SVET I MI - VREMEPLOV -dogodilo se na današnji dan

[Bisernica]

28. maj





Rusija i Turska na današnji dan 1812. potpisale Bukureštanski mir. Matematičar, astronom i geofizičar Milutin Milanković rođen 28. maja 1879. Emir Kusturica dobio drugu "Zlatnu palmu" na festivalu u Kanu 1995. godine.


Na današnji dan 1812. godine carska Rusija i Osmansko carstvo potpisali su ugovor o miru u Bukureštu - Bukureštanski mir, kojim je okončan šestogodišnji rat. Rusija je dobila Besarabiju i neke oblasti na Kavkazu, a Turska je zadržala Vlašku i Moldaviju. Ugovor je bio nepovoljan za Srbiju, koja je učestvovala u ratu na strani Rusije. Srbija je morala da vrati gradove Turcima, kojima je dato pravo da u njima drže vojsku. Turska se obavezala da amnestira učesnike Prvog srpskog ustanka i da Srbima povlastice koje uživaju njeni podanici. Osmanlije su iskoristile zauzetost Rusije u ratu sa francuskim carem Napoleonom Prvim, pa su 1813. slomili ustanak i uništili Karađorđevu Srbiju.

Matematičar, astronom i geofizičar Milutin Milanković rođen je u Dalju, 28. maja 1879. godine. Milanković je studirao građevinsku tehniku u Beču, gde je i doktorirao. Predavao je mehaniku, nebesku mehaniku i teorijsku fiziku na Beogradskom univerzitetu. Bio je član mnogih naših i stranih naučnih institucija, među kojima i član i potpredsednikc Srpske akademije nauka i umetnosti. Milankovićevo delo obuhvata preko 70 naučnih radova, monografija, udžbenika i popularnih spisa. Njegovi najvažniji radovi su u oblasti svemirske fizike, geofizike i nebeske mehanike. Dao je nova objašnjenja rasporeda sunčevih radijacija na površini planeta, kao i toka klimatskih promena u geološkoj prošlosti Zemlje. U znak priznanja velikom naučniku, Milankovićevim imenom nazvan je jedan krater na Mesecu, jedan na Marsu i jedno nebesko telo. Primenjujući složene matematičke proračune astronomskih zbivanja, Milanković je veoma uspešno radio na ujednačavanju dva hrišćanska kalendara, Julijanskog i Gregorijanskog. Njegova rešenja usvojena su na Kongresu pravoslavnih crkava u Carigradu, 1923, ali na žalost, do primene ovog kalendara nije došlo.

1522. - Turci zauzeli utvrđeni grad Knin i proglasili ga sedištem Krčkog i Ličkog sandžakata

1779. - Rođen Tomas Mor, irski književnik (Dablin, 28. 05. 1779 - Viltšajr, 25. 02. 1852)

1805. - Umro Luiđi Bokerini, italijanski kompozitor i violončelista (Luka, 19. 02. 1743 - Madrid, 28. 05. 1805)

1812. - Zaključen Bukureštanski mir između Rusije i Turske

1815. - Valjevo oslobođeno od Turaka u Drugom srpskom ustanku

1834. - Srpski jezik uveden kao službeni jezik u prepisci sa turskim vlastima

1871. - Ugušena Pariska komuna

1888. - Rođen Džim Torp, američki atletičar, svetski i olimpijski rekorder (Belmont, 28. 05. 1888 - 28. 03. 1953)

1908. - Rođen Jan Fleming, britanski književnik (London, 28. 05. 1908 - Kanterberi, 12. 08. 1964)

1910. - Umro Robert Koh, nemački bakteriolog, otkrio bacil tuberkuloze (Klaustal, 11. 12. 1843 - Baden Baden, 28. 05. 1910)

1912. - Rođen Patrik Vajt, australijski književnik, nobelovac (London, 28. 05. 1912 - Sidnej, 30. 09. 1990)

1925. - Rođen Bulent Edževit, turski književnik, novinar i političar, premijer Turske (Konstantinopolj, 28. 05. 1925 - Ankara, 05. 11. 2006)

1930. - Rođen Hari Štajner, novinar lista "Vreme", direktor "Medija centra" u Beogradu (Beograd, 28. 05. 1930)

1932. - Rođen Aleksandar Gavrić, filmski glumac (Beograd, 28. 05. 1932 - Inđija, 06. 12. 1972)

1934. - Rođen Miloje - Mića Orlović, novinar i urednik RTB-a (Valjevo, 28. 05. 1934)

1934. - U Kalenderu, kanadska država Ontario, rođene "Dionove petorke", prve petorke u svetu koje su preživele

1937. - Umro Alfred Adler, austrijski psihijatar, jedan od osnivača psihoanalize (Beč, 17. 02. 1870 - Aberdin, 28. 05. 1937)

1938. - Na Beogradskom sajmištu počela prva međunarodna vazduhoplovna izložba

1944. - Umro Tihomir Đorđević, etnolog i istoričar, akademik (Knjaževac, 19. 02. 1868 - Beograd, 28. 05. 1944)

1945. - Rođen Vojin Mališa Draškoci, kompozitor i kontrabasista, muzički urednik TV
Beograd, profesor Muzičke škole "Mokranjac" (Beograd, 28. 05. 1945 - Beograd, 14. 02. 2000)

1961. - Voz "Orijent-ekspres" prestao da saobraća na liniji Pariz - Istanbul

1968. - Rođena Kajli Minog, australijska glumica i pevačica (Melburn, 28. 05. 1968)

1976. - Puštena u saobraćaj pruga Beograd - Bar

1987. - Umro Kosta Petković, geolog, akademik (Solun, 13. 03. 1903 - Beograd, 28. 05. 1987)

1992. - Objavljen prvi broj lista "Vojska", glasila Vojske Jugoslavije

1994. - Umro Momčilo Mitić, akademski slikar (Niš, 1943 - Niš, 28. 05. 1994)

1995. - Film režisera Emira Kusturice "Podzemlje - bila jednom jedna zemlja" dobio "Zlatnu palmu" na 48. filmskom festivalu u Kanu

2002. - "Rimskom deklaracijom" Rusija postala član Saveta NATO

2004. - Umro Ivica Šerfezi, pop - pevač (Zagreb, 01. 12. 1935 - Zagreb, 28. 05. 2004)

2006. - Umro Miloš Gvozdenović, akademski slikar (Kastrat, 13. 03. 1926 - Beograd, 28. 05. 2006)

2007. - Umro Jerg Imendorf, nemački slikar (Blekede, 1945 - Diseldorf, 28. 05. 2007)

2010. - Umro Gari Kolman, američki glumac (Zion, 08. 02. 1968 - Provo, 28. 05. 2010)

2011. - Umro Časlav Pantelinac, filmski i televizijski snimatelj (Futog, 28. 05.1927 - Beograd, 28. 05. 2011)

[Bisernica]

29. maj





Smrt književnika Vladislava Petkovića - Disa i rođenje književnika i publiciste Svetozara Ćorovića obeležili današnji dan kroz istoriju.

Godine 1917. umro je književnik Vladislav Petković - Dis. Nepriznat, žučno osuđivan i gotovo sasvim odbačen u svom vremenu, Dis je pesnik kome je budućnost svesrdno otvorila vrata slave. Svojom lirikom tamnih, negatorskih, zagrobnih i sanjarskih tonova, ispunjen bolom i porazom, on je opevao "tamnicu života". Antologijskim se smatraju njegove pesme: "Možda spava", "Sa zaklopljenim očima", "Utopljene duše", "Jutarnja idila", "Plave misli"... Dis je po prirodi bio boem. Sa Pandurovićem je uređivao "Književnu nedelju", bio ratni izveštač pri srpskoj Vrhovnoj komandi u Prvom balkanskom ratu, prešao Albaniju i kao izbeglica boravio u Francuskoj. U povratku, brod na kome se nalazio, torpedovala je nemačka podmornica i veliki pesnik našao je svoje poslednje utočište u Jonskom moru, kod Krfa.

1453. - Turskim osvajanjem Konstantinopolja (Carigrada), palo Vizantijsko carstvo

1829. - Umro Hemfri Dejvi, engleski hemičar
(Pinzens, 17. 12. 1778 - Ženeva, 29. 05. 1829)

1837. - Uspostavljeni diplomatski odnosi između Velike Britanije i Kneževine Srbije

1875. - Rođen Svetozar Ćorović, književnik i publicista
(Mostar, 29. 05. 1875 - Mostar, 17. 04. 1919)

1882. - Rođen Svetomir Đukić, divizijski general, osnivač Srpskog olimpijskog kluba
(Ražana, 29. 05. 1882 - Duisburg, 19. 10. 1960)

1903. - Rođen Bob Houp (Lesli Tauns), američki pozorišni, filmski i TV glumac - komičar, dobitnik "Oskar"-a
(Elthem, 29. 05. 1903 - Toluka Lejk, 27. 07. 2003)

1907. - Rođen Nikola Graovac, slikar
(Vrebac, 29. 05. 1907 - Topola, 15. 01. 2000)

1910. - Umro Milij Aleksejevič Balakirjev, ruski kompozitor, pijanista i dirigent
(Nižnji Novgorod, 02. 01. 1837 - Petrograd, 29. 05. 1910)

1917. - Rođen Džon Ficdžerald Kenedi, američki političar i državnik, predsednik SAD
(Bruklin, 29. 05. 1917 - Dalas, 23. 11. 1963)

1923. - Predstava "Sumnjivo lice" Branislava Nušića prvi put izvedena na sceni Narodnog pozorišta u Beogradu

1927. - Osnovano preduzeće "Aeroput", prva naša avio - kompanija - preteča "JAT"-a

1935. - Rođen Boro Drašković, pozorišni, filmski i TV reditelj i scenarista, profesor Akademije umetnosti u Novom Sadu
(Sarajevo, 29. 05. 1935)

1953. - Alpinisti Tensing Norgej i Edmond Hilari osvojili najviši vrh na svetu Mont Everest

1953. - Rođen Aleksandar Abdulov, ruski filmski i TV glumac
(Tobolsk, 29. 05. 1953 - Moskva, 03. 01. 2008)

1958. - Umro Huan Ramon Himenes, španski književnik, nobelovac
(Moger, 24. 12. 1881 - San Huan, 29. 05. 1958)

1973. - Objavljena prva LP ploča srpskog roka, "YU grupa", istoimenog beogradskog sastava

1979. - Umrla Meri Pikford (Gledis Smit), američka filmska glumica, zvezda nemog filma, dobitnica "Oskar"-a
(Toronto, 08. 04. 1893 - Santa Monika, 29. 05. 1979)

1985. - Neredi navijača na utakmici Liverpul - Juventus, stadion "Hejsel", Brisel

1991. - Crvena zvezda je pobedom nad Olimpikom iz Marselja ostvarila najveći uspeh u istoriji jugoslovenskog i srpskog klupskog fudbala
(Bari, 29.05.1991.)

1994. - Umro Erih Honeker, nemački političar i državnik, predsednik Nemačke Demokratske Republike
(Nojen Kirhen, 25. 08. 1912 - Santjago, 29. 05. 1994)

2010. - Umro Denis Li Hoper, američki filmski glumac i reditelj
(Dodž Siti, 17. 05. 1936 - Venis Bič, 29. 05. 2010)

2010. - Umro Slobodan Perić, pilot 127. lovačke avijacijske

[Bisernica]

30. maj





Na današnji dan umro poznati francuski filozof, istoričar i pesnik Volter. U Veneciji na današnji dan štampan prvi srpski ćirilični bukvar.


Na današnji dan 1778. godine umro je Fransoa Mari Arue Volter, francuski filozof, istoričar i književnik. Volter je jedan od najznačajnijih predstavnika epohe prosvećenosti i najslobodoumnijih duhova Evrope 18. veka. Veliki protivnik crkvenog mračnjaštva i klerikalizma, ali ne i ateist, Volter je bio saradnik "Enciklopedije", koja je okupljala najveće umove Francuske tog doba. Prosvetitelj u najpotpunijem smislu te reči, izvanredno obrazovan i svestran kao pisac i filozof, ostavio je za sobom dela koja spadaju u sam vrh francuske i svetske književnosti: filozofske romane "Zadig" i "Kandid", epopeje "Anrijada" i "Devica Orleanska", tragedije: "Edip", "Cezar", "Tankred", kao i filozofska dela "Filozofska pisma" i "Filozofski rečnik".

1431 - Spaljena na lomači Jovanka Orleanka, francuska nacionalna junakinja (Domremi, 1412 - Ruan, 30. 05. 1431)

1597 - U Veneciji štampan prvi srpski ćirilični bukvar, ovaj datum obeležava se kao Dan
Zavoda za izdavanje udžbenika

1640 - Umro Peter Paul Rubens, flamanski slikar (Siegen, 28. 07. 1577 - Antverpen, 30. 05. 1640)

1814 - Rođen Mihail Aleksandrovič Bakunjin, ruski revolucionar, ideolog anarhizma (Prjamuhin, 30. 05. 1814 - Bern, 01. 07. 1876)

1876 - Rođen Vladimir Nazor, književnik (Postire, 30. 05. 1876 - Zagreb, 19. 07. 1949)

1909 - Rođen Beni Gudman (Bendžamin Dejvid Gudman), američki džez - muzičar (Čikago, 30. 05. 1909 - Njujork, 14. 06. 1986)

1912 - Rođen Miodrag Kolarić (Arsen Lozanin), istoričar umetnosti, kustos i upravnik
Narodnog muzeja u Beogradu i književnik (Beograd, 30. 05. 1912 - Beograd, 01. 11. 2001)

1913 - Londonskim mirom okončan Prvi balkanski rat

1918 - Umro Georgije Valentinovič Plehanov, ruski filozof i revolucionar
(Gudalovka, 11. 12. 1856 - Pitkejarva, 30. 05. 1918)

192. - Rođen Dragoljub Milosavljević - Gula, pozorišni, filmski i TV glumac
(Petrovac na Mlavi, 30. 05. 1923 - Beograd, 26. 03. 2005)

1923 - Svepravoslavni kongres u Carigradu usvojio kalendar naučnika Milutina Milankovića

1926 - Ustanovljena tradicionalna konjička trka "Memorijal Vladislava Ribnikara"

1930 - Rođen Živorad Kovačević, politikolog, publicista, gradonačelnik grada Beograda, diplomata, predsednik Evropskog pokreta u Srbiji i Spoljnopolitičkog saveta
Ministarstva inostranih poslova Srbije (Jagodina, 30. 05. 1930 - Beograd, 23. 03. 2011)

1945 - Rođen Pero Zubac, književnik, scenarista i urednik RTS-a (Nevesinje, 30. 05. 1945)

1946 - Rođen Dragan Džajić, fudbaler, reprezentativac Jugoslavije, direktor FK "Crvena
zvezda", direktor fudbalske reprezentacije Srbije
(Ub, 30. 05. 1946)

1947 - Osnovan Vojvođanski muzej u Novom Sadu

1951 - Rođen Zdravko Čolić, pevač (Sarajevo, 30. 05. 1951)

1954 - Rođen Siniša Kovačević, književnik i scenarista, profesor i dekan Akademije umetnosti "Braća Karić" (Šuljam, 30. 05. 1954)

1960. - Umro Boris Leonidovič Pasternak, ruski književnik i prevodilac, nobelovac
(Moskva, 10. 02. 1890 - Moskva, 30. 05. 1960)

