SVET I MI - VREMEPLOV -dogodilo se na današnji dan

[Bisernica]

5. oktobar





Na današnji dan 1713. godine rođen inspirator i glavni urednik velike francuske "Enciklopedije" Deni Didro. Pionir svetske kinematografije Luj Limijer rođen 1864. godine. Masovan protest u Beogradu 2000. godine, zbog nepriznavanja rezultata predsedničkih izbora, doveo do pada režima Slobodana Miloševića.

Francuski filozof i pisac Deni Didro rođen je na današnji dan 1713. godine. Bio je veoma kritičan prema svakoj vrsti religioznosti. Nosilac je prosvetiteljske ideje u predrevolucionarnoj Francuskoj, inspirator i glavni urednik velike francuske "Enciklopedije", objavljene između 1751. i 1772. u 28 tomova. Kao protivnik klasičnih autoriteta i tradicionalizma, znatno je uticao na raspoloženje građanstva u borbi protiv starog režima. U filozofskim raspravama razvijao je materijalističko-naturalističke ideje, a u esejima i književnim delima zalagao se za novu kulturu zasnovanu na strogom racionalizmu. Dela: Pismo o slepima na pouku onima koji vide, Razgovor Dalambera i Didroa, Misli o tumačenju prirode, Dalamberov san, Žak fatalista, Ramoov sinovac, Saloni. Umro je 1784. godine.

Hemičar i industrijalac Luj Limijer, pionir svetske kinematografije, koji je sa bratom Ogistom napravio prvu filmsku kameru i osnovao u Lionu fabriku za izradu fotografskog materijala rođen je 1864. godine. Braća su izumela postupak snimanja u prirodnim bojama i u pariskoj kafani "Gran kafe" priredila 28. decembra 1895. prvu filmsku predstavu u svetu (Ulazak voza u stanicu, Radnici izlaze iz fabrike). Umro je 1948. godine.

1840 - Ubijen Smail-aga Čengić, turski muselim
(Jelašci, 1788 - Mljetičak, 5.10.1840)

1870 - Usvojen Zakon o ustrojstvu prve učiteljske škole u Kragujevcu

1880 - Umro Žak Ofenbah, francuski kompozitor, tvorac operete
(Keln, 20.6.1819 - Pariz, 5.10.1880)

1889 - Otvoren Kabare "Mulen Ruž" u Parizu

1908 - Austrougarska proglasila aneksiju Bosne i Hercegovine

1915 - Počela Mojkovačka operacija u Prvom svetskom ratu
(5.10.1915 - 6.1.1916)

1918 - Poginuo Rolan Garos, francuski pilot, prvi preleteo Mediteran (Sen-Deni, 6.10.1888 - Vuzije, 5.10.1918)

1929 - Rođen Borivoje Stojanović, pozorišni, filmski i TV glumac
(Beograd, 5.10.1929 - Beograd, 1.3.2008)

1936 - Rođen Vaclav Havel, češki književnik, političar i državnik, predsednik Češke republike
(Prag, 5.10.1936)

1940 - Rođena Milena Dravić, pozorišna, filmska i TV glumica
(Beograd, 5.10.1940)

1947 - U Varšavi osnovan Informacioni biro komunističkih partija "Informbiro" ili "Kominform", sa sedištem u Beogradu

1952 - Rođen Zoran Božinović, gitarista i pevač
(Beograd, 5.10.1952 - Beograd, 12.7.2004)

1954 - Velika Britanija, SAD, Jugoslavija i Italija potpisale Londonski memorandum o tršćanskoj krizi

1960 - Rođena Sandra Belić, violončelistkinja
(Beograd, 5.10.1960)

1962 - Objavljena prva singl ploča britanske grupe "Bitlsi", Love me do

1990 - Osnovana Liga socijaldemokrata Vojvodine

1997 - Umro Milivoj-Milo Dimitrijević, slikar
(Beograd, 1929 - Beograd, 5.10.1997)

2000 - Protesti u Srbiji zbog nepriznavanja izbornih rezultata na predsedničkim izborima 24.9.2000. godine

2006 - Umro Miroslav Meho Brozović, fudbaler i trener, prvi kapiten FK "Partizan", učesnik Olimpijskih igara 1948. godine u Londonu
(Mostar, 26.8.1917 - Mostar, 5.10.2006)

2008 - Umro Mijuško Tomić, novinar i urednik Prvog programa Radio Beograda
(Timar, 28.3.1938 - Beograd, 5.10.2008)

2010 - Umro Luka Hajduković, književnik, lektor, prevodilac i teatrolog, direktor Pozorišnog muzeja Vojvodine
(Vojvoda Stepa, 1937 - Novi Sad, 5.10.2010)

2010 - Umro Stivi Li, švajcarski pevač, član benda "Gotar"
(Cirih, 5.8.1963 - Meskit, 5.10.2010)

[Man]

Na današnji dan 1915. godine komandant Drugog bataljona Desetog puka, major srpske vojske Dragutin Gavrilović je izdao zapovest braniocima Beograda - Drugom bataljonu, delovima Trećeg bataljona Desetog puka i delovima Sremskog dobrovoljačkog odreda, poslednjoj odbrani srpske prestonice u Prvom svetskom ratu pred agresijom Nemaca, Austrijanaca i Mađara: "Tačno u 15 časova neprijatelj se ima razneti vašim silnim jurišem, razneti vašim bombama i bajonetima. Obraz Beograda, naše prestonice, ima da bude svetao. Vojnici, junaci, Vrhovna komanda izbrisala je naš puk iz svog brojnog stanja... Naš puk je žrtvovan za čast Otadžbine i Beograda. Vi nemate više da se brinete za vaše živote, koji više ne postoje. Zato napred u slavu..."! U jurišu su izginuli gotovo svi branioci, a major Gavrilović je teško ranjen.

Major pred početak rata i po izlasku iz logora 1945.

Danas je subota, 8. oktobar, 281. dan 2011. Do kraja godine ima 84 dana.
1354. - Ubijen je italijanski humanista Nikolo Gabrini, poznat kao Kola di Rijenci, vođa rimskih republikanaca. Svoj ideal, obnovu antičke republike u Rimu i ujedinjenje Italije, pokušao je da ostvari ustankom i 1347. uz pomoć rimskih građana proglasio je Rimsku republiku, koju je predvodio u zvanju "narodnog tribuna". Iz Rima je proterao feudalno plemstvo i smanjio je poreze, ali je aristokratija ubrzo porazila njegove pristalice i od 1348. do 1353. morao je da živi u izgnanstvu. Za ostvarenje svojih ideala bez uspeha je pokušavao da pridobije nemačkog cara Karla IV, a potom avinjonskog papu Inoćentija VI. U avgustu 1354. uspeo je da obnovi Rimsku republiku, ali ga je aristokratija ubrzo oborila i nakon dva meseca je ubijen.
1469. - Umro je italijanski slikar fra Filipo Lipi, pripadnik firentinske rane renesanse. U prvim radovima posebno ga je zanimao problem pokreta i dramatski efekti, a u poznijim preovladavalo je lirsko raspoloženje.
1803. - Umro je italijanski pisac Vitorio Alfijeri, rodoljubivi pesnik i dramski pisac iz čijeg dela je zračila strasna slobodoljubivost. Dela: tragedije "Saul", "Orest", "Marija Stjuart", "Filip", "Kleopatra", "Antigona", "Mira", komedije, soneti, ode, satire, epigrami, rasprava "O tiraniji", autobiografski spis "Život Vitorija Alfijerija".
1856. - Velika Britanija povela je drugi "Opijumski rat" protiv Kine, u kojem joj se pridružila Francuska. Kad su 1857. Britanci i Francuzi zauzeli Kanton, Kina je kapitulirala.
1864. - Rođen je srpski pisac Branislav Nušić, veliki komediograf, član Srpske kraljevske akademije. Studirao je pravo u Gracu i Beogradu, a kao diplomata radio je u konzulatima Srbije u Solunu, Bitolju, Skoplju i Prištini. Bio je dramaturg i upravnik pozorišta u Beogradu, Novom Sadu, Skoplju i Sarajevu. Osuđen je 1887. na dve godine zatvora zbog satirične pesme "Dva raba". Učestvovao je kao dobrovoljac u Srpsko-bugarskom ratu 1885. a u Prvom svetskom ratu prošao je čitavu golgotu srpske vojske, preko planinskih vrleti do Jadrana. Darovit portretista i pisac veoma razvijenog smisla za pozorišnu scenu i njene zakone, oštro je zapažao negativne pojave i s mnogo duha slikao svet u kojem se kretao - od opštinskog pisara do poslanika i ministra. Dela: komedije "Sumnjivo lice", "Gospođa ministarka", "Narodni poslanik", "Protekcija", "Ožalošćena porodica", "Pokojnik", "Put oko sveta", "Dr", "Svet", "Ujež", "Mister dolar", pripovetke i romani "Pripovetke jednog kaplara", "Ramazanske večeri", "Opštinsko dete", "Ben-Akiba", "Autobiografija", tragedije "Knez Ivo od Semberije", "Hadži-Loja", "Nahod", drame "Tako je moralo biti", "Jesenja kiša", "Pučina", "Iza Božjih leđa". Golgotu Srbije 1915. godine opisao je vrlo realistično u obimnom, potresnom delu "1915."
1871. - U Čikagu je buknuo veliki požar koji je besneo tri dana, usmrtivši najmanje 300 ljudi, a oko 90.000 ostalo je bez krova nad glavom.
1895. - Rođen je argentinski državnik Huan Domingo Peron, predsednik od 1946. do 1955. i od 1973. do smrti 1974. Posle vojnog udara 1943. postao je ministar rata, 1944. potpredsednik, a 1946. šef države. Sprovodio je autoritarnu politiku ali sa izrazitom socijalnom notom, oslanjajući se pri tom na radništvo. Odvojio je 1955. crkvu od države i prvi put uveo svetovnost škole, zbog čega ga je rimokatolička crkva ekskomunicirala. U septembru 1955. oboren je u vojnoj pobuni. Po povratku iz emigracije, u septembru 1973. ponovo je izabran za predsednika Argentine.
1895. - Ubijena je korejska kraljica Min, koja je pokušavala da zaustavi talas japanske dominacije u Koreji. Grupu ubica koja je upala u njen dvor predvodio je japanski konzul general Goro Miura.
1912. - Započeo je Prvi balkanski rat. Potpisnice Balkanskog saveza Srbija, Grčka, Bugarska i Crna Gora, započele su tada rat kojim je Turska osim jednog manjeg dela proterana iz Evrope. Srbija je tada oslobodila Staru Srbiju (danas Kosovo i Metohija) i Južnu Srbiju (danas Makedonija).
1939. - Nemačka je u Drugom svetskom ratu pripojila Trećem rajhu veliki deo teritorije Poljske.
1952. - U železničkoj nesreći u severozapadnom Londonu poginulo je 112 i povređeno više od 200 ljudi.
1953. - Velika Britanija i SAD su bez konsultovanja Jugoslavije povukle snage, predale civilnu upravu u zoni "A" slobodne teritorije Trst u celini Italiji i tako izazvale jednogodišnju krizu. Italija je koncentrisala trupe na granici, na šta je Jugoslavija odgovorila istom merom.
1954. - Oslobodilačke snage Severnog Vijetnama ušle su u glavni grad Hanoj.
1967. - Umro je britanski državnik Klement Ričard Atli, laburistički premijer od 1945. do 1951. tokom čije je vladavine London priznao nezavisnost Indije 1947. i Burme 1948. Dela: "Laburistička partija u perspektivi", "Dvanaest godina kasnije", autobiografija "Kako se to zbilo".
1970. - Nobelovu nagradu za književnost dobio je ruski pisac Aleksandar Solženjicin.
1991. - Po isteku tromesečnog brionskog moratorijuma, Slovenija i Hrvatska su se protivno važećem ustavu tadašnje SFRJ, proglasile otcepljenje od Jugoslavije, izazvavši tako građanski rat, uz očiglednu, nezvaničnu,saglasnost niza zapadnih zemalja i tadašnje Evropske Zajednice.
1992. - Umro je nemački državnik Vili Brant, dobitnik Nobelove nagrade za mir 1971. kancelar Zapadne Nemačke od 1969. do 1974. kad je podneo ostavku pošto je otkriveno da je njegov blizak saradnik agent istočnonemačke tajne službe. Vodio je politiku saradnje i popuštanja - čiji je vrhunac bilo poklonjenje u prestonici Poljske Varšavi 1970. pred spomenikom žrtvama nacizma. Posle 1974. kad se povukao s položaja, predvodio je Socijalističku internacionalu.
1995. - U zemljotresu na indonežanskom ostrvu Sumatra poginulo je najmanje 100 ljudi.
1996. - U prvoj javnoj poseti Izraelu palestinski lider Jaser Arafat razgovarao je s izraelskim predsednikom Ezerom Vajcmanom u njegovoj privatnoj rezidenciji.
1997. - Savet bezbednosti UN zaveo je sankcije protiv Sijera Leonea, uperene protiv vojne hunte u toj afričkoj zemlji.
1998. - Predstavnički dom američkog Kongresa odobrio je formalno pokretanje postupka impičmenta protiv predsednika SAD Bila Klintona, što je treća istraga u američkoj istoriji pokrenuta radi smenjivanja šefa države.
1998. - Japan je formalno izrazio žaljenje Južnoj Koreji zbog dugogodišnje kolonijalne vladavine nad Korejom.
2000. - Sirijski avion s funkcionerima, lekarima i medicinskim potrepštinama sleteo je u Bagdad, što je bio prvi let iz Damaska u glavni grad susednog Iraka nakon dve decenije.
2001. - Avion skandinavske kompanije SAS udario je u hangar na milanskom aerodromu "Linate" posle sudara u gustoj magli s malim privatnim avionom, što nije preživeo niko od 110 ljudi u letilici. Poginulo je i četvoro ljudi u privatnom avionu i četvorica aerodromskih radnika.
2005. - U razornom zemljotresu jačine 7,6 stepeni Rihtera koji je pogodio Pakistan i Indiju, život je izgubilo preko 75.000 ljudi, a više desetina hiljada je povređeno.
2008. - Generalna skupština Ujedinjenih Nacija prihvatila je većinom glasova nacrt Rezolucije kojom Srbija od Međunarodnog suda pravde traži savetodavno mišljenje o legalnosti jednostrano proglašene nezavisnosti Kosova i Metohije. Za Rezoluciju koju je predložila Srbija glasalo je 77 prisutnih država, protiv je bilo šest, dok su 74 bile uzdržane.

[Bisernica]

9. oktobar





Rođenje srpskog fizičara i pronalazača Mihaila Pupina i književnika, akademika i nobelovca Iva Andrića obeležili današnji dan kroz istoriju.


