete Jovana Dučića. Klavirsku pratnju činili su Stevan Hristić, kapelnik Ivan Brezovšek i Vlasta Holubova. Kako je probni koncert izazvao veliko interesovanje publike, ponovljen je nedelju dana kasnije, 26. septembra.

1643. - Italijanski fizičar i matematičar Evangelista Toričeli pronašao barometar sa živom

1783. - Prvi let balonom braće Žozefa i Etjena Mongolfjea nad Parizom

1802. - Rođen Lajoš Košut, mađarski revolucionar i državnik
(Monok, 19. 09. 1802 - Turin, 20. 03. 1894)

1812. - Umro Mejer Rotšild, nemački bankarski magnat
(Frankfurt, 23. 02. 1744 - Frankfurt, 19. 09. 1812)

1881. - Umro Džems Garfild, američki političar i državnik, predsednik SAD
(Orindž, 19. 11. 1831 - Eberon, 19. 09. 1881)

1888. - U Belgiji održan prvi moderni izbor za "Mis sveta"

1904. - Otvorena prva izložba u Vojnom muzeju u Beogradu

1914. - Počeo boj na Mačkovom kamenu u Prvom svetskom ratu

1922. - Rođen Emil Zatopek, češki atletičar-dugoprugaš, olimpijski šampion
(Koprivnice, 19. 09. 1922 - Prag, 22. 11. 2000)

1938. - Rođen Gordan Mihić, književnik, filmski i pozorišni reditelj, profesor Fakulteta dramskih umetnosti u Beogradu
(Mostar, 19. 09. 1938)

1948. - Rođen Džeremi Ajrons, britanski pozorišni i filmski glumac
(Vajt, 19. 09. 1948)

1949. - Rođena Tvigi (Lesli Hornbi), britanski foto-model
(Nisden, 19. 09. 1949)

1959. - Rođen Oliver Njego,operski pevač
(Niš, 19. 09. 1959)

1975. - Umro Kosta Todorović, lekar, predsednik Srpskog lekarskog društva, akademik(Beograd, 05. 07. 1887 - Beograd, 19. 09. 1975)

1982. - Stvoren kompjuterski simbol "smajli"

1999. - Umro Pavle Ivić, lingvista, akademik
(Beograd, 01. 12. 1924 - Beograd, 19. 09. 1999)

2004. - Rođena najmanja beba na svetu - Rumaisa Rahman, teška 244 grama

2005. - Umro Fric Šilgen, nemački atletičar, nosilac olimpijske baklje na Olimpijskim igrama u Berlinu, 1936.
(Kenigštajn, 08. 09. 1906 - Berlin, 19. 09. 2005)

2007. - Umro Vlatko Pavletić, hravatski književnik, političar i državnik, direktor Drame Hrvatskog narodnog kazališta, predsednik Sabora i v.d. predsednika Hrvatske, akademik(Zagreb, 02. 12. 1930 - Zagreb, 19. 09. 2007)

2007. - Umro Svetozar Mihailović Draža, džudista , trener i sportski funkcioner (Rajković, 29. 03. 1936 - Novi Sad, 19. 09. 2007)

2007. - Umro dr Kosta Mihailović, profesor Ekonomskog fakulteta u Beogradu, akademik.(Šabac, 01.03. 1917 - Beograd, 19. 09. 2007)

2007. - Umro Srđan Zamolo, reditelj i scenarista
( 1953 - 19. 09. 2007)

2008. - Umro Petar Stajić, kompozitor i pijanista, profesor muzičke škole „Mokranjac",- jedan od osnivača Saveza kompozitora Jugoslavije
(Bitolj, 12. 07. 1915 - Beograd, 19. 09.2008)

2008. - Umro Erl Palmer, američki bubnjar
(Nju Orleans, 25. 10. 1924 - Los Anđeles, 19. 09. 2008)

[Bisernica]

20. septembar





Dan današnji dan preminula je prva žena slikar u Srbiji Katarina Ivanović. Na ovaj dan rođena je filmska diva Sofija Loren.


Na današnji dan 1882 umrla je Katarina Ivanović, prva žena slikar i akademik u Srbiji. Ivanovićeva je rođena u Ugarskoj. Slikarstvo je slikarstvo učila u Pešti, a zatim u Beču, na Slikarskoj akademiji. Usavršavala se u Parizu. Za razliku od srpskih slikara toga vremena, koji su se uglavnom bavili crkvenim slikarstvom, ona je radila portrete, mrtvu prirodu, žanr i istorijske kompozicije. Neke njene slike su među najboljima u srpskom klasicizmu, poput "Portreta knjeginje Perside Karađorđević", "Autoportreta", "Korpe s grožđem" i druge.

1459 - Osnovan Bukurešt

1863 - Umro Jakob Grim, nemački filolog i književnik, akademik
(Hanau, 4.1.1785 - Berlin, 20.9.1863)

1878 - Rođen Apton Sinkler, američki književnik
(Baltimor, 20.9.1878 - Nju Džersi, 25.12.1968)

1904 - Održana prva izložba u Etnografskom muzeju u Beogradu

1928 - Rođen Neca Jovanov, sociolog
(Melenci, 20.9.1928 - Beograd, 8.1.1993)

1934 - Rođena Sofija Loren (Sćokolone), italijanska filmska glumica, dobitnica Oskara (Rim, 20.9.1934)

1949 - Rođena Vedrana Rudan, hrvatska književnica i novinarka
(Opatija, 20.9.1949)

1957 - Umro Jan Sibelijus, finski kompozitor
(Tevastehus, 8.12.1865 - Jevenpje, 20.9.1957)

1971 - Umro Jorgos Seferis, grčki književnik, nobelovac
(Smirna, 29.2.1900 - Atina, 20.9.1971)

1975 - Rođen Huan Pablo Montoja, kolumbijski automobilista, vozač Formule1
(Bogota, 20.9.1975)

1976 - Rođen Denis Šefik, vaterpolo golman, reprezentativac
(Beograd, 20.9.1976)

1984 - Počela sa radom frankofonska televizijska stanica TV 5 Mond

1991 - Crnogorski parlament na Žabljaku proglasio Crnu Goru ekološkom državom

1993 - Umro Sajrus Lio Sulcberger, američki novinar i publicista
(Njujork, 27.10.1912 - Pariz, 20.9.1993)

1994 - Umro Džula Stajn, američki kompozitor
(London, 31.12.1905 - Njujork, 20.9.1994)

1999 - Umrla Raisa Gorbačova, supruga ruskog predsednika Mihaila Gorbačova
(Rubckovsk, 5.1.1932 - Minster, 20.9.1999)

2000 - Umro German Stepanovič Titov, ruski kosmonaut
(Verhneje Zilino, 11.9.1935 - Moskva, 20.9.2000)

2005 - Umro Simon Vizental, austrijski arhitekta, "lovac" na naciste
(Bukač, 31.12.1908 - Beč, 20.9.2005)

2006 - Umro Sven Nikvist, švedski fotograf, dobitnik Oskara
(Moheda, 3.12.1922 - Stokholm, 20.9.2006)

2009 - Umro Dejan Krstović, pozorišni reditelj
(Niš, 1965 - Niš, 20.9.2009)

[Bisernica]

21. septembar





Na današnji dan 1846. godine rođen osnivač socijalističkog pokreta u Srbiji Svetozar Marković. Engleski književnik Herbert Džordž Vels rođen je 21. septembra 1866. Kralj Petar Prvi Karađorđević krunisan 1904. godine.


Na današnji dan 1846. godine rođen je srpski političar, politički mislilac i pisac Svetozar Marković, osnivač socijalističkog pokreta u Srbiji i prvi teoretičar realizma u srpskoj literaturi. Po povratku sa studija u Švajcarskoj i Rusiji, gde je upoznao Karla Marksa, Nikolaja Černiševskog, Dmitrija Pisareva, pokrenuo je 1871. prvi socijalistički list na Balkanu "Radenik". Bio je pod uticajem ruskog "narodnjaštva". Ubrzo je proteran iz Srbije i godinu dana je živeo u Novom Sadu. Po povratku je 1873. i 1874. pokrenuo listove "Javnost" i "Glas Javnosti", a 1875. "Oslobođenje". Zbog navodne štamparske krivice odležao je devet meseci u požarevačkom zatvoru, odakle je izašao teško bolestan. Člancima "Realni pravac u nauci i životu", "Pevanje i mišljenje" i "Realnost" snažno je uticao na srpsku književnost krajem 19. veka. Političke ideje razradio je u delu "Srbija na istoku", najznačajnijem i najoriginalnijem spisu.

Engleski književnik Herbert Džordž Vels rođen je 21. septembra 1866. godine. Najpoznatiji je po svojim naučnofantastičnim delima: "Vremenska mašina", "Rat svetova" i "Nevidljivi čovek". Školovao se do 1879. godine. Pošto roditelji više nisu da finansiraju njegovo školovanje, postao je tapetarski pomoćnik. Kasnije je radio kao pomoćni učitelj u osnovnoj školi, pa je sa osamnaest godina dobio stipendiju, i počeo da studira biologiju. Na univerzitetu se ističe znanjem ali i interesovanjem za reformu društva kroz ideje socijalizm i platonizma. Relativno kasno je počeo da piše. Bio je politički aktivan u socijalističkim krugovima. Zanimljivo je da se smatra začetnikom stonih ratnih društvenih igara.