1842 - Osnovano Društvo srpske slovesnosti, preteča Srpske kraljevske akademije, odnosno
Srpske akademije nauka i umetnosti (SANU)

1990 - Umro Zoran Gavrilović, književnik i književni kritičar, profesor Filološkog fakulteta u Beogradu (Beograd, 21. 12. 1926 - Beograd, 30. 05. 1990)

1992 - Rezolucijom 757 Saveta bezbednosti UN uvedene sankcije SRJ

1994 - Umro Pavle Savić, fizičar i hemičar, akademik (Solun, 10. 01. 1909 - Beograd, 30. 05. 1994)

1995 - Umro Jovan Hadži - Kostić, novinar, humorista i urednik "Večernjih novosti"
(Skoplje, 13. 05. 1933 - Beograd, 30. 05. 1995)

2000 - Umro Nikola Burzan, novinar i urednik "Borbe" (Podgorica, 09. 12. 1935 - Beograd, 30. 05. 2000)

2001 - Umro Rajko Tomović, profesor Elektrotehničkog fakulteta u Beogradu, akademik
(Baja, 01. 11. 1919 - Beograd, 30. 05. 2001)

2002 - Umro Berislav Kosier, književnik (Beograd, 31. 03. 1930 - Beograd, 30. 05. 2002)

2006 - Umro Šoheji Imamura, japanski reditelj (Tokio,15. 09. 1926 - Tokio, 30.05. 2006)

2006 - Umro Boštjan Hladnik, slovenački režiser i scenarista
(Kranj, 30. 01. 1929 - Ljubljana, 30. 05. 2006)

2007 - Umro Žan - Klod Brijali, francuski glumac i reditelj, direktor pozorišta "Le Buf " (Omal, 30. 03. 1933 - Pariz, 30. 05. 2007)

2009 - Umro Miodrag - Mile Nedeljković, novinar, etnolog, književnik i publicista
(Krćevac, 1941- Beograd, 30. 05. 2009)

2009 - Umrla Milvina Din, poslednja preživela putnica broda "Titanik" (1912 - Sautempton, 30. 05. 2009)

[Bisernica]

31. maj





Jozef Hajdn, austrijski kompozitor, umro na današnji dan 1809. godine. Iste godine odigrala se jedna od presudnih bitaka Prvog srpskog ustanka, na Čegru. Prva fudbalska utakmica u Beogradu odigrana je u Donjem gradu, kraj Kule Nebojša, 1896. godine.


Austrijski kompozitor Franc Jozef Hajdn umro je u Beču na današnji dan 1809. godine. Bio je predstavnik "bečkih klasičara". Hajdn je tri decenije bio kapelmajstor na dvoru mađarskih grofova Esterhazi. Inspiraciju je nalazio u austrijskom, francuskom, nemačkom i ruskom folkloru. Napisao je više od sto simfonija, komponovao je gudačke kvartete, klavirske sonate, crkvenu muziku, a prema njegovom "Carskom kvartetu" nastala je himna Austrije.

Istog dana, iste godine u Srbiji se odigrala jedna od presudnih bitaka Prvog srpskog ustanka, Bitka na Čegru. U bici se junaštvom istakao resavski vojvoda Stevan Sinđelić. Ne mogavši da pobedi brojno jače turske snage koje su oslabile srpske položaje i prodrle u šanac, Sinđelić je pucao iz kubure u podzemni magacin baruta. U strašnoj eksploziji nastradali su svi srpski vojnici i veliki broj Turaka. Da bi zastrašio Srbe, Turci su, u znak osvete i opomene od lobanja palih srpskih ustanika sagradili Ćele-kulu na ulazu u Niš. U zidove Ćele-kule uzidane su 952 lobanje. Taj spomenik i danas stoji kao simbol borbe Srba za nezavisnost.

1594 - Umro Jakopo Robusti Tintoreto, italijanski slikar (Venecija, 29.9.1518 - Venecija, 3.5.1594)

1819 - Rođen Volt Vitman, američki književnik (Vesthils, 31.5.1819 - Kemden, 26.3.1892)

1854 - Umro Vatroslav Lisinski, kompozitor (Zagreb, 8.7.1819 - Zagreb, 31.5.1854)

1887 - Rođen Sen-Džon Pers, francuski književnik, nobelovac (Sen Leže, 31.5.1887 - Preskil d Žijen, 20.9.1975)

1891 - Počela izgradnja Transsibirske železnice, završena 18.10.1916. godine

1899 - Rođen Leonid Maksimovič Leonov, ruski književnik (Moskva, 31.5.1899 - Moskva, 8.8.1994)

1914 - Rođen Akira Ifukube, japanski kompozitor (Kuširo, 31.5.1914 - Tokio, 8.2.2006)

1929 - Rođen Ljubivoje-Ljuba Tadić, pozorišni, filmski i TV glumac (Uroševac, 31.5.1929 - Beograd, 28.10.2005)

1930 - Rođen Klint Istvud, američki filmski glumac, producent i režiser, dobitnik Oskara (San Francisko, 31.5.1930)

1934 - Rođena Rada Đuričin, pozorišna, filmska i TV glumica (Vršac, 31.5.1934)

1945 - Rođen Rajner Verner Fazbinder, nemački filmski reditelj (Bad Verishof, 31.5.1945 - Minhen, 10.6.1982)

1948 - Rođen Radomir Vučić, koreograf, prvak i direktor Baleta Narodnog pozorišta u
Beogradu, direktor Baleta Pozorišta na Terazijama (Bačko Gradište, 31.5.1948 - Beograd, 31.12.2009)

1949 - Osnovano Pedagoško društvo FNRJ

1962 - Pogubljen Adolf Ajhman, nemački oficir, ratni zločinac (Solingen, 19.3.1906 - Ramaleh, 31.5.1962)

1965 - Rođena Bruk Šilds, američka filmska glumica (Njujork, 31.5.1965)

1968 - Rođen Aleksandar Madžar, pijanista (Beograd, 31.5.1968)

1984 - Rođen Milorad Čavić, plivač, evropski šampion (Anhejm, 31.5.1984)

1990 - Umro Dragan Laković, pozorišni, filmski i TV glumac (Skoplje, 28.3.1929 - Beograd, 31.5.1990)

1996 - Umro Vasilij Tarasjev, protojerej, starešina Ruske crkve u Beogradu (Beograd, 2.2.1932 - Beograd, 31.5.1996)

1999 - Umro Radomir Lukić, pravnik, profesor Pravnog fakulteta u Beogradu, akademik
(Miloševac, 13.9.1914 - Beograd, 31.5.1999)

1999 - U NATO agresiji granatiran gerontološki centar i sanatorijum u Surdulici i bombardovan Novi Pazar

2003 - Umro Dušan Mitević, novinar, direktor RTB-a (Pljevlja, 3.2.1938 - Beograd, 31.5.2003)

2004 - Umro Branislav Subotić Sube, akademski slikar, profesor Fakulteta primenjenih umetnosti u Beogradu (Beograd, 1926 - Beograd, 31.5.2004)

2005 - Umro Milan Todorović, novinar Radio Beograda, glavni i odgovorni urednik časopisa "PTT glasnik" (Kruševac, 1949 - Beograd, 31.5.2005)

2008 - Umro prof.dr Slobodan Dožić, profesor Medicinskog fakulteta u Beogradu, upravnik Instituta za patologiju(Beograd, 31.5.2008)

2008 - Umro ing. Dragoslav Slankamenac, odbojkaš i trener "Partizana" (1942 - 31.5.2008)

2010 - Umro Jordan Ivanović, sportski novinar Radio Beograda
(Donja Ražana, 21. 09. 1947 - Beograd, 31. 05. 2010)

2010 - Umrla Luiz Buržoa, američka slikarka i vajarka
(Pariz, 25. 12. 1911 - Njujork, 31. 05. 2010)

[Bisernica]

1. jun





Na današnji dan 1926. godine rođena američka filmska glumica Merlin Monro. Godine 1948. preminuo srpski političar i pisac Jaša Prodanović.


Američka filmska glumica Merilin Monro (Norma Džin Mortenson) rođena 1926. godine. Merilin Monro je bila jedan od najvećih erotskih simbola u istoriji filma. Od nje je holivudska filmska industrija stvorila mit, uprkos mišljenju kritičara da je bila skromnih glumačkih mogućnosti. Njeni najpoznatiji filmovi su: Džungla na asfaltu, Nijagara, Majmunska posla, Autobuska stanica, Muškarci vole plavuše, Reka bez povratka, Sedam godina vernosti, Neki to vole vruće... Teret mega zvezde, ljubavne afere s vodećim američkim političarima, kao i česte psihičke krize, prouzrokovale su njenu preranu smrt, 1962. godine.

Na današnji dan 1948. godine preminuo je srpski političar i pisac Jaša Prodanović, član Srpske akademije nauka i umetnosti. U Kraljevini Srbiji bio je ministar prosvete i ministar privrede, a posle Drugog svetskog rata potpredsednik vlade FNRJ. Kao ministar privrede izborio je 1910. u skupštini usvajanje Zakona o radnjama, kojim su stvorene radničke i druge komore i uvedeno zaštitno radno zakonodavstvo. S Ljubom Stojanovićem osnovao je 1921. Republikansku stranku, koju je predvodio do smrti 1948. Uređivao je više časopisa (Narodna misao, Odjek, Glasnik profesorskog društva), priredio dve antologije narodnih pesama i pripovedaka i celokupna dela Jovana Jovanovića Zmaja, Jove Ilića, Svetislava Vulovića i Laze Lazarevića. Ostala dela: Ustavni razvitak i ustavne borbe u Srbiji, Vuk Karadžić i Miloš Obrenović, Istorija političkih stranaka i struja u Srbiji, Naši i strani, Naša narodna književnost.

1198 - Vizantijski car Aleksije III izdao povelju o izgradnji manastira Hilandar

1796 - Rođen Nikola Karno, francuski fizičar
(Pariz, 1.6.1796 - Pariz, 24.8.1832)

1804 - Rođen Mihail Ivanovič Glinka, ruski kompozitor
(Novospaski, 1.6.1804 - Berlin, 15.2.1857)

1839 - Abdicirao knez Miloš Obrenović (1815 - 1839)

1880 - Instalirana prva javna govornica u svetu, u zgradi "Jejl banke" u Nju Hevnu, SAD

1916 - Završena Jitlandska bitka, najveća pomorska bitka u Prvom svetskom ratu

1936 - Rođen Bekim Fehmiu, pozorišni, filmski i TV glumac
(Sarajevo, 1.6.1936)

1941 - Rođen Dragoljub Ojdanić, general-pukovnik, načelnik Generalštaba Vojske Jugoslavije (Ravni, 1.6.1941)

1948 - Umro Jaša Prodanović, političar, državnik, književnik i književni kritičar, urednik "Srpskog književnog glasnika", ministar prosvete i narodne privrede, potpredsednik Vlade FNRJ, akademik (Čačak, 23.4.1867 - Beograd, 1.6.1948)

1954 - Umro Martin Andersen Nekse, danski književnik
(Kopenhagen, 26.6.1869 - Drezden, 1.6.1954)

1955 - Počelo emitovanje emisije "Dobro jutro, deco" na programu Radio Beograda

1955 - Rođen Dušan Savić, fudbaler, reprezentativac
(Ub, 1.6.1955)

1960 - U Vršcu osnovano preduzeće "Hemofarm"

1973 - Rođena Hajdi Klum, nemačka menekenka, glumica i TV voditeljka
(Bergiš Gladbah, 1.6.1973)

1974 - Rođena Alanis Moriset, kanadska pevačica (Otava, 1.6.1974)

1978 - Rođen Aleksandar Šapić, vaterpolista, reprezentativac
(Beograd, 1.6.1978)

1980 - Počela sa radom američka televizijska stanica Cable News Network (CNN)

1982 - Rođena Žisten Enan Arden, belgijska teniserka, svetska šampionka
(Lijež, 1.6.1982)

1996 - Promotivna vožnja voza "Romantika" na liniji Topčider - Ljubičevo - Beograd

1999 - Poginuo Ljubiša Veličković, pilot, general-pukovnik, pomoćnik načelnika Štaba vrhovne komande za RV i PVO VJ (Crljenac, 1.3.1946 - Banat, 1.6.1999)

2000 - Ubijen Goran Žugić, savetnik za nacionalnu bezbednost predsednika Crne Gore (Tuzla, 5.1963 - Podgorica, 1.6.2000)

2000 - Umro Entoni Tito (Ernest Puente), portorikanski muzičar
(Njujork, 20.4.1923 - Njujork, 1.6.2000)

2007 - Umro Dušan I. Marković, novinar, sekretar RTB-a, samostalni savetnik za društveno- ekonomske odnose RTB-a (Čortanovci, 5.8.1925 - Beograd, 1.6.2007)

2008 - Umrla prof. dr Smiljka Vasić, psiholingvista, pokretač psiholingvistike u Srbiji, saradnik Instituta za eksperimentalnu fonetiku i patologiju govora u Beogradu (1919 - Beograd, 1.6.2008)

2008 - Umro Iv Sen Loran, modni kreator, vlasnik kuće visoke mode, nosilac Ordena Legije časti (Oran, 1.8.1936 - Pariz, 1.6.2008)

2008 - Umro Josef Tomi Lapid (Tomislav Lampel), izraelski ministar pravde, novinar i pisac (Novi Sad, 27.12.1931 - Tel Aviv, 1.6.2008)

2008 - Umrla Dušanka Damjanović Pavešić, novinar, dopisnik "Politike" iz Rijeke i Ljubljane (Novi Sad, 18.3.1940 - Novi Sad, 1.6.2008)

2009 - Pad aviona "Er Frans" u Atlantik, na liniji 447 Rio de Ženeiro - Pariz, tom prilikom je poginulo 216 putnika i 12 članova posade

2009 - Umro Dmitar Šegrt, mašinski inženjer, političar i privrednik, direktor "Toze Marković" iz Kikinde, potpredsednik Unije poslodavaca Srbije (Bosansko Grahovo, 1953 - Novi Sad, 1.6.2009)

2010 - Umro Andrej Voznesenjski, ruski pesnik, akademik
(Moskva, 12.5.1933 - Moskva, 1.6.2010)

2010 - Umro dr Josip Baras, profesor Tehnološko-metalurškog fakulteta u Beogradu (Split, 21.3.1933 - 1.6.2010)

[Bisernica]

2. jun





Na današnji dan 1955. Josip Broz Tito i Nikita Hruščov potpisali Beogradsku deklaraciju kojom su normalizovani odnosi Jugoslavije i SSSR, narušeni rezolucijom Informbiroa. Godine 1969. preminuo košarkaš Radivoje Korać Žućko.


Godine 1955. Jugoslovenski i sovjetski lideri, Josip Broz Tito i Nikita Hruščov, potpisali su Beogradsku deklaraciju kojom su normalizovani odnosi Jugoslavije i SSSR, narušeni rezolucijom Informbiroa iz 1948.

Na današnji dan 1969. godine preminuo je košarkaš Radivoje Korać Žućko. Kao šesnaestogodišnjak pojavio se na igralištu OKK Beograda. Niko tada nije ni slutio da je na beogradskom asfaltu rođen košarkaški genije. Za samo godinu dana preskočio je sve uzraste i od juniora postao senior. Briljantan talenat, prvi put je dres sa državnim grbom obukao 1958. godine. U petnaestogodišnjoj karijeri odigrao je stotine utakmica, postigao na hiljade koševa, ali ga je tragična smrt sprečila da predvodi generaciju koja je, 1970. godine u Ljubljani, osvojila prvu titulu svetskog prvaka. Dve godine posle njegove smrti, u čast ovog velikana košarke, promovisan je "Kup Radivoja Koraća", najmasovnije evropsko košarkaško takmičenje. Danas to ime nosi Nacionalno prvenstvo Srbije u košarci.