Godine 1854. godine rođen je srpski fizičar i pronalazač Mihailo Pupin. Njegovo najveće otkriće, samoindukcioni kalemovi ("Pupinovi kalemovi") omogućilo je prenos telefonskih razgovora na veliku daljinu. Iz rodnog Idvora u Banatu otišao je u SAD 1874. posle školovanja u Pančevu i Pragu. Završio je Kolumbija univerzitet u Njujorku, na kojem je kasnije bio profesor teorijske fizike i 40 godina predsednik Instituta radio-inženjera. Prvi od njegovih mnogobrojnih pronalazaka bio je električni rezonator pomoću kojeg provodnik omogućava istovremeni prenos vesti na različitim talasnim dužinama. Otkrio je i sekundarne radijacije rendgenskih zraka, elektromagnetske detektore i napisao univerziteski udžbenik termodinamike. Pupin je bio izraziti srpski patriota, okupljao je Srbe u SAD i bitno je pomogo srpsku vladu tokom Prvog svetskog rata. Za naučni rad dobio je 1920. Edisonovu medalju, a za autobiografsku knjigu "Imigrant to Inventor", kod nas prevedenu pod naslovom "Od pašnjaka do naučenjaka", 1924. Pulicerovu nagradu. Njegovo ime nose fizičke laboratorije Kolumbija univerziteta. Pupin je bio čovek izrazitog srpskog patriotskog naboja, pomagao je razne patriotske akcije, humana društva, i u zemlji i u emigraciji.

Na današnji dan 1892. godine rođen je književnik, akademik i nobelovac Ivo Andrić. Studirao je književnost i istoriju u Zagrebu, Beču, Krakovu i Gracu i doktorirao istoriju u Gracu 1924. delom "Razvoj duhovnog života u Bosni pod uticajem turske vladavine". U Prvom svetskom ratu hapšen je i interniran zbog izrazite prosrpske orjentacije, a između dva svetska rata bio je ambasador Kraljevine Jugoslavije u Berlinu. U mladosti je pisao pesme ("Ex ponto", "Nemiri", "Lirika"). Pripovedač snažne imaginacije, izuzetan poznavalac Bosne, odlikovao se vanrednom čistotom jezika i stilom, prefinjenim psihološkim analizama. Dela: romani "Na Drini ćuprija", "Travnička hronika", "Gospođica", "Prokleta avlija", "Omer-paša Latas" (nedovršen), zbirke pripovedaka "Nemirna godina", "Žeđ", "Jelena, žena koje nema", "Znakovi", "Deca", "Kuća na osami", putopisi i skice "Staze, lica, predeli", meditativna proza "Znakovi pored puta", "Eseji, kritike, članci I i II", "Sveske".

1547.- Rođen Miguel de Servantes Savedra, španski književnik
(Alkale de Enares, 09. 10. 1547 - Madrid, 23. 04. 1616)

1802.- Rođen Nikolo Tomazeo, italijanski književnik i filolog
(Šibenik, 09. 10. 1802 - Firenca, 01. 05. 1874)

1835.- Rođen Šarl Kamij Sen - Sans, francuski kompozitor, pijanista, orguljaš i dirigent
(Pariz, 09. 10. 1835 - Alžir, 16. 12. 1921)

1843.- Uspostavljen javni poštanski saobraćaj u Srbiji

1857.- Rođen Ivo Vojnović, književnik
(Dubrovnik, 09. 10. 1857 - Beograd, 30. 08. 1929)

1874.- Osnovan Svetski poštanski savez

1895.- Rođen Vlastimir Pavlović - Carevac, violinista, rukovodilac Narodnog orkestra Radio Beograda
(Carevac, 09. 10. 1895 - Beograd, 10. 01. 1965)

1908.- Rođen Žak Tati (Tatiščev), francuski filmski glumac i reditelj, dobitnik "Oskar"-a
(L Pek, 09. 10. 1908 - Pariz, 05. 11. 1982)

1915.- Umro Velimir Rajić, književnik
(Aleksinac, 20. 01. 1879 - Beograd, 09. 10. 1915)

1934.- Ubijen Aleksandar Prvi Karađorđević, kralj
(Cetinje, 17. 12. 1888 - Marsej, 09. 10. 1934)

1940.- Rođen Džon Lenon, britanski pevač, gitarista i kompozitor, osnivač grupe "The Beatles"
(Liverpul, 09. 10. 1940 - Njujork, 08. 12. 1980)

1944.- Moskovska konferencija Velikih sila o posleratnom uređenju Evrope

1947. - Rođen Jovan Zivlak, književnik i izdavač, predsednik Društva književnika Vojvodine, urednik časopisa "Polja" i "Zlatna greda"
(Nakovo, 09. 10. 1947)

1949.- Fudbalskom utakmicom reprezentacija Jugoslavije i Francuske otvoren
Stadion JNA u Beogradu

1955.- Rođen Stiv Ovet, britanski atletičar, svetski i olimpijski šampion
(Brajton, 09. 10. 1955)

1958.- Rođen Srđan Šaper, reditelj, kompozitor i marketinški stručnjak
(Beograd, 09. 10. 1958)

1963.- Rođena Dragana Jugović del Monako, operska pevačica
(Smederevo, 09. 10. 1963)

1964.- Rođen Giljermo del Toro, meksički filmski reditelj
(Gvadalahara, 09. 10. 1964)

1967.- Umro Andre Moroa (Emil Ercog) francuski književnik i publicista, akademik
(Elbef, 26. 07. 1885 - Neji, 09. 10. 1967)

1978.- Umro Žak Brel, francuski šansonjer i kompozitor
(Brisel, 08. 04. 1929 - Bobinji, 09. 10. 1978)

1991.- U mestu Gornja Mokrica, na putu Glina- Petrinja, poginula ekipa dopisništva RTB-a iz Šapca: urednik Zoran Amidžić, snimatelj Borivoje Petrović, tonski snimatelj Dejan Milićević i muzički urednik Sreten Ilić

1994.- Umro Fred Libou (Fišl Libovic), američki sportski radnik, tvorac maratonskog pokreta
(Arad, 06. 06. 1932 - Njujork, 09. 10. 1994)

1996.- Umro Aleksandar Popović, književnik (Ub, 20. 11. 1929 - Beograd, 09. 10. 1996)
Aleksandar Popović, naš najveći savremeni dramski pisac, bio je istovremno i naš Beket i Jonesko, ali i Sterija i Nušić druge polovine 20. veka. Na pragu šezdesetih godina on je načinio joneskovski prevrat u našoj dramaturgiji.Uveo je apsurd u dramsku književnost, ali sa ljudima našeg podneblja i jedrim jezikom periferije, u koji je ugrađen paradoksalni način mišljenja. Popović je autor pedesetak pozorišnih, radio i TV drama, kao i više knjiga za decu. Njegovi komadi: "Mrešćenje šarana", "Ljubinko i Desanka", "Komunistički raj", "Pazarni dan", "Tamna je noć" i "Baš bunar" izvođeni su na mnogim jugoslovenskim scenama , kao i u nizu svetskih metropola. Poslednja drama "Baš bunar", koju je Popović sam režirao, premijerno je izvedena samo 9 dana pre autorove smrti. Aleksandar Popović je za svoj bogat književni rad dobio više priznanja, među kojima specijalnu nagradu na "Sterijinom pozorju" i nagradu"Branko Ćopić". Žiri pozorišnih kritičara proglasio je njegovo delo "Razvojni put Bore Šnajdera" za najbolju dramu napisanu na srpskom jeziku posle Drugog svetskog rata.

2000.- Evropska unija ukinula embargo na naftu i aviosaobraćaj SRJ

2001.- Umro Herbert Ros, američki reditelj
(Njujork, 13. 05. 1927 - Njujork, 09. 10. 2001)

2002.- Umro Sava Mrmak, TV reditelj, profesor Fakulteta dramskih umetnosti i Fakulteta umetnosti "Braća Karić" u Beogradu
(Zemun, 04. 03. 1929 - Beograd, 09. 10. 2002)

[Bisernica]

10. oktobar






Svetski dan drveća, Svetski dan mentalnog zdravlja, Svetski i evropski dan borbe protiv smrtne kazne, Dan Instituta ratnih veština Vojske Srbije

1684. - Rođen Žan Antoan Vato, francuski slikar
(Valensijen, 10. 10. 1684 - Nožan na Marni, 18. 07. 1721)

1813. - Rođen Đuzepe Verdi, italijanski kompozitor
(Ronkol, 10. 10. 1813 - Milano, 27. 01. 1901)

1837. - Umro Šarl Furije, francuski filozof i ekonomista, socijal - utopista
(Bezanson, 07. 04. 1772 - Pariz, 10. 10. 1837)

1847. - Rođen Milan Jovanović - Batut, lekar, profesor Velike škole i prvi dekan Medicinskog fakulteta u Beogradu
(Sremska Mitrovica, 10. 10. 1847 - Beograd, 11. 09. 1940)

1861. - Rođen Fridjof Nansen, norveški polarni istraživač, Visoki komesar Lige naroda, nobelovac
(Fren, 10. 10. 1861 - Oslo, 13. 05. 1930)

1913. - Završena izgradnja Panamskog kanala

1913. - Rođen Klod Simon, francuski književnik, nobelovac
(Antananarivo, 10. 10. 1913 - Pariz, 06. 07. 2005)

1930. - Rođen Harold Pinter, britanski književnik, nobelovac
(London, 10. 10. 1930- London, 24. 12. 2008)

1931. - Rođena Milena Jovović, književnica
(Kotraža, 10. 10. 1931)

1940. - Rođen Milan Komnenić, književnik i prevodilac, urednik časopisa Vidici, Delo, Relation, ministar kulture i informisanja Srbije
(Pilatovci, 10. 10. 1940)

1941. - Rođen Slobodan Vučetić, sudija Ustavnog suda Srbije
(Vilusi, 10. 10. 1941)

1947. - Rođen Radovan Beli Marković, književnik
(Ćelije, 10. 10. 1947)

1955. - Umro Dušan Pantelić, istoričar, profesor Više pedagoške škole, akademik
(Zvezdan, 02. 11. 1879 - Beograd, 10. 10. 1955)

1963. - Rođen Dragan Bjelogrlić, pozorišni, filmski i TV glumac, scenarista i producent, vlasnik producentske kuće "Kobra"
(Opovo, 10. 10. 1963)

1982. - Umro Boško Petrović, slikar, profesor Akademije umetnosti u Novom Sadu
(Novi Sad, 16. 01. 1922 - Novi Sad, 10. 10. 1982)

1985. - Umro Jul Briner (Taiđe Kan), američki filmski glumac, dobitnik "Oskar"-a
(Sahalin, 11. 07. 1915 - Njujork, 10. 10. 1985)

1985. - Umro Orson Vels, američki filmski glumac i režiser, dobitnik "Oskar"-a
(Kenoša, 06. 05. 1915 - Los Anđeles, 10. 10. 1985)

1992. - Podignut spomenik književniku Ivi Andriću u Beogradu

2000. - Umrla Sirimavo Bandaranaike, političar i državnik, premijer Šri Lanke, prva žena - premijer u svetu
(Ratnapura, 17. 04. 1916 - Kolombo, 10. 10. 2000)

2005. - Počeli pregovori o Sporazumu o stabilizaciji i pridruživanju Srbije i Crne Gore Evropskoj uniji

2005. - Umro Milton Obote, ugandski političar i državnik, predsednikUgande
(Akoroko, 28. 12. 1924 - Johanesburg,10. 10. 2005)

2006. - Umro Milenko Šušić, fizikohemičar, profesor Prirodno-matematičkog fakulteta u Beogradu, akademik
(Guča, 05. 04. 1925 - Beograd , 10. 10. 2006)

2006. - Umro dr Milan Matić, profesor Fakulteta političkih nauka u Beogradu
(Kraljevo, 19. 11. 1930 - Beograd, 10. 10. 2006)

2008. - Umro Aleksej Prokurorov, ruski skijaš, olimpijski šampion u nordijskom skijanju
(Vladimir, 25. 03. 1964 - Vladimir,10. 10. 2008)

2009. - Umrla Jadranka Grubić, novinar Radio Beograda
(26. 12. 1947 - 10. 10. 2009)

2009. - Umro Miodrag Krdžic, diplomata, jedan od osnivača Ministarstva inostranih poslova
(1924 - 10. 10. 2009)

2010. - Umro Soloman Bark, američki soul pevač
(Filadelfija, 21. 03. 1940 - Amsterdam, 10. 10. 2010)

[Bisernica]

11. oktobar





Srpski kompozitor Josif Marinković rođen na današnji dan 1851. godine. Burski rat, između Velike Britanije i južnoafričkih Bura, izbio 1899. godine. Francuska pevačica Edit Pjafu umrla je 11. oktobra 1963. godine.


Srpski kompozitor i horovođa Josif Marinković, član Srpske kraljevske akademije, rođen je na današnji dan 1851. godine. Marinković je najveći deo stvaralaštva posvetio romantičarskoj muzici, koju je znatno obogatio u tehničkom i izražajnom pogledu. Njegove solo pesme i horske kompozicije uz pratnju klavira, poseban su doprinos srpskoj muzici. Završio je Orguljašku školu u Pragu i bio je dirigent pevačkog društva "Obilić" u Beogradu. Poznata Marinkovićeva dela su horovi "Narodni zbor", "Junački poklič", "Kola", "Potočara", "Zadovoljna reka", zatim solo pesme "Čežnja", "Kaži mi, kaži, Stojanke", kao i crkvena muzika "Liturgija", "Pomen", "Carju nebesni" i "Opelo".

Slavna francuska pevačica Edit Pjaf (Edit Đovana Gasion) umrla je 11. oktobra 1963. godine. Đovana Gasion je rođena u porodici cirkuskog akrobate, koji ju je nazvao Edit u spomen na englesku špijunku, koja je upravo tih dana (decembra 1915.) streljana. Njen izuzetan glas otkrio je vlasnik jednog pariskog kabarea, Luj Leple, koji joj je dao ime "Vrabac" i umetničko prezime Pjaf. Počeli su da se nižu uspesi. Na turneji po Americi na klaviru ju je pratio Šarl Aznavur, a njena ploča "Život u ružičastom" prodata je u 700 hiljada primeraka za nepunih 5 dana. Nenadmašna šansonjerka, nežnog i krhkog izgleda, ali snažnog i prodornog glasa, učinila je da se popularnost šansone prenese i izvan granica Francuske. Nezaboravne su njene kompozicije: "Čemu služi ljubav", "Ništa ne želim ja", "Mrzim te nedeljo", "Nema proleća za devojku kao što sam ja","Plava pesma", "Himna ljubavi"... Edit Pjaf je napisala i 2 autobiografska dela: "Moj život'' i "Na balu uspeha".