1726 - Rođen Jovan Rajić, književnik i istoričar
(Sremski Karlovci, 21.9.1726 - manastir Kovilj, 22.12.1801)

1793 - Rođen Georgije Magarašević, književnik i političar
(Adaševci, 21.9.1793 - Novi Sad, 18.1.1830)

1832 - Umro Volter Skot, škotski književnik
(Edinburg, 15.8.1771 - Abotsford, 21.9.1832)

1842 - Umro Sava Tekelija (Popović), književnik i dobrotvor, predsednik Matice srpske
(Arad, 17.8.1761 - Arad, 21.9.1842)

1846 - Rođen Svetozar Marković, političar i publicista, osnivač socijalističkog pokreta u Srbiji
(Zaječar, 21.9.1846 -Trst, 10.3.1875)

1860 - Umro Artur Šopenhauer, nemački filozof
(Dancig, 22.2.1788 - Frankfurt, 21.9.1860)

1904 - Krunisan kralj Petar I Karađorđević

1904 - Rođen Hans Hartung, nemački slikar
(Lajpcig, 21.9.1904 - Antib, 10.12.1989)

1928 - Engleski mikrobiolog Aleksandar Fleming otkrio pencilin

1931 - Rođen Vojislav-Voki Kostić, kompozitor
(Beograd, 21.9.1931- Beograd, 30.9.2010)

1931 - Rođen Jon Janku, rumunski dirigent, gost-dirigent Opere Srpskog narodnog pozorišta u Novom Sadu
(Veliki Tomloš, 21.9.1931 - Temišvar, 1.9.2008)

1932 - Rođen Dragomir Drašković, profesor Prirodno-matematičkog fakulteta u Beogradu, predsednik partije Jugoslovenski komunisti
(Donji Svračak, 21.9.1932 - 18.9.2009)

1933 - Počeo Lajpciški proces komunistima u nacističkoj Nemačkoj, optuženim za navodno paljenje Rajhstaga

1934 - Rođen Leonard Koen, kanadski književnik i muzičar
(Montreal, 21.9.1934)

1936 - Rođen Jurij Luškov, ruski političar, gradonačelnik Moskve
(Moskva, 21.9.1936)

1947 - Rođen Stiven King, američki književnik
(Portland, 21.9.1947)

1957 - Osnovan Zavod za udžbenike i nastavna sredstva Srbije

1957 - Rođen Itan Koen, američki filmski reditelj
(Sent Luis Park, 21.9.1957)

1958 - Rođen Milan Mladenović, kompozitor, gitarista i pevač grupe "Ekaterina Velika"
(Zagreb, 21.9.1958 - Beograd, 5.11.1994)

1998 - Umro Dragutin Gostuški, kompozitor i muzikolog
(Beograd, 3.1.1923 - Beograd, 21.9.1998)

2000 - Umro Ognjen Petrović, fudbalski golman
(Kruševac, 2.1.1948 - Beograd, 21.9.2000)

2007 - Umro Petar Stambolić, političar, predsednik Predsedništva SFRJ, predsednik Skupštine i premijer SFRJ, narodni heroj
(Brezova, 12.5.1912 - Beograd, 21.9.2007)

[Bisernica]

22. septembar






Prva Francuska Republika proglašena 22. septembra 1792. godine. Na današnji dan 1862. Oto fon Bizmark postao pruski kancelar. Francuski glumac i pantomimičar Marsel Marso umro 2007. godine.


Oto fon Bizmark postao je pruski kancelar (predsednik vlade) 22. septembra 1862. godine. Vodio je izrazito aktivnu politiku sa ciljem da ujedini Nemačku pod pruskim vodstvom. Tokom svoje vladavine uspešno započeo i vodio nekoliko ratova - protiv Danske, Austrije i Francuske.

Na današnji dan 2007. godine umro je francuski glumac i pantomimičar Marsel Marso. Rođen je 1923. godine u Strazburu. Bio je pripadnik francuskog Pokreta otpora tokom Drugog svetskog rata. Pantomimičar koji je proslavio ovu umetnost u drugoj polovini 20. veka 1947. stvorio je lik Bipa, melanholičnog klovna u belom, koji je postao njegov alter ego. Taj lik je bio inspirisan Čarlijem Čaplinom i umetnošću nemih filmova. Nosilac Legije časti, dobitnik Ordena za zasluge, Marso je 2002. imenovan za ambasadora dobre volje Ujedinjenih nacija.

1773 - Umro Šćepan Mali, samozvani crnogorski car
(1668 - 22.9.1773)

1791 - Rođen Majkl Faradej, engleski hemičar i fizičar
(Nevington, 22.9.1791 - Hempton Kort, 25.8.1867)

1792 - Svrgnuta monarhija i proglašena Prva Francuska Republika

1796 - Bitka na Krusima između crnogorske i turske vojske

1915 - Umro Mihailo Valtrović, arhitekta i istoričar umetnosti, profesor Filozofskog fakulteta u Beogradu, upravnik Narodnog muzeja, osnivač Srpskog arheološkog društva, jedan od 16 prvih članova Srpske kraljevske akademije
(Beograd, 29.9.1839 - Beograd, 22.9.1915)

1918 - Rođen Henrik Šering, poljski violinista
(Varšava, 22.9.1918 - Kasel, 3.3.1988)

1945 - Rođen Ilija Petković, fudbaler, trener i sportski funkcioner
(Knin, 22.9.1945)

1951 - Rođena Ljiljana Dragutinović, pozorišna, filmska i TV glumica
(Beograd, 22.9.1951)

1958 - Rođen Andrea Bočeli, italijanski operski pevač-tenor
(Lajatiko, 22.9.1958)

1976 - Rođen Ronaldo (Luis Nazario de Lima), brazilski fudbaler
(Rio de Žaneiro, 22.9.1976)

1978 - Umro Jovan Tucakov, profesor Farmaceutskog fakulteta u Beogradu, akademik
(Čurug, 24.1.1905 - Beograd, 22.9.1978)

1983 - Umro Jovan Putnik, pozorišni reditelj i teatrolog
(Bela Crkva, 25.12.1914 - Bela Crkva, 22.9.1983)

1989 - Osnovan Ekološki pokret Beograda

1996 - Umrla Doroti Lamur, američka filmska glumica
(Nju Orleans, 10.12.1914 - Los Anđeles, 22.9.1996)

2000 - Umro Aleksandar Korać, kompozitor
(Subotica, 27.11.1934 - Beograd, 22.9.2000)

2001 - Umro Isak Štern, američki violinista
(Kreminec, 21.7.1920 - Njujork, 22.9.2001)

2004 - Umro Đorđe Lebović, dramski pisac i scenarista, osnivač i prvi predsednik Udruženja dramskih pisaca Srbije
(Sombor, 27.6.1928 - Beograd, 22.9.2004)

2005 - Umro Livander Džonson američki bokser, svetski prvak u lakoj kategoriji
(Atlantik Siti, 24.12.1969 - Las Vegas, 22.9.2005)

[Bisernica]

23. septembar





Prvi rimski imperator Oktavijan Avgust rođen na današnji dan 63. godine p.n.e. Slavni američki pevač i kompozitor Rej Čarls rođen 23. septembra 1930. Danas, u 11 časova i 4 minuta, za stanovnike severne Zemljine polulopte počinje jesen.


Na današnji dan 63. godine pre nove ere rođen je rimski državnik i vojskovođa Oktavijan Avgust, prvi rimski imperator, usvojeni sin Gaja Julija Cezara. Godinu dana posle ubistva Cezara, 44. pre nove ere, kao komandant senatske vojske kod Mutine potukao je Marka Antonija, ali je ubrzo sa njim i Markom Emilijem Lepidom sklopio trijumvirat. Posle druge pobede nad Antonijem kod Akcija 31. godine p.n.e, koja mu je omogućila osvajanje Egipta, pod imenom Avgust preuzeo je svu vlast i ukinuo republiku. Zaveo je novi oblik vladavine - principat. Ulepšao je Rim mnogim građevinama, pomagao nauku i umetnost i njegova vladavina je najsjajniji period rimske istorije, nazvana "Avgustov" ili "Zlatni vek".

Slavni američki pevač i kompozitor Rej Čarls rođen je 23. septembra 1930. godine. Već u šestoj godini izgubio je vid, ali mu to nije smetalo da nauči da dobro svira klavir i orgulje. Izuzetno talentovan, svirao je i saksofon, klarinet i trubu. Pošto je naučio Brajevu azbuku, mogao je da čita note i da piše aranžmane. Profesionalno je počeo da se bavi muzikom već u 16. godini. U početku je na njega najviše uticao Net King Kol. Tokom svoje duge i bogate karijere sarađivao je sa najboljim svetskim džez muzičarima i aranžerima: Ralfom Bernijem, Ernijem Vilkinsom, Martinom Pejdžom i Kvinsijem Džonsom. Njegovi veliki hitovi su "Džordžija", "Šta sam rekao", "Kreni putem, Džek" i "Ne mogu da prestanem da te volim".