1202 - Prvi put se pominje ime grada Peć

1740 - Rođen Markiz de Sad, francuski književnik
(Pariz, 2.6.1740 - Šaranton, 212.1814)

1790 - Otvorena prva knjižara u Novom Sadu, vlasnika Emanuela Jankovića

1840 - Rođen Tomas Hardi, engleski književnik
(Aper Bekhampton, 2.6.1840 - Dorčester, 11.1.1928)

1845 - Rođen Toša Jovanović, pozorišni glumac i reditelj
(Veliki Bečkerek, 2.6.1845 - Beograd, 17.2.1893)

1857 - Rođen ser Edvard Elgar, engleski kompozitor
(Broudhit, 2.6.1857 - Vorčester, 23.2.1943)

1857 - Rođen Karl Gjelerup, danski književnik, nobelovac
(Roholt, 2.6.1857 - Kloče, 11.10.1919)

1877 - Rođen Herman Hese, švajcarski književnik, nobelovac
(Kalv, 2.6.1877 - Montanjol, 9.8.1962)

1882 - Umro Đuzepe Garibaldi, italijanski revolucionar
(Nica, 4.7.1807 - Kaprera, 2.6.1882)

1886 - Umro Aleksandar Nikolajevič Ostrovski, ruski književnik
(Moskva, 31.3.1823 - Ščelikovo, 2.6.1886)

1886 - Karl Benc izveo prvu javnu probnu vožnju "motorne kočije" u okolini Manhajma

1892 - Naučnik Nikola Tesla posetio Beograd

1904 - Rođen Džoni Vajsmiler, američki filmski glumac
(Vindbar, 2.6.1904 - Akapulko, 21.1.1984)

1919 - Mihailo Pupin, počasni generalni konzul u Americi i Kanadi, posetio Beograd posle Versajske mirovne konferencije

1929 - Rođen Marko Todorović, filmski i TV glumac
(Prnjavor, 2.6.1929 - Beograd, 29.8.2000)

1941 - Rođen Čarli Vots, engleski bubnjar, član grupe "The Rolling Strone"
(London, 2.6.1941)

1946 - Italijani su se na referendumu izjasnili za republiku i time odbacili monarhiju Savojske dinastije.

1950 - Rođen Branimir Đokić, harmonikaš, umetnički rukovodilac Narodnog orkestra RTB-a (Šabac, 2.6.1950)

1953 - Krunisana britanska kraljica Elizabeta II (Aleksandra Meri Vindzor)

1954 - Rođen Vladislav Bajac, književnik, prevodilac, izdavač i novinar, direktor "Geopoetike"
(Beograd, 2.6.1954)

1964 - Umro Strahinja Petrović, pozorišni glumac
(Beograd, 25.5.1892 - Beograd, 2.6.1964)

1975 - Umro Eisaku Sato, japanski političar i državnik, nobelovac
(Čošu, 27.3.1901 - Tokio, 2.6.1975)

1980 - Umro Viktor Starčić, pozorišni, filmski i TV glumac
(Ruščuk, 11.5.1901 - Beograd, 2.6.1980)

1981 - Rođen Nikolaj Davidenko, ruski teniser
(Severnodonjeck, 2.6.1981)

1987 - Umro Andres Segovija, španski gitarista
(Linares, 21.2.1893 - Madrid, 2.6.1987)

1990 - Umro Reks Harison, američki filmski glumac
(Hajton, 5.3.1908 - Njujork, 2.6.1990)

2006 - Umro Vins Velnik, američki muzičar, klavijaturista grupe "The Grateful Dead"
(Feniks, 21.2.1951 - Forestvil, 2.6.2006)

2008 - Umro Bo Didli (Elas Bejts), američki bluz muzičar
(Mek Komb, 30.12.1928 - Arčer, 2.6.2008)

2008 - Umro Mel Ferer, američki filmski i TV glumac i reditelj
(Elberon, 25.8.1917 - Santa Barbara, 2.6.2008)

2009 - Umro Dejvid Edings, američki pisac epske fantastike
(Spokejn, 7.7.1931 - Karson Siti, 2.6.2009)

2011. - Umrla Paulina Bec Edi, američka teniserka, vimbldonska šampionka
(Dejton, 06. 08. 1919 - Merilend, 02. 06. 2011)

2011. - Umrla Džozefina Hart, britanska književnica
(Malingar, 01. 03. 1942 - London, 02. 06. 2011)

[Bisernica]

3. jun





Prvi slovenski kongres počeo na današnji dan 1848. godine u Pragu. Francuski kompozitor Žorž Bize umro 3. juna 1875. Slavni italijanski reditelj Roberto Roselini umro u Rimu 1977. godine.


Na današnji dan 1848. godine u Pragu je počeo je Prvi slovenski kongres. Kongres je trajao do 12. juna, a na njemu je usvojen Manifesta evropskim narodima, u kome se kaže: "Sloveni zahtevaju samo slobodu za sebe, kao i za svakog drugog. Mi zahtevamo za sve Slovene bez izuzetka jednakost pred zakonom. Naša parola je sloboda, jednakost, bratstvo". Prvi slovenski forum, koji je okupio više od 300 predstavnika, održan je pod parolom "Ideja slovenske uzajamnosti živi u umovima i srcima Slovena". Povod okupljanja bila je potreba za suprotstavljanjem pangermanizmu i mađarizaciji Slovena. Zato je u Manifestu, sem podrške pravima Poljaka na stvaranje sopstvene države, sadržan i protest protiv sistematskog ponemčenja Slovena, naročito u Pruskoj i Saksoniji, a takođe i njihove mađarizacije u Mađarskoj. Izražena je nada da će uskoro uslediti kraj ugnjetavanju Slovena i u Otomanskoj imperiji.

Francuski kompozitor Žorž Bize preminuo je 3. juna 1875. godine. Potomak muzičke porodice, Bize je veoma rano pokazao izvanredne muzičke sposobnosti. Studirao je na Pariskom konzervatoriju i bio učenik Šarla Gunoa. Autor je opere "Karmen", remek dela francuskog muzičkog realizma. Jedan je od najoriginalnijih i najsugestivnijih operskih kompozitora, čiji se stil odlikuje dramatskim oblikovanjem i tonskim slikanjem egzotičnih predela. Autor je opere "Lovci bisera", scenske muzike za "Arlezijanku" Alfonsa Dodea i "Simfonije u ce-duru".

Slavni italijanski filmski i televizijski reditelj i scenarista Roberto Roselini preminuo je u Rimu 3. juna 1977. godine. Jedan od tvoraca italijanskog neorealizma, Roselini je svoj prvi veliki film "Rim, otvoreni grad" snimio 1945. godine i postigao nezapamćeni uspeh. Svoju filmsku promociju u njemu je imala glumica Ana Manjani, a promovisan je i nov pravac u italijanskom filmu - neorealizam. Ovim umetničkim oblikom Roselini je pokrenuo novi talas filmova čak i u neprikosnovenom Holivudu. Sledio je film "Paisa", a zatim čitava serija ostvarenja, koja su potvrdila stvaralačke sposobnosti autora: "Ljubav", "Stromboli", "Evropa 51", "Spaljivanje Jovanke Orleanke", "Putovanje po Italiji", "Indija" i "General od Rovere", nagrađen venecijanskim "Zlatnim lavom". Poslednja njegova ostvarenja bila su "Italija godine prve" i "Mesija". Umro je samo nekoliko dana nakon što je predsedavao žiriju filmskog festivala u Kanu, 1977. godine. Njemu u spomen, od 1978. godine se u San Remu održava filmski festival, a njegovim imenom nazvana je i filmska nagrada za progres filmske umetnosti, koju je 1989. godine dobio Emir Kusturica.

1657. - Umro Vilijam Harvi, engleski lekar, fiziolog (Folkeston, 01. 04. 1578 - London, 03. 06. 1657)

1837. - Predati akreditivi Džordža Lojda Hodžesa, britankog konzula u Srbiji, čime zvanično počinje istorija srpsko-britanskih odnosa

1843. - Rođen Kliment Arkadjevič Timirjazev, ruski botaničar (Petrograd, 03. 06. 1843 - Moskva, 26. 04. 1920)

1851. - Otvoreno beogradsko strelište

1886. - Rođen Kosta Novaković, političar i publicista (Čačak, 03. 06. 1886 - SSSR, 1938)

1899. - Umro Johan Štraus - mlađi, austrijski kompozitor, violinista i dirigent (Beč, 25.10. 1825 - Beč, 03. 06. 1899)

1906. - Rođena Džozefina Beker, američka pevačica i igračica, ambasador UNICEF-a i borac protiv rasne diskriminacije (Sent Luis, 03. 06. 1906 - Pariz, 12. 04. 1975)

1922. - Rođen Batrić Jovanović, istoričar i publicista, narodni poslanik, urednik NIP "Borba", generalni direktor Uprave civilnog vazduhoplovstva SFRJ, ambasador Jugoslavije u
Unesku (Donja Morača, 03. 06. 1922 - 16. 02. 2011)

1924. - Umro Franc Kafka, češki književnik (Prag, 03. 07. 1883 - Kierling, 03. 06. 1924)

1925. - Rođen Toni Kertis (Bernard Švarc), američki filmski glumac (Njujork, 03. 06. 1925 - Henderson, 29. 09. 2010)

1926. - Rođen Alen Ginsberg, američki književnik (Njujork, 03. 06. 1926 - Njujork, 05. 04. 1997)

1927. - Rođen Buts Randolf, američki saksofonista (Kadiz, 03. 06. 1927 - Nešvil, 03. 07. 2007)

1942. - Pomorska bitka kod Midveja između američke i japanske flote u Drugom svetskom ratu

1955. - Rođen Vladimir Blaževski, filmski i TV reditelj (Skoplje, 03. 06. 1955)

1963. - Rođena Anica Dobra, pozorišna, filmska i TV glumica (Beograd, 03. 06. 1963)

1964. - Umro Franc Emil Silanpe, finski književnik, nobelovac (Hamenkir, 16. 09. 1888 - Helsinki, 03. 06. 1964)

1965. - Američki astronaut Edvard Vajt iz vasionskog broda "Džemini Četiri" išetao u slobodni vasionski prostor

1968. - Počele studentske demonstracije u Beogradu

1980. - Umro Vasja Pirc, šahovski velemajstor (Idrija, 19. 12. 1907 - Ljubljana, 03. 06. 1980)

1982. - Rođena Jelena Išinbajeva, ruska atletičaka, skakačica s motkom (Volgograd, 03. 06. 1982)

1986. - Rođen Rafael Nadal, španski teniser (Manakor, 03. 06. 1986)

1989. - Umro Ruholah Homeini, iranski verski vođa, ajatolah (Homeini, 17. 05. 1902 - Teheran, 03. 06. 1989)

1990. - Umro Robert Nojs, američki inženjer, pionir digitalne revolucije, tvorac mikročipa, osnivač kompanije "Intel", dao ime "Silikonskoj dolini" (Barlington, 12. 12. 1927 - Ostin, 03. 06. 1990)

1993. - Umro Dragoljub Trailović, novinar (Prahovo, 03. 05. 1925 - Beograd, 03. 06. 1993)

1995. - Umro Dušan Bulajić, pozorišni i filmski glumac (Čačak, 06. 03. 1932 - Beograd, 03. 06. 1995)

2000. - Umro Hristo Georgijevski, književnik, profesor Filološkog fakulteta u Beogradu (Kumanovo, 24. 10. 1943 - Beograd, 03. 06. 2000)

2000. - Umro Andrej Frimerman, profesor i rektor Univerziteta "Braća Karić" u Beogradu (Beograd, 19. 04. 1932 - Beograd, 03. 06. 2000)

2001. - Umro Entoni Kvin, američki filmski glumac, dobitnik "Oskar"-a (Čihuahu, 21. 04. 1915 - Boston, 03. 06. 2001)

2006. - Skupština Crne Gore proglasila nezavisnost Republike Crne Gore

2009. - Umro Dejvid Karadin, američki filmski glumac (Holivud, 08. 12. 1936 - Bangkok, 03. 06. 2009)

2009. - Umrla Koko Tejlor (Kora Volton), američka bluz-pevačica (Memfis, 28. 09. 1928 - Čikago, 03. 06. 2009)

2010. - Umro Branislav Marković, akademski slikar ( 1948 - 03. 06. 2010)

2011. - Umro Jane Parđovski, sudija Višeg suda u Beogradu, gitarista grupe "Džakarta" (04. 06. 1961 - Beograd, 03. 06. 2011)

2011. - Umro Endrju Gold, američki pevač i tekstopisac (Burbenk, 02. 08. 1951 - Los Anđeles, 03. 06. 2011)

2011. - Umro dr Džek Kevorkjan, američki lekar, zagovornik eutanazije (Mičigen, 26. 05. 1928 - Detroit, 03. 06. 2011)

[Bisernica]

4. jun





Srpski slikar Paja Jovanović rođen na današnji dan 1859. godine. U dvorcu Trijanon kod Pariza 1920. godine sile Antante potpisale mirovni ugovor sa Mađarskom. Italijanski književnik Đakomo Kazanova umro 1798. godine.


Na današnji dan 1859. godine, u Vršcu je rođen čuveni srpski slikar akademik Paja Jovanović. Prve pojmove o slikarstvu stekao je kod vršačkog slikara Vodeckog. Godine 1878. upisao se na Umetničku akademiju u Beču. Bio je predstavnik akademskog realizma i prvi srpski slikar koji je stekao evropsku reputaciju. Najveći deo života proveo je u Beču, u kojem je i umro 1957. godine. Bio je izvanredan poznavalac slikarskog zanata i inspirisao se srpskom nacionalnom istorijom. Naslikao je velike ikonostase u Sabornoj crkvi u Novom Sadu i u crkvi u Dolovu i portretisao više vladara i crkvenih dostojanstvenika. Poznate su njegove folklorne i istorijske kompozicije: "Seoba Srba", "Proglašenje Dušanovog zakonika", "Takovski ustanak", "Mačevanje" i "Kićenje neveste".

U dvorcu Trijanon kod Pariza 4. juna 1920. godine sile Antante potpisale su mirovni ugovor sa poraženom Mađarskom, kojim su joj oduzete teritorije koje su se u Austro-Ugarskoj monarhiji, pre Prvog svetskog rata, nalazile u sastavu Ugarske. Čehoslovačkoj su pripale Slovačka i prikarpatska Ukrajina, Rumuniji Transilvanija (Erdelj) i istočni Banat a Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca - Slavonija, Srem, Hrvatska, Međumurje, Prekmurje, delovi Baranje, Banata i veći deo Bačke. Oko 3 miliona Mađara ostalo je van matične zemlje, najviše u Rumuniji, preko 2 miliona, a desetak miliona nemađara, dotadašnjih građana Ugarske, više se nije nalazilo pod mađarskom vlašću.