1579. - Ubijen Mehmed-paša Sokolović (Baja Sokolović), turski vezir (Sokolovići, 1505 - Carigrad, 11. 10. 1579)

1806. - Rođen Aleksandar Karađorđević, knez Srbije (Topola, 11. 10. 1806 -Temišvar, 04. 05. 1885)

1825. - Rođen Konrad Ferdinand Majer, švajcarski književnik (Cirih, 11. 10. 1825 - Kilhberg, 28. 11. 1898)

1851. - Rođen Josif Marinković, kompozitor i horovođa, akademik (Vranjevo, 11. 10. 1851 - Beograd, 13. 05. 1931)

1885. - Rođen Fransoa Morijak, francuski književnik (Bordo, 11. 10. 1885 - Pariz, 01. 09. 1970)

1895. - Rođen Jakov Gotovac, hrvatski kompozitor i dirigent (Split, 11. 10. 1895 - Zagreb, 16. 10. 1982)

1896. - Umro Antun Brukner, austrijski kompozitor i orguljaš (Ansfelden, 04. 09. 1824 - Beč, 11. 10. 1896)

1919. - Umro Karl Gjelerup, danski književnik, nobelovac (Roholt, 02. 07. 1857 - Kloče, 11. 10. 1919)

1930. - Rođen Zdravko Velimirović, filmski reditelj i scenarista, profesor Fakulteta dramskih umetnosti u Beogradu, akademik (Cetinje, 11. 10. 1930 - Beograd, 07. 02. 2005)

1930. - Rođen Dimitrije Bogdanović, istoričar, akademik (Beograd, 11. 10. 1930 - Beograd, 14. 06. 1986)

1941. - Rođen Dragan Dragojlović, ekonomista, književnik, ministar vera Srbije, diplomata (Pilica, 11. 10. 1941)

1955. - Rođen dr Boško Đukanović, profesor Medicinskog fakulteta u Beogradu, direktor Instituta za kardiovaskularne bolesti "Dedinje" (Valjevo, 11. 10. 1955)

1963. - Umro Žak Kokto, francuski književnik, slikar i reditelj, akademik (Mezon Lafit, 05. 07. 1889 - Mili-la-fore, 11. 10. 1963)

1980. - Sovjetska svemirska letilica "Saljut 6" okončala do tada najdužu kosmičku misiju - 185 neprekidnih dana u svemiru

1988. - U SAD održana prva "Parada ponosa" seksualno različitih ljudi

1999. - Umro Momir Stojković, profesor i dekan Fakulteta političkih nauka u Beogradu (Trešnjevo, 13. 07. 1933 - Beograd, 11. 10. 1999)

2000. - Umro Matija Ljubek, kanuista (Belišće, 22. 11. 1953 - Belišće, 11. 10. 2000)

2004. - Umro Kristofer Riv, američki filmski glumac (Njujork, 25. 09. 1952 - Njujork, 11. 10. 2004)

2007. - Umro Šri Činmoj, indijski književnik, kompozitor i slikar, zagovornik svetske harmonije (Šakpura, 27. 08. 1931 - Njujork, 11. 10. 2007)

2008. - Umro Jerg Hajder, austrijski političar, guverner Koruške (Bad Gojzern, 26. 01. 1950 - Klagenfurt, 11. 10. 2008)

2009. - Umro dr Vladislav Milošević, profesor Ekonomskog fakulteta u Beogradu (Kragujevac, 23. 11. 1934 - Beograd, 11. 10. 2009)

[Man]

12. oktobar

1492 - Španski moreplovac Kristofor Kolumbo prvi put je stupio na tlo Novog sveta. Nakon 33 dana plovidbe od Kanarskih ostrva, njegova posada iskrcala se na Bahamska ostrva, sa uverenjem da su stigli u Aziju.

1518 - Nemački verski reformator Martin Luter, optužen za jeres, odbio je da se odrekne svojih teza pred papskim izaslanikom kardinalom Tomazom Kajetano. Duboko pogođen trgovinom indulgencijama (papski oprost) Luter je 1517. na vrata crkve u Vitenbergu okačio svojih 95 teza o preuređenju katoličke crkve i pozvao na javnu raspravu. Taj događaj smatra se početkom reformacije.

1810 - Dan kada su se venčali bavarski princ Ludvig i saksonska princeza Tereza postao je događaj godine i vremenom se pretvorio u bavarske Oktobarske svečanosti piva i kobasica (Oktoberfest).

1811 - Paragvaj je proglasio nezavisnost od Španije i Argentine.

1822 - Brazil je stekao nezavisnost od Portugalije.

1865 - Rođen je srpski naučnik, geograf Jovan Cvijić, osnivač antropogeografije i geomorfologije u Srbiji i Geografskog društva u Beogradu (1910). Predsednik Srpske kraljevske akademije od 1921. do smrti i počasni doktor više inostranih univerziteta i akademija, predsednik teritorijalne komisije na Mirovnim pregovorima u Versaju (1919-20) ("Balkansko poluostrvo i južnoslovenske zemlje", "Balkanska pitanja", "Etnogeografske karte jugoslovenskih zemalja").

1873 - U Čačku je rođena srpska slikarka Nadežda Petrović,čije je delo snažno uticalo na razvoj modernog srpskog slikarstva. Od oko 200 njenih sačuvanih slika, neke se svrstavaju među najbolja dela u srpskoj likovnoj umetnosti - "Resnik", "Autoportret", "Notr Dam", "Bulonjska šuma". Bila je profesor na Akademiji likovnih umetnosti u Beogradu i organizator prvih umetničkih izložbi.

1897 - U Beograd su iz Beča preneti posmrtni ostaci Vuka Stefanovića Karadžića, reformatora srpskog jezika, i sahranjeni u porti Saborne crkve.

1918 - Uz zvuke kompozicije "Marš na Drinu" u oslobođeni Niš u Prvom svetskom ratu umarširala je Drinska divizija srpske vojske.

1924 - Umro je francuski pisac Anatol Frans,jedan od velikana francuske književnosti s kraja 19. i početka 20. veka, koji je za života dobio sve počasti kojima se jedan pisac može nadati. Bio je član Francuske akademije i dobitnik je Nobelove nagrade za književnost 1921. ("Zločin Silvestra Bonara", "Pobuna anđela",
"Taida", "Epikurov vrt", "Ostrvo pingvina").

1928 - U dečjoj bolnici u Masačusetsu prvi put su na pacijentu obolelom od poliomielitisa primenjena "gvozdena pluća".

1934 - Jedanaestogodišnji Petar II Karađorđević proglašen je kraljem Jugoslavije, nakon što je 9. oktobra u atentatu u Marseju ubijen njegov otac kralj Aleksandar I. Vršenje kraljevske vlasti je u ime maloletnog kralja vršilo tročlano namesništvo - princ Pavle, dr Radenko Stanković i dr Ivo Perović. Prvi namesnik bio je Pavle
Karađorđević.

1935 - Rođen je italijanski operski pevač Lučano Pavaroti. Karijeru svetske operske zvezde počeo je 1961. ulogom Roberta u operi "Boemi" Đakoma Pučinija.

1942 - U bici na pacifičkom ostrvu Gvadalkanal Amerikanci su u Drugom svetskom ratu porazili Japance i zaustavili njihovo nadiranje ka Australiji.

1960 - Tokom debate o kolonijalizmu u Generalnoj skupštini UN,ljutiti sovjetski lider Nikita Hruščov skinuo je cipelu i tresnuo njome o sto nekoliko puta.

1964 - U orbitu oko Zemlje lansiran je sovjetski vasionski brod "Vashod 1", prva svemirska letilica sa višečlanom posadom.

1968 - Afrička država Ekvatorijalna Gvineja stekla je nezavisnost posle 190 godina španske kolonijalne uprave.

1968 - Predvođena pukovnikom Omarom Torihosom Ererom, Nacionalna garda Paname oborila je proameričkog predsednika Arnulfa Arijasa Madrida.

1984 - Tokom godišnje konferencije Konzervativne partije uhotelu "Grand" u Brajtonu, u kojem je boravila Margaret Tačer, britanski premijer, eksplodirala je bomba koju su podmetnuli pripadnici IRE. Pet ljudi je poginulo, a 30 je ranjeno.

1990 - Ubice na motociklima u Kairu su ubili predsednika egipatskog parlamenta Rifata Mahdžuba i trojicu njegovih telohranitelja.

1992 - U Kairu je poginulo više od 550 ljudi u zemljotresu čiji je epicentar bio blizu velikih piramida u Gizi.

1996 - Umro je francuski teniser Rene Lakost, poslednji od "četiri musketira" koji su dominirali svetskim tenisom dvadesetih godina 20. veka. Osnivač je čuvene kompanije za proizvodnju sportske opreme.

1999 - UN su simbolično proglasile za šestomilijarditog stanovnika Zemlje bebu rođenu u Sarajevu. Majci novorođenog dečaka uručena je srebrna medalja mira UN.

1999 - Vojnim udarom vlast u Pakistanu preuzeo je general Pervez Mušaraf.

2001 - U požaru je izgorela Saborna crkva u Nišu, jedna od najvrednijih u Srbiji. Građena je od 1856. do 1872, a projekat je izradio najpoznatiji srpski arhitekta 19. veka Andrej Damjanović.

2001 - Nobelova nagrada za mir dodeljena je Ujedinjenim nacijama i generalnom sekretaru Kofi Ananu.

2002 - U bombaškom napadu na restoran i diskoteku na indonežanskom ostrvu Bali, poginule su 202 osobe, uglavnom strani turisti. Sud u Indoneziji osudio je na smrt glavne organizatore napada, članove ekstremne islamske grupe Džema islamija, za koju se osnovano sumnja da je povezana sa Al-Kaidom.

2003 - Umro je Patrik Dalzel-Džob bivši poručnik Britanske kraljevske mornarice, za koga se veruje da je bio inspiracija za lik tajnog agenta Džemsa Bonda.

[Bisernica]

13. oktobar






Na dananjši dan rođen je filmski reditelj i scenarista Dušan Makavejev, a Džordž Vašington položio kamen-temeljac Bele kuće. Godine 1950. osnovano pozorište "Boško Buha".


Godine 1932. rođen je filmski reditelj i scenarista Dušan Makavejev. Jedan od osnivača filmskog crnog talasa. Svojim delima kritikuje trulo društvo, kako komunističko, tako i kapitalističko. Njegovi filmovi obiluju asocijacijama i metaforama, koje ostvaruju naizgled površno dejstvo, ali donose istinitost i slobodan duh. Kao pristalica i veliki poznavalac dela psihologa Vilhelma Rajha, često njegova učenja komponuje u svoje filmove. Njegov film Misterije organizma u stvari je posveta ovom nikad dovoljno priznatom revolucionaru - psihologu. Bio je urednik mnogih listova i imao zapaženu ulogu u studentskim demonstracijama 1968. godine.

Predsednik SAD Džordž Vašington, 1792. godine položio je kamen-temeljac Bele kuće, zvanične predsedničke rezidencije u Vašingtonu. Bela kuća je službena rezidencija i glavno radno mesto predsednika SAD. Rezidencija je belo obojena neoklasicistička vila. Nalazi se u Pensilvanijskoj aveniji na broju 1600 u Vašingtonu. Arhitekta je bio Džejms Hoben iz Irske. Prva rezidencija završena je 1800. godine, ali su je spalile britanske trupe u britansko-američkom ratu. Obnova rezidencije, ponovo pod rukovodstvom Džejmsa Hobena, započeta je 1819. godine. Svoj današnji izgled bela kuća dobila je konačno 1934., kada je Frenklin Ruzvelt preneo takozvanu "ovalnu kancelariju", radnu sobu predsednika SAD, na zapadnu stranu. Svoj naziv "bela kuća" rezidencija je dobila 1901. godine, po ideji Teodora Ruzvelta, zbog njene bele fasade. Bela kuća ima 132 sobe, 35 kupatila, 412 vrata, 147 prozora, 8 stepenica, 3 lifta, 1 bazen za plivanje, igralište za tenis i bioskop.

322. p.n.e - Umro Demosten, grčki govornik i državnik (384. p.n.e - Kalurija, 13. 10. 322. p.n.e)

54 - Otrovan Klaudije Prvi Tiberije Druz, rimski car i istoričar (Lion, 01. 08. 10. p.n.e - 13. 10. 54)

1492 - Otkriven duvan

1869 - Umro Šarl Ogisten Sen - Bev, francuski književnik i književni kritičar (Bulonj sir mer, 23. 12. 1804 - Pariz, 13. 10. 1869)

1884 - Grinički meridijan usvojen za univerzalni (nulti) meridijan od koga se računaju - geografske dužine i vremenske zone na Zemlji

1896 - Osnovan Savez lovačkih udruženja Srbije

1921 - Rođen Iv Montan (Ivo Livi), francuski glumac i šansonjer (Monsumano, 13. 10. 1921 - Pariz, 08. 11. 1991)

1923 - Rođen Vasilije - Vasa Kazimirović, istoričar i publicista (Beograd, 13. 10. 1921 - Beograd, 31. 12. 1998)

1923 - Ankara proglašena glavnim gradom Turske

1925 - Rođena Margaret Hilda Tačer, "Gvozdena ledi", britanski hemičar, političar i državnik, prva žena-premijer Velike Britanije (Grantam, 13. 10. 1925)

1941 - Rođen Pol Sajmon, američki muzičar (Njuark, 13. 10. 1941)

1943 - Italija objavila rat Nemačkoj i pridružila se antihitlerovskoj koaliciji

1950 - Osnovano pozorište "Boško Buha" u Beogradu

1967 - Rođen Havijer Sotomajor, kubanski atletičar, najbolji skakač u vis svih vremena (Limonar, 13. 10. 1967)

1971. - Rođen Saša Baron Koen, britanski filmski glumac i producent
(London, 13. 10. 1971)

1972. - Nesreća sovjetskog putničkog aviona "Iljušin 62" blizu moskovskog aerodroma

1982. - Rođen Jan Torp, australijski plivač, svetski šampion
(Sidnej, 13. 10. 1982)

1996. - Umro Rene Lakost, francuski teniser, svetski šampion, vlasnik kompanije "Lakost" (Pariz, 02. 07. 1904 - Sen Žen de Luk, 13. 10. 1996)

1997. - Umro Harold Robins, američki književnik
(Njujork, 21. 05. 1917 - Palm Springs, 13. 10. 1997)

2005. - Umro Ištvan Erši, mađarski književnik i prevodilac
(Budimpešta, 16. 06. 1931- Budimpešta, 13. 10. 2005)

2006. - Umrla Gorjanka Supić, muzički urednik Radio Beograda
(Beograd, 12. 07. 1941 - Beograd,13. 10. 2006)

2008. - Umro Gijom Depardje, francuski glumac, sin Žerara Depardjea (Pariz, 07. 04. 1971 - Pariz, 13. 10. 2008)

2009. - Umro Konstantin Babić. kompozitor, profesor Fakulteta muzičke umetnosti u Beogradu (Beograd, 10. 02. 1927 - Beograd, 13. 10. 2009)

2009. - Umro Al Martino, američki pevač i glumac
(Filadelfija, 07. 10. 1927 - Springfild, 13.10. 2009)

[Bisernica]

14. oktobar





Današnji dan kroz istoriju obeležilo rođenje srpskog ekonomskog stručnjaka Dragoslava Avramovića. Rođen glumac Rade Marković koga publika pamti po ulogama u 100 filmova.