1666 - Umro Fransoa Mansar, francuski arhitekta
(Pariz, 23.1.1598 - Pariz, 23.9.1666)

1835 - Umro Vinćenco Belini, italijanski kompozitor
(Katanija, 3.11.1801 - Puto, 23.9.1835)

1836 - Umro Stefan Stratimirović, mitropolit karlovački
(Kulpin, 26.12.1757 - Sremski Karlovci, 23.9.1836)

1858 - Osnovana Zemunska gimnazija

1870 - Umro Prosper Merime, francuski književnik
(Pariz, 28.9.1803 - Kan, 23.9.1870)

1917 - Rođen Knut Magne Heglan, norveški pomorac, poslednji od šest članova posade splava "Kon Tiki" koji je prešao Tihi okean
(Rjukan, 23.9.1917 - Oslo, 25.12.2009)

1919 - Rođen Vladimir Pogačić, filmski reditelj, profesor Akademije za pozorište, film i TV, direktor Jugoslovenske kinoteke
(Karlovac, 23.9.1919 - Beograd, 13.9.1999)

1925 - Osnovan Tehnološko-metalurški fakultet u Beogradu

1939 - Umro Sigmund Frojd (Sigismund Šlomo Frojd), austrijski psihijatar, osnivač psihoanalize, profesor Univerziteta u Beču
(Frajberg, 6.5.1856 - London, 23.9.1939)

1944 - Rođen Hulio Iglesijas, španski pevač
(Madrid, 23.9.1944)

1948 - Rođena Vera Nikolić, atletičarka, svetska rekorderka
(Grabovica, 23.9.1948)

1949 - Rođen Brus Springstin, američki rok muzičar, dobitnik Oskara
(Long Brenč, 23.9.1949)

1970 - Rođena Snežana Pajkić, atletičarka, evropska šampionka
(Ćuprija, 23.9.1970)

1973 - Umro Pablo Neruda (Neftali Rejes Bazualto), čileanski književnik, nobelovac
(Paral, 12.7.1904 - Santjago, 23.9.1973)

1992 - SRJ suspendovana iz članstva Organizacije Ujedinjenih nacija

2002 - Umro Eduard Gufeljd, ukrajinski šahovski velemajstor
(Kijev, 19.3.1936 - Los Anđeles, 23.9.2002)

2007 - Umro Branko Čupković Čupko, novinar, urednik i jedan od osnivača Studija B
(1938 - Beograd, 23.9.2007)

2008 - Umrla Rada Selaković, slikarka
(Beograd, 17.11.1952 - Beograd, 23.9.2008)

2008 - Umrla Sonja Savić, filmska i TV glumica
(Čačak, 15.9.1961 - Beograd, 23.9.2008)

2009 - Umro Osman Ertugrul Osmanoglu, poslednji potomak Otomanske dinastije (Konstantinopolj, 18.8.1912 - Istanbul, 23.9.2009)

[Bisernica]

24. septembar






Srpski kralj Stefan Prvovenčani umro na današnji dan 1228. godine. Na konferenciji u Londonu 24. septembra 1941. potpisana Atlantska povelja. Na izborima za predsednika SR Jugoslavije 2000. godine, poražen Slobodan Milošević.


Na današnji dan 1228. godine umro je srpski kralj Stefan Prvovenčani, drugi sin velikog župana Stefana Nemanje, osnivača dinastije. Nemanja je, pre nego što se zamonašio 1196. godine, presto ustupio njemu a ne najstarijem sinu Vukanu, najverovatnije zbog toga što je Stefan bio zet vizantijskog cara Aleksija III Anđela. Tokom vladavine Stefana Prvovenčanog Srbija je dobila i državnu i crkvenu samostalnost. Braća su se potom oštro sukobila, ali ih je izmirio najmlađi Nemanjin sin monah Sava, pa je Vukan tada postao namesnik u Zeti. Stefan Prvovenčani je podigao manastir Žiču, a pred kraj života je napisao "Žitije svetog Simeona".

Na konferenciji, održanoj u Londonu 24. septembra 1941. godine, vlade Sovjetskog Saveza, Australije, Kanade, Velike Britanije, Novog Zelanda, Južnoafričke unije i izbegličke vlade Čehoslovačke, Grčke, Belgije, Luksemburga, Holandije, Norveške, Poljske, Francuske, Kraljevine Jugoslavije i predstavnici generala Šarla de Gola, lidera Slobodne Francuske potpisale su Atlantsku povelju. O sadržaju Povelje u osam tačaka, koja je predstavljala politički program o borbi protiv Sila osovine u Drugom svetskom ratu, prethodno su se dogovorili predsednik SAD Frenklin Delano Ruzevelt i britanski premijer Vinston Čerčil. Dokument je kasnije poslužio kao osnova Povelje Ujedinjenih nacija. Na osnovama Atlantske povelje i idejnog koncepta na kom je ona ustrojena kasnije je utemeljen NATO.

1541.- Umro Paracelzijus, švajcarski fizičar i hemičar
(Ajnzideln, 11. 11. 1493 - Salcburg, 24. 09. 1541)

1849.- Umro austrijski kompozitor Johan Štraus Stariji, najzaslužniji za popularizaciju bečkog valcera početkom 19. veka

1863.- Donet Zakon o osnivanju Velike škole u Beogradu

1896.- Rođen Fransis Skot Ficdžerald, američki književnik
(Sent Pol, 24. 09. 1896 - Holivud, 21. 12. 1940)

1899.- Rođen Jovan Bandur, kompozitor i dirigent, direktor Beogradske opere, profesor i direktor Muzičke akademije u Beogradu
(Javnica, 24. 09. 1899 - Beograd, 14. 05. 1956)

1915.- Francuska i Velika Britanija, u Prvom svetskom ratu, odlučile da otvore Solunski front, na koji su upućene snage sa fronta u Galipolju

1920.- Umro Peter Karl Faberže, juvelir
(Sankt Petersburg, 18. 05.1846 - Lozana, 24. 09. 1920)

1923.- Umro Ivo Ćipiko, književnik
(Kaštel Novi, 13. 01. 1869 - Kaštel Stari, 24. 09. 1923)

1941.- partizani, u Drugom svetskom ratu, oslobodili Užice, koje je potom više od dva meseca bilo sedište prve oslobođene teritorije u okupiranoj Evropi - "Užičke republike"

1951.- Rođen Pedro Almodovar, španski filmski glumac, reditelj i scenarista, dobitnik "Oskar"- a
(Kalsada de Kalatrava, 24. 09. 1951)

1953.- Rođen Radoš Bajić, pozorišni, filmski i TV glumac, scenarista i reditelj
(Medveđa, 24. 09. 1953)

1958.- Umrla lejdi Pedžet (Lejla Pedžet), britanska bolničarka u Prvom svetskom ratu
(1881 - 24. 09. 1958)

1980.- Iračke trupe opkolile iranski grad Abadan, zapalivši najveću svetsku rafineriju nafte, čime je počeo rat dve zemlje

1990.- Predsednik Zapadne Nemačke Rihard fon Vajceker potpisao je sporazum kojim će 3. oktobra 1990. dve nemačke države ponovo biti ujedinjene

1996.- SAD, Rusija, Kina, Velika Britanija i Francuska odbacile su prigovore Indije i potpisale dokument o zabrani nuklearnih proba

2001.- Umrla Ljubinka Kostović - Žarković, profesor Fakulteta muzičke umetnosti u Beogradu
(Beograd, 18. 02. 1939 - Beograd, 24. 09. 2001)

2004.- Umrla Fransoaz Sagan (Kuarez), francuska književnica
(Kažark, 21. 06. 1935 - Anfler, 24. 09. 2004)

2008.- Umro Vice Vukov, hrvatski pevač, poslanik Hrvatskog sabora
(Šibenik, 03. 08. 1936 - Zagreb, 24. 09. 2008)

[Bisernica]

25. septembar





Na današnji dan 1897. godine rođen američki pisac, nobelovac, Vilijam Fokner. Nemački književnik Erih Marija Remark umro 25. septembra 1970. Kanal Rajna - Majna otvoren 1992. godine.

Američki pisac Vilijam Fokner, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1949. godine, rođen je na današnji dan 1897. godine. U svojim delima prikazivao je društvenu istoriju američkog Juga, degeneraciju i propadanje starosedelačke gospodstvenosti i bezobzirnost skorojevića. Foknerova najpoznatija dela su romani: "Sartoris", "Buka i bes", "Svetlost u avgustu", "Komarci", "Medved", "Konjički gambit", "Uljez u prašini", "Divlje palme", "Vojnikova plata", "Starac", "Gospodska kuća" i "Rekvijem za iskušenicu".

Nemački književnik Erih Marija Remark (Kramer) umro je u Lokarnu na današnji dan 1970. godine. Svojim prvim romanom "Na zapadu ništa novo" Remark je realistički i sa potresnim humanizmom prikazao razdoblje Prvog svetskog rata. Sledili su: "Povratak", "Tri ratna druga", "Nebo ne zna za miljenike", "Iskra života", "Crni obelisk", "Trijumfalna kapija", "Vreme života i vreme smrti", "Lupeži", "Utočište" i pripovetke "Svetilište" i "Nepobeđeni". Zbog spretnosti u vođenju radnje, jednostavnog stila i obilja tema Remarkovi romani su imali izuzetan prijem kod čitalaca, ali su u nacističkoj Nemačkoj bili spaljivani zbog antifašističkog i antimilitarističkog stava autora u kojima je opisivao okrutnost nacista, rasizam i neljudske metode Trećeg rajha.