1798.- Umro Đakomo Kazanova, italijanski književnik, diplomata, avanturista i najveći svetski zavodnik (Venecija, 02. 04. 1725 - Duks, 04. 06. 1798)

1815.- U selu Bosut kod Sremske Mitrovice sreli se književnik i prosvetitelj Vuk Karadžić i slepi guslar Filip Višnjić

1831.- Rođen Milan Đ. Milićević, književnik i pedagog, akademik (Ripanj, 04. 06. 1831 - Beograd, 04. 11. 1908)

1844.- Počeo ustanak šleskih tkača

1878.- Potpisana konvencija o turskom ustupanju Kipra Engleskoj

1884.- Rođen Milutin Uskoković, književnik i diplomata (Užice, 04. 06. 1884 - Toplica, 28. 10. 1915)

1903.- Rođen Dragoljub Draža Pavlović, književni istoričar, kritičar, profesor Filozofskog fakulteta u Beogradu, akademik (Jablanica, 04. 06. 1903 - Beograd, 11. 08. 1966)

1908.- Rođen Lujo Davičo, baletski igrač, pedagog i kompozitor (Beograd, 04. 06. 1908 - Nikšić, 06. 1943)

1929.- Rođen Karolos Papuljas, grčki političar, diplomata i državnik, predsednik Grčke (Janjina, 04. 06. 1929)

1938.- Rođen Slobodan Bukvić, novinar i urednik Televizije Beograd (Niš, 04. 06. 1938 - Beograd, 09. 01. 2010)

1939.- Umro Pavle Popović, istoričar književnosti i književni kritičar (Beograd, 16. 04. 1868 - Beograd, 04. 06. 1939)

1941.- Nezavisna država Hrvatska i Nemačka donele odluku o iseljavanju Srba i Slovenaca iz NDH

1944.- Američke i britanske jedinice zauzele Rim u Drugom svetskom ratu

1945.- Završena Londonska konferencija Savezničkih državnih komisija za ratne zločine

1945.- Osnovano Fiskulturno društvo "Železničar" u Beogradu, danas Sportsko društvo "Železničar"

1971.- Umro Đerđ Lukač, mađarski filozof, književnik i književni kritičar (Budimpešta, 13. 04. 1885 - Budimpešta, 04. 06. 1971)

1975.- Rođena Anđelina Džoli, američka filmska glumica, dobitnica "Oskar"-a (Los Anđeles, 04. 06. 1975)

1976.- Rođen Nenad Zimonjić, teniser, reprezentativac, najbolji dubl-igrač na svetu (Beograd, 04. 06. 1976)

1990.- Umrla Zdenka Zikova, operska pevačica (Prag, 06. 02. 1905 - Prag, 04. 06. 1990)

2004.- Umro Nino Manfredi, italijanski pozorišni i filmski glumac- komičar (Kastro di Volši, 22. 03. 1921 - Rim, 04. 06. 2004)

2005.- Umrla Milja Vujanović, novinar, glumica i astrolog (Beograd, 21. 08. 1946 - Beograd, 04. 06. 2005)

2011.- Umro Lorens Iglberger, američki političar i državnik, državni sekretar SAD, ambasador SAD u Jugoslavili
(Milvoki, 01. 08. 1930 - Šarlotsvil, 04. 06. 2011)

[Bisernica]

5. jun





Na današnji dan 1723. rođen škotski ekonomista Adam Smit, a 1898. španski književnik Federiko Garsija Lorka. Skupština Srbije proglasila nezavisnost Republike Srbije 2006. godine.


Godine 1723. rođen je škotski ekonomista Adam Smit, najpoznatiji predstavnik engleske klasične političke ekonomije uz Dejvida Rikarda, čija se teorija o podeli rada u ekonomskoj literaturi smatra klasičnom. Nameravao je da izgradi jedinstven sistem koji bi obuhvatio sve ljudske delatnosti, ali je napisao samo dva rada - iz etike "Teoriju moralnih osećanja" i ekonomsko delo u pet knjiga "Istraživanje o prirodi i uzrocima bogatstva naroda". Naglašavao je da u etici vlada altruizam, a u ekonomiji egoizam. Detaljno je prikazao istoriju nastanka novca, analizirao vrednost i raspodelu najamnine, profita i rente, akumulaciju kapitala i razliku između proizvodnog i neproizvodnog rada. Prihvatio je i razvio teoriju radne vrednosti, ali je za razliku od Rikarda smatrao da vrednost robe određuje količina utrošenog odnosno potrebnog rada samo u pretkapitalističkoj privredi. Bio je izraziti pristalica ekonomskog liberalizma i protivnik merkantilizma, čemu je posvetio jednu od pet knjiga "Bogatstva naroda".

Na današnji dan 1898. rođen španski kšiževnik Federiko Garsija Lorka. Lorka je studirao književnost i prava, ali je pokazivao i veliko interesovanje za muziku, slikarstvo i pozorišnu umetnost. U Madridu je 1921. izveden njegov dramski prvenac "Leptirove čarolije" i objavljena "Knjiga pesama". Književni renome je stekao zbirkom "Pesme" i patriotskim komadom "Mariana Pinjeda". Sledećom knjigom pesama "Ciganski romansero" dao je sintezu španskih lirskih inspiracija. Sa pozorišnom grupom "Baraka" obišao je čitavu Španiju igrajući dela španskog klasičnog teatra. Istovremeno je pisao za pozorište. Vrhunac njegovog dramskog stvaranja predstavlja trilogija "Krvava svadba", "Jerma" i "Dom Bernarde Albe". "Andaluzijski slavuj", Lorka je skladno spojio modernizam sa španskom tradicijom. Svojim lirizmom izvršio je snažan uticaj na naše mlade pesnike. Avgusta 1936. godine, uhapsili su ga i streljali pripadnici Frankove civilne garde.

1783. - Francuski konstruktori braća Žozef i Žak Mongolfje prvi put podigli u nebo vazdušni balon

1826. - Umro Karl Marija fon Veber, nemački kompozitor
(Etin, 18. 11. 1786 - London, 05. 06. 1826)

1837. - Knez Miloš Obrenović doneo uredbu o unapređenju srpskog sela i zemljodelačkim poslovima

1883. - Rođen Džon Majnard Kejnz, engleski ekonomista
(Kembridž, 05. 06. 1883 - London, 21. 04. 1946)

1896. - U "Srpskim novinama", zvaničnom glasilu Kraljevine Srbije, objavljen tekst o kinematografu braće Limijer

1920. - Rođen dr Zoran Konstantinović‚ slavista, komparatista, profesor Filološkog fakulteta u Beogradu, upravnik Instituta za uporednu književnost u Insbruku, akademik
(Beograd, 05. 06. 1920 - Beograd, 22 .05. 2007)

1927. - Rođen Dušan Jakšić, pozorišni, filmski i TV glumac i pevač, prvak Drame Narodnog
pozorišta u Beogradu
(Karlovac, 05. 06. 1927 - Beograd, 18. 12. 2009)

1933. - Rođen Velimir - Bata Živojinović, filmski i TV glumac
(Koraćica, 05. 06. 1933)

1941. - Eksploziju municije u Đurđevoj tvrđavi u Smederevu, u znak sećanja na ovaj događaj ustanovljen Dan nezaborava

1946. - Rođen Branko Baletić, filmski reditelj i scenarista
(Beograd, 05. 06. 1946)

1947. - Rođena Borka Pavićević, dramaturg, direktor Centra za kulturnu dekontaminaciju u Beogradu.
(Kotor, 05. 06. 1947)

1951. - Rođen Aleksandar Fotez, TV reditelj
(Beograd, 05. 06. 1951 -05. 2009)

1967. - Počeo Izraelsko - arapski rat

1968. - U atentatu ubijen Robert Kenedi, američki senator
(Boston, 20. 11. 1925 - Los Anđeles, 05. 06. 1968)

1972. - U Stokholmu počela prva konferencija UN posvećena problemima zaštite čovekove okoline, u znak sećanja na ovaj skup ustanovljen Međunarodni dan zaštite čovekove okoline

1981.- Zvanično objavljen početak svetske epidemije virusom HIV-a

1991. - Umro Janko Đonović, književnik
(Crmnica, 06. 10. 1909 - Beograd, 05. 06. 1991)

1998. - Umro Ivan Jonaš, filmski i TV glumac
(Stara Pazova, 16. 09. 1922 - Beogard, 05. 06. 1998)

2001. - Umro Stevan Momčilović, novinar Radio Beograda i lista "Huper"
(Beograd, 06. 06. 1943 - Beograd, 05. 06. 2001)

2002. - Umro Di Di Ramon( Daglas Glen Kolvin), američki muzičar, basista grupe "Ramons"
(Fort Li, 18. 09.1952 - Los Anđeles, 05. 06. 2002)

2004. - Umro Ronald Regan, američki filmski glumac i političar, predsednik SAD
(Tampik, 06. 02. 1911 - Los Anđeles, 05. 06. 2004)

2006. - Skupština Srbije proglasila nezavisnost Republike Srbije

2009. - Umro dr Branislav Kovačević, profesor Filozofskog fakulteta u Nikšiću, predsednik Društva istoričara Crne Gore, član Predsedništva Jugoslovenskog olimpijskog komiteta, akademik
(1933 - Podgorica, 05. 06. 2009)

2010. - Umro Rodoljub Gerić, novinar - ekonomski komentator, urednik "Politike", glavni i odgovorni urednik "Glasa javnosti"
(Beograd, 1951 - Beograd, 05. 06. 2010)

[Bisernica]

6. jun





Ruski pisac Aleksandar Sergejevič Puškin rođen na današnji dan 1799. godine. Prva filmska projekcija u Beogradu održana 1896. Iskrcavanje savezničkih trupa u Normandiji u Drugom svetskom - operacija "Overlord", počela 1944. godine.


Slavni ruski književnik Aleksandar Sergejevič Puškin rođen je u Moskvi na današnji dan 1799. godine. Mnogi ga smatraju najboljim ruskim pesnikom i ocem moderne ruske književnosti. Puškin je među prvima u Rusiji počeo da piše narodnim jezikom i distancirao se od romantičarske književnosti popularne u zapadnoj Evropi. Napravio je stil koji je mešao satiru, romantiku i dramu. Decembra 1825. godine, u Sankt Peterburgu su se održali protesti i kod puno učesnika su pronađene Puškinove pesme. Iako on sam nije učestvovao u protestima, spalio je sav materijal za koji je smatrao da može da ga kompromituje. Puškin je 1826. napisao peticiju za puštanje na slobodu i nakon prijema kod cara Nikolaja je pušten. Car Nikolaj je odlučio da postane cenzor Puškinovih dela. Iako je dobio de jure slobodu, Puškin nije dobio slobodu kretanja i pisanja. Godine 1829, upoznao je Nataliju Gončarevu, kojom se i oženio 1831. Dve godine kasnije, Puškin je proglašen za kamerjunkera. U pitanju je dvorski čin koji se obično dodeljuje mladim aristokratama. To je uvredilo Puškina, između ostalog, zato što je verovao da mu je taj čin dodeljen da bi njegova supruga mogla da odlazi na dvorske balove. Godine 1837, Puškin je izazvao D'Antesa na dvoboj, zbog sumnje da je flertovao sa njegovom suprugom. Prvi metak je opalio D'Antes i pogodio Puškina u stomak. Ovaj se uhvatio rukom za ranu i pao napred u sneg. Rukama se pridigao na kolena, uperio pištolj i pokušao da opali. Međutim, pištolj je bio pokvašen, te je Puškin zatražio da zameni pištolj, što mu je i dozvoljeno. Opalio je, ali je metak je samo okrznuo D'Antesa. Puškin je ubrzo prenet u krevet, gde je doktor pokušao da mu sanira ranu. Ipak, preminuo je dva dana kasnije, 1837. godine, u Petrogradu.

Prva filmska projekcija u Beogradu održana je 6. juna 1896. godine u kafani "Zlatni krst" na Terazijama, današnjem "Dušanovom gradu". Pred začuđenim i zadivljenim posetiocima, prikazivanje su organizovali gosti iz Francuske Andre Kar i Žil Žiren, saradnici braće Limijer. Bila je to ujedno prva filmska projekcija na Balkanu. Taj datum Jugoslovenska kinoteka obeležava kao svoj dan. Sa više od 82 hiljade kopija filmova, Jugoslovenska kinoteka je jedna od najbogatijih u svetu. Sakupljeni i sačuvani materijal od ogromnog je značaja ne samo za domaću i svetsku kinematografiju, već i za sveukupnu kulturnu baštinu Srbije i sveta.

1599. - Rođen Dijego Velaskez, španski slikar (Sevilja, 6.6.1599 - Madrid, 7.8.1660)

1606. - Rođen Pjer Kornej, francuski književnik (Ruan, 6.6.1606 - Pariz, 1.10.1684)

1683. - U Oksfordu otvoren prvi javni muzej u svetu "Ešmolien"

1769. - Veliki Bečkerek (današnji Zrenjanin) prerastao u grad

1812. - Rođen Ivan Aleksandrovič Gončarov, ruski književnik (Simbirsk, 6.6.1812 - Petrograd, 27.9.1891)

1875. - Rođen Tomas Man, nemački književnik, nobelovac (Libek, 6.6.1875 - Cirih, 12.8.1955)

1883. - Počela izgradnja železničke stanice u Beogradu

1888. - Umro Mita Popović, književnik (Baja, 3.7.1841 - Budimpešta, 6.6.1888)

1896. - Umro Milan Jovanović Morski, lekar i književnik (Jarkovac, 24.4.1834 - Beograd, 6.6.1896)

1899. - Rođen Branislav Kojić, arhitekta, profesor Arhitektonskog fakulteta u Beogradu, akademik (Smederevo, 6.6.1899 - Beograd, 27.7.1987)

1903. - Rođen Aram Hačaturijan, gruzijski kompozitor (Tbilisi, 6.6.1903 - Moskva, 1.5.1978)

1906. - Rođen Nemanja Vurdelja, neuropsihijatar, profesor Medicinskog fakulteta u Novom Sadu (Ličko Petrovo Selo, 6.6.1906- Novi Sad, 25.5.2004)

1915. - Rođena Divna Đoković, pozorišna glumica, pedagog i operska pevačica (Livno, 6.6.1915 - Beograd, 14.1.2005)

1924. - Rođen Vojislav Korać, arhitekta, istoričar umetnosti, akademik (Debelo Brdo, 6.6.1924)

1928. - Rođena Ksenija Jovanović, pozorišna, filmska i TV glumica (Sarajevo, 6.6.1928)

1944. - Počela operacija "Overlord" - iskrcavanje angloameričkih trupa u Normandiji u Drugom svetskom ratu

1946. - Umro Gerhard Hauptman, nemački književnik, nobelovac (Obersalcbrun, 11.9.1862 - Agnetendorf, 6.6.1946)

1948. - Umro Luj Limijer, francuski naučnik, sa bratom Ogistom tvorac prve filmske kamere (Bezanson, 5.10.1864 - Bandol, 6.6.1948)

1956. - Rođen Bjern Borg, švedski teniser (Sedertalje, 06. 06. 1956)

1961. - Umro Karl Gustav Jung, švajcarski psiholog i psihijatar (Kesvil, 26.7.1875 - Kisnaht, 6.6.1961)

1973. - Umrla Rajka Borojević, književnica, osnivač "Dragačevske zadruge" (Pješivac, 21.5.1913 - Beograd, 6.6.1973)

1976. - Rođen Vlado Georgiev, muzičar (Dubrovnik, 6.6.1976)

1981. - Najteža nesreća u istoriji železnice; najmanje 800 ljudi poginulo kada je sedam vagona pretrpanog putničkog voza iskliznulo iz šina i palo u reku Kosi u Indiji

1982. - Izrael počeo invaziju Libana, pod izgovorom da nastoji da iskoreni izvorišta palestinskog terorizma

1995. - U Južnoj Africi ukinuta smrtna kazna

2005. - Umro Dragomir Popnovakov, književnik i bibliotekar Matice srpske (Turija, 1938 - Čurug, 6.6.2005)

2005. - Umrla En Benkroft (Ana Marija Italijano), američka filmska glumica, dobitnica Oskara (Njujork, 17.9.1931 - Njujork, 6.6.2005)

2008. - Umrla Vera Lubarda, slikarka, supruga slikara Petra Lubarde (Beograd, 6.6.2008)

2011. - Umro dr Dragoslav Jeremić, fizikohemičar, profesor i dekan Prirodno-matematičkog fakulteta u Beogradu (Leskovac, 1929 - Beograd, 06. 06. 2011)

[Bisernica]

7. jun





Rođenje francuskog slikara Pola Gogena i romansijera, dramskog pisca i teatrologa Slobodana Selenića, obeležili današnji dan kroz istoriju.