Na današnji dan 1919. godine rođen je Dragoslav Avramović, srpski ekonomski stručnjak, dopisni član SANU. Doktorat ekonomskih nauka stekao je 1956. godine. Bio je savetnik NBJ od 1951. Potom radi u Svetskoj banci, gde je od šefa Odeljenja za opšte studije dospeo do mesta direktora. Bio je savetnik generalnog sekretara Konferencije UN za trgovinu i razvoj (UNCTAD) za pitanja ekonomske saradnje zemalja u razvoju i za opšta pitanja (Ženeva 1980-1984), kao i ekonomski savetnik Banke za trgovinu i razvoj (Vašington 1984-1988). Njegovim ekonomskim programom je januara 1994. zaustavljena hiperinflacija u SRJ, od marta 1994. do maja 1996. nalazio se na mestu guvernera Narodne banke. Bio je centralna ličnost Saveza za promene iz kojeg je docnije izrasla Demokratska opozicija Srbije (DOS). (Skoplje, 14. 10. 1919 - Rokvil, 26. 02. 2001)

Glumac Rade Marković, rođen je 1921. godine na današnji dan u Beogradu, studirao je Tehnički a potom Filozofski fakultet u Beogradu, ali se posvetio glumi, igrajući najpre u amaterskoj grupi na Kolarcu. U Beogradskom dramskom pozorištu igrao je više od deceniju i po, često u predstavama sa svojom suprugom Oliverom Marković. Glumio je u blizu 100 filmova. Posleratne generacije sećaju ga se i kao spikera prvih izdanja "Filmskih novosti", koje su u to vreme bile poseban vid javnog informisanja. Bio je spiker i u mnogim kratkometražnim filmovima. Marković je režirao dva dokumentarna filma. Na pozorišnim daskama, gde je ostvario blizu 200 uloga, igrao i posle odlaska u penziju. Rade Marković je bio i profesor glume na Akademiji pozorišne umetnosti u Novom Sadu. (Beograd, 14. 10. 1921 - Zabok, 10. 09. 2010)

1831. - Umro Žan Luj Pons, francuski astronom
(Pejr, 24. 12. 1761 - Florans, 14. 10. 1831)

1852. - U Parizu otvoren prvi supermarket u svetu

1847. - Osnovan Muzej Matice srpske

1867. - Zbačen poslednji šogun u Japanu

1890. - Rođen Dvajt Dejvid Ajzenhauer, američki general i državnik, predsednik SAD, komandant NATO (Denison, 14. 10. 1890 - Vašington, 28. 03. 1969)

1892. - Beograd dobio prvi tramvaj na konjsku vuču na liniji Slavija - Kalemegdan

1927. - Rođen Rodžer Mur, britanski filmski glumac, ambasador UNICEF -a (London, 14. 10. 1927)

1931. - Rođen Duško Gojković, trubač (Jajce, 14. 10. 1931)

1934. - Rođen Ljuba Popović, slikar, akademik (Tuzla, 14. 10. 1934)

1939. - Rođen Ralf Loren, američki modni kreator (Njujork, 14. 10. 1939)

1940. - Rođen Klif Ričard (Hari Veb), pop- pevač, član grupe "Šedouz" (Laknou, 14. 10. 1940)

1941. - Masovno streljanje civila u Kruševcu i Dragincu u Drugom svetskom ratu

1944. - Počela borbe za oslobođenje Beograda u Drugom svetskom ratu

1944. - Umro Marko Murat, slikar
(Luka Šipanska, 30. 12. 1864 - Dubrovnik, 14. 10. 1944)

1944. - Izvršio samoubistvo Ervin Romel, "Pustinjska lisica", nemački feldmaršal (Švabija, 1891 - Herlingen, 14. 10. 1944)

1946. - Osnovana Međunarodna organizacija za standardizaciju - ISO

1947. - Američki kapetan Čak Jeger avionom "bel xs-1" prvi put u istoriji vazduhoplovstva probio zvučni zid

1959. - Umro Erol Flin, američki filmski glumac
(Hobart, 20. 06. 1909 - Vankuver, 14. 10. 1959)

1959. - Umro Rodoljub Malenčić-Rodac, pravnik, umetnički fotograf, fudbalski golman, prvi naš zvanično akreditovani olimpijski izveštač (Novi Sad, 03. 03. 1903 - Beograd, 14. 10. 1959)

1961. - Počeo 1. "Dragačevski sabor trubača"

1967. - Umro Marsel Eme, francuski književnik
(Žoinji, 29. 03. 1902 - Pariz, 14. 10. 1967)

1977. - Umro Bing Krozbi (Hari Lilis), američki filmski glumac i pevač, dobitnik "Oskar"- a (Vašington, 02. 05. 1902 - Madrid, 14. 10. 1977)

1986. - Umro Stanoje Janković, operski pevač - bariton
(Sremski Karlovci, 07. 05. 1905 - Beograd, 14. 10. 1986)

1990. - Umro Leonard Bernštajn, američki dirigent, kompozitor, pedagog i muzički pisac, rukovodilac Njujorške filharmonije (Lorens, 25. 08. 1918 - Njujork, 14. 10. 1990)

1996. - Umro Isidor Papo, hirurg, profesor VMA, general- pukovnik, akademik (Ljubuško, 13. 12. 1913 - Beograd, 14. 10. 1996)

1999. - Umro Džulijus Njerere, tanzanijski političar i državnik, predsednik Tanzanije (Butijama, 1922 - London, 14. 10. 1999)

2002. - Umro Norbert Šulce, nemački kompozitor, autor pesme "Lili Marlen"
(Braunšvajg, 26. 11. 1911- Bad Tolc, 14. 10. 2002)

[Bisernica]

15. oktobar





Književnici obeležili 15. oktobar. Milorad Pavić, Oskar Vajld, Mihail Ljermontov i Fridrih Niče rođeni na današnji dan. Godine 1989. umro je Danilo Kiš.


Na današnji dan 1989. godine umro je Danilo Kiš, književnik i prevodilac. Kiš je diplomirao književnost na Beogradskom univerzitetu. Radio je kao dramaturg "Ateljea 212" i kao lektor za srpski jezik i književnost u Strazburu, Bordou i Lilu. Svoje prve knjige "Mansarda" i "Psalm 44" objavio je 1963. godine. Zatim su sledile "Bašta, pepeo", "Rani jadi", "Peščanik", "Grobnica za Borisa Davidoviča", "Čas anatomije'' i ''Enciklopedija mrtvih''. Kiš je dobitnik mnogih društvenih priznanja i književnih nagrada. Nosilac je francuskog odlikovanja "Vitez umetnosti iknjiževnosti". Na stranicama njegovih knjiga, ostala je umetnički oblikovana, istorija jedne usamljene ličnosti, ali i kolektivne ljudske patnje.

Godine 1929. godine rođen je Milorad Pavić, srpski prozni pisac, istoričar srpske književnosti 17. do 19. veka, stručnjak za barok i simbolizam, prevodilac Puškina i Bajrona, profesor univerziteta. Bio je član Srpske akademije nauka i umetnosti od 1991. godine do smrti. Pavić je bio romansijer, pripovedač, pesnik i dramski pisac. Do danas Pavićeva dela imaju preko 80 prevoda u zasebnim knjigama na različite jezike širom sveta. Od strane stručnjaka iz Evrope, SAD i Brazila, Milorad Pavić je nominovan za Nobelovu nagradu za književnost. Pavić je domaću i svetsku slavu stekao romanom "Hazarski rečnik" koji je objavio 1984. godine.

70. p. n. e.- Rođen Publije Vergilije Maron, rimski književnik (Andes, 70. p.n.e. - Brindizi, 19. p.n.e.)

1581. - Izvedena prva baletska predstava - pod pokroviteljstvom Katarine Mediči u Parizu je postavljen "Kraljičin komični balet"

1582. - Gregorijanski kalendar počeo da se primenjuje u papskoj državi, Španiji i Portugaliji, a zatim i u drugim evropskim zemljama

1608. - Rođen Evangelista Toričeli, italijanski fizičar i matematičar, pronalazač živinog barometra (Faenca, 15. 10. 1608 - Firenca, 25. 10. 1647)

1814.- Rođen Mihail Jurjevič Ljermontov, ruski književnik (Moskva, 15. 10. 1814 - Pjatigorsk, 27. 07. 1841)

1844.- Rođen Fridrih Vilhelm Niče, nemački filozof (Roken, 15. 10. 1844 - Vajmar, 25. 08. 1900)

1853.- Osnovana Topolivnica u Kragujevcu

1855.- Rođen Ivan Vladimirovič Mičurin, sovjetski biolog, genetičar (Dolgoe, 15. 10. 1855 - Mičurinsk, 07. 06. 1935)

1856.- Rođen Oskar Vajld, irski književnik (Dablin, 15. 10. 1856 - Pariz, 30. 11. 1900)

1858.- Osnovana Zemunska gimnazija

1903.- Osnovan Muzej grada Beograda

1914.- Rođen Zahir Šah, avganistanski kralj (Kabul, 15. 10. 1914 - Kabul, 23. 07. 2007)

1917.Pogubljena Mata Hari (Margareta Gertruda Cel), nemačka plesačica i kurtizana, osuđena na smrt zbog navodne špijunaže u korist Nemačke (Linvarden, 07. 08. 1876 - Vensen, 15. 10. 1917)

1917.- Rođen Artur Šlezinger, američki istoričar (Kolumbus, 15. 10. 1917 - Njujork, 28. 02. 2007)

1929.- Rođen Milorad Pavić, književnik i prevodilac, akademik (Beograd, 15. 10. 1929 - Beograd, 30. 11. 2009)

1930.- Rođen Časlav Veljić - Čajka, predsednik Kajakaškog saveza Jugoslavije, član Predsedništva Olimpijskog komiteta (15. 10. 1930 - Beograd, 07. 02. 2008)

1933.- Rođena Dušanka Sifnios, balerina (Skoplje, 15. 10. 1933)

1936.- Otkrivena planeta 1564 Srbija

1946.- Osnovano Narodno pozorište "Toša Jovanović" u Zrenjaninu

1949.- Umro Laslo Rajk, mađarski revolucionar, političar i državnik (Budimpešta, 08. 03. 1909 - Budimpešta, 15. 10. 1949)

1958.- Ozračeni stručnjaci Instituta "Boris Kidrič" u Vinči

1960.- Rođen Slavko Štimac, pozorišni, filmski i TV glumac (Konjsko Brdo, 15. 10. 1960)

1964.- Umro Kol Porter, američki kompozitor (Per, 09. 06. 1893 - Santa Monika, 15. 10. 1964)

1968.- Rođen Mateo Garone, italijanski filmski reditelj (Rim, 15. 10. 1968)

1983.- Umro Mihajlo Petrov, slikar (Beograd, 26. 09. 1902 - Beograd, 15. 10. 1983)

1989.- Otvoreno obnovljeno Narodno pozorište u Beogradu

2003.- U Rimu otvoren Glob teatar, kopija istoimenog Šekspirovog pozorišta

2003.- Kina lansirala prvi svemirski brod sa ljudskom posadom

2006.- Umro Vladislav Kaćanski, pozorišni, filmski i TV glumac (Novi Sad, 1950 - Novi Sad, 15. 10. 2006)

2006.- Umrla Mirjana Stojanović, novinar, šef Međunarodnog odeljenja JRT, savetnik za međunarodne odnose agencije BETA, jedan od osnivača frankofonskih udruženja u Srbiji ( 1934 - Beograd, 15. 10. 2006)

2009. - Umro Josias Kumpf, čuvar koncentracionih logora, ratni zločinac (Nova Pazova, 07. 04. 1925 - Beč, 15. 10. 2009)

[Bisernica]

16. oktobar






Na današnji dan 1937. Dobrici Milutinoviću dodeljen Zlatni prsten Udruženja glumaca Kraljevine Jugoslavije. Slavni italijanski tenor Mario del Monako umro 16. oktobra 1982. godine.


Zlatni prsten Udruženja glumaca Kraljevine Jugoslavije dodeljen je 16. oktobra 1937. Dobrici Milutinoviću, kao znak izuzetnog priznanja povodom 40. godišnjice umetničkog rada. Udruženje glumaca dodelilo je "Zlatni prsten" Milutinoviću na proslavi u Narodnom pozorištu u Beogradu, nakon predstave "Mletački trgovac" u kojoj je Dobrica tumačio lik Šajloka. Posle pozdravnog govora upravnika Brane Vojinovića, koji mu je tom prilikom predao i Orden Svetog Save, trebalo je da predsednik Udruženja glumaca Boža Nikolić, prvak Drame uruči Prsten. Međutim, izrada Prstena je kasnila, jer reljefi iz Italije nisu stigli na vreme, pa je uručenje obavljeno nešto kasnije. Prsten je izradio beogradski kraljevski juvelir Milan T. Stefanović. Težine 44 grama, od osamnaestokaratnog zlata, na prednjoj strani imao je reljef Dobrice Milutinovića, a sa bočnih su bili reljefi glumca u ulogama koje su ga proslavile: Šajloka u Šekspirovom "Mletačkom trgovcu" i Orlića u istoimenom Rostanovom delu. Izgubljen, a zatim pod misterioznim okolnostima pronađen, original Dobričinog prstena čuva se u trezoru Muzeja pozorišne umetnosti u Beogradu. Od 1980. godine "Dobričin prsten" se kao najveće priznanje dodeljuje glumcu za životno delo.

Slavni italijanski operski pevač tenor Mario del Monako umro je na danšnji dan 1982. godine. Muzički kritičar lista Koriere Adriatiko iz Ankone napisao je jula 1929. godine: "Na svom muzičkom krštenju četrnaestogodišnji Mario del Monako otkrio je sinoć, u teatru "Đilji" u Mondolfiju, pevajući nekoliko romansi, snažan, melodičan, muzikalan tenor. Pevač velike nade! Fenomen, koji će jednog dana, verovatno, postati velikan!" Upravo to se i ostvarilo: nanadmašni Otelo, Radames, Manriko, Don Hoze, Andrea Šenije, Eneja. Tokom svoje karijere postao je kralj tenora. Osvojio je svet bronzanim mediteranskim glasom, interpretacijom, glumom, scenskim nastupom, ličnim šarmom. Nastupao je u najčuvenijim operskim kućama sveta od Milanske skale, preko Rima, Napulja, Stokholma, do njujorškog Metropolitena. Više puta gostovao je u Beogradu, gde ga je publika dočekivala ovacijama. Vrhunac Del Monakove kreacije nesumnjivo je Verdijev "Otelo". Tu tešku tenorsku rolu tumačio je 427 puta. Po sopstvenoj želji, sahranjen je u odori komandanta venecijanske flote, Otela.