1683. - Rođen Žan Filip Ramo, francuski kompozitor (Dižon, 25. 09. 1683 - Pariz, 12. 09. 1764)

1733. - Jak zemljotres pogodio Beograd

1823. - Filozofski fakultet u Jeni dodelio počasni doktorat Vuku Karadžiću

1849. - Umro Johan Štraus Stariji, austrijski kompozitor (Beč, 14. 03. 1804 - Beč, 25. 09. 1849)

1866. - Rođen Tomas Hant Morgan, američki biolog, nobelovac (Leksington, 25. 09. 1866 - Pasadena, 04. 12. 1945)

1897. - Rođen Aleksandar Vučo, književnik, filmski scenarista i kritičar (Beograd, 25. 09. 1897 - Beograd, 21. 07. 1985)

1897. - Rođen Alfred Korto, francuski pijanista (Nion, 25. 09. 1877 - Lozana, 15. 06. 1962)

1906. - Rođen Dmitrij Šostakovič, sovjetski kompozitor, akademik - član SANU (Sankt Petersburg, 25. 09. 1906 - Moskva, 09. 08. 1975)

1909. - Rođen Luka Tomanović, vajar (Lepetane, 25. 09. 1909 - Herceg Novi 28. 08. 1992)

1920. - Rođen Sergej Fjodorovič Bondarčuk, ukrajinski glumac i reditelj (Belozersk, 25. 09. 1920 - Moskva, 20. 10. 1994)

1931. - Rođena Barbara Volters, američka TV novinarka (Boston, 25. 09. 1931)

1952. - Rođen Kristofer Riv, američki filmski glumac (Njujork, 25. 09. 1952 - Njujork, 10. 10. 2004)

1955. - Rođen Karl Hajnc Rumenige, nemački fudbaler, reprezentativac (Lipštat, 25. 09. 1955)

1991. - Umro Miodrag Todorović - Krnjevac, harmonikaš i kompozitor (Ratari, 10. 02. 1924 - Beograd, 25. 09. 1991)

1992. - Otvoren kanal Rajna - Majna

[Bisernica]

26. septembar





Današnji dan kroz istoriju obeležila rođenja Tomasa Sternsa Eliota, angloameričkog književnika i nobelovca i Milosava-Mije Aleksića pozorišnog, filmskog i TV glumca.


Na današnji dan 1888. godine rođen je Tomas Sterns Eliot, angloamerički književnik, nobelovac. Tomas Stern Eliot je pesnik snažnog senzibiliteta i visoke intelektualnosti. Neretko mu je čak prebacivano da je suviše učen pesnik, tako da je običnom čitaocu teško, a ponekad i nemoguće, prodreti u njegove aluzije. Školovao se na Harvardu, Oksfordu, Sorboni i Marburgu. Bio je asistent filozofije, nastavnik, urednik časopisa i književni kritičar. Poznavao je klasične jezike, filozofiju, psihologiju, englesku tradiciju i svoje znanje pretočio u književna dela: liriku, dramu u stihovima i književnu kritiku. Svetsku slavu su mu donele poeme: Pusta zemlja i Četiri kvarteta i dramska ostvarenja Koktel partija i Ubistvo u katedrali. U svojim dramama on je uspeo da uskladi zahteve pozorišta i zakone pesničkog izraza, oživeo je renesansnu formu drame u stihovima uz savremene sadržaje i tehničke novitete.

Milosav-Mija Aleksić, pozorišni, filmski i TV glumac rođen je na današnji dan 1923. godine. Aleksić je završio Kragujevačku gimnaziju i bio član Narodnog pozorišta u Kragujevcu, a zatim član Narodnog i Jugoslovenskog dramskog pozorišta u Beogradu. Od velikog broja uloga koje je ostvario u pozorištu, najupečatiljivije su njegove kreacije Pometa u Dundu Maroju, Zevakina u Ženidbi, Proke u Ožalošćenoj porodici, Ričarda Trećeg i druge. Igrao je u više od 40 filmova. Kao komičar, decenijama je bio prisutan na radiju u emisiji Veselo veče i u humorističkim TV serijama. Dobitnik je Oktobarske nagrade Beograda, Sedmojulske nagrade, Zlatne arene i Dobričinog prstena. (Gornja Crnuća, 26.9.1923 – Beograd, 12.3.1995)

1371 – Marička bitka između turske i srpske vojske

1371 – Poginuo Vukašin Mrnjavčević, srpski kralj
(Blagaj – Černomen, 26.9.1371)

1604 – Objavljeno prvo izdanje Servantesovog Don Kihota

1815 – Ruski car Aleksandar I, austrijski car Franjo I i pruski car Fridrih Treći potpisali ugovor o savezu poznat kao "Sveta Alijansa"

1826 – Rođen Ljubomir Nenadović, književnik, akademik
(Brankovina, 26.9.1826 – Valjevo, 2.2.1895)

1889 – Rođen Martin Hajdeger, nemački filozof
(Meskirh, 26.9.1889 – Meskirh, 26.5.1976)

1898 – Rođen Džordž (Jakob) Geršvin, američki kompozitor
(Njujork, 26.9.1898 – Holivud, 11.7.1937)

1921 – Rođen Vojin Stojić, vajar, prevodilac, profesor Fakulteta likovnih umetnosti, rektor Univerziteta umetnosti u Beogradu
(Vranje, 26.9.1921 – Beograd, 5.5.2001 )

1923 – Rođen Milosav-Mija Aleksić, pozorišni, filmski i TV glumac
(Gornja Crnuća, 26.9.1923 – Beograd, 12.3.1995)

1927 – Rođen Romano Musolini, italijanski džez pijanista i slikar, sin Benita Musolinija
(Vila Karpena, 26.9.1927 – Rim, 3.2.2006)

1928 – Rođen dr Milan Bulajić, diplomata i publicista, osnivač i direktor Muzeja žrtava genocida, osnivač i predsednik Fonda za istraživanje genocida
(Vilusi, 26.9.1928 – Beograd, 28.11.2009)

1931 – Rođena Slavka Jerinić, pozorišna, filmska i TV glumica
(Beograd, 26.9.1931 – Beograd, 3.5.1997)

1934 – Rođen Mihajlo Mihajlov, profesor ruske književnosti, disident
(Pančevo, 26.9.1934 – Beograd, 7.3.2010)

1945 – Umro Bela Bartok, mađarski kompozitor
(Nađisentmikloš, 25.3.1881 – Njujork, 26.9.1945)

1945 – Osnovan Gradski arhiv Beograda, 9. aprila 1946. promenio ime u Istorijski arhiv Beograda

1948 – Rođen Bratislav-Braca Petković, pozorišni reditelj, osnivač i direktor Muzeja automobila i pozorišta Moderna garaža u Beogradu (Beograd, 26.9.1948)

1959 – Umro Solomon Bandaranaike, cejlonski političar i državnik, premijer Cejlona
(Kolombo, 9.1.1899 – Kolombo, 26.9.1959)

1962 – Rođen Dragan Mance, fudbaler Partizana
(Beograd, 26.9.1962 – Zemun, 3.9.1985)

1966 – Umro Milan Dedinac, književnik i pozorišni kritičar, dramaturg i upravnik Jugoslovenskog dramskog pozorišta
(Kragujevac, 27.9.1902 – Opatija, 26.9.1966)

1981 – Rođena Serena Vilijams, američka teniserka
(Seginou, 26.9.1981)

1990 – Umro Alberto Moravija (Pinkerle), italijanski književnik i novinar
(Rim, 28.11.1907 – Rim, 26.9.1990)

1998 – Umro Mihailo Viktorović, pozorišni, filmski i televizijski glumac
(Beograd, 14.2.1929 – Beograd, 26.9.1998)

2002 – Umro Branislav Petrović, književnik i novinar
(Bjeluša, 7.4.1937 – Beograd, 26.9.2002)

2003 – Umro Robert Palmer, britanski muzičar
(Betli, 19.1.1949 – Pariz, 26.9.2003)

2008 – Umro Pol Njumen, američki filmski glumac i režiser
(Klivlend, 26.1.1925 – Vestport, 26.9.2008)

2010 – Umrla Glorija Stjuart, američka filmska glumica
(Santa Monika, 4.7.1910 – Los Anđeles, 26.9.2010.)

[Bisernica]

27. septembar





Ovaj dan Pravni fakultet u Beogradu obeležava kao dan fakulteta. Na današnji dan rođen je Milan Dedinac. Pravoslavni vernici slave Krstovdan.

1902 - Rođen Milan Dedinac, književnik i pozorišni kritičar, dramaturg i upravnik Jugoslovenskog dramskog pozorišta
(Kragujevac, 27.9.1902 - Opatija, 26.9.1966)

Pesnik i pozorišni kritičar, Milan Dedinac je pripadao generaciji đaka školovanoj u Francuskoj u vreme Prvog svetskog rata. Filozofski fakultet je završio u Beogradu. Bio je sledbenik francuske avangardne lirike, modernog senzibiliteta i specifičnog izraza. Doprineo je oslobađanju srpske poezije od tradicionalne forme. Bio je novinar i urednik "Politike", jedan od osnivača "Književnih novina", ataše za kulturu u Parizu, dramaturg i upravnik Jugoslovenskog dramskog pozorišta. Pripadao je krugu beogradskih nadrealista i bio vrsni poznavalac pozorišne umetnosti. Njegova najpoznatija dela su: Javna ptica, Jedan čovek na prozoru, Pesme iz dnevnika zarobljenika broj 60211, Od nemila do nedraga, Poziv na putovanje, Studija o Branku Radičeviću i Pozorišne hronike.

1825 - U Engleskoj puštena u saobraćaj prva železnička pruga na svetu Stokton–Darlington.