Godine 1848. rođen je Pol Gogen, francuski slikar i vajar. Gogenov umetnički pogled izgrađen je na protivstavu impresionističkom shvatanju slikarstva. Njegov postupak karakterišu pojednostavljeni oblici, jaki kontrasti boja, ukidanje perspektive, a najčešća tema je egzotičan svet domorodaca tahićanskog ostrva Fatu-Iva, među kojima je i umro. Najznačajnije slike uradio je tokom dva boravka na Tahitiju, gde je pobegao od civilizacije - Cheretanje, Dve devojke s Tahitija, Materinstvo, Beli konj, Plemkinja.

Na današnji dan 1933. rođen je Slobodan Selenić, književnik, profesor Fakulteta dramskih umetnosti u Beogradu. Romansijer, dramski pisac i teatrolog, Slobodan Selenić je književnim radom počeo da se bavi 1955. godine. Napisao je više romana i pozorišnih komada, kao i veliki broj eseja i pozorišnih kritika. Njegovi romani Prijatelji, Očevi i oci i Ubistvo s predumišljajem svrstali su ga među naše najčitanije pisce. Visoko mesto u srpskoj književnosti zauzeo je osobenim literarnim postupkom, ubedljivim proznim saopštavanjem i smelošću da se bavi najkrupnijim i najprovokativnijim temama našeg vremena i podneblja.

1826 - Umro Jozef fon Fraunhofer, nemački fizičar (Straubing, 6.3.1787 - Minhen, 7.6.1826)

1840 - Osnivanjem Pošte u Beogradu počeo redovni poštanski saobraćaj u Srbiji. Istorijat srpske pošte počinje od Karađorđeve naredbe seoskim kmetovima da su "dužni svako pismo predati, dok onom ko bi se usudio ovo zadržati sledi pedeset štapova". Posle Drugog srpskog ustanka poštu su raznosili "tatari", koji su putovali lošim drumovima i po nekoliko dana do odredišta. Najpoznatiji među njima je bio Rista Prendić koji bi za 6 dana jahanja carigradskim drumom knezu Milošu Obrenoviću donosio najvažnije sultanove i Portine poruke. Prva glavna beogradska poštanska stanica-mezulana, nalazila se blizu Kalemegdana. Služba je bila ustrojena tako da dva puta nedeljno pošta ide u unutrašnjost Srbije, kako zvanična, tako i privatna. Pošiljke su prenošene konjima, poštanskim kočijama, a nosili su ih i poštari - pešaci. Godine 1842, zbog boljih uslova, preseljena je u kuću Nauma Ička, do kafane "Znak pitanja". Kraj ulaza u zgradu vidno je bio istaknut grb pošte, rad slikara Uroša Kneževića. Dan osnivanja prve pošte u Beogradu, obeležava se kao Dan poštanskih radnika Srbije.

1848 - Umro Visarion Grigorijevič Bjelinski, ruski književni kritičar (Sviborg, 13.6.1811 - Petrograd, 7.6.1848)

1879 - Rođen Knud Johan Viktor Rasmusen, danski polarni istraživač (Jakobshavn, 7.6.1879 - Kopenhagen, 21.12.1933)

1882 - Umro Konstantin Peičić, lekar i književnik (Borovo, 1802 - Budimpešta, 7.6.1882)

1900 - Osnovan Pasterov zavod u Nišu

1935 - Umro Ivan Vladimirovič Mičurin, sovjetski biolog, akademik (Dolgojevo, 15.10.1855 - Mičurinsk, 7.6.1935)

1940 - Rođen Tom Džons (Tomas Džon Vudvord), britanski pevač (Pontripid, 7.6.1940)

1942 - Umro Bora Baruh, slikar (Beograd, 19.11.1911 - Jajinci, 07.6.1942)

1963 - Pojavio se prvi singl britanske rok grupe "The Roling Stones"

1965 - Rođen Demijen Hirst, britanski konceptualni umetnik, najskuplji živi umetnik na svetu (Bristol, 7.6.1965)

1974 - Puštena u rad zemaljska stanica u Prilikama kod Ivanjice

1980 - Osnovana Zadužbina "Miloš Crnjanski"

1980 - Umro Henri Miler, američki književnik (Njujork, 26.12.1891 - Pasifik Pelisejd, 7.6.1980)

1981 - Rođena Ana Kurnjikova, ruska teniserka (Moskva, 7.6.1981)

1993 - Umro Dražen Petrović, košarkaš (Šibenik, 22.10.1964 - Minhen, 7.6.1993)

2007 - Umro Milorad-Sidžim Milošević, bokser, predsednik Bokserskog kluba "Partizan" (Partizani, 28.6.1928 - 7.6.2007)

2010 - Umro Stjuart Kejbl, britanski muzičar, bubnjar grupe "Stereofoniks"
(Aberdar, 19.05. 1917.- Lividkoud 07.06.2010.)

[Bisernica]

8. jun





Na današnji dan rođeni kompozitor Robert Šuman 1810. godine, francuska književnica Margerit Jursenar 1903. godine, srpski pesnik Ivan V. Lalić 1931. godine.

Poznati kompozitor nemačkog romantizma Robert Šuman rođen je 8. juna 1810. godine. Komponovao je klavirsku muziku, pesme i crkvenu muziku. Feliks Mendelson ga je 1843. godine angažovao za nastavnika glasovira i kompozicije na novoosnovanom konzervatorijumu u Lajpcigu. Od 1850. do 1853. godine Šuman nastupa kao gradski muzički direktor u Dizeldorfu. Od velikih ličnosti klasične muzike posebno je uticao na Bramsa. U poslednjim godinama života patio je od psihičke bolesti, pa je 1854. godine pokušao sebi da oduzme život skočivši u Rajnu, ali je spasen. Umro je 1856. godine i sahranjen je u Bonu.

Pesnik, prevodilac i esejista Ivan V. Lalić rođen je u Beogradu na današnji dan 1931. godine. Lalić jedan je bio od naših najprevođenijih i najpoznatijih pesnika u svetu. Prve pesme i prevode počeo je da objavljuje kao dvadesetogodišnjak. U literaturu je ušao 1955. godine knjigom Bivši dečak. Bogatim lirskim opusom iskazao se kao pesnik visokih stvaralačkih ambicija i veoma negovane, rafinirane kulture. Bio je izvanredan tumač poezije, naročito onoga što je donelo moderno doba i sjajan prevodilac. Poezija Ivana Lalića jeste neprestani lirski dijalog sa vremenom, istorijom i kulturom, sa silama stvaranja i razaranja. Ona je, istovremeno i stalna upitanost o smrti, nastajanju i nestajanju, o svetlosti i delima ljubavi potrebnim da bi se u neskladu pojedinačnih i kolektivnih sudbina naslutio znak izgubljenog smisla.

1831 - Umrla Sara Sidons, engleska pozorišna glumica (Brekon, 5.7.1755 - London, 8.6.1831)

1876 - Umrla Žorž Sand, francuska književnica (Pariz, 1.7.1804 - Noant, 8.6.1876)

1889 - Umro Džerard Menli Hopkins, engleski književnik (Stratford, 11.6.1844 - Dablin, 8.6.1889)

1903 - Rođena Margerit Jursenar (de Krajenkur), francuska književnica, akademik (Brisel, 8.6.1903 - Maunt Dezert, 18.12.1987)

1914 - Rođen Mihaj Avramesku, rumunski književnik (Felnaku, 8.6.1914)

1916 - Rođen Luiđi Komenčini, italijanski filmski reditelj, jedan od osnivača Italijanske kinoteke (Salo, 8.6.1916 - Rim, 6.4.2007)

1920 - Umro Aleksa Dundić, heroj ruskog građanskog rata (Grabovac, 12.8.1897 - Rovno, 8.6.1920)

1921 - Rođen Suharto, indonežanski general, političar i državnik, predsednik Indonezije (Solo, 8.6.1921 - Džakarta, 27.1.2008)

1922 - Na stadionu FK "Soko" odigrana prva međunarodna fudbalska utakmica jugoslovenske reprezentacije na domaćem terenu, protiv ekipe Rumunije, a u čast venčanja kralja Aleksandra sa rumunskom princezom Marijom

1943 - Umro Mihajlo Petrović Mika Alas, matematičar, profesor Filozofskog fakulteta u Beogradu (Beograd, 6.5.1868 - Beograd, 8.6.1943)

1943 - Rođen Vili Devenport, američki atletičar, svetski i olimpijski šampion (Alabama, 8.6.1943 - Čikago, 18.6.2002)

1983 - Rođena Kim Klajsters, belgijska teniserka (Bri, 8.6.1983)

1998 - Umro Mihailo Lj. Mihailović, profesor Prirodno-matematičkog fakulteta, akademik (Beograd, 22.1.1924 - Beograd, 8.6.1998)

2001 - Umro Branko Pleša, pozorišni glumac i reditelj, profesor Akademije umetnosti u Novom Sadu (Kiseljak, 6.3.1926 - Beograd, 8.6.2001)

2007 - Umro Ričard Rorti, američki filozof (Njujork, 4.10.1931 - Palo Alto, 8.6.2007)

2008 - Umro Šaban Bajramović, pevač, "kralj" romske muzike (Niš, 16.4.1936 - Niš, 8.6.2008)

2008 - Umro Momčilo-Moma Dimić, književnik i prevodilac (Beograd, 28.2.1944 - Beograd, 8.6.2008)

2008 - Umro Dino Rizi, italijanski filmski reditelj (Milano, 23.12.1916 - Rim, 8.6.2008)

2009 - Umro Omar Bongo Ondimba, predsednik Gabona, lider sa najdužim predsedničkim stažom u Africi (1967-2009) (Levai, 30.12.1935 - Barselona, 8.6.2009)

[Bisernica]

9. jun





Engleski inženjer i pronalazač, konstruktor prve parne lokomotive, Džordž Stivenson rođen na današnji dan 1781. godine. Poznati engleski književnik Čarls Dikens 9. juna umro 1870. Kumanovski sporazum, o vojno-tehničkoj saradnji VJ i UN, potpisan 1999. godine.


Na današnji dan 1781. godine rođen je Džordž Stivenson, engleski inženjer i pronalazač, konstruktor prve parne lokomotive i prve javne železničke pruge na svetu. Projektovao je 1825. prvu javnu železničku prugu Stokton-Darlington i uveo čelične šine umesto drvenih, a 1829. izgradio i prugu Liverpul-Mančester, na kojoj je njegova lokomotiva "Rokit" postigla tada rekordnu brzinu od 56 kilometara na čas. U Njukastlu je 1823. osnovao prvu fabriku lokomotiva.

Engleski književnik Čarls Dikens umro je 9. juna 1870. godine. Slikar engleskog srednjeg i nižeg građanskog staleža, Dikens je već u svojim prvim radovima pokazao izuzetnu snagu opažanja, smisao za društvene probleme i naglašenu sklonost humoru i satiri, uz neobičnu primesu romantičnog i sentimentalnog, koja će u njegovim zrelijim i poznijim delima biti sve očitija. Dvadesetak njegovih knjiga, koje je napisao za tri decenije književnog rada, pokazuju autorovu sklonost ka mešanju različitih stilova, kao i udovoljavanju ukusu publike. Majstor groteske i umetnik karakterizacije, Dikens je jedan od najznačajnijih i najčitanijih engleskih pisaca, predstavnika realizma, koji je izvršio snažan uticaj ne samo na englesku, već i na celokupnu svetsku književnost. Njegovi najpoznatiji romani su: "Dejvid Koperfild", "Oliver Tvist", "Pikvikov klub", "Mala Dorit", "Nikolas Niklbi", "Stara prodavnica retkosti" i "Martin Čezlvit".

68. - Izvršio samoubistvo Lucije Domicije Neron, rimski car (Antium, 15.12.37 - Rim, 9.6.68)

1672. - Rođen Petar Veliki (Petar I Aleksejevič), ruski car, vojskovođa i reformator (Moskva, 9.6.1672 - Sankt Peterburg, 8.2.1725)

1815. - Potpisani završni akti Bečkog kongresa

1893. - Rođen Kol Porter, američki kompozitor (Per, 9.6.1893 - Santa Monika, 15.10.1964)

1899. - Rođen Petar Petrović Pecija, književnik i pozorišni glumac (Lađevci, 9.6.1899 - Beograd, 20.10.1952)

1904. - Osnovan Londonski simfonijski orkestar

1914. - Otkriven spomenik Dositeju Obradoviću u Beogradu

1922. - Rođen Džordž Ekslroud, američki reditelj, dramaturg i scenarista (Njujork, 9.6.1922 - Los Anđeles, 21.6.2003)

1923. - Vojno-fašistički prevrat u Bugarskoj, ubijen predsednik vlade Aleksandar Stambolijski

1932. - Umrla Danica Marković, književnica (Čačak, 12.10.1879 - Beograd, 9.6.1932)

1934. - Nastao Paja Patak, junak stripa i crtanog filma - u Diznijevom kreativnom studiju nacrtao ga je Karl Barks, a prvi put se pojavio u animiranom filmu "Mudra mala koka"

1936. - Rođen prof. dr Nikola Koljević, književnik i političar, član Predsedništva BiH, potpredsednik Republike Srpske (Banjaluka, 9.6.1936 - Beograd, 25.1.1997)

1939 - Rođen Nikola Rackov, pijanista, profesor Fakulteta muzičke umetnosti u Beogradu (Kovačica, 9.6.1939)

1947. - Rođena Gordana Jevtović Minov, operska pevačica-sopran, prvakinja Beogradske opere, profesor Fakulteta muzičke umetnosti u Beogradu (Beograd, 9.6.1947 - Beograd, 8.7.2007)

1963. - Rođen Džoni Dep, američki filmski glumac (Ovensboro, 9.6.1963)

1974. - Umro Migel Anhel Asturias, gvatemalski pisac, nobelovac (Gvatemala Siti, 19.10.1899 - Madrid, 9.6.1974)

1977. - Rođen Predrag-Peđa Stojaković, košarkaš, reprezentativac (Slavonska Požega, 9.6.1977)

1997. - U Beogradu počeo da izlazi dnevni list "Danas"

1998. - Umro Agostino Kazaroli, kardinal, državni sekretar Svete Stolice (Kastel San Đovani, 24.11.1914 - Rim, 9.6.1998)

1999. - U Kumanovu potpisan Sporazum o vojno-tehničkoj saradnji između VJ i Ujedinjenih nacija o povlačenju jugoslovenskih snaga bezbednosti sa Kosova i Metohije i ulasku međunarodnih mirovnih trupa na Kosovo

2000. - Umro Milivoje Simonović, mašinski inženjer, profesor Mašinskog fakulteta u Beogradu, ministar prosvete Srbije (Trmka, 1951 - Velika Plana, 9.6.2000)

2002. - Umro Dragoljub-Dragan Toković, pevač i kompozitor (Kruševac, 1932 - Beograd, 9.6.2002)

2009. - Umro Zvonimir Berković, hrvatski reditelj (Beograd, 1.8.1928 - Zagreb, 9.6.2009)

2010. - Umro Flavijus Tiberiju Sasu, prvak baleta SNP (Temišvar, 1981 - Novi Sad, 9.6.2010)

2010. - Umro Petar Vujić, trubač, doživotni predsednik Udruženja muzičara džeza, zabavne i rok muzike Srbije (1927 - Beograd, 9.6.2010)

[Bisernica]

10. jun





U Košutnjaku 10. juna 1868. ubijen knez Mihailo Obrenović. Nemački reditelj Rajner Verner Fasbinder umro 1982. godine. Vazdušni napadi NATO-a na SR Jugoslaviju obustavljeni 1999. godine, a istog 10. juna Savet bezbednosti UN doneo Rezoluciju 1244, o Kosovu i Metohiji.