1793.- Pogubljena Marija Antoaneta, francuska kraljica
(Beč, 02. 11. 1755 - Pariz, 16. 10. 1793)

1813.- Počela "Bitka naroda" kod Lajpciga u kojoj su Napoleonove trupe doživele poraz od udruženih saveznika Rusije, Pruske i Austrije

1837.- Ukinut kuluk u Srbiji

1864.- Prvi put u istoriji medicine primenjena anestezija

1868.- Počela sa radom Muzička škola u Subotici, najstarija na prostorima bivše Jugoslavije

1888.- Rođen Judžin O' Nil, američki književnik, nobelovac
(Njujork, 16. 10. 1888 - Boston, 27. 11. 1953)

1910.- konstruktor aviona Ivan Sarić poleteo na avionu monoplanu sopstvene konstrukcije

1914.- Rođen Jovan Gligorijević, operski pevač
(Kruševac, 16. 10. 1914 - Beograd, 18. 09. 1979)

1920.- Rođen Miodrag Popović, književnik i istoričar književnosti, profesor Univerziteta u Beogradu
(Crna Trava, 16. 10. 1920 - Beograd, 09. 11. 2005)

1923.- Održana osnivačka skupština Društva za saobraćaj putnika i turista Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca - preteča "Putnika"

1927.- Rođen Ginter Gras, nemački književnik, nobelovac
(Gdanjsk, 16. 10. 1927)

1939.- Rođena Eva Hristić, spiker RTB-a
(Kneževi Vinogradi, 16. 10. 1939)

1945.- Osnovana Organizacija Ujedinjenih nacija za ishranu i poljoprivredu - FAO

1946.- Izvršena smrtna kazna nad nacističkim zločincima koje je sud u Nirnbergu osudio za ratne zločine u Drugom svetskom ratu

1953.- Štampan prvi broj "Večernjih novosti"

1959.- Umro Džordž Maršal, američki general i diplomata, nobelovac
(Juniontaun, 31. 12. 1880 - Vašington, 16. 10. 1959)

1964.- Kina izvršila prvu nuklearnu probu

1978.- Poljski kardinal Karolj Vojtila izabran za poglavara Rimokatoličke crkve i uzeo ime Jovan Pavle II

1980.- Umro Luiđi Longo, italijanski političar, predsednik KP Italije
(Fubine Monferato, 15. 03. 1900 - Rim, 16. 10. 1980)

1982.- Umro Jakov Gotovac, hrvatski kompozitor i dirigent
(Split, 11. 10. 1895 - Zagreb, 16. 10. 1982)

1997.- Umrla Olga Karađorđević, knjeginja, udovica kneza Pavla
(Dvorac Tatoj kod Atine, 11. 06. 1903 - Pariz, 16. 10. 1997)

2000.- Umro Milan Kurepa, fizikohemičar, profesor Fizičkog fakulteta u Beogradu, akademik
(Bačka Palanka, 11. 05. 1933 - Beograd, 16. 10. 2000)

2001.- Umro Zoran Perišić, novinar, urednik "Beogradskih novina" i Radio Beograda
(Beli Kamen, 19. 05. 1942 - Beograd, 16. 10. 2001)

2003.- Umro dr Jan Kmeć, profesor Filozofskog fakulteta u Novom Sadu, jedini Slovak član SANU
(Aradac, 18. 10. 1927 - Novi Sad, 16. 10. 2003)

2003.- Umro Laslo Pap, mađarski bokser, evropski i olimpijski šampion
(Budimpešta, 25. 03. 1926 - Budimpešta, 16. 10. 2003)

2007.- Umro Todor Toše Proeski, makedonski pevač
(Kruševo, 25. 01. 1981 - Nova Gradiška, 16. 10. 2007)

2007.- Umro Bahrudin Bato Čengić, filmski reditelj i scenarista
(Maglaj, 07. 01. 1931 - Sarajevo, 16. 10. 2007)

2007.- Umro Milan Mitrović, arhitekta, profesor Arhitektonskog fakulteta u Beogradu
(11. 07. 1927 - Beograd, 16. 10. 2007)

2007.- Umro Jovan Džon Đurić, dramaturg, pozorišni i radio reditelj, urednik Dramskog programa Radio Beograda
(Donji Javoranj, 10. 10. 1932 - Beograd,16. 10. 2007)

[Bisernica]

17. oktobar






Na današnji dan umrli Đuzepe Gvarneri i Frederik Šopen. Na ovaj dan rođen je Borislav Mihajlović - Mihiz i počeo je Prvi balkanski rat.


1744. - Umro Đuzepe Gvarneri, italijanski graditelj violina
(Kremona, 21. 08. 1698 - Kremona, 17. 10. 1744).Rođen je u porodici čuvenih graditelja gudačkih istrumenata iz Kremone, Đuzepe Gvarneri je zanat učio u radionici svog oca i kod čuvenog Stradivarija. Prvu poznatu violinu izradio je 1726. godine, nakon dugog perioda eksperimentisanja i menjanja proporcija i oblika. Ukupno je izradio oko 200 violina, ali je postao poznat tek kada je Paganini svirao na jednoj od njih. Otada se Gvarneri smatra, uz Stradivarija, najistaknutijim majstorom italijanske gradnje violina.

1849. - Umro Frederik Šopen, poljski kompozitor i pijanista
(Želazova Vola, 01. 03. 1810 - Pariz, 17. 10. 1849)Šopen je najistaknutiji predstavnik poljske muzičke kulture i jedan od najznačajnijih pijanista i kompozitora svih vremena. U svojoj dvadesetoj godini Frederik Šopen se seli u Pariz sa ciljem da se usavrši. Do tada je već komponovao svoja dva klavirska koncerta. Bio je prvi zapadni kompozitor koji je u klasičnu muziku uneo elemente slovenske muzike. Njegove mazurke i poloneze još danas predstavljaju temelj poljske klasične muzike.

Šopen je često imao problema sa zdravljem i umro je sa 39 godina posle dužeg bolovanja od tuberkuloze.

1922. - Rođen Borislav Mihajlović - Mihiz, književnik i scenarisata.
(Irig, 17. 10. 1922 - Beograd, 15. 12. 1997) Poznatija dela su mu: „Autobiografija o drugima", drame „Banović Strahinja" (1963.) i „Komandant Sajler" itd. Napisao je scenarije za nekoliko filmova. Ostaće zapamćen i kao aktivan učesnik u opozicionom delovanju protiv Slobodana Miloševića, tokom devedesetih godina prošlog veka.

1912. - Počeo Prvi balkanski rat. Taj rat je trajao od 17. oktobra 1912. do 30. maja 1913. godine.Vodile su ga Srbija, Crna Gora i Bugarska protiv Turske. Armije balkanskih država su uspele da savladaju brojčano slabije i strateški loše organizovane armije Osmanskog carstva što im je omogućilo da postignu brzu pobedu.

Rat je okončan mirom po kome je Osmansko carstvo bilo prinuđeno da se odrekne skoro svih svojih teritorija u Evropi. Uprkos njihovoj apsolutnoj pobedi u Prvom balkanskom ratu, članice Balkanskog saveza su bile nezadovoljne postignutim mirovnim ugovorom jer je mirovni ugovor, koji su skrojile velike sile, bio protivan ranijim dogovorima i planovima koje su članice saveza međusobno zaključile i dogovorile. Otklanjanjem pretnje koju je predstavljalo Osmanlijsko carstvo i nezadovoljstvo mirovnim ugovorom podigle su se tenzije među doskorašnjim saveznicama što će uskoro rezultirati Drugim balkanskim ratom.

1760. - Rođen Klod Anri Sen - Simon, francuski filozof, socijal-utopista
(Pariz, 17. 10. 1760 - Pariz, 19. 05. 1825)

1797. - Mirom u Kampoformiju između Austrije i Francuske ukinuta Mletačka Republika

1813. - Rođen Georg Bihner, nemački književnik
(Godelau, 17. 10. 1813 - Cirih, 19. 02. 1837)

1899. - Skupština Kraljevine Srbije donela zakon o formiranju prve tajne službe u Srbiji - u spomen na ovaj događaj obeležava se Dan Bezbedonosno- Informativne agencije (BIA)

1909. - Prvi naš pilot - lekar Vladimir Aleksić poleteo jedrilicom sopstvene konstrukcije nad Pančevom

1915. - Rođen Artur Miler, američki književnik, akademik
(Njujork, 17. 10. 1915 - Roksberi, 10. 02. 2005)

1917. - Rođen Mak Dizdar, književnik
(Stolac, 17. 10. 1917 - Sarajevo, 14. 07. 1971)

1918. - Rođena Rita Hejvort (Margarita Karmen Kansino), američka filmska glumica
(Njujork, 17. 10. 1918 - Njujork, 14. 05. 1987)

1920. - Umro Džon Sajlas Rid, američki književnik i novinar
(Portland, 22. 10. 1887 - Moskva, 17. 10. 1920)

1920. - Rođen Montgomeri Klift, američki filmski glumac
(Omaha, 17. 10. 1920 - Njujork, 23. 07. 1966)

1930. - Rođen Dragoslav Antonijević, etnolog, akademik
(Aleksinac, 17. 10. 1930 - Beograd, 10. 09. 2001)

1936. - Srušena kafana "Albanija" u Beogradu, na čijem se mestu danas nalazi istoimena palata

1937. - Nastali Diznijevi crtani junaci: Raja, Gaja i Vlaja

1948. - Rođen Robert Džordan (Džejms Oliver Rigni), američki književnik
(Čarlston, 17. 10. 1948 - Čarlston, 16. 09. 2007)

1972. - Umro Đorđe Karađorđević, princ, najstariji sin kralja Petra Prvog
(Cetinje, 26. 08. 1887 - Beograd, 17. 10. 1972)

1979. - Rođen Kimi Raikonen, finski automobilista, vozač Formule 1
(Espo, 17. 10. 1979)

1997. - Izgorela zgrada Jugoslovenskog dramskog pozorišta u Beogradu

1998. - Umrla Nada Marinković, književnica, prevodilac, novinar i urednik Radio Beograda
(Karlovac, 27. 11. 1921 - Beograd, 17. 10. 1998)

2000. - Završen hram Hercegovačka Gračanica u Trebinju

2004. - Umro Novica Savić, dramski pisac
(Beograd,10. 11. 1943 - Beograd, 17. 10. 2004)

2005. - Umro Pavle V. Anagnosti, novinar "Borbe"
(Beograd, 1944 - Beograd, 17. 10. 2005)

2006. - Umro Dragoslav Nikitović, direktor Radio Beograda
(Miokovci, 10. 01. 1934 - Beograd, 17. 10. 2006)

[Bisernica]

18. oktobar






Na današnji dan počela izgradnja Petrovaradinske tvrđave. Obeležava se kao Svetski dan posvećen menopauzi, ali i Evropski dan borbe protiv trgovine ljudima.


1692. - Počela gradnja Petrovaradinske tvrđave u Novom Sadu. Kamen-temeljac Petrovaradinske tvrđave položio je austrijski princ Kroj. Izgradnja je trajala punih 88 godina, do 1780, po projektu francuskog vojnog arhitekte Sebastijana Vobana, a gradili su je austrijski vojni arhitekti. Izgrađena na 112 hektara, na uzvišenju koje dominira okolinom, bila je neosvojiva za tadašnju ratnu tehniku i već tada je dobila naziv Gibraltar na Dunavu. Kao isključivo vojni objekat, Petrovaradinska tvrđava služila je sve do 1948. godine, da bi 1951. stavljena pod zaštitu države i dobila karakter kulturnog i turističkog objekta. Pored muzeja, arhiva i niza umetničkih ateljea, poslednjih godina se na tvrđavi održava "Exit", međunarodni festival muzike.

1842. Rođen Čedomilj Mijatović, političar, ekonomista i istoričar, akademik.
(Beograd, 18. 10. 1842 - London, 14. 05. 1932) Posle završenog Liceja u Beogradu, Mijatović je studirao političko - ekonomske nauke u Minhenu, Lajpcigu i Cirihu. Predavao je ekonomiju na Velikoj školi u Beogradu. Bio je ministar inostranih poslova i više puta ministar finansija Srbije. Kao šef srpske diplomatije potpisao je 1881. godine "Tajnu konvenciju" s Austro-Ugarskom, a kao ministar finansija uveo dinar kao novčanu jedinicu u Srbiji, kao i moderni sistem mera. Jedan je od utemeljivača Narodne banke Srbije. Posle pada dinastije Obrenović, 1903. godine, napustio je Srbiju i otišao u London, gde je živeo do smrti.

1997. - Umro Mata Milošević, pozorišni glumac, reditelj i pedagog
(Beograd, 25. 12. 1901 - Beograd, 18. 10. 1997) Mata Milošević je Glumačko-baletsku školu završio kod Mihaila Isailovića. Kao student statirao je u Narodnom pozorištu i prvi put se pojavio na plakatu našeg nacionalnog teatra 1922. godine kao Treći glasnik u "Ričardu Trećem". Bio je jedan od najomiljenijih glumaca međuratne publike. Osim salonskog repertoara, karakterističnog za to vreme, uspešno je tumačio likove iz ruske klasike, a kasnije i iz savremenog repertoara. Prva njegova režija na sceni Narodnog pozorišta u Beogradu bila je predstava "Maksim Crnojević" Laze Kostića, 1935. godine. Milošević je osnivač Akademskog pozorišta, 1921. godine, u kome je glumio i režirao. Takođe je jedan od osnivača Jugoslovenskog dramskog pozorišta, u kome je postigao svoje rediteljske vrhunce predstavama: "Jegor Buličov", "Rodoljupci", "Ožalošćena porodica", "Kralj Lir", "Na rubu pameti". Objavio je knjige "Moja gluma","Moja režija" i "Moje pozorište". Bio je profesor Akademije za pozorište, radio, televiziju i film u Beogradu i vrstan pedagog. Dobitnik je nagrada "Sterijinog pozorja" i "Dobričinog prstena". Umro je samo dan nakon što je u požaru izgorelo njegovo Jugoslovensko dramsko pozorište.