1841 - Licej iz Kragujevca preseljen u Beograd, ovaj datum obeležava se kao Dan Pravnog fakulteta u Beogradu, nastalog na tradiciji Pravnog odeljenja Liceja

1885 - Osnovano prvo vatrogasno društvo u Beogradu

1888 - Osnovana prva meteorološka služba u Kneževini Srbiji Ukazom kralja Milana Obrenovića uvedeno je redovno meteorološko posmatranje i ispitivanje i osnovana prva u mreži meteoroloških i hidroloških stanica u Srbiji

1891 - Umro Ivan Aleksandrovič Gončarov, ruski književnik
(Simbirsk, 18.6.1812 - Sankt Petersburg, 27.9.1891)

1917 - Umro Edgar Dega, francuski slikar
(Pariz, 19.7.1834 - Pariz, 27.9.1917)

1919 - Umrla Adelina Pati, italijanska operska pevačica
(Madrid, 19.2.1843 - Vels, 27.9.1919)

1921 - Umro Engelbert Humperdink, nemački kompozitor
(Sieberg, 1.9.1854 - Nojesterlic, 27.9.1921)

1927 - Rođen Milo Đukanović, filmski reditelj, profesor Fakulteta dramskih umetnosti u Beogradu
(Cetinje, 27.9.1927 - Beograd, 25.10.1989)

1928 - Rođen Krsta Petrović, pevač
(Beograd, 27.9.1928 - Beograd, 21.6.2001)

1930 - Rođena Miroslava Čohadžić, akademski slikar i kostimograf
(Beograd, 27.9.1930 - Beograd, 9.8.2002)

1940 - Potpisan Trojni pakt kojim je formirana Sila osovine Rim–Berlin–Tokio

1947 - Osnovan Informbiro

1967 - Rođena Isidora Žebeljan, kompozitor, akademik
(Beograd, 27. 09. 1967)

1993. - Umro Milan Gale Muškatirović, vaterpolista, profesor i dekan Tehnološko - metalurškog fakulteta u Beogradu (Bihać, 09. 03. 1934 - Beograd, 27. 09. 1993)

1998. - Umrla Nada Doroški, novinar i akademski slikar
(Skoplje, 1915 - Beograd, 27.9.1998)

1998 - Zvanično počeo sa radom internet pretraživač Gugl

2001 - Umro Dragiša Ivanović, profesor i dekan Elektrotehničkog fakulteta u Beogradu, rektor Beogradskog univerziteta, akademik
(Sjenica, 9.9.1914 - Beograd, 27.9.2001)

2007 - Umro Nenad Bogdanović, inženjer elektrotehnike, političar, potpredsednik Demokratske stranke, gradonačelnik Beograda (Beška, 12.5.1954 - Beograd, 27.9.2007)

2007 - Umro dr Dušan Jakovljević, profesor Pravnog fakulteta u Beogradu i publicista (Jagodina, 1934 - Beograd, 27.9.2007)

2007 - Umro Miloš Bobić, arhitekta, profesor Arhitektonskog fakulteta u Beogradu, publicista
(30.6.1946 - Amsterdam, 27.9.2007)

2007 - Umro Miloš Marinović, novinar i publicista, najstariji član UNS-a, urednik Tanjuga, Borbe, Oslobođenja, Rada, pilot Aprilskog rata, član Aero-kluba "Naša krila" (Bugojno, 3.10.1913 - Beograd, 27.9.2007)

[Bisernica]

28. septembar





Na današnji dan 1914. godine umro kompozitor Stevan Stojanović Mokranjac. Prva internacionala osnovana 28. septembra 1864. u Londonu. Slavni italijanski glumac Marčelo Mastrojani rođen 1924. godine.

Kompozitor, muzički pedagog i horovođa Stevan Stojanović Mokranjac preminuo je na današnji dan 1914. godine. Mokranjac je svojim stvaralaštvom obeležio srpsku muziku 19. veka. Muzičko obrazovanje stekao je u Minhenu, Rimu i Lajpcigu. Po povratku u Beograd, razvio je mnogostranu muzičku delatnost. Bio je horovođa Beogradskog pevačkog društva, koje je pod njegovim vođstvom steklo međunarodni ugled. Osnivač je Gudačkog kvarteta, profesor i direktor Srpske muzičke škole, danas Muzička škola "Mokranjac", kao i pokretač Saveza pevačkih društava. U svom glavnom delu "Rukoveti", Mokranjac je stvorio specifičan oblik rapsodije, uobličavajući narodne pesme iz naših krajeva, sa istančanim osećajem za harmonska, melodijska i tekstualna obeležja. Njegove duhovne kompozicije, inspirisane tradicionalnim pravoslavnim crkvenim napevima, predstavljaju remek-dela srpske crkvene muzike.

1803 - Rođen Prosper Merime, francuski književnik
(Pariz, 28.9.1803 - Kan, 23.9.1870)

1841 - Rođen Žorž Klemanso, francuski političar
(Mujeron an Pare, 28.9.1841 - Pariz, 24.11.1929)

1864 - Umro Jovan Popović, slikar (Opovo, 1810 - Pančevo, 28.9.1864)

1895 - Umro Luj Paster, francuski hemičar i mikrobiolog, pronalazač vakcine protiv besnila, antraksa i crvenog vetra
(Dol, 27.12.1822 - Sen Klod, 28.9.1895)

1905 - Rođen Maks Šmeling, nemački bokser, svetski šampion
(Klajn Lukov, 28.9.1905 - 2.2.2005)

1924 - Rođen Marčelo Mastrojani, italijanski filmski i TV glumac
(Fontana Liri, 28.9.1924 - Pariz, 19.12.1996)

1930 - Rođen Dejan Kosanović, filmski i TV reditelj, profesor Fakulteta dramskih umetnosti u Beogradu
(Beograd, 28.9.1930)

1934 - Rođena Brižit Bardo, francuska filmska glumica
(Pariz, 28.9.1934)

1966 - Umro Andre Breton, francuski književnik, osnivač nadrealizma
(Tenšebrej, 18.2.1896 - Pariz, 28.9.1966)

1968 - Rođen Mika Hakinen, finski automobilista, vozač Formule 1
(Helsinki, 28.9.1968)

1970 - Umro Gamal Abdel Naser, egipatski političar i državnik, predsednik Egipta (Aleksandrija, 15.1.1918 - Kairo, 28.9.1970)

1981 - Umrla Ksenija Atanasijević, filozof i književnik, prva žena-doktor nauka Beogradskog univerziteta
(Beograd, 5.2.1894 - Beograd, 28.9.1981)

1990 - Donet Ustav SR Srbije

1991 - Umro Majls Dejvis, američki džez trubač
(Alton, 26.5.1926 - Santa Monika, 28.9.1991)

1994 - Potonuo feribot "Estonija" u Baltičkom moru (900 poginulih)

2000 - Umro Pjer Eliot Trido, kanadski političar i državnik, premijer Kanade
(Montreal, 18.10.1919 - Montreal, 28.9.2000)

2001 - Umro Ernest Ačkun, klarinetista, profesor Fakulteta muzičke umetnosti u Beogradu (Hrastnik, 27.3.1930 - Beograd, 28.9.2001)

2003 - Umro Elija Kazan (Kazandžoglu), američki filmski glumac i reditelj, dobitnik Oskara (Konstantinopolj, 7.9.1909 - Njujork, 28.9.2003)

2008 - Umro Ljubiša Buba Opačić, gitarista grupe "Bajaga i instruktori" (Vranje, 3.1.1968 - Maribor, 28.9.2008)

[Bisernica]

29. septembar





Na današnji dan 1547. godine rođen španski pisac Migel de Servantes, a 1839. Mihailo Valtrović, arheolog i istoričar umetnosti, upravnik Narodnog muzeja. Specijalna brigada Vojske Srbije osnovana 2006. godine.

Španski pisac Migel de Servantes, autor "Don Kihota", prvog realističkog romana španske književnosti rođen je na današnji dan 1547. godine. Bio je komornik i sekretar rimskog kardinala Đulija Akvavivija, zatim vojnik i učestvovao je u pomorskoj bici kod Lepanta 1571. Pri povratku u Španiju 1575. uhvatili su ga pirati i odveli u Alžir, gde je pet godina proveo u ropstvu dok njegovi rođaci nisu sakupili novac za otkup. Živeći u bedi morao je da prihvati posao koji donosi malo novca a dosta omraze: postao je agent za nabavku žita i ulja za Špansku armadu. Poslodavci nisu bili zadovoljni pa je zatvoren i čak isključen iz crkve. Potom se ponovo prihvatio sličnih poslova, ali ga je siromaštvo pratilo do smrti. Njegov književni rad veoma je raznovrstan - pisao je romane, drame, komedije, pripovetke i pesme. U "Don Kihotu", u formi kritike preživelih srednjovekovnih vrednosti Španije prikazao je svevremene i opšte ljudske probleme na neprevaziđen način. Ostala dela: romani "Galateja", "Persiles i Sigismunda" (preteča modernog avanturističkog romana), zbirka 12 pripovedaka "Uzorne pripovetke", istorijska drama "Numansija", psihološka komedija "Blaženi raspusnik", komedija karaktera "Pedro de Urdemalas", poema "Putovanje na Parnas". Umro je u Madridu 1616. godine.

Srpski arheolog i istoričar umetnosti Mihailo Valtrović rođen 1839. godine. Bio je prvi profesor arheologije na Velikoj školi u Beogradu, upravnik Narodnog muzeja, osnivač Srpskog arheološkog društva, član Srpske kraljevske akademije. Pokrenuo je časopis "Starinar" i među prvima istraživao srpsku srednjovekovnu arhitekturu i umetničko-zanatske predmete iz srednjeg veka. Tvorac je idejnog i likovnog rešenja ordena Kneza Lazara - najraskošnijeg ordena Kraljevine Srbije i Jugoslavije. Dela: "Građa za istoriju umetnosti u Srbiji", "Pogled na staru srpsku crkvenu arhitekturu". Umro je 1915. godine u Beogradu.