Knez Mihailo Obrenović ubijen je na današnji dan 1868. godine u Košutnjaku, u Beogradu. Srbijom je vladao u dva navrata, od 1839. - 1842. i od 1860. - 1868. godine. Porta ga je 1839. godine potvrdila za kneza, nakon smrti njegovog brata Milana Obrenovića. Svrgnut je u buni ustavobranitelja, poznatoj kao "Vučićeva buna", nakon čega je pobegao u Zemun i otad živeo u emigraciji. Drugi put Mihailo Obrenović je došao na presto Srbije posle smrti svog oca, 1860. godine. Na unutrašnjem planu, progonio je opoziciju liberalnih intelektualaca i ograničavao prava saveta, odnosno vlade. Uveo je ustanovu Narodne skupštine, ali je ona bila samo predstavničko i savetodavno telo, dok je zakonodavnu vlast vršio sam knez. Mihailove koncepcije vezane za ulogu Srbije na Balkanu počivaju na ideji koju je njegov predsednik vlade i ministar inostranih poslova Ilija Garašanin izneo, 1844. godine, u svom "Načertaniju". Reč je o nastojanju da se ujedine nacionalne težnje i otpočne sveopšti rat balkanskih naroda za rušenje Otomanskog carstva. Ubijen je u kao žrtva zavere pristalica Aleksandra Karađorđevića.

Nemački filmski reditelj Rajner Verner Fasbinder umro je 10. juna 1982. godine. Uz Vernera Hercoga i Volkera Šlendorfa, pripadao je grupi istaknutih autora tzv. "Novog nemačkog filma", šezdesetih godina prošlog veka. Karijeru je počeo kao pozorišni glumac i reditelj, da bi kasnije, opredelivši se za film, glumio, režirao i pisao scenarija. Njegov prvi film bio je "Gradska skitnica", a zatim su sledili: "Gorke suze Petre fon Kant","Drugi se zove Ali","Brak Marije Braun","Lola", "Lili Marlen", "Trinaest meseci u godini", kao i televizijska serija "Berlin Aleksanderplac", epska priča o godinama nastajanja nacizma u Nemačkoj. Oprostio se od filmske publike na Berlinskom filmskom festivalu, 1982.godine, kada je za film "Veronika Fos" dobio "Zlatnog medveda". Nekoliko meseci kasnije, nađen je mrtav u svom stanu u Minhenu. Uzroci smrti istaknutog nemačkog reditelja nisu rasvetljeni ni do danas.

1793.- U Parizu otvoren prvi javni zoološki vrt u svetu

1819.- Rođen Gistav Kurbe, francuski slikar
(Ornan, 10. 06. 1819 - La Tur d Peilsu, 31. 12. 1877)

1836.- Umro Andre Mari Amper, francuski fizičar i matematičar, osnivač elektrodinamike
(Marsej, 22. 01. 1775 - Marsej, 10. 06. 1836)

1871.- Na Cetinju štampan prvi časopis u Crnoj Gori - "Crnogorka"

1871.- Umro Petar Karić, upravnik prve učiteljske škole u Srbiji
(Kragujevac, 1838 - 10. 06. 1871)

1875.- Umro Jovan Grčić - Milenko, književnik
(Čerević, 27. 11. 1846 - Beočin, 10. 06. 1875)

1878.- Formirana Prizrenska liga

1879.- Rođen Kosta Abrašević, književnik
(Ohrid, 10. 06. 1879 - Šabac, 20. 01. 1898)

1915.- Rođen Sol Belou (Solomon Belouz), američki književnik, nobelovac (Montreal, 10. 06. 1915 - Bruklin, 05. 04. 2005)

1922.- Rođena Džudi Garland (Frensis Gam), američka filmska glumica, dobitnica "Oskar"-a (Grend Repids, 10. 06. 1922 - Čelzi, 22. 06. 1969)

1923.- Umro Pjer Loti, francuski književnik, akademik
(Rošfor, 14. 01. 1850 - Andej, 10. 06. 1923)

1928.- Rođen Vladimir Bunjac, književnik, filmski kritičar i novinar Radio Beograda (Zagreb, 10. 06. 1928 - Beograd, 17. 02. 1999)

1930.- Rođen Branimir Živojinović, prevodilac, profesor Filološkog fakulteta u Beogradu, urednik Srpske književne zadruge
(Beograd, 10. 06. 1930 - Beograd, 20. 08. 2007)

1931.- Rođen Stojan Cole Dečermić, pozorišni, filmski i TV glumac (Dubnica, 10. 06. 1931 - Beograd, 15. 12. 1992)

1937.- Rođen Momčilo Popović, novinar i urednik RTB- a
(Bitolj, 10. 06. 1937 - Beograd, 11. 03. 2005)

1938.- Rođen Branislav Glumac, književnik
(Smederevo, 10. 06. 1938)

1940.- Objavom rata Francuskoj i Velikoj Britaniji, Italija ušla u Drugi svetski rat na strani Sila osovine

1942.- Počela nemačka i ustaška ofanziva na Kozaru u Drugom svetskom ratu

1945.- Rođen Daniel - Dane Korica, atletičar, reprezentativac, profesor fizičke kulture, generalni sekretar Sportskog saveza Srbije
(Kutina, 10. 06. 1945)

1946.- Počelo suđenje generalu Dragoljubu-Draži Mihailoviću pred Vojnim većem Vrhovnog suda FNRJ
(Beograd, 10. 06 - 15. 07. 1946)

1948.- Osnovano preduzeće "Sloboda" u Čačku

1949.- Umrla Sigrid Unset, danska književnica, nobelovac
(Kalundborg, 20. 05. 1882 - Lilehamer, 10. 06. 1949)

1949.- Rođen Bora Dugić, frulaš, član Velikog narodnog orkestra RTS-a
(Đurđevo, 10. 06. 1949)

1957.- Rođen Mihajlo Pantić, književnik, književni kritičar, urednik književnih časopisa (Beograd, 10. 06. 1957)

1964.- Rođen Vinsent Perez, švajcarski filmski glumac i režiser
(Lozana, 10. 06. 1964)

1967.- Umro Spenser Trejsi, američki filmski glumac, dobitnik "Oskar"- a
(Milvoki, 05. 04. 1900 - Beverli Hils, 10. 06. 1967)

1972.- Rođen dr Saša Dragin, ministar zaštite životne sredine i ministar poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede Republike Srbije
(Sombor, 10. 06. 1972)

1979.- Rođena Svetlana Zaharova, ruska balerina (Lutsk, 10. 06. 1979)

1999.- U Kelnu konstituisan Pakt za stabilnost Jugoistočne Evrope

2000.- Umro Hafez el Asad, sirijski političar i državnik, predsednik Sirije
(Kardaha, 1931 - Damask, 10. 06. 2000)

2002.- Umro Milan Ignjatović, neuropsihijatar, profesor Medicinskog fakulteta u Beogradu
(Niš, 04. 09. 1925 - Beograd, 10. 06. 2002)

2002.- Poginuo Boško Buha, pomoćnik načelnika Resora javne bezbednosti MUP-a Srbije (Virovitica, 30. 09. 1959 - Beograd, 10. 06. 2002)

2004.- Umro Rej Čarls, američki bluz i džez pevač
(Albani, 23. 09. 1930 - Njujork, 10. 06. 2004)

2008.- Umro Čingiz Ajtmatov, kirgiski književnik i diplomata
(Šeker, 12. 12. 1928 - Nirnberg, 10. 06. 2008)

[Bisernica]

11. jun





Nemački kompozitor i dirigent Rihard Štraus rođen 11. juna 1864. godine. Na današnji dan 1903. u atentatu ubijeni kralj Aleksandar Obrenović i kraljica Draga Mašin.


Nemački kompozitor i dirigent Rihard Štraus rođen je na 11. juna 1864. godine. Štraus je bio jedan od najboljih operskih kompozitora 20. veka, koji su stvarali na tragu muzičke drame Riharda Vagnera. Radio je kao dirigent dvorske opere u Minhenu, dvorskog pozorišta u Vajmaru, bio direktor Bečke opere. Njegove kompozicije sjedinjavaju iskrenost i efekat, intenzivno proživljavanje i hladnu virtuoznost. Komponovao je simfonijske poeme: "Don Huan", "Til Ojlenšpigel", "Simfoniju Alpa", "Život junaka", opere: "Saloma","Elektra", "Kavaljer s ružom","Egipatska Helena", "Arabela", "Danajina ljubav", kao i niz solo - pesama, opereta i dela kamerne muzike.

Na današnji dan 1903. godine u atentatu su ubijeni kralj Aleksandar Obrenović i kraljica Draga Mašin - "Majski prevrat" (po tada važećem Julijanskom kalendaru kalendaru u noći između 28. i 29. maja). Oficiri zaverenici ubili su u rano jutro u Beogradu kralja Aleksandra Obrenovića i kraljicu Dragu Mašin, posle čega je na srpski presto dovedena dinastija Karadjordjević. Aleksandar je došao na vlast 1889. godine posle abdikacije oca, kralja Milana, ali su zemljom četiri godine upravljali namesnici, jer je bio maloletan. Izvršio je državni udar 1893. i zaveo autokratski režim. Zbog ženidbe 1900. sa dvorskom damom Dragom, sukobio se sa ocem i navukao na sebe veliko nezadovoljstvo naroda, mnogih političara i oficira koji su ga ubili u "Majskom prevratu".

1776. - Rođen Džon Konstejbl, engleski slikar (Ist Bergolt, 11. 06. 1776 - London, 30. 05. 1837)

1826. - Ukinuta janičarska vojska u Turskoj

1833. - Umro Melentije Pavlović, beogradski arhiepiskop i mitropolit (Gornja Gruža, 1776 - Beograd, 11. 06. 1833)

1842. - Vuk Karadžić izabran za dopisnog člana Društva srpske slovesnosti

1844. - Rođen Džerard Menli Hopkins, engleski književnik (Stratford, 11. 06. 1844 - Dablin, 08. 06. 1889)

1859. - Umro Klemens Vencel fon Meternih, austrijski knez, političar i državni (Koblenc, 15. 05. 1773 - Beč, 11. 06. 1859)

1873. - Zbog finansijske krize zatvoreno Narodno pozorište u Beogradu. Poslednja predstava pred zatvaranje bila je "Seljak kao milioner" Ferdinanda Rajmunda, posle koje su glumci dobili tromesečnu platu i otpušteni kućama. Nezaposleni glumci na čelu sa Đorđem Pelešom osnovali su putujuću družinu i davali predstave u Areni Kneževe pivare (Vajfertove pivare). Pozorište je ponovo proradilo marta 1874. godine.

1899. - Rođen Jasunari Kavabata, japanski književnik, nobelovac (Osaka, 11. 06. 1899 - Cuši, 16. 04. 1972)

1910. - Rođen Žak Iv Kusto, francuski okeanograf, akademik, dobitnik Oskara (Sent Andre de Kubzak, 11. 06. 1910 - Pariz, 25. 06. 1997)

1910. - Donet Zakon o radnjama u Srbiji, kojim se prvi put u Srbiji osnivaju privredne komore

1922. - Rođen Mihalis Kakojanis, grčki reditelj i scenarista (Limasol, 11. 06. 1922)

1923. - Rođena Olga Spiridonović, pozorišna, filmska i TV glumica (Split, 11. 06. 1923 - Beograd, 15. 05. 1994)

1924. - Rođen Borislav Pašćan, dirigent i muzički pedagog, direktor Beogradske opere (Novi Sad, 11. 06. 1924 - Beograd, 25. 02. 1981)

1931. - Rođen prof. dr Egon Fekete, filolog i leksikograf, naučni savetnik Instituta za srpski jezik SANU, urednik Rečnika SANU (Beograd, 11. 06. 1931 - Beograd, 15. 03. 2009)

1934. - Rođen Blagoje Vidinić, fudbalski golman, reprezentativac (Skoplje, 11. 06. 1934 - Strazbur, 29. 12. 2006)

1934. - Rođen Radosav-Ratko Božović, sociolog kulture, profesor Fakulteta političkih nauka u Beogradu (Banjaluka, 11. 06. 1934)

1942. - Stupio na snagu sporazum vlada SSSR i SAD o principima uzajamne pomoći i vođenju rata protiv Sila osovine, poznatiji kao "Sporazum o zajmu i najmu"

1944. - Rođena Bojana Andrić, dramaturg i scenarista, urednik TV Beograd (Beograd, 11. 06. 1944)

1949. - Umro Oton Župančić, književnik (Vinice, 23. 01. 1878 - Ljubljana, 11. 06. 1949)

1949. - Umro Andrija Hebrang, političar, sekretar CK KP Hrvatske i član Politbiroa CK KPJ (Bačevac, 22. 10. 1899 - Glavnjača, 11. 06. 1949)

1951. - Rođen Marjan Beneš, bokser, reprezentativac, evropski šampion u polusrednjoj kategoriji (Beograd, 11. 06. 1951)

1955. - Velika nesreća na automobilskoj trci "24 sata Le Mana"

1959. - Rođen Hju Lori, britanski filmski glumac (Oksford, 11. 06. 1959)

1979. - Umro Džon Vejn (Marion Majkl Morison), američki filmski glumac, reditelj i producent, dobitnik "Oskar"-a (Vinterset, 26. 05. 1907 - Los Anđeles, 11. 06. 1979)

1981. - Snažan zemljotres pogodio Iran (više od 1.500 mrtvih)

1983. - Umrla Anka Gođevac-Subotić, prva žena doktor prava Beogradskog univerziteta (Knjaževac, 01. 12. 1890 - Njujork, 11. 06. 1983)

1984. - Umro Enriko Berlinguer, italijanski političar, generalni sekretar KP Italije (Sesari, 25. 05. 1922 - Padova, 11. 06. 1984)

1990. - Umro Vasa Čubrilović, istoričar, profesor Univerziteta u Beogradu, akademik (Bosanska Gradiška, 14. 01. 1897 - Beograd, 11. 06. 1990)