1856. - Rođen Jovan Žujović, geolog i političar, profesor Beogradskog univerziteta i predsednik Srpske kraljevske akademije
(Brusnica, 18. 10. 1856 - Beograd, 19. 07. 1936)

1859. - Rođen Anri Bergson, francuski filozof i estetičar, nobelovac
(Pariz, 18. 10. 1859 - Pariz, 04. 01. 1941)

1878. -Umro Ilija Milosavljević Kolarac, trgovac, zadužbinar
(Kolari, 1800 - Beograd, 18. 10. 1878)

1893. - Umro Šarl Guno, francuski kompozitor
(Pariz, 17. 06. 1818 - Sen- Klod, 18. 10. 1893)

1907. - Umro Đorđe Krstić, slikar.
(Stara Kanjiža, 19. 04. 1851 - Beograd, 18. 10. 1907)

1910. - Rođen Vojislav Vučković, kompozitor, muzikolog i dirigent, jedan od osnivača i prvih dirigenata Simfonijskog orkestra Radio Beograda
(Pirot, 18. 10. 1910 - Beograd, 25. 12. 1942)

1922. - Osnovan BBC - British broadcasting corporation

1925. - Rođena Melina Merkuri (Marija Amalija) grčka glumica, ministar kulture, političar i nacionalni simbol Grčke
(Atina, 18. 10. 1925 - Njujork, 06. 03. 1994)

1926. - Rođen Klaus Kinski, američki filmski glumac
(Sopot, 18. 10. 1926 - Lagunitas, 23. 11. 1991)

1930. - Rođen Toma Kuruzović, pozorišni, filmski i TV glumac i reditelj
(Sarajevo, 18. 10. 1930)

1931. - Rođen Sveta Lukić, književnik i književni kritičar, urednik RTB
(Beograd, 18. 10. 1931 - Beograd, 31. 01. 1997)

1931. - Umro Tomas Alva Edison, američki fizičar i pronalazač
(Milano, SAD, 11. 02. 1847 - Vest Orindž, 18. 10. 1931)

1931.- Rođen Čak Beri, američki muzičar, utemeljivač rokenrola
(Sent Luis, 18. 10. 1931)

1934. - Rođena Dušanka Kalanj, spiker i voditelj TV Beograd
(Šibenik, 18. 10. 1934 - Beograd, 12. 03. 2010)

1935. - Rođena Nadežda- Nada Vitorović, slikarka
(Priboj na Limu, 18. 10. 1935 - Njujork, 02. 11. 1999)

1944. - Štampan prvi broj lista "Glas slobodnog Niša" - preteča "Narodnih novina"

1944. - Rođen Goran Babić, književnik i publicista
(Vis, 18. 10. 1944)

1955. - Počela proizvodnja automobila "zastava 750", popularnog "fiće" u kragujevačkoj "Zastavi", prestao da se proizvodi 18. novembra 1985. godine

1956. - Rođena Martina Navratilova, češka teniserka, svetska šampionka
(Prag, 18. 10. 1956)

1966. - Umrla Elizabet Arden (Florens Grejem Najtingejl), američki kozmetički magnat
(Vudbridž, 31. 12. 1878 - Njujork, 18. 10. 1966)

2002. - Umro dr Aleksandar Prlja, novinar, glavni i odgovorni urednik "Politike", diplomata(Sarajevo, 08. 07. 1935 - Beograd, 18. 10. 2002)

2005. - Umro Aleksandar Jakovljev, sovjetski novinar i diplomata, jedan od ideologa perestrojke. (Koroljevo, 1923 - Moskva, 18. 10. 2005)

2005. - Umro Svetislav Saša Stojanović-"Pankerton", novinar, dopisnik "Džuboksa" - ( - London, 18. 10. 2005)

2006. - Umro Zvonko Marić, fizičar, naučni savetnik Instituta za fiziku u Beogradu, akademik.(Bujanovac, 11. 02. 1931 - Beograd, 18. 10. 2006)

2008. - Umro Sije Đin, kineski filmski reditelj.
(Džeđang, 21. 11. 1923 - Šangaj, 18. 10. 2008)

2010. - Umro Dragiša Ognjanović, operski pevač, prvak Ljubljanske opere.
(Bočar, 18. 07. 1925 - Ljubljana, 18. 10. 2010)

[Bisernica]

19. oktobar





Napoleon Prvi Bonaparta 19. oktobra 1812. godine naredio trupama povlačenje iz Rusije. Na današnji dan 1932. osnovan Kolarčev narodni univerzitet u Beogradu. Diplomatski odnosi između SR Nemačke i Jugoslavije prekinuti 1957. godine.


Francuski car Napoleon Prvi Bonaparta 19. oktobra 1812. godine naredio je svojim trupama da napuste Moskvu i počnu povlačenje iz Rusije. Neuspela invazija na Rusiju i poraz u sudaru sa ruskom vojskom pod komandom feldmaršala Mihaila Kutuzova označili su početak kraja Napoleonove imperije. U pohod na Rusiju Napoleon je krenuo sa oko 600.000 vojnika, gotovo svih evropskih nacija. U tom pohodu pretrpeo je strahovit poraz iz koga se vratio sa svega nekoliko desetina hiljada vojnika.

Na današnji dan 1932. godine osnovan je Kolarčev narodni univerzitet u Beogradu. Nastao je iz Zadužbine narodnog dobrotvora Ilije Milosavljevića Kolarca, koji je srpskom narodu testamentom zaveštao svotu od 50.000 dukata za oživljavanje kulturno - prosvetne delatnosti. Projektant zdanja na Studentskom trgu bio je arhitekta Petar Bajalović. Na čelu popularnog Kolarca, prve dve decenije njegovog rada nalazio se profesor Aleksandar Belić, a posle njegove smrti tu dužnost preuzeo je profesor Vojislav Đurić. Posebno živu delatnost KNU je razvio u periodu kada je njegovim radom rukovodio književnik Milan Đoković. Danas program KNU obuhvata popularizaciju nauke i umetnosti kroz predavanja, izložbe, koncerte, izdavačku delatnost i program učenja stranih jezika, a sve u duhu oporuke svog osnivača Ilije Milosavljevića.

1745. - Umro Džonatan Svift, engleski književnik i publicista (Dablin, 30. 11. 1667 - Dablin, 19. 10. 1745)

1862. - Rođen Ogist Limijer, francuski hemičar, sa bratom Lujem tvorac prve filmske kamere (Bezanson, 19. 10. 1862 - Lion, 10. 04. 1954)

1867. - Donet prvi urbanistički plan Beograda

1899. - Rođen Mihel Anhel Asturias, gvatemalski književnik, nobelovac (Gvatemala Siti, 19. 10. 1899 - Madrid, 09. 06. 1974)

1918. - Narodno veće Srba, Hrvata i Slovenaca donelo Deklaraciju o ujedinjenju Južnih Slovena u jednu državu

1931. - Rođen Džon Le Kare (Dejvid Kornvel), britanski književnik (Pul, 19. 10. 1931)

1937. - Umro Ernest Raderford, novozelandski fizičar, utemeljivač atomske fizike, nobelovac (Spring Grov, 30. 08. 1871 - Kembridž, 19. 10. 1937)

1943. - Počela Moskovska konferencija ministara inostranih poslova savezničkih zemalja, Sjedinjenih Američkih Država, Velike Britanije i Sovjetskog Saveza

1957. - Prekinuti diplomatski odnosi između SR Nemačke i Jugoslavije zbog jugoslovenskog priznanja DR Nemačke

1960. - Umro Svetomir Đukić, divizijski general, direktor Srpskog olimpijskog kluba (Ražana, 29. 05. 1882 - Duizburg, 19. 10. 1960)

1964. - U avionskoj nesreći na Avali poginula sovjetska vojna delegacija na čelu sa maršalom Sergejom Semjonovičem Birjuzovim

1966. - Rođen Gorčin Stojanović, pozorišni i filmski reditelj (Sarajevo, 19. 10. 1966)

1991. - Kod Gamzigrada otkrivena grobnica rimskog cara Gaja Galerija Valerija Maksimijana i njegove majke Romule

1992. - Umrla Petra Keli, nemačka političarka, osnivač Stranke zelenih, aktivista nemačkog ekološkog i antinuklearnog pokreta (Nirnberg, 1948 - Bon, 19. 10. 1992)

1997. - Umro Dušan Kostić, književnik i novinar, akademik (Peć, 23. 01. 1917 - Meljine, 19. 10. 1997)

2001. - Osnovana Direkcija FEST-a

2003. - Umro Alija Izetbegović, političar, predsednik Stranke demokratske akcije i Predsedništva BiH (Bosanski Šamac, 08. 08. 1925 - Sarajevo, 19. 10. 2003)

2004. - Umro dr Ivan Dimić, prevodilac, profesor Filološkog fakulteta u Beogradu, predsednik Društva za kulturnu saradnju Srbija - Francuska, član Srpskog PEN - centra (Ženeva, 1921 - Beograd, 19. 10. 2004)

2006. - Eksplozija u skladištu Vojske Srbije u Paraćinu

2008. - Umrla Di Di Vorvik (Delia Me Vorvik), američka soul-pevačica (Njuark, 25. 09. 1945 - Nju Džersi, 19. 10. 2008)

2008. - Umro Đani Rajmonsi, italijanski operski pevač-tenor (Bolonja, 13. 04. 1923 - Pjanoro, 19. 10. 2008)

2009. - Umro Milun Marović, profesor Rudarsko-geološkog fakulteta u Beogradu, košarkaški reprezentativac, predsednik KK "Radnički" (Čačak, 15. 09. 1947 - Libija,19.10. 2009)

[Bisernica]

20. oktobar






Dan oslobođenja Beograda u Drugom svetskom ratu. Na današnji dan umrli slikar i akademik Milan Konjović i Miodrag Petrović - Čkalja, majstor komedije.

Slikar, akademik Milan Konjović umro 1993. godine u Somboru. Konjović je završio gimnaziju u Somboru. Posle Prvog svetskog rata studirao je slikarstvo na Akademiji u Pragu, u klasi Vlaha Bukovca, a potom u privatnoj školi u Beču. U Pariz je došao 1924. godine. Neko vreme proveo je u ateljeu Andrea Lota. Izlagao je dela iz svoje "plave faze" u pariskim galerijama, a učestvovao je i na izložbama pariskog Salona. U Sombor se vratio 1932. godine i posvetio slikanju rodnog kraja. Bio je slikar snažnog temperamenta, čiste boje i ekspresivnog crteža. Prebogat opus Milana Konjovića sačinjava oko 6.000 ulja, pastela, akvarela, tempera, crteža, tapiserija, vitraža, mozaika, grafika i pozorišnih scenografija. Pripadao je grupama "Oblik" i "Dvanaestorica".

Na današnji dan 2003. godine umro je Miodrag Petrović - Čkalja, majstor komedije, jedan od najpopularnijih jugoslovenskih glumaca. Ostvario je oko 200 uloga u pozorištu, na radiju, televiziji i filmu, ali je posebno ostao upamćen po likovima iz humorističko-satiričnih TV serija "Servisna stanica", "Muzej voštanih figura", a nezaboravne uloge ostvario je i u serijama "Ljubav na seoski način", "Kamiondžije", "Vruć vetar". Snimio je i 20 filmova uključujući "Put oko sveta" i "Silom otac". Čkalja je rođen 1. aprila 1924. godine u Kruševcu.

1757. - Srbija dobila prvog doktora medicinskih nauka - Jovana Apostolovića

1843. - Rođen Kosta Trifković, književnik (Novi Sad, 20. 10. 1843 - Novi Sad, 19. 02. 1875)

1847. - Rođen Oskar Svan, švedski strelac, olimpijski šampion, najstariji olimpijac (Tanum, 20. 10. 1847 - 01. 05. 1927)

1854. - Rođen Artur Rembo, francuski književnik
(Šarlvil, 20. 10. 1854 - Marsej, 10. 11. 1891)

1882. - Rođen Bela Lugoši (Bela Blaško), američki filmski glumac
(Lugoš, 20. 10. 1882 - Los Anđeles, 16. 08. 1956)

1894. - Rođen Risto Stijović, vajar, akademik
(Podgorica, 20. 10. 1894 - Titograd, 20. 12. 1974)

1918. - Rođen Mario Maskareli, slikar (Cetinje, 20. 10. 1918 - Risan, 27. 08. 1996)

1919. - Rođen Slobodan Berberski, književnik, predsednik Svetskog kongresa Roma (Bečkerek, 20. 10. 1919 - Beograd, 1989)

1925. - Rođen Artur-Art Bačvold, američki književnik i novinar
(Maunt Vernon, 20. 10. 1925 - Vašington, 17. 01. 2007)

1944. - Beograd oslobođen u Drugom svetskom ratu

1945. - Rođen Zoran Antonijević - Žota, fudbaler "Crvene zvezde",reprezentativac i sportski radnik (Beograd, 20. 10. 1945 - Beograd, 05. 02. 2008)

1946. - Rođen Marko Nikolić, pozorišni, filmski i TV glumac (Kraljevo, 20. 10. 1946)

1946. - Rođena Elfride Jelinek, austrijska književnica, prevodilac i filmski scenarista, nobelovac (Mircušlag, 20. 10. 1946)

1949. - Rođen Jovan Arežina, novinar i urednik Drugog programa Radio Beograda, v.d. direktora Radio Beograda, direktor RTV Studio B, pomoćnik direktora Radio Beograda za program (Sarajevo, 20. 10. 1949 - Beograd, 18. 06. 2007)

1952. - Umro Petar - Pecija Petrović, književnik i pozorišni glumac
(Lađevci, 09. 06. 1899 - Beograd, 20. 10. 1952)

1955. - Otvoren Muzej Nikole Tesle u Beogradu

1958. - Rođen Ivo Pogorelić, pijanista (Beograd, 20. 10. 1958)

1960. - Rođena Lepa Brena (Fahreta Jahić-Živojinović), pevačica (Tuzla, 20. 10. 1960)

1971. - Rođen Aleksandar Popović, hemičar, atletičar, ministar nauke i zaštite životne sredine i ministar rudarstva i energetike Vlade Srbije (Beograd, 20. 10. 1971)

1974. - Beograd odlikovan Ordenom narodnog heroja

1976. - Umro Slavko Vorkapić, filmski reditelj, montažer i pedagog
(Dobrinjci, 17. 03. 1894 - Mihas, 20. 10. 1976)

1992. - Umro Koča Popović, književnik, publicista, političar i državnik
(Beograd, 14. 03. 1908 - Beograd, 20. 10. 1992)

1994. - Umro Sergej Bondarčuk, sovjetski reditelj i glumac
(Belozersk, 25. 09. 1920 - Moskva, 20. 10. 1994)

1994. - Umro Bert Lankaster (Barton Stiven Lankaster), američki filmski glumac i producent (Njujork, 02. 11. 1913 - Senčri Siti, 20. 10. 1994)

1996. - Umro prof. dr Ivan Stojanović, ekonomista, predsednik Društva ekonomista Jugoslavije, glavni urednik časopisa "Gledišta" ( 30. 11. 1940 - 20. 10. 1996)

1997. - Umro Dragoljub - Dragan Nikitović, sportski novinar, urednik RTS-a
(Sesalac, 09. 01. 1930 - Beograd, 20. 10. 1997)

2001. - Umro Nebojša Popović, košarkaš i novinar, jedan od osnivača TV Beograd
(Irig, 08. 02. 1923 - Beograd, 20. 10. 2001)

2004. - Umro Miodrag Miško Vukmanović, crnogorski novinar, jedan od osnivača Liberalnog saveza Crne Gore (Podgorica, 1941 - Beograd, 20. 10. 2004)

2005. - Umro Branko Andrić Andrla, književnik, slikar, muzičar i filmski umetnik
(Novi Sad, 09. 04. 1942 - Mađarska, 20. 10. 2005)

2005. - Umrla Širli Horn, američka džez - pevačica i pijanistkinja
(Vašington, 01. 05. 1934 - Vašington, 20. 10. 2005)

2005. - Umro Rudolf Gaberc, akademski slikar, profesor i dekan Fakulteta likovnih umetnosti u Beogradu (Begunje, 14. 04. 1923 - Begunje, 20. 10. 2005)

2010. - Umro Bob Gučone, osnivač, urednik i direktor američkog magazina "Penthaus" (Bruklin, 17. 12. 1930 - Dalas, 20. 10. 2010)

[Bisernica]

21. oktobar







Na današnji dan rođeni su američki džez trubač Dizi Gilespi, švedski hemičar, industrijalac, pronalazač dinamita Alfred Nobel. Nemci streljali više hiljada srpskih civila u Kragujevcu.