1518. - Rođen Jakopo Robusti Tintoreto, italijanski slikar
(Venecija, 29. 09. 1518 - Venecija, 31. 05. 1594)

1888. - Rođen Živko Jovanović, političar i publicista
(Šabac, 29. 09. 1888 - Beograd, 27. 03. 1923)

1902. - Umro Emil Zola, francuski književnik
(Pariz, 02. 04. 1840 - Pariz, 29. 09. 1902)

1912. - Rođen Mikelanđelo Antonioni, italijanski filmski reditelj i scenarista, dobitnik "Oskar"-a (Ferara, 29. 09. 1912 - Rim, 30. 07. 2007)

1913. - Umro Rudolf Dizel, nemački inženjer i pronalazač, konstruktor motora sa unutrašnjim sagorevanjem (Pariz, 18. 03. 1858 - Antverpen, 29. 09. 1913)

1922. - Rođena Olga Jevrić, vajar, akademik (Beograd, 29. 09. 1922)

1930 - Umro Ilja Jefimovič Rjepin, ruski slikar
(Čugujev, 05. 08. 1844 - Kuokala, 29. 09. 1930)

1936. - Rođen Silvio Berluskoni, italijanski političar i državnik, premijer Italije (Milano, 29. 09. 1936)

1943. - Rođen Leh Valensa, poljski sindikalni lider i državnik, predsednik Poljske (Popovo, 29. 09. 1943)

1949. - Rođena dr Jelena Guskova, ruska istoričarka, direktor Centra za izučavanje balkanske krize Instituta za slavistiku Ruske akademije nauka, akademik (Moskva, 29. 09. 1949)

1954. - Osnovana Evropska agencija za nuklearna istraživanja - CERN

1956. - Rođen lord Sebastijan Kou, britanski atletičar, svetski i olimpijski šampion (London, 29. 09. 1956)

1996. - Umro Endo Sjusaku, japanski književnik
(Tokio, 27. 03. 1923 - Tokio, 29. 09. 1996)

1997. - Umro Roj Lihtenštajn, američki pop - art slikar
(Njujork, 27. 10. 1923 - Njujork, 29. 09. 1997)

2006. - Osnovana Specijalna brigada Vojske Srbije

2007. - Umrla Lois Maksvel, kanadska filmska glumica, "Mis Manipeni" iz filmova o Džemsu Bondu (Kičner, 14. 02. 1927 - Frimentl, 29. 09. 2007)

2008. - Predstavnici Vlade Srbije i italijanske Fijat grupe potpisali su u Beogradu Ugovor o zajedničkom ulaganju u kragujevačku fabriku "Zastava".

[Bisernica]

30. septembar





Arheolog Vladimir Petković rođen na današnji dan 1874. godine. Književnik Oskar Davičo 30. septembra 1989. godine. Moskovska bitka, u Drugom svetskom ratu, počela 1941. godine.

Srpski arheolog Vladimir Petković, profesor Beogradskog univerziteta i stručnjak za srpsku srednjovekovnu umetnost, rođen je na današnji dan 1874. godine. Bio je član Srpske kraljevske akademije i upravnik Narodnog muzeja u Beogradu. Uređivao je specijalizovani časopis Starinar i prvi direktor Arheološkog instituta SANU. Rukovodio je otkopavanjima Stobija i Caričinog Grada. Dela: Pregled crkvenih spomenika kroz povesnicu srpskog naroda, "La peinture serbe en Moyen age" (Srpsko slikarstvo u srednjem veku), monografije o manastirima Žiča, Ravanica, Studenica, Kalenić i Dečani.

Književnik Oskar Davičo umro je u Beogradu 30. septembra 1989. godine. Još kao dečak Davičo je pisao pesme, a 1928. godine objavio je svoj prvi poetski tekst Tragovi. Dve godine kasnije pojavila se njegova antologija pesama, koja je nagovestila tok jedne moderne poetske misli. Napisao je neke od najpotresnijih i najlepših pesama o Srbiji, ljubavi, tamnovanju, ratovanju... Paralelno sa poezijom, pisao je romane: Pesma, Šutnje, Gladi, Tajne... Objavio je veliki broj eseja, kritika, studija i polemika. Ostao je dosledan svom književnom i političkom temperamentu, nikada nije pristajao na kompromise. Dobitnik je mnogih književnih i državnih priznanja i nagrada. Za života su objavljena Davičova sabrana dela u 20 tomova.

1876 - Rođen Milan Rakić, književnik i diplomata, akademik
(Beograd, 30.9.1876 - Zagreb, 30.6.1938)

1894 - Rođen Hugo Klajn, doktor medicine, književnik, pozorišni reditelj, profesor Akademije - za pozorište, film, radio i TV u Beogradu
(Vukovar, 30.9.1894 - Beograd, 2.12.1981)

1908 - Rođen David Fjodorovič Ojstrah, ruski violinista
(Odesa, 30.9.1908 - Amsterdam, 24.10.1974)

1920 - Umro Ban Mitrofan, bogoslovski pisac, arhiepiskop cetinjski, mitropolit Crne Gore i Brda
(Grbalj, 15.3.1841 - Cetinje, 30.9.1920)

1921 - Rođena Debora Ker, britanska filmska glumica
(Helensburg, 30.9.1921 - Botsdejl, 16.10.2007)

1924 - Rođen Truman Kapot, američki književnik
(Nju Orleans, 30.9.1924 - Los Anđeles, 25.8.1984)

1932 - Rođen Arsenije Jovanović, reditelj, dramaturg i kompozitor, naš najuspešniji stvaralac u oblasti radiofonije
(Beograd, 30.9.1932)

1936 - Rođen Miloš Jevtić, književnik, novinar i urednik Radio Beograda
(Gornja Bukovica, 30.9.1936)

1938 - Sklopljen Minhenski sporazum o podeli Čehoslovačke

1938 - Rođen Ljubomir Madžar, ekonomista, profesor Ekonomskog fakulteta u Beogradu (Bukovička Rijeka, 30.9.1938)

1940 - Rođen Slobodan Rakitić, književnik i političar, urednik časopisa Raška i Savremenik, predsednik Udruženja književnika Srbije i Saborne narodne stranke
(Vlasovo, 30.9.1940)

1941 - Počela Moskovska bitka u Drugom svetskom ratu

1941 - Završen "Krvavi marš" stanovnika Šapca u Drugom svetskom ratu

1955 - Poginuo Džejms Din, američki filmski glumac
(Merion, 8.2.1931 - Paso Robles, 30.9.1955)

1960 - Emitovana prva epizoda američke crtane serije "Kremenko"

1956 - Rođen Sebastijan Kou, britanski atletičar, svetski i olimpijski šampion
(London, 29.9.1956)

1964 - Rođena Monika Beluči, italijanska filmska glumica
(Čita di Kastelo, 30.9.1964)

1970 - Rođen Dragan Mićanović, pozorišni, filmski i TV glumac
(Loznica, 30.9.1970)

1972 - Rođena Aleksandra Kovač, kompozitor, pevačica, aranžer i producent
(Beograd, 30.9.1972)

1985 - Umrla Simon Sinjore, francuska filmska glumica
(Visbaden, 25.3.1921 - Er, 30.9.1985)

1990 - Umro Patrik Vajt, australijski književnik, nobelovac (London, 28.5.1912 - Sidnej, 30.9.1990)

1991 - Umro Toma Zdravković, pevač
(Pečenjevce, 20.11.1938 - Beograd, 30.9.1991)

1992 - Osnovan Radio "Indeks"

2002 - Umrla Leposava Šelmić, istoričar umetnosti, upravnik Galerije Matice srpske u Novom Sadu
(Kulpin, 3.10.1944 - Sasari, 30.9.2002)

2003 - Umrla Zagorka Ilić, prva žena diplomata u bivšoj SFRJ, šef jugoslovenske delegacije u Komisiji OUN za ljudska prava
(Herceg Novi, 1932 - Beograd, 30.9.2003)

[Bisernica]

1. oktobar





Radio Beograd počeo sa radom na današnji dan 1924. godine. Kineski vođa Mao Cedung proglasio Narodnu Republiku Kinu 1. oktobra 1949. SB UN ukinuo ekonomske sankcije Saveznoj Republici Jugoslaviji 1996. godine.


Na današnji dan 1924. godine prvi put se oglasio Radio Beograd. Sa radom je počeo istog dana kada i Radio Beč. Ovaj prvi redovni radio program na Balkanu prenošen je preko postrojenja radio-telegrafske stanice u Rakovici. Svakog utorka, četvrtka i subote od 18.45 do 19.45. prenošeni su koncerti, čitane vesti, servisne informacije, reklame, vodostanje, berzanski izveštaji. Vesti su pripremali novinari "Politike" i "Dnevnih novosti", a Beogradska berza je obezbeđivala aktuelne berzanske izveštaje.Muzički deo programa pripremala je direkcija Beogradske opere. Program su na talasu 1650 metara emitovali inženjeri Mihailo Simić i Dobrivoje Petrović iz studija u zgradi Prve hrvatske štedionice, u Knez Mihajlovoj ulici broj 42. Ministarstvo PTT koje je iz pretplate delom finansiralo rad stanice u Rakovici ukinulo joj je subvencije 1926. godine sa obrazloženjem da stanica nije uspunila očekivane rezultate.