2001. - Ubijen Milan Pantić, novinar, dopisnik Večernjih novosti iz Jagodine (Dragovo, 18. 12. 1954 - Jagodina, 11. 06. 2001)

2003. - Umro Gregori Pek (Eldred Gregori), američki filmski glumac, dobitnik "Oskar"-a (La Džola, 05. 04. 1916 - Los Anđeles, 11. 06. 2003)

2004. - Umrla Olga Vlatković, novinar i prevodilac, urednik Dečjeg programa RTB-a (Beograd, 20. 11. 1927 - Berlin, 11. 06. 2004)

2005. - Umrla Gena Dimitrova, bugarska operska pevačica (Sofija, 06. 05. 1941 - Milano, 11. 06. 2005)

2006. - Umro Đerđi Ligeti, austrijski kompozitor (Tirnaveni, 28. 05. 1923 - Beč, 11. 06. 2006)

2009. - Umrla Danica Aćimac, pozorišna, filmska i TV glumica (Beograd, 29. 12. 1928 - Beograd, 11. 06. 2009)

[Bisernica]

12. jun





Svetski dan borbe protiv dečjeg rada; Nacionalni praznik Rusije i Filipina


1849. - Novi Sad porušen za vreme Mađarske revolucije

1908. - Održane 1. Male Olimpijske igre na Adi Ciganliji u Beogradu

1923. - Rođen Miodrag - Mića Popović, slikar, književnik i filmski reditelj, akademik
(Loznica, 12. 06. 1923 - Beograd, 22. 12. 1996)
Svoju prvu sliku velikan savremenog srpskog slikarstva Mića Popović naslikao je kada je imao 13 godina. Za sobom je ostavio nekoliko hiljada slika i imao na stotine kolektivnih i nekoliko desetina samostalnih izložbi u zemlji i inostranstvu. Prvu izložbu priredio je u Umetničkom paviljonu "Cvijeta Zuzorić" 50-ih godina. Poslednja je održana 1994. godine u Narodnom muzeju i galeriji "Haos" u Beogradu. Dobitnik je nagrade lista "Politika" iz "Fonda Vladislava Ribnikara" 1989. godine. Bio je redovan član SANU i dopisni član Berlinske akademije umetnosti. O njegovom stvaralaštvu objavljeno je više monografija, studija i kritika Dobrice Ćosića, Borislava Mihajlovića - Mihiza, Lazara Trifunovića, Srete Bošnjaka... Zapisi o umetniku i njegovim delima sačuvani su i na filmskoj traci. I sam se bavio književnošću, scenografijom, filmskom i pozorišnom režijom. Svestran, uvek angažovan i smeo stvaralac, svojim likovnim izrazom koji se kretao od lirske apstrakcije i enformela, do slikarske figuracije u kasnijem periodu rada, Mića Popović je ostao dosledan u uverenju da se slikom može govoriti istina, svedočiti, opominjati, kritikovati svarnost i zablude...

1924. - Rođen Džordž Buš, američki političar i državnik, predsednik SAD
(Milton, 12. 06. 1924)

1929. - Rođena Ana Frank (Anelijes Mari), jevrejska devojčica, simbol holokausta
(Frankfurt na Majni, 12. 06. 1929 - logor Bergen Belsen, 16. 03. 1945)

1944. - Nemci bombardovali London letećim raketama FAU- 1 i FAU- 2

1951. - Rođena Sonja Vukićević, balerina i koreograf
(Valjevo, 12. 06. 1951)

1954. - Rođena Vesna Perović, pravnik i političar, predsednik Skupštine Crne Gore
(Beograd, 12. 06. 1954)

1969. - Umro Vojislav Kokan Rakonjac, filmski reditelj, osnivač Kino kluba "Beograd"
(Struga, 01. 04. 1935 - Beograd, 12. 06. 1969)

1979. - Rođen Gabrijel Milito, argentinski fudbaler
(Bernal, 12. 06. 1979)

1981. - Rođena Adrijana Lima, brazilska manekenka
(Salvador, 12. 06. 1981)

1990. - Vrhovni sovjet doneo Deklaraciju o državnom suverenitetu Ruske Federacije

1991. - Umro Rade Uhlik, romolog, lingvista i humanista, akademik
(Sarajevo, 01. 02. 1899 - Sarajevo, 12. 06. 1991)

1995. - Umro Arturo Benedeti Mikelanđeli, italijanski pijanista
(Breša, 05. 01.1920 - Lugano, 12. 06. 1995)

1999. - Umro Đuro Sanader, dizajner scenskog zvuka, profesor Fakulteta dramskih umetnosti u Beogradu
(Beograd, 1948 - Beograd, 12. 06. 1999)

2011. - Umro Nikša Stipčević, istoričar književnosti, profesor i dekan Filološkog fakulteta u Beogradu, upravnik Biblioteke SANU, predsednik Upravnog odbora RTS-a,
akademik
(Split 14. 08. 1929 - Beograd, 12. 06. 2011)

[Bisernica]

13. jun





Na današnji dan umro je makedonski kralj i vojskovođa Aleksandar Makedonski, a rođeni irski književnik Vilijam Jejts i finski atletičar Pavao Nurmi.


Na današnji dan 323. godine p. n. e. umro je Aleksandar Makedonski, makedonski kralj i vojskovođa. (356. p. n. e - 323 p. n. e). Aleksandar III Veliki, poznat i kao Aleksandar Veliki, jedan od najvećih svetskih vojskovođa ali i državnika. Pripadao je dinastiji Argaeda. Rođen je u Peli 356. p. n. e, a umro u Vavivilonu 323. godine pre nove ere. Živeo je samo 33 godine, a vladao desetak. Za to vreme je osvojio Persijsko carstvo u čijem sklopu je bio Vavilon. Osvojio je i Egipat i stigao čak do Pendžaba u Indiji. Iako se posle njega njegovo carstvo raspalo, iza njega je ostala najveća umetnost sveta - helenizam i ideja prožimanja kultura i nacija.

1865 - Rođen Vilijam Batler Jejts, irski književnik, nobelovac. Jejts je bio irski liričar, pesnik, dramski pisac, najznačajnija ličnost irskog nacionalnog preporoda, jedan od osnivača i upravnik narodnog pozorišta. Učestvovao u javnom političkom životu i bio senator od 1922. do 1928. godine. Godine 1923. dobio je Nobelovu nagradu za književnost.

1897 - Rođen Pavao Nurmi, finski atletičar-dugoprugaš, svetski i olimpijski rekorder. Ostao je poznat u istoriji sporta kao "leteći Finac" i najveći dugoprugaš svih vremena. Od 1922. do 1931. Pavo Nurmi poboljšao je sve svetske rekorde na stazama od 1.500 do 20.000 metara, ukupno je 25 puta rušio svetske rekorde! Πrvi je sportista kome je za života podignut spomenik. Bio je specifična ličnost, ćutljiv, povučen, ničim se nije previše isticao, osim svojom veličinom na atletskoj stazi. Trenirao je trčeći sam, a zvali su ga čovek sa štopericom, jer je, i na treninzima i na trci, njegov glavni protivnik najčešće bilo - vreme.

1456 - Sultan Mehmed Drugi započeo opsadu Beograda

1811 - Rođen Visarion Grigorijevič Bjelinski, ruski književni kritičar
(Sviborg, 13.6.1811 - Petrograd, 7.6.1848)

1871 - Svetozar Marković pokrenuo list "Radenik"

1876 - Slikarka Katarina Ivanović izabrana za prvu ženu-akademika u Srbiji

1878 - Počeo Berlinski kongres

1913 - Rođena Anita Mezetova, operska pevačica
(Trst, 13.6.1913 - Beograd, 23.3.1980)

1914. - Rođen Vuko Pavićević, filozof i književnik
(Rsojevići, 13. 06. 1914 - Beograd, 07. 10. 1978)

1921 - Rođen Marko Nikezić, političar i diplomata, ministar inostranih poslova SFRJ, predsednik CK SK Srbije
(Beograd, 13.6.1921 - Beograd, 6.1.1991)

1923 - Osnovan Orkestar Beogradske filharmonije

1925 - Rođen Dušan Trbojević, pijanista i kompozitor
(Maribor, 13.6.1925)

1933 - Rođen Jovan Kašić, lingvista, profesor Univerziteta u Novom Sadu
(Veliki Grđevac, 13.6.1933 - Beograd, 7.2.1987)

1943 - Poginuo Sava Kovačević, narodni heroj
(Nudol, 25.1.1905 - Sutjeska, 13.6.1943)

1950 - Rođen Radomir Mihailović Točak, muzičar, gitarista i kompozitor, vođa grupe "Smak"
(Čačak, 13.6.1950)

1953 - Rođen Veselin Šljivančanin, pukovnik Vojske Jugoslavije
(Palež, 13.6.1953)

1966 - Rođen Nebojša Medojević, crnogorski političar, izvršni direktor Grupe za promene
(Pljevlja, 13.6.1966)

1986 - Umro Beni Gudmen, američki džez klarinetista i kompozitor
(Čikago, 30.5.1909 - Njujork, 13.6.1986)

1990 - Prvi miting opozicije u Srbiji

1993 - Umro Gajo Petrović, filozof, profesor Filozofskog fakulteta u Zagrebu (Karlovac, 12.3.1927 - Zagreb, 13.6.1993)

1993 - Kim Kempbel postala prva žena-premijer u istoriji Kanade

1997 - Umro Bulat Okudžava, ruski književnik
(Moskva, 9.5.1924 - Pariz, 13.6.1997)

2004 - Umro Stevan Dedijer, fizičar i novinar
(Sarajevo, 7.1911 - Dubrovnik, 13.6.2004)

2005 - Umro Alvaro Kunjal, portugalski političar, generalni sekretar KP Portugalije (Koimbra, 10.11.1913 - Lisabon, 13.6.2005)

2006 - Umro Miroslav-Mira Mitrović, spiker, novinar i urednik Zabavno- humorističkog programa Radio Beograda, tvorac "Vesele večeri"
(Beograd, 1920 - Zlatibor, 13.6.2006)

2007 - Umro Stanislav Stane Brovet, admiral JNA, zamenik saveznog sekretara za narodnu odbranu SFRJ
(Josip Dol, 14.5.1930 - Beograd, 13.6.2007)

[Bisernica]

14. jun





Na današnji dan 1904. godine umro slavni srpski pesnik Jovan Jovanović Zmaj. Argentinski revolucionar Ernesto Če Gevara rođen 14. juna 1928. Evropska organizacija za kosmička istraživanja osnovana u Parizu 1962. godine.


Slavni srpski pesnik Jovan Jovanović Zmaj umro je 14. juna 1904. godine u Sremskoj Kamenici. Gimnaziju je učio u Halašu i Požunu (sadašnja Bratislava), a maturirao je u Slovačkoj Trnavi. Pre medicine koju je završio u Pešti, studirao je prava u Pešti, Pragu i Beču. Radio je kao lekar u Novom Sadu, Pančevu, Sremskim Karlovcima, Futogu, Beogradu, Zagrebu i Beču. Između 1890. do 1898. bio dramaturg Narodnog pozorišta u Beogradu. Prema oceni književne kritike njegova poezija predstavlja "pesnički izraz duhovnog i duševnog života srpskog naroda" u drugoj polovini 19. veka. Kao pesnik razvijao se pod uticajem srpske narodne poezije i lirike Branka Radičevića. Napisao je veliki broj rodoljubivih kao i političko-satiričnih pesama. Najviše je ostao upamćen kao dečji pesnik, neprevaziđen u srpskoj književnosti. Osnovao je i uređivao književni list "Javor", satirične listove "Zmaj", "Žiža", "Starmali" i poučni dečji list "Neven". Prevodio je sa ruskog, nemačkog, mađarskog i engleskog. Najpoznatija Zmajeva dela su: "Pevanija", "Đulići", "Đulići uveoci", pesnička legenda "Vidosava Branković", "Čika Jova srpskoj deci", šaljivi komad "Šaran".

Argentinski revolucionar Ernesto Če Gevara rođen je na današnji dan 1928. godine u mestu Rozario. Bio je marksistički revolucionar, kubanski gerilski vođa i teoretičar, lekar, diplomata i pisac. Diplomirao je medicinu u Buenos Ajresu 1953, potom otišao u Gvatemalu, zatim u Meksiko, gde je upoznao Fidela Kastra. Gevara je predstavljao jednu od ključnih ličnosti Kastrove revolucije na Kubi (1956-1959). Posle pobede revolucije postao je ministar privrede, a Kubu je napustio 1965. Lično se angažovao u pokretima za oslobođenje od diktatorskih režima putem gerilske borbe, najpre u Kongu, za vreme vladavine Moiza Čombea, a potom u Boliviji. CIA i bolivijska vojska uhvatili su Čea kod mesta La Igera a 8. oktobra 1967, i on je odmah sutradan ubijen. Njegov lik i danas, nekoliko decenija posle njegove smrti, predstavlja jedan od simbola i ikona društvene i političke revolucije širom sveta. Kao strog vojskovođa, potpuno posvećen svom revolucionarnom cilju, sa ogromnim moralnim autoritetom nad svojim trupama, ostao je kontroverzna ličnost od velike istorijske važnosti. Američki nedeljnik Tajm proglasio je Gevaru jednim od 20 najvećih svetskih ikona i heroja u okviru 100 najuticajnijih ljudi sveta 20. veka. Čuvena fotografija Ernesta Gevare, koju je načinio snimio Alberto Korda Dijaz, Akademija umetnosti u Merilendu proglasila je najpoznatijom fotografijom na svetu dvadesetog veka. Če Gevera je napisao dve knjige: "Uspomene na kubansku revoluciju", "Dnevnik iz Bolivije".