Godine 1917. rođen je Dizi Gilespi, američki džez - trubač i kompozitor. Gilespi je rođen u porodici muzičara. U dvanaestoj godini počeo je da svira trombon, da bi već u šesnaestoj, nastupao u malim sastavima. Sa nepunih 20 godina nasledio je svog idola među trubačima - Roja Eldridža, u sastavu Tedija Hila. Smatra se da Dizi, uz Armstronga i Majlsa Dejvisa, spada u najsnažnije ličnosti celokupne istorije džeza. Snažno je uticao na muzičare i stvorio novi stil sviranja na trubi. Nastupao je punih šezdeset godina, pa je teško naći istaknutijeg muzičara koji nije svirao sa njim.

Nemačka "kaznena ekspedicija" streljala je 21. oktobra 1941. godine u Kragujevcu, u znak odmazde, više hiljada srpskih civila. Povod su bili nemački gubici u borbama partizanskim i četničkim jedinicama 16. oktobra na putu Kragujevac - Gornji Milanovac. Nemci su imali 10 mrtvih i 26 ranjenih vojnika. Prilikom streljanja dosledno je primenjena naredba generala Franca Bemea od 10. oktobra, kojom se propisuje streljanje 100 Srba za jednog ubijenog Nemca i 50 za ranjenog. Akcija odmazde izvedena je 19. oktobra u okolnim selima a 21. oktobra u Kragujevcu. Među žrtvama tog zločina bili su i đaci viših razreda gimnazije (od petog do osmog). Prema poznatim podacima, ubijene su 2794 osobe, od toga 415 u selima a 2379 u Kragujevcu. U znak sećanja na užasan zločin, nedaleko od spomenika poginulima u Šumaricama, u Kragujevcu, svake godine se održava Veliki školski čas.

1790 - Rođen Alfons de Lamartin, francuski književnik i političar, akademik (Makon, 21. 10. 1790 - Pariz, 28. 02. 1869)

1805 - Pomorska bitka kod Trafalgara

1805 - Poginuo Horacije Nelson, engleski admiral (Norfolk, 29. 09. 1758 - Trafalgar, 21. 10. 1805)

1833 - Rođen Alfred Nobel, švedski hemičar, industrijalac, pronalazač dinamita, inicijator dodele - "Nobelovih nagrada" zaslužnim naučnicima i umetnicima (Stokholm, 21. 10. 1833 - San Remo, 10. 12. 1896)

1879 - Američki fizičar Tomas Alva Edison konstruisao sijalicu sa ugljenim vlaknom

1912 - Rođen Džordž (Đerđ) Šolti, mađarski kompozitor (Budimpešta, 21. 10. 1912 - Antib, 06. 09. 1997)

1920 - Rođena Danica Obrenić, pevačica (Mladenovac, 21. 10. 1920 - 30. 10. 2004)

1922 - Umro Jaša Tomić, novinar, političar i književnik (Vršac, 23. 10. 1856 - Novi Sad, 21. 10. 1922)

1944 - Kragujevac oslobođen u Drugom svetskom ratu

1947 - Rođena Darinka Jevrić, književnica (Glođane, 21. 10. 1947 - Beograd,16. 02. 2007)

1969 - Umro Džek Keruak (Žan Luj), američki književnik (Lovel, 12. 03. 1922 - Sent Petersburg, Florida, 21. 10. 1969)

1975 - Otvoren rekreativni centar "Zvezdani gaj" u Beogradu

1979 - Umro Dušan Milačić, istoričar književnosti (Merdari, 07. 11. 1892 - Beograd, 21. 10. 1979)

1979 - Počelo emitovanje emisije "Ozon" (Omladinsko zabavište obično nedeljom) Programa 202 Radio Beograda, autor i prvi voditelj Vladimir Jevtović

1981 - Rođen Nemanja Vidić, fudbaler, reprezentativac (Titovo Užice, 21. 10. 1981)

1984 - Umro Fransoa Trifo, francuski filmski reditelj (Pariz, 06. 02. 1932 - Pariz, 21. 10. 1984)

2000 - Posmrtni ostaci pesnika Jovana Dučića iz Libertvila preneti u Trebinje i sahranjeni u kripti - Hercegovačke Gračanice

2004 - Umro Velimir Milošević, književnik (Verići, 15. 02. 1937 - Sarajevo, 21. 10. 2004)

2009 - Umro Bogdan Kršić, slikar i grafičar, profesor Fakulteta primenjenih umetnosti u Beogradu (Sarajevo, 24. 05. 1932 - Beograd, 21. 10. 2009)

2009 - Umrla Ženi (Jovanka) Lebl, novinar, književnik i istoričar (Aleksinac, 20. 06. 1927 - Tel Aviv, 21. 10. 2009)

2009 - Umro Ivan Radojičić, urednik i voditelj Programa 202 Radio Beograda (Beograd, 01. 12. 1970 - Beograd, 21. 10. 2009)

[Bisernica]

22. oktobar






Čuvena francuska glumica Sara Bernar rođena na današnji dan 1844. godine. Srpski istoričar Radovan Samardžić rođen u Sarajevu 22. oktobra 1922. Na današnji dan 1944. godine, dva dana posle Beograda, Zemun oslobođen od okupatora.


Čuvena francuska glumica Sara Bernar (Anrijeta-Rozin Bernar) rođena je u Parizu na današnji dan 1844. godine. Prvi put je nastupila u teatru "Komedi fransez" 1862. Nakon pohvala slavnog pisca Viktora Igoa postala je "besmrtna i božanska". Glumila je u različitim pariskim pozorištima, kao i u svom vlastitom. Slavljena je kao najveća dramska umetnica svog vremena. Nastupala je sve do starosti, čak i kada joj je bolest oduzela čarobni glas i lepotu. Nekoliko puta je obišla Evropu i Ameriku. Glumila je i u nekoliko filmova, koji su bili ekranizacije njenih pozorišnih predstava. Najuspešniju ulogu na velikom platnu ostvarila je u filmu "Kraljica Elizabeta", snimljenom 1912. godine u Engleskoj. Karijeru nije prekinula ni nakon amputacije noge 1914. godine.

Istoričar Radovan Samardžić rođen je u Sarajevu 22. oktobra 1922. godine. Radovan Samardžić jedan je od najvećih savremenih srpskih istoričara i jedan od najtalentovanijih pisaca srpske istoriografije druge polovine 20. veka. Studirao je u Beogradu, gde je kasnije radio kao profesor opšte istorije novog veka. Rukovodio je radom Balkanološkog instituta Srpske akademije nauka i umetnosti, a zatim i Istorijskim odeljenjem SANU. Njegova dela "Mehmet Sokolović", "Sulejman i Rokselana", "Veliki vek Dubrovnika", "Pisci srpske istorije" i druga, spadaju u vrh srpske književnosti i nauke. U modernoj srpskoj istoriografiji Radovan Samardžić ostaće zabeležen kao prvi i pravi posleratni nastavljač istorijske škole iz koje su, pre njega, izašli Stojan Novaković i Vladimir Ćorović.

1725. - Umro Alesandro Skarlati, italijanski kompozitor (Palermo, 02. 05. 1660 - Napulj, 22. 10. 1725)

1797. - Francuski letač Andre Žak Garnerin prvi skočio padobranom iz balona

1811. - Rođen Franc List, mađarski kompozitor i pijanista (Rajding, 22. 10. 1811 - Bajrot, 31. 07. 1886)

1818. - Rođen Šarl Mari Rene Lekont de Lil, francuski književnik (Sent Pol, 22. 10. 1818 - Luvesien, 18. 07. 1894)

1870. - Rođen Ivan Aleksejevič Bunjin, književnik, prvi ruski nobelovac (Voronjež, 22. 10. 1870 - Pariz, 08. 11. 1953)

1880. - Osnovan Bostonski simfonijski orkestar

1882. - Umro Janoš Aranj, mađarski književnik i prevodilac (Nađi-Salonta, 02. 03. 1817 - Budimpešta, 22. 10. 1882)

1884. - Rođen prof. dr Miloš Moskovljević, lingvista, književnik i prevodilac, naučni savetnik Insituta za srpskohrvatski jezik SANU, autor prvog srpskog rečnika posle Vukovog (Varna, Šabac, 22. 10. 1884 - Beograd, 30. 06.1968)

1887. - Rođen Džon Sajlas Rid, američki književnik i novinar (Portland, 22. 10. 1887 - Moskva, 17. 10. 1920)

1899. - Rođen Andrija Hebrang, političar, sekretar CK KP Hrvatske i član Politbiroa CK KPJ (Bačevac, 22. 10. 1899 - Glavnjača, 11. 06. 1949)

1906. - Umro Pol Sezan, francuski slikar (Eks-an-Provans, 19. 01. 1839 - Eks-an-Provans, 22. 10. 1906)

1919. - Rođena Doris Lesing, engleska književnica, nobelovac (Kermanšah, 22. 10. 1919)

1927. - Umro Borisav Stanković, književnik (Vranje, 31. 03. 1876 - Beograd, 22. 10. 1927)

1929. - Osnovan odsek za parkove u Beogradu, preteča "Zelenila Beograd"

1936. - Počelo formiranje Internacionalnih brigada u Španiji

1943. - Rođena Katrin Denev, francuska filmska glumica, ambasador dobre volje UNESCO-a (Pariz, 22. 10. 1943)

1944. - U Beogradu osnovane "Filmske novosti"

1947. - Ustanovljena zastava Ujedinjenih nacija

1952. - Otkrivena planeta "2244 Tesla"

1973. - Umro Pablo Kazals, španski violončelista (Vendrel, 29. 12. 1876 - Rio Piedras, 22. 10. 1973)

1979. - Umro Momčilo Milankov, književnik (Srpska Crnja, 06. 11. 1924 - Beograd, 22. 10. 1979)

1996. - Umro Nebojša Đukelić, filmski kritičar, reditelj, novinar i urednik Televizija Beograd (Beograd, 06. 01. 1947 - Beograd, 22. 10. 1996)

1997. - Umro Vuk Babić, filmski i pozorišni reditelj (Beograd, 20. 03. 1938 - Trst, 22. 10. 1997)

2000. - U Siudad de Meksiku održana najveća šahovska simultanka na svetu uz učešće 10.045 šahista

2002. - Umro Ilija Đukić, diplomata, ministar inostranih poslova SFRJ (Novo Rujce, 04. 01. 1930 - Beograd, 22. 10. 2002)

2007. - Umrla Ev Kiri Labius, francuska novinarka i pijanistkinja, ćerka Marije Kiri (Pariz, 06. 12. 1904 - Njujork, 22. 10. 2007)

2009. - Otvoren Muzej romske kulture u Beogradu

[Bisernica]

23. oktobar






Današnji dan kroz istoriju obeležila je smrt rimskog zvaničnika, koji je ubio Cezara, Marka Junija Bruta. Rođeni otac srpskog novinarstva Dimitrije Davidović i francuski leksikograf i enciklopedista Pjer Atanas Larus.


Na današnji dan 42. godine p.n.e. samoubistvo je izvršio rimski zvaničnik Marko Junije Brut, jedan od vođa zavere u kojoj je 44. pre nove ere ubijen Gaj Julije Cezar. Brut se ubio posle poraza koji su republikanskoj vojsci u bici kod Filipa nanele snage predvođene članovima Drugog trijumvirata Markom Antonijem i Cezarovim posinkom Oktavijanom Avgustom.

Novinar i publicista, otac srpskog novinarstva Dimitrije Davidović rođen je na današnji dan 1789. godine. Napustio je studije medicine započete u Pešti i Beču i posvetio se novinarstvu. U Beču je 1813. godine pokrenuo "Novine serbske" u kojima je bio glavni autor. U Kneževinu Srbiju preselio se 1821. do 1829. bio je sekretar knjaza Miloša Obrenovića. Pokrenuo je prve dnevne novine u tadašnjoj Kneževini Srbiji "Novine srbske" 1834. u Kragujevcu. Bio je na kratko i ministar unutrašnjih poslova i prosvete i diplomata. Po uzoru na francuski i belgijski ustav izradio je ustav za Srbiju, nazvan kasnije "Sretenjski" (neobično liberalan za tadašnje prilike u Evropi), usvojen u februaru 1835. Pod pritiskom velikih sila, Austrije, Turske i Rusije, ustav je suspendovan. Knjaz ga je povukao već u martu 1835. godine, a Davidović je pao u nemilost. Osim novinarstva bavio se i publicistikom i prevođenjem. Sahranjen je u Smederevu gde je i umro 1838. godine. Dela: "Istorija naroda srbskog", "Đejanija k istoriji srbskoga naroda", "Opisanije Žiče".

Na današnji dan 1817. godine rođen je francuski leksikograf i enciklopedista
Pjer Atanas Larus, autor "Rečnika francuskog jezika" i više drugih dela iz oblasti lingvistike, Larus je svetskoj javnosti poznat po kapitalnom delu "Veliki svetski rečnik 20. veka" - Larusova enciklopedija, objavljenoj 1866. godine. Osnivač je izdavačke kuće "Larus", koja postoji od 1852. godine i bavi se izdavanjem enciklopedija, leksikona i rečnika, ali i naučnih i literarnih dela (Tonsi, 23. 10. 1817 - Pariz, 03. 01. 1875)

1848.- Prvi put pomenuto ime Jugoslavija

1856.- Rođen Jaša Tomić, novinar, političar i književnik
(Vršac, 23. 10. 1856 - Novi Sad, 21. 10. 1922)

1872.- Umro Teofil Gotje, francuski književnik (Tarb, 31. 08. 1811 - Neji, 23. 10. 1872)

1879.- Rođen Dušan Pantelić, istoričar (Zvezdan, 23. 10. 1879 - Beograd, 10. 10. 1955)

1906.- Rođena Gertruda Ederli, prva žena koja je preplivala Lamanš
(Njujork, 23. 10. 1906 - Vajkof, 30. 11. 2003)

1910.- Žarko Ognjanović objavio prvu filmsku kritiku kod nas u listu "Branik"

1911.- Premijerno prikazan prvi srpski igrani film "Karađorđe" ili "Život i delo besmrtnog vožda Karađorđa"

1912.- Počela Kumanovska bitka u Prvom balkanskom ratu

1912.- Žan Klod Ferman - prva žena u svetu poletela avionom

1918.- Izvedena poslednja predstava Srpskog vojničkog pozorišta u Lazuazu u Tunisu

1925.- Rođen Manos Hadžidakis, grčki kompozitor, dobitnik "Oskar"-a
(Ksanti, 23. 10. 1925 - Atina, 15. 06. 1994)

1936.- Prvi vazdušni napad na Madrid u Španskom građanskom ratu

1940.- Rođen Edson Arantes de Nasimjento Pele, brazilski fudbaler, reprezentativac, najbolji fudbaler svih vremena (Tres Kores, 23. 10. 1940)

1940.- U Beogradu otvoren bioskop "Beograd"

1942.- Počela bitka kod El Alamejna u Drugom svetskom ratu

1944.- Novi Sad oslobođen u Drugom svetskom ratu

1944.- Bitka kod filipinskog zaliva Lejte, jedna od najvećih pomorsko- vazdušnih bitaka u Drugom svetskom ratu

1945.- Rođen Aleksandar Mandić, reditelj i scenarista (Beograd, 23. 10. 1945)

1949.- U hotelu "Palas" u Beogradu, na sceni Pozorišta lutaka izvedena prva predstava "Pepeljuga"- ovaj datum obeležava se kao dan Malog pozorišta "Duško Radović"

1958.- Prvi put su se pojavili crtani junaci "Štrumfovi" u belgijskom magazinu "Spiru", autor Pjer Pejo Kilifor

1962.- Rođen Đorđe Vukadinović, filozof, publicista i politički komentator
(Sombor, 23. 10. 1962)

1999.- Umro Tomislav Pervan, novinar i šahista, urednik RTS-a
(Zemun, 1938 - Beograd, 23. 10. 1999)

2001.- Umro Slobodan Miletić, književnik, prevodilac, pozorišni i muzički kritičar (Beograd, 23. 03. 1938 - Klagenfurt, 23. 10. 2001)

2002.- Čečenski teroristi upali u moskovsko pozorište "Dubravka"

2005.- Umro Svetozar Petrović, teoretičar književnosti, profesor Filološkog fakulteta u Beogradu, glavni i odgovorni urednik Izdavačkog preduzeća Matice srpske, akademik (Karlovac, 28. 06. 1931- Novi Sad, 23. 10. 2005)

2008.- Ubijen Ivo Pukanić, hrvatski novinar, glavni i odgovorni urednik nedeljnika "Nacional" (Zagreb, 21. 01. 1961 - Zagreb, 23. 10. 2008)

2008.Umro Bojan Dimitrijević, novinar i urednik RTB-a
(Zrenjanin, 30. 01. 1923 - Beograd, 23. 10. 2008)

[Bisernica]

24. oktobar






Na današnji dan umrli srpski novinar, pisac i političar Pera Todorović i sovjetski violinista David Ojstrah.