1684. - Umro Pjer Kornej, francuski književnik (Ruan, 06. 06. 1606 - Pariz, 01. 10. 1684)

1773. - Rođen Atanasije Stojković, fizičar, doktor filozofije, književnik i prevodilac, autor prvog srpskog umetničkog romana, profesor i rektor Univerziteta u Harkovu, akademik
(Ruma, 01. 10. 1773 - Harkov, 02. 06. 1832)

1844. - Rođen Simo Popović, novinar i književnik, urednik prvog crnogorskog lista -"Crnogorac", ministar prosvete i crkvenih poslova Crne Gore (Tovarnik, 01. 10. 1844 - Ulcinj, 19. 08. 1921)

1902. - Osnovana prva zanatska škola u Srbiji - Građevinska škola u Beogradu

1904. - Rođen Vladimir Horovic, američki pijanista (Berdičev, 01. 10. 1903 - Njujork, 05. 11. 1989)

1911. - Braća Rudolf i Aleksandar Lifka otvorili stalni bioskop u dvorištu hotela "Hungarija" u Subotici

1908. - Rođen Ljubiša Jovanović, pozorišni, filmski i TV glumac (Šabac, 01. 10. 1908 - Beograd, 15. 07. 1971)

1918. - Rođena Marija Crnobori, pozorišna, filmska i TV glumica (Banjole, 01. 10. 1918)

1919. - Osnovana gimnazija "Jan Kolar" u Bačkom Petrovcu, decenijama jedina slovačka gimnazija van matične države

1922. - Rođen Branko Pešić, političar i državnik, predsednik Skupštine grada Beograda, potpredsednik Predsedništva Srbije (Zemun, 01. 10. 1922 - Beograd, 04. 02. 1986)

1924. - Rođen Džimi Karter, američki političar i državnik, predsednik SAD, nobelovac (Plejns, 01. 10. 1924)

1925. - Osnovan Kinološki savez Srbije

1926. - Otvorena pijaca Zeleni venac u Beogradu

1930. - Rođen Ričard Haris, irski filmski glumac i pop-pevač (Limerik, 01. 10. 1930 - London, 25. 10. 2002)

1931. - Otvoren hotel "Valdorf Astorija" u Njujorku, tada najveći na svetu

1946. - Završen Nirnberški proces ratnim zločincima u Drugom svetskom ratu

1949. - Mao Cedung proglasio Narodnu Republiku Kinu

1951. - Dnevnik Radio Beograda u 19 časova počeo da se emituje kao redovna informativna emisija

1954. - Rođen Ljubomir Travica, odbojkaš, reprezentativac, trener i selektor reprezentacije (Ervenik, 01. 10. 1954)

1955. - Francuski "Sitroen" lansirao automobil DS, popularnu "ajkulu"

1957. - Umro Ivan Đaja, biolog i fiziolog, profesor i rektor Univerziteta u Beogradu, akademik (Avr, 21. 07. 1884 - Beograd, 01. 10. 1957)

1963. - Izašao prvi broj lista "Politika ekspres", prestao sa izlaženjem 22. 12. 2004. godine

1970. - Umro Petar Konjović, kompozitor i muzikolog, direktor Zagrebačke opere, profesor Muzičke akademije u Beogradu, upravnik Muzikološkog instituta SANU (Čurug, 05. 05. 1883 - Beograd, 01. 10. 1970)

1971. - Počelo emitovanje studentskog radio programa "Indeks 202" na Programu Beograd 202 Radio Beograda

1971. - Otvoren Diznilend na Floridi

1988. - Umro Pavle Paja Vuisić, filmski i TV glumac (Beograd, 10. 07. 1926 - Beograd, 01. 10. 1988)

1991. - Osnovano Javno preduzeće "Srbijašume"

1996. - Savet bezbednosti Ujedinjenih nacija ukinuo ekonomske sankcije Saveznoj Republici Jugoslaviji

1999. - Umro Miroslav Čangalović, operski pevač (Glamoč, 03. 03. 1921 - Beograd, 01. 10. 1999)

2000. - Odbojkaška reprezentacija Jugoslavije osvojila zlatnu medalju na Olimpijskim igrama u Sidneju

2004. - Umro dr Vlajko Brajić, profesor Pravnog fakulteta u Beogradu, akademik (Lipovo, 10. 05. 1939 - Beograd, 01. 10. 2004)

2007. - Umro Alfred Erter, američki slikar i atletičar, četvorostruki olimpijski šampion u bacanju diska (Astorija,19. 09. 1936 - Fort Majers, 01. 10. 2007)

2009. - Umro dr Božidar Perović, profesor Šumarskog fakulteta u Beogradu, direktor Instituta za preradu drveta (Knjaževac, 07. 01. 1923 - Beograd, 01. 10. 2009)

[Bisernica]

2. oktobar





Otac moderne Indije Mahatma Gandi rođen na današnji dan 1869. godine. Društvo naroda 1924. usvojilo Ženevski protokol za mirno rešavanje međunarodnih sporova. Prvi rektor Muzičke akademije u Beogradu, kompozitor Kosta Manojlović umro na današnji dan 1949. godine.


Indijski nacionalni vođa Mohandas Karamčand Gandi, nazvan Mahatma (velika duša), predvodnik borbe za oslobođenje Indije od britanske kolonijalne vlasti, otac moderne Indije rođen je na današnji dan 1869. godine. Završio je prava u Engleskoj 1891. godine. Od 1893. do 1914. predvodio je zajednicu Indusa u Južnoj Africi. Od 1919. vodio je pokret za nezavisnost Indije. Gandijeva taktika, koju je usvojio Indijski Nacionalni Kongres, partija koja je predvodila borbu za nezavisnost, većinom je podrazumevala pasivan otpor. Sam Gandi živeo je izrazito asketski. Njegovi štrajkovi glađu pokazali su se kao metod pred kojim je britanska uprava bila nemoćna. Stekao je ogroman ugled ne samo u Indiji. Pola godine posle sticanja nezavisnosti Indije, u januaru 1948, Gandija je u Nju Delhiju ubio jedan hindu fanatik iz sekte "Hindu Mahasabha".

Kompozitor, etnomuzikolog, profesor i prvi rektor Muzičke akademije u Beogradu Kosta Manojlović umro je na današnji dan 1949. godine. Manojlović je muzičke studije započeo u Srpskoj muzičkoj školi u Beogradu, nastavio u Moskvi i Minhenu. Diplomirao je kompoziciju na Oksfordu. Bio je profesor Muzičke škole u Beogradu, redovni profesor i prvi rektor Muzičke akademije i naučni saradnik Muzikološkog instituta SANU. U njegovom kompozitorskom opusu dominiraju vokalne kompozicije. Romantik, koji je koristio i elemente impresionizma, težio je izgrađivanju originalnog horskog stava. Sakupio je oko 2000 narodnih melodija u fonogramskim snimcima i melografskim zapisima. Posebno je proučavao srpsku duhovnu muziku. Njegovi najpoznatiji radovi su spisi "Spomenica Stevana Mokranjca" i studija "Narodne melodije u istočnoj Srbiji".

1187. Arapski vojskovođa i egipatski sultan Saladin preoteo je Jerusalim od hrišćana, što je 1189. izazvalo Treći krstaški rat

1831. crnogorski vladika Petar Drugi Petrović Njegoš ustanovio perjanike i gvardiju, prve jedinice za održavanje reda i mira u Crnoj Gori, ovaj datum obeležava se kao Dan crnogorske policije

1851. Rođen Ferdinand Foš, francuski maršal, vojskovođa i vojni teoretičar (Tarb, 02. 10. 1851 - Pariz, 20. 03. 1929)

1869. Rođen Mahatma Gandi (Mohandas Karamčand), indijski nacionalni vođa (Porbahdar, 02. 10. 1869 - Delhi, 30. 01. 1948)

1870. Rim proglašen za prestonicu ujedinjene Italije

1904. Rođen Grejem Grin, engleski književnik (Berkhemsted, 02. 10. 1904 - Vevej, 03. 04. 1991)

1917. Rođen Borivoje Rašajski, matematičar, docent Prirodno-matematičkog fakulteta u Beogradu (Krušica, 02. 10. 1917 -1995)

1944. Nemci ugušili Varšavski ustanak u Drugom svetskom ratu

1945. Štampan prvi broj lista "Narodna Armija"

1947. Osnovana Baletska škola "Lujo Davičo" u Beogradu

1973. Umro Pavo Johanes Nurmi, finski atletičar-dugoprugaš, svetski i olimpijski rekorder (Turku,13. 06. 1897 - Helsinki, 02. 10. 1973)

1974. Umro Marko Vujačić, književnik i političar, potpredsednik Prezidijuma Narodne skupštine FNRJ (Grahovo, 14. 01. 1889 - Rastoci, 02. 10. 1974)

1985. Umro Rok Hadson (Roj Harold Šerer), američki filmski glumac (Vinetka, 17. 11. 1925 - Los Anđeles, 02. 10. 1985)

1991. Umro Dimitrije Prvi (Papadopulos), patrijarh Grčke pravoslavne crkve i vaseljenski patrijarh (Carigrad, 08. 09. 1914 - Istanbul, 02. 10. 1991)

1996. Bivši bugarski predsednik vlade Andrej Lukanov usmrćen je vatrenim oružjem ispred svoje kuće u Sofiji.

2000. Vozači kamiona i taksija širom Srbije počeli su blokadu puteva i mostova, zahtevajući da predsednik SRJ Slobodan Milošević prizna izborni poraz i odstupi sa vlasti

2000. Umro Dobrosav Veizović, diplomata, pomoćnik saveznog ministra inostranih poslova

2003. Umro Milan Bjegojević, vajar, košarkaš i trener KK "Crvena zvezda" (Prnjavor, 09. 08. 1928 - Beograd, 02. 10. 2003)

2006. - Umro Milorad Miško Kalezić, novinar, saradnik "Večernjih novosti", "Borbe", "Duge", NIN-a
(Danilovgrad,12. 09. 1954 - Beograd, 02. 10. 2006)

[Bisernica]

3. oktobar





Ruski pesnik Sergej Jesenjin rođen na današnji dan 1895. godine. Savezna i Demokratska Republika Nemačka zvanično se ujedinile 3. oktobra 1990. Srpski arhitekta Branko Pešić umro 2006. godine.