1777. - Kongres SAD usvojio simbole na zastavi

1811. - Rođena Harijet Bičer Stou, američka književnica (Ličfild, 14. 06. 1811 - Andover, 01. 07. 1896)

1837. - Umro Đakomo Leopardi, italijanski književnik (Rekanti, 29. 06. 1798 - Napulj, 14. 06. 1837)

1849. - Rođen Hugo Haberman, nemački slikar (Dilingen, 14. 06. 1849 - Minhen, 27. 02. 1929)

1868. - Rođen Karl Landštajner, austrijski biolog i lekar, otkrio krvne grupe i RH faktor, nobelovac, datum njegovog rođenja obeležava se kao Svetski dan dobrovoljnih davalaca krvi (Baden, 14. 06. 1868 - Njujork, 26. 06. 1943)

1890. - Rođen Ljubo Babić, slikar, kritičar i istoričar umetnosti (Jastrebarsko, 14. 06. 1890 - Zagreb, 04. 05. 1974)

1907. - Žene u Norveškoj stekle pravo glasa

1917. - Streljani pukovnik Dragutin Dimitrijević - Apis i majori Ljubomir Vulović i Rade Malobabić, pripadnici organizacije "Crna ruka"

1930. - Rođen Predrag Palavestra, književnik i istoričar književnosti, akademik (Sarajevo, 14. 06. 1930)

1930. - Rođen Bora Kostić, fudbaler, najbolji strelac "Crvene zvezde", reprezentativac, osvajač zlatne medalje na Olimpijskim igrama u Rimu 1960. godine (Obrenovac, 14. 06. 1930 - Beograd, 10. 01. 2011)

1935. - Rođen Dragiša Vitošević, književnik i književni kritičar (Bare, 14. 06. 1935 - Kutina, 04. 08. 1987)

1940. - Nemci zauzeli Pariz u Drugom svetskom ratu

1943. - Poginuo Veselin Masleša, publicista,novinar i prevodilac, narodni heroj (Banja Luka, 20. 04. 1906 - Sutjeska, 14. 06. 1943)

1946. - Rođen Donald Tramp, američki biznismen (Kvins, 14. 06. 1946)

1947. - Rođen Ljubiša Pavković, harmonikaš, umetnički rukovodilac Narodnog orkestra RTB-a (Beograd, 14. 06. 1947)

1954. - Otvoren Muzej Srpske pravoslavne crkve u Beogradu

1962. - U Parizu osnovana Evropska organizacija za kosmička istraživanja

1968. - Umro Salvatore Kvazimodo, italijanski književnik, nobelovac (Sirakuza, 20. 08. 1901 - Napulj, 14. 06. 1968)

1986. - Umro Horhe Luis Borhes, argentinski književnik (Buenos Aires, 24. 08. 1899 - Ženeva, 14. 06. 1986)

1995. - Umro Rori Galager, irski rok - muzičar (Bališenon, 02. 03. 1949 - London, 14. 06. 1995)

1996. - Umro Oliver Tihi (Boris Đukić), slikar (Bosansko Grahovo, 13. 04. 1943 - Verona, 14. 06. 1996)

2007. - Umro Kurt Valdhajm, austrijski političar i državnik,predsednik Austrije, generalni sekretar UN (Sent Andra Vordern, 21. 12. 1918 - Beč, 14. 06. 2007)

2008. - Umro Esbjorn Svenson, švedski džez - pijanista i kompozitor (Vasteras, 1964 - Stokholm, 14. 06. 2008)

2008. - Umro Dimitrije Manolev, likovni umetnik - fotograf (1936 - Beograd, 14. 06. 2008)

2011. - Umro Milivoj Ašner, komandir ustaške policije u vreme NDH, nacistički zločinac (Daruvar,13. 04. 1913 - Klagenfurt, 14. 06. 2011)

[Bisernica]

15. jun





Industrijalac i filantrop, guverner Narodne banke Kraljevine Srbije, Đorđe Vajfert rođen na današnji dan 1850. godine. Petar Prvi Karađorđević 15. juna 1903. godine izabran za kralja Srbije. Bitka na Sutjesci, u Drugom svetskom ratu, završena na današnji dan 1943. godine.


Industrijalac i filantrop, guverner Narodne banke Kraljevine Srbije, Đorđe Vajfert rođen je 15. juna 1850. godine. Vajfert je osnovnu školu i realku završio u Pančevu, gimnaziju u Pešti, a u Vijenstefanu kod Minhena Gospodarsko - pivarsku akademiju. Po završetku školovanja nastavio je porodičnu pivarsku tradiciju. Godine 1873, otvorio je na padinama Topčiderskog brda veliku i modernu pivaru. Pošto strancima, a Vajfert je bio Nemac, nije bilo dozvoljeno da imaju nepokretnosti, istupio je iz austro - ugarskog podanstva i primio srpsko državljanstvo. Pančevačku pivaru nastavio je da vodi njegov otac Ignjat. Vajfert je finansirao istraživanja rudnog blaga u Srbiji, u Kostolcu, borskim rudnicima, kao i rudniku žive na Avali. Bio je veliki kolekcionar. Svoju numizmatičku zbirku od 14.000 eksponata poklonio je Beogradskom univerzitetu. Muzej grada Beograda od njega je na poklon dobio kolekciju od 250 gravira, karata i slika glavnog grada. Bio je i veliki dobrotvor. Poklonio je zemljište na kome se danas nalazi bolnica "Doktor Dragiša Mišović", a pomogao je i njenu gradnju. Osnivač je Fonda za brigu o ratnim invalidima, a sam je učestvovao u srpsko - turskim ratovima. Kao istaknuti industrijalac i finansijer, izabran je 1890. godine za guvernera Narodne banke Kraljevine Srbije. U novoj državi Kraljevini SHS ponovo je guverner od 1920 - 1926. godine. Jedan je od osnivača Beogradske zadruge i prvi predsednik Industrijske komore. Umro je 1937. godine u Pančevu i sahranjen u katoličkoj crkvi Svete Ane, koju je za života podigao. Proglašen je za počasnog građanina Pančeva, a njegov lik krasi novčanicu od 1.000 dinara.

Na današnji dan 1903. godine Petar Prvi Karađorđević izabran je za kralja Srbije. Karađorđev unuk, Petar Karađorđević, školovao se u Beogradu, Ženevi i Parizu. Završio je najviše francuske vojne škole u Sen Siru i Mecu. Kao učesnik u Francusko - pruskom ratu odlikovan je najvišim francuskim ordenom "Legije časti". U Parizu mu je, 1936. godine, podignut spomenik, a takođe i jedna avenija, koja se uliva u Jelisejska polja nosi njegovo ime. Pod imenom Petar Mrkonjić, komandovao je ustaničkim odredom u Bosansko - hercegovačkom ustanku protiv Turaka, 1875. godine. Posle "Majskog prevrata" i ubistva Aleksandra Obrenovića, Narodna skupština ga je izabrala za kralja Srbije, 15. juna 1903. godine. Krunisan je u Sabornoj crkvi u Beogradu, a miropomazan u manastiru Žiča, po ugledu na Nemanjiće. Vladavina Petra Karađorđevića bila je obeležena razvitkom građanskog parlamentarizma, brzim privrednim i kulturnim napredovanjem Srbije i spoljnopolitičkom orijentacijom ka saradnji sa Francuskom, Velikom Britanijom i Rusijom. Bio je vrhovni komandant srpske vojske u dva Balkanska rata, kojima je Srbija uvećala svoje teritorije, a kralj Petar je ovenčan titulom "Oslobodilac". Pod pritiskom oficirskih krugova iz "Crne ruke" preneo je vršenje kraljevske vlasti na prestolonaslednika Aleksandra, 1914. godine. Za vreme Prvog svetskog rata odlazio je na prve linije fronta, a sa svojom vojskom i narodom povlačio se preko Albanije na Krf. U Beograd se vratio 1919. godine i, iako još nominalno kralj, nije imao uticaja na vođenje državnih poslova. Umro je u svom vojničkom krevetu u vili na Senjaku 1921. godine, a sahranjen je u Crkvi na Oplencu, koju je podigao 1912. godine. "Čika Pera", kako ga je njegov narod zvao, bio je jedan od najpopularnijih srpskih vladara, upamćen po rodoljublju, hrabrosti, humanosti i, za jednog kralja, neuobičajeno skromnom načinu života. Petar Karađorđević bavio se i prevođenjem. Preveo je na srpski delo "O slobodi", engleskog filozofa Džona Stjuarta Mila.

1215. - Potpisana "Velika povelja sloboda" (Magna Carta Libertatum), prvi pisani ustavni akt u Engleskoj i svetu uošte

1502. - Đenovski moreplovac Kristifor Kolumbo otkrio ostrvo Martinik

1749. - Rođen Georg Jozef Vogler, nemački kompozitor (Vircburg, 15. 06. 1749 - Darmštat, 06. 05. 1814)

1843. - Rođen Edvard Grig, norveški kompozitor, pijanista i dirigent (Bergen, 15. 06. 1843 - Bergen, 04. 09. 1907)

1847. - U Beogradu osnovano prvo đačko udruženje u Srbiji - "Družina mladeži Serbske"

1862. - Sukob srpske policije sa turskim vojnicima kod Čukur - česme, u spomen na taj događaj, koji se zbio na praznik Trojice, ustanovljen je Dan policije Srbije

1874. - Rođena Zona Zamfirova (Jevrosima Kijametović-Grbić), junakinja istoimenog romana Stevana Sremca (Priština, 15. 06. 1874 - Beograd, 22. 11. 1952)

1900. - Rođen Vladislav Ribnikar, arhitekta, političar i novinar, prvi direktor Politike i Tanjuga (Beograd, 15. 06. 1900 - Beograd, 01. 12. 1955)

1900. - Rođen Stanislav-Staša Beložanski, slikar i scenograf (Beograd, 15. 06. 1900 - Beograd, 03. 1992)

1903. - Osnovana kompanija "Ford" u Detroitu

1907. - Počela Druga haška mirovna konferencija (trajala do 18. 10. 1907)

1927. - Rođen Hugo Prat, strip-crtač (Rimini, 15. 06. 1927 - Lozana, 20. 08. 1995)

1943. - Završena bitka na Sutjesci u Drugom svetskom ratu

1945. - Izašao prvi broj lista Ruske slovo na rusinskom jeziku

1953. - Rođen Slavoljub Muslin, fudbaler i trener (Kragujevac, 15. 06. 1953)

1977. - Održani prvi slobodni parlamentarni izbori u Španiji posle 41 godine Frankove diktature

1994. - Umro Janko Brašić, slikar-naivac (Oparić, 09. 01. 1906 - Oparić, 15. 06. 1994)

1994. - Umro Manos Hadžidakis, grčki kompozitor, dobitnik "Oskar"-a (Ksanti, 23. 10. 1925 - Atina, 15. 06. 1994)

1996. - Umro ser Ficroj Meklin, britanski diplomata, šef britanske misije pri Vrhovnom štabu NOVJ (Kairo, 1911 - Škotska, 15. 06. 1996)

1996. - Umrla Ela Ficdžerald, američka džez - pevačica (Njuport, 25. 04. 1918 - Los Anđeles, 15. 06. 1996)

2003. - Vaterpolo reprezentacija Srbije i Crne Gore osvojila zlatnu medalju na Evropskom prvenstvu u Kranju

2005. - Umro Karlo Marija Đulini, italijanski dirigent (Barleta, 09. 05. 1914 - Breša, 15. 06. 2005)

2006. - Umro prim. dr Aleksandar Bajec, hirurg, direktor Kliničko-bolničkog centra "Dr Dragiša Mišović" u Beogradu (26. 12. 1951 - Beograd, 15. 06. 2006)

2008. - Umro Marko Kovačević, dramaturg, profesor i prodekan Akademije scenskih umetnosti u Sarajevu (Vrbas, 1954 - Vrbas, 15. 06. 2008)

2008.- Umro Sten Vinston, američki filmski autor, majstor specijalnih efekata, dobitnik "Oskar"-a (Ričmond, 07. 04. 1946 - Malibu, 15. 05. 2008)

[Bisernica]

16. jun





Na današnji dan 1963. godine u kosmos poletela prva žena Valentina Terješkova. Godine 1946. umro kompozitor, muzikolog i dirigent Miloje Milojević. Na prostoru današnjeg Studentskog parka u Beogradu, 1824. godine otvorena prva pijaca u Srbiji.


Godine 1963. u kosmos je poletela prva žena. Kosmičkim brodom "Vastok 6" Valentina Terješkova je obletela Zemlju 48 puta. Valentina Vladimirovna Tereškova rođena je 1937. godine u selu Maslenikovo u Jaroslavskoj oblasti, u Rusiji. Kada joj je otac poginuo u Drugom svetskom ratu sa majkom i još troje dece preselila se u Jaroslav. Zbog siromaštva koje je vladalo u prvim godinama po završetku rata, Tereškova nije pohađala školu sve do svoje desete godine. Uz posao i učenje bavila se padobranstvom što je bio njen prvi dodir sa aeronautikom.

Na današnji dan 1946. godine umro Miloje Milojević, kompozitor, muzikolog, dirigent i pedagog. Prva znanja u oblasti muzike Milojević je stekao kao đak Isidora Bajića, u Srpskoj gimnaziji u Novom Sadu. U Beogradu je, uporedo sa studijama na Filozofskom fakultetu, pohađao Srpsku muzičku školu, a zatim je nastavio studije na Minhenskoj muzičkoj akademiji. Doktorat muzikologije položio je na Karlovom univerzitetu u Pragu sa disertacijom "Smetanin harmonski stil" i postao prvi doktor muzikologije u Srbiji. Predavao je istoriju muzike na Filozofskom fakultetu i kompoziciju na Muzičkoj akademiji u Beogradu. Milojević se bavio muzičkim pisanjem, kritikom, horskim i simfonijskim dirigovanjem. Pretežno orijentisan na kamernu muziku i manje muzičke oblike, izrazit liričar sklon raznovrsnim stilovima, stvorio je niz solo pesama, simfonijskih poema i klavirskih dela. Kao muzički pisac spada u red naših najboljih muzičkih esejista i začetnika muzikologije u Srbiji.

1824 - Otvorena prva pijaca u Srbiji, na prostoru današnjeg Studentskog parka u Beogradu

1671 - Pogubljen Stenjka Razin (Stepan Timofejevič Razin), vođa ruskih kozaka
(Zimovejsko, 1630 - Moskva, 16.6.1671)

1842 - Rođen Milorad Popović Šapčanin, književnik, upravnik Narodnog pozorišta u Beogradu
(Šabac, 16.6.1842 - Beograd, 14.2.1895)

1876 - U Veneciji sklopljen Ugovor o ratnom savezu Srbije i Crne Gore

1890 - Rođen Stanlio-Sten Laurel (Artur Stenli Džeferson), engleski filmski glumac (Ulverston, 16.6.1890 - Santa Monika, 23.2.1965)

1894 - Počeo Svetski sportski kongres, na kome je doneta odluka o osnivanju Međunarodnog olimpijskog komiteta

1904 - "Blumov dan"- dan kada se dešava radnja romana "Uliks" Džemsa Džojsa, dobio ime po junaku romana Lepoldu Blumu

1930 - Umro Ljubomir Stojanović, filolog, političar i državnik, sekretar Srpske kraljevske akademije
(Užice, 6.8.1860 - Prag, 16.6.1930)

1931 - Rođen Pavle Minčić, pozorišni, filmski i TV glumac
(Beograd, 16.6.1931)

1944 - Sklopljen Sporazum Tito-Šubašić na Visu

1958 - Ubijen Imre Nađ, mađarski političar i državnik, premijer Mađarske
(Kapošvar, 6.6.1896 - Budimpešta, 16.6.1958)

1966 - Osnovan Kajakaški savez Jugoslavije

1966 - Rođen Jan Železni, češki atletičar
(Malada Boleslav, 16. 06. 1966)

1973 - Umro Aleksandar Marinković Šilja, operski pevač
(Novi Sad,15.12.1910 - Cavtat, 16.6.1973)

1977 - Umro Verner fon Braun, američki raketni inženjer, konstruktor projektila "FAU 1" i "FAU 2"
(Virzic, 23.3.1912 - Aleksandrija, SAD, 16.6.1977)

1997 - Umro Zoran Polič, političar i državnik, predsednik Jugoslovenskog crvenog krsta (Lenart, 20.10.1912 - Ljubljana, 16.6.1997)

1997 - Umro Stjepan Zaninović, filmski reditelj i scenarista
(Herceg Novi, 4.3.1926 - Beograd, 16.6.1997)

2001 - Umro Sava Vuković, episkop šumadijski
(Senta, 13.4.1930 - Beograd, 16.6.2001)

2001 - Umro Milivoje-Miša Sredojević, producent RTS-a
(Ljig, 26.11.1946 - Ljig, 16.6.2001)

2008 - Umro profesor Miroslav Radovanović, profesor Medicinskog fakulteta u Novom Sadu, akademik, predsednik VANU
(Brusnik, 3.12.1919 - Novi Sad, 16.6.2008)

2008 - Umro Nedeljko Ivanković Skale, odbojkaš, reprezentativac
(1951 - Novi Sad, 16.6.2008)