Godine 1907. umro je srpski novinar, pisac i političar Pera Todorović, jedan od osnivača i prvaka Narodne radikalne stranke. Todorović takođe spada i među najistaknutije pojave srpskog novinarstva uopšte. Bio je blizak vođi srpskih socijalista Svetozaru Markoviću i uređivao je niz listova i časopisa, pa i socijalistički list "Rad". Pokretač je listova "Samouprava" i "Radikal", a od 1889. do 1903. godine, izdavao je "Male novine", prvi informativno-senzacionalistički list u Srbiji. Bio je dobrovoljac u Srpsko-turskom ratu 1876. godine, a po njegovom završetku 1878. godine emigrirao je u Ugarsku i u Novom Sadu je 1878. i 1879. godine sa Lazom Pačuom izdavao socijalistički list "Straža". Potom odlazi u Francusku, a po povratku u Srbiju osuđen je na smrt zbog Timočke bune koju su 1883. godine u zaječarskom kraju podigli radikali, ali je pomilovan. Nakon izmirenja sa Kraljem Milanom zalagao se za sporazum Radikala i Naprednjaka, zbog čega je isključen iz stranke. U književnosti se najviše bavio istorijskim temama i prevodio je Černiševskog. Dela: "Dnevnik jednog dobrovoljca", "Silazak s prestola", "Karađorđe".

Na današnji dan 1974. umro je David Ojstrah, jedan od najvećih virtuoza na violini. Bio je među prvim sovjetskim umetnicima koji su dobili značajna međunarodna priznanja: nagradu na Međunarodnom takmičenju u Poljskoj 1935, a nešto kasnije u Briselu i poznatu nagrada "Izaj". Njegovu interpretaciju odlikovali su briljantna tehnika, lepi, kultivisani ton i izgrađen pogled na stilsko tumačenje dela. U bogatom repertoaru sa podjednakim afinitetom izvodio je dela violinske literature baroka, klasike, romantizma, kao i dela savremenih sovjetskih kompozitora. David Ojstrah se bavio i pedagogijom i odgajio je čitavu plejadu sovjetskih violinista.


1632.- Rođen Antonije van Levenhuk, nemački prirodnjak i mikrobiolog (Delft, 24. 10. 1632 - Delft, 26. 08. 1723)

1882.- Umro Janoš Aranj, mađarski književnik i prevodilac (Nađi-Salonta, 02. 03. 1817 - Budimpešta, 24. 10. 1882)

1907.- Umro Pera Todorović, publicista, novinar i političar (Vodica, 02. 05. 1852 - Beograd, 24. 10. 1907)

1915.- Rođen Tito Gobi, italijanski operski pevač-bariton (Basano del Grope, 24. 10. 1915 - Rim, 05. 03. 1984)

1936.- Rođen Bil Vajmen (Vilijam Perks), britanski muzičar, bas-gitarista grupe "Roling Stons" (London, 24. 10. 1936)

1939.- Rođena Mirjana Stefanović, književnica (Niš, 24. 10. 1939)

1944.- U Nikšiću štampan prvi broj lista "Pobjeda"

1945.- Stupila na snagu Povelja Organizacije ujedinjenih nacija i Statut Međunarodnog suda pravde

1948.- Umro Franc Lehar, austrijski kompozitor (Komarno, 30. 04. 1870 - Bad Išl, 24. 10. 1948)

1966.- Rođen Roman Abramovič, ruski biznismen (Saratov, 24. 10. 1966)

1997.- Ubijen Zoran Todorović, političar (Šabac, 29. 02. 1959 - Beograd, 24. 10. 1997)

2003.- Umro Milan - Mića Đorđević, muzičar, član Narodnog ansambla RTB-a i Seksteta Duška Radetića (1930 - Beograd, 24. 10. 2003)

2007.- Umro Pavle-Paja Stanković, karikaturista i novinar, saradnik "Večernjih novosti", "Politike ekspres" i TV Beograd (Beograd, 14. 04. 1935 - Bor, 24. 10. 2007)

2008.- Umro Merl Sanders, američki muzičar, član grupe "Grejtful Ded" (San Mateo, 14. 02. 1934 - San Francisko, 24. 10. 2008)

[Bisernica]

25. oktobar






Na današnji dan 1815. godine završen Drugi srpski ustanak. Čuveni španski slikar Pablo Pikaso rođen 1881. godine. Prvi broj časopisa "Nacionalna geografija" na srpskom jeziku izašao 2006. godine.


Na današnji dan 1815. godine, srpski knjaz Miloš Obrenović postigao je sporazum sa vezirom Beogradskog pašaluka Marašli Ali-pašom o mešovitoj srpsko-turskoj upravi. Tim činom završen je Drugi srpski ustanak. Osmansko carstvo je fermanom utvrdilo povlastice Srba: da sami skupljaju porez, da imaju narodnu kancelariju, da u suđenju Srbima učestvuju i srpski knezovi, da u svojstvu glavnog knjaza Miloš posreduje između naroda i beogradskog vezira. Turcima je uskraćeno da žive u selima i u njima drže čitluke (posede). Taj događaj je bio početak kraja osmanske vlasti u Srbiji, i početak preuzimanja unutrašnje uprave od strane knjaza Miloša.

Španski slikar, vajar i keramičar Pablo Ruis Pikaso, osnivač kubizma, jedan od najznačajnijih slikara 20. veka, rođen je 25. oktobra 1881. godine. Slikarstvo je učio u rodnoj Španiji, a od 1904. je živeo u Parizu. Naslikao je više od 18.000 slika koje su likovni kritičari podelili na nekoliko faza: plavu, ružičastu, crnu, kubističku i nadrealističku. Revolucionarne kubističke slike, počev od "Gospođica iz Avinjona" iz 1907. su mu donele svetsku slavu. Najpoznatija Pikasova slika je "Gerniku", na kojoj je potresno prikazao tragičnu sudbinu svoje otadžbine u ratu.

1400. - Umro Džefri Čoser, engleski književnik
(London, 1340 - London, 25. 10. 1400)

1647. - Umro Evangelista Toričeli, italijanski fizičar i matematičar, pronalazač živinog barometra (Faenca, 15. 10. 1608 - Firenca, 25. 10. 1647)

1825. - Rođen Johan Štraus - Mlađi, austrijski kompozitor
(Beč, 25. 10. 1825 - Beč, 03. 06. 1899)

1838. - Rođen Žorž Bize, francuski kompozitor
(Pariz, 25. 10. 1838 - Bužival, 03. 06. 1875)

1842. - Rođen Dimitrije Ruvarac, sveštenik i istoričar
(Stari Banovci, 25. 10. 1842 - Sremski Karlovci, 16. 12. 1931)

1881. - Rođen Pablo Pikaso, španski slikar
(Malaga, 25. 10. 1881 - Mužen, 08. 04. 1973)

1924. - Rođen Erl Palmer, američki bubnjar
(Nju Orleans, 25. 10. 1924 - Los Anđeles, 19. 09. 2008)

1930. - Rođen Milivoje-Mića Milošević, filmski i TV reditelj
(Požarevac, 25. 10. 1930)

1931. - Rođena Ani Žirardo, francuska filmska i pozorišna glumica (Pariz, 25. 10. 1931)

1936. - Formirana Osovina Rim - Berlin

1942. - Rođena Katalin Ladik, književnica, glumica i multimedijalna umetnica (Novi Sad, 25. 10. 1942)

1992. - Umro Luis Rosales, španski književnik i književni kritičar
(Granada, 31. 05. 1910 - Madrid, 25. 10. 1992)

1995. - Umro Miljenko Smoje, novinar i scenarista
(Split,14. 02. 1923 - Split, 25. 10. 1995)

1995. - Umro Osman Đikić, novinar i diplomata
(Mostar, 07. 09. 1921 - Sarajevo, 25. 10. 1995)

1997. - Umro Marko Jarić, fizičar
(Beograd, 17. 03. 1952 - SAD, 25. 10. 1997)

Marko Jarić je studirao fiziku na Prirodno-matematičkom fakultetu u Beogradu i bio student generacije. Nakon odlaska u SAD, doktorirao je u klasi profesora Džona Birmana, naučnika svetskog glasa. Za naučno-istraživački rad dobio je veliku internacionalnu nagradu iz Milerove zaostavštine u Berkliju. Kao Humboltov stipendista, boravio je na Univerzitetu u Zapadnom Berlinu, a zatim dve godine na Harvard univerzitetu i bio prvi Jugosloven, naučni saradnik Harvarda. Bio je profesor Centra za teorijsku fiziku u Teksasu. Jedan je od pionira i svetskih eksperata u oblasti fizike i kvazikristala.

2002. - Umro Ričard Haris, irski filmski glumac i pop-pevač
(Limerik, 01. 10. 1930 - London, 25. 10. 2002)

2006. - Izašao prvi broj časopisa "Nacionalna geografija" na srpskom jeziku

2010. - Umrla Vesna Parun, hrvatska književnica
(Zlarin, 10. 04. 1922 - Stubičke Toplice, 25. 10. 2010.)

[Bisernica]

26. oktobar





Fudbalska asocijacija Engleske osnovana 1863. godine. Kina 26. oktobra 1912. godine proglašena za republiku. Na današnji dan 1961. godine Ivo Andrić dobio Nobelovu nagradu za književnost.


Na današnji dan 1961. godine Ivo Andrić je dobio Nobelovu nagradu za književnost. Andrić je time postao prvi Jugosloven dobitnik najprestižnije svetske nagrade za književno stvaralaštvo. Bilo je to veliko priznanje piscu, koji je romanima "Na Drini ćuprija", "Travnička hronika", "Prokleta avlija" i nizom drugih dela prikazao svetu dotad manje poznate ljude i sudbine sa nemirnog balkanskog područja. Na vest o dodeli nagrade Ivo Andrić je izjavio: "Nobelovu nagradu smatram kao izuzetno priznanje za celokupnu književnost moje zemlje".

Republika Kina formirana je 26. oktobra 1912. godine. Obuhvatala je Kinu i Mongoliju. U toku Drugog svetskog rata veliki deo Kine okupirao je Japan. Posle japanskog poraza, u Kini je izbio građanski rat u kome je Kina izgubila suverenitet nad kontinetalnom Kinom u korist novoosnovane NR Kine.

1685. - Rođen Domeniko Skarlati, italijanski kompozitor (Napulj, 26. 10. 1685 - Madrid, 23. 07. 1757)

1759. - Rođen Žorž Žak Danton, francuski revolucionar (Arsi, 26. 10. 1759 - Pariz, 05. 04. 1794)

1764. - Umro Viljem Hogart, engleski slikar (London, 10. 11. 1697 - London, 26. 10. 1764)

1842. - Rođen Vasilije Vasiljevič Vereščagin, ruski slikar (Čerepovec, 26. 10. 1842 - Port Artur, 13. 04. 1904)

1847. - Pri Matici srpskoj u Pešti osnovana Srpska narodna zbirka Museum, danas Muzej Vojvodine

1863. - Osnivanjem Fudbalske asocijacije Engleske i donošenjem akta o fudbalskim pravilima - počela era modernog fudbala

1893. - Rođen Miloš Crnjanski, književnik (Čongrad, 26. 10. 1893 - Beograd, 30. 11. 1977)

1916. - Rođen francuski političar i državnik Fransoa Miteran, jedan od vođa Pokreta otpora u Drugom svetskom ratu i prvi socijalista izabran za predsednika Francuske

1930. - Rođen prof. dr Dragoljub Manojlović, šef Katedre za internu medicinu Medicinskog fakulteta u Beogradu, član Akademije medicinskih nauka Srpskog lekarskog društva (Ljubljana, 26. 10. 1930 - Beograd, 23. 03. 2008)

1934. - Rođen slikar i književnik Milić od Mačve (Milić Stanković) (Belotić Mačvanski, 26. 10. 1934 - Beograd, 08. 12. 2000)

1942. - Rođena Jelena Popović, slikar tekstila, modni kreator, član ULUPUDS-a (Beograd, 26. 10. 1942 - Beograd, 20. 01. 2010)

1946. - Rođena Tanja Kragujević, književnica (Senta, 26. 10. 1946)

1947. - Rođena Hilari Rodam Klinton, američki političar, senator, državni sekretar SAD
(Čikago, 26. 10. 1947)

1948. - Rođen Mario Rosi, dramaturg, novinar Radio Beograda (Beograd, 26. 10. 1948 - Beograd, 25. 08. 1992)

1949. - Rođen Zoran Slavnić-Moka, košarkaš i trener, selektor košarkaške reprezentacije Srbije (Beograd, 26. 10. 1949)

1949. - Rođena Branislava Džunov, novinar, urednik "TV Revije", TV kritičar "Politike" (Kragujevac, 26. 10. 1949)

1952. - Rođen Lazar Ristovski, pozorišni, filmski i TV glumac, režiser i producent (Ravno Selo, 26. 10. 1952)

1956. - U Njujorku osnovana Međunarodna agencija za atomsku energiju (IAEA), dobitnik Nobelove - nagrade za mir

1958. - Rođena Ksenija Janković, violončelistkinja (Niš, 26. 10. 1958)

2000 - SR Jugoslavija postala član Pakta za stabilnost Jugoistočne Evrope

2002. - Umro Nikola Čobeljić, ekonomista, profesor Ekonomskog fakulteta u Beogradu, urednik časopisa "Ekonomist", akademik (Leskovac, 22. 04. 1912 - Beograd, 26. 10. 2002)