Ruski pesnik i književnik Sergej Aleksandrovič Jesenjin rođen je u Konstantinovu na današnji dan 1895. godine. Književne krugove u Petrogradu Jesenjin je zainteresovao seoskim motivima u poeziji, koja je obilovala metaforama i poređenjima. Drugi ciklus njegovog poetskog stvaralaštva nastao je posle Oktobarske revolucije, koju je sa oduševljenjem prihvatio. Sovjetska i svetska omladina Jesenjina je obožavala i oponašala. Za sovjetsku politiku Jesenjin nije bio prihvatljiv zbog svog boemskog načina života i ponašanja. Prema zvaničnoj verziji, život je okončao samoubistvom 1925. godine. Tek sredinom osamdesetih godina, u domovini je dobio izuzetan publicitet. Jesenjin spada u red najprevođenijih i najpopularnijih stranih pesnika u Jugoslaviji i Srbiji. Najpoznatija Jesenjinova dela su: Ana Snjegina, Crni čovek, Ispovest mangupa, Molitva za umrle i Sovjetska Rusija.

Srpski arhitekta Branko Pešić, autor velikog broja arhitektonskih projekata, crkava, javnih i administrativnih zgrada, nekoliko knjiga o arhitekturi, profesor Univerziteta u Beogradu, umro je 3. oktobra 2006. godine. Patrijarh German mu je 1984. poverio mesto protoneimara Hrama svetog Save u Beogradu. Tokom gradnje izveo je redak građevinski poduhvat. Glavnu kupolu tešku više od 4.000 tona (sa pozlaćenim glavnim krstom visokim 12 metara) napravljenu na zemlji, u unutrašnjosti Hrama, podigao je na visinu od 40 metara. Ostavio je iza sebe više od 130 projekata, poput Palate Beograd ("Beograđanka"), poslovne zgrade "Agroopreme" u Novom Beogradu, zgrade Građevinskog fakulteta u Subotici i brojnih crkvenih objekata.

1791 – Rođen Sima Milutinović Sarajlija, književnik
(Sarajevo, 3.10.1791 – Beograd, 30.12.1847)

1897 – Rođen Luj Aragon, francuski književnik (Pariz, 3.10.1897 – Pariz, 24.12.1982)

1929 – Kraljevina Srba Hrvata i Slovenaca promenila ime u Kraljevina Jugoslavija

1940 – Rođena Nada Knežević, džez pevačica (Beograd, 3.10.1940)

1944 – Raspušten Banjički logor u Drugom svetskom ratu

1954 – Rođen Stivi Rej Von, američki gitarista
(Dalas, 3.10.1954 – Ist Troj, 27.8.1990)

1955 – Rođen Željko Samardžić, pevač (Mostar, 3.10.1955)

1977 – Umro Velibor Gligorić, književni i pozorišni kritičar i istoričar književnosti, profesor Filozofskog fakulteta u Beogradu, direktor Drame Narodnog pozorišta i upravnik Jugoslovenskog dramskog pozorišta, akademik (Ripanj, 28.7.1899 – Beograd, 3.10.1977)

1991 – Predsedništvo SFRJ prešlo na rad u uslovima neposredne ratne opasnosti, ocenivši da su se za takav rad stekli uslovi predviđeni Ustavom i da je građanski rat na pomolu

1990 – Osnovano Udruženje za jugoslovensku demokratsku inicijativu, UJDI

1995 – Predsednik Makedonije Kiro Gligorov ranjen u atentatu u Skoplju

1999 – Na Ibarskoj magistrali kod Lazarevca poginuli članovi Srpskog pokreta obnove Veselin Bošković, Zvonko Osmajnlić, Vučko Rakočević i Dragan Vušurević

1999 – Umro Akio Morita, japanski fizičar, osnivač i vlasnik kompanije "Soni"
(Nagoja, 26.1.1921 – Tokio, 3.10.1999)

2001 – Umro Marko Seferović, prvi doktor Veterinarskog fakulteta u Beogradu
(Morinje, 1956 – Beograd, 3.10.2001)

2004 – Umrla Dženet Li, američka filmska glumica, dobitnica Oskara
(Mersd, 6.7.1927 – Beverli Hils, 3.10.2004)

2008 – Umro Golub Dobrašinović, istoričar književnosti, kustos Vukovog i Dositejevog muzeja u Beogradu (Bijelo Polje, 28.1.1925 – Beograd, 3.10.2008)

[Bisernica]

4. oktobar





Smrt holandskog slikara Rembranta Harmensa van Rajna, jednog od najvećih u istoriji slikarstva, obeležila današnji dan kroz istoriju.


Godine 1669. umro je holandski slikar Rembrant Harmens van Rajn, jedan od najvećih u istoriji slikarstva, čije su slike prepoznatljive po dramatičnoj igri svetlosti i senki, dubini kolorita kao i psiholoskoj pronicljivosti. Omiljeni su mu bili biblijski motivi, portreti i autoportreti. Uradio je oko 650 uljanih slika, oko 300 gravira i oko 2.000 crteža, uključujući remek-dela kao što su "Noćna straža", "Izgubljeni sin", "Čas anatomije doktora Tulpa", "Hristos kao baštovan", "Dobri Samarićanin", "Hodočasnici u Emausu", "Suknari", "Vitsavej", "Jakov blagosilja unuke", "Venera i Kupidon", "Verenici", "Flora", "Danaja", "Starica", "Jevrejska nevesta", "Porodični portret", "Predeo s vetrenjačom", više od 60 autoportreta, portrete njegove žene Saskije van Ojlenburh, sina Tita, prijatelja Jana Siksa.

1582 – Poslednji dan Julijanskog kalendara u papskoj državi, Španiji i Portugalu, narednog dana stupio na snagu Gregorijanski kalendar sa datumom 15. oktobar

1853 – Počeo Krimski rat između Rusije i Turske (1853 – 1856)

1865 – Rođen Milorad Pavlović Krpa, novinar, književnik i prevodilac, profesor Druge muške gimnazije u Beogradu
(Beograd, 4.10.1865 – Beograd, 29.1.1957)

1883 – Voz "Orijent ekspres" krenuo na prvo putovanje od Pariza do Konstantinopolja, poslednje je bilo 12. decembra 2009. godine

1896 – Rođen Baster Kiton, američki filmski glumac-komičar
(Pika, 4.10.1895 – Vudlend Hils, 1.2.1966)

1903 – Rođen Džon Vinsent Atanasof, bugarski naučnik, izumeo prvi elektronski digitalni kompjuter
(Hamilton, SAD, 4.10.1903 – Frederik, 15.6.1995)

1924 – Rođen Čarlton Heston (Čarls Karter), američki filmski glumac, dobitnik Oskara (Evanston, 4.10.1924 – Beverli Hils, 5.4.2008)

1928.- Rođen Milorad Ekmečić, istoričar i književnik, profesor Filozofskog fakulteta u Beogradu, akademik (Prebilovci, 04. 10. 1928)

1930 – Rođen prof. dr Dinko Davidov, istoričar umetnosti, naučni savetnik Balkanološkog instituta SANU, kustos Galerije Matice srpske i direktor Galerije SANU, akademik
(Sivac, 4.10.1930)

1931 – Rođen Ričard Rorti, američki filozof
(Njujork, 4.10.1931 – Palo Alto, 8.6.2007)

1933.- Rođena Latinka Perović, politikolog, političar i publicista, naučni savetnik Instituta za noviju istoriju Srbij, glavni urednik časopisa "Tokovi istorije" (Kragujevac, 04. 10. 1933)

1935 – Rođen Nikola-Kolja Milunović, vajar i slikar (Beograd, 4.10.1935)

1935 – Rođen dr Dragutin Furunović, književnik, profesor i direktor Grafičke tehničke škole i Više škole likovnih i primenjenih umetnosti u Beogradu, enciklopedista, akademik (Niš, 4.10.1935 – 8.2009)

1945 – Osnovan FK "Partizan"

1948 – Rođen Jovan Kolundžija, violinista, osnivač Centra lepih umetnosti "Gvarnerius" u Beogradu
(Beograd, 4.10.1948)

1957 – Sovjetski Savez lansirao prvi veštački satelit "Sputnjik", početak kosmičke ere

1965 – Rođen Dragan Jovanović, pozorišni, filmski i TV glumac
(Beograd, 4.10.1965)

1970 – Umrla Dženis Džoplin, američka bluz-pevačica
(Port Artur, 19.1.1943 – Los Anđeles, 4.10.1970)

1972 – Osnovana Bečka agencija za proučavanje ekoloških problema

1976 – Rođen Danilo Ikodinović, vaterpolista, reprezentativac
(Beograd, 4.10.1976)

1977 – Ujedinjene nacije proklamovale Opštu deklaraciju o zaštiti životinja, a 4. oktobar proglašen Svetskim danom zaštite životinja

2006 – Umro Branko Pešić, arhitekta, profesor Građevinskog fakulteta u Beogradu, protomajstor Hrama svetog Save na Vračaru, član Krunskog saveta
(Zemun, 1.11.1921 – Linjano, 4.10.2006)

2009 – Umrla Mersedes Sosa (La Negra), argentinska pevačica
(San Migel de Tukuman, 9.7.1935 – Buenos Ajres, 4.10.2009)