SVET I MI - VREMEPLOV -dogodilo se na današnji dan

[Bisernica]

16. mart





37 - Na ostrvu Kapri umro je rimski car Tiberije koji je tokom vladavine od 14. godine osigurao granice Rimskog carstva i sredio finansije i upravu, posebno u provincijama. Godine 26. povukao se na ostrvo Kapri, dok je u Rimu prefekt pretorijanaca Elije Sejan (Aelius Seianus) zaveo krvavi režim u carevo ime.

1521 - Portugalski moreplovac Fernao de Magelan (Magellan) stigao je na Filipine, gde je krajem aprila poginuo u sukobu s domorocima. Posle tri godine plovidbe oko sveta, u Španiju se 1522. od pet brodova njegove ekspedicije vratila samo "Viktorija" sa 18 članova posade. Tim putovanjem je prvi put oplovljena Zemlja.

1792 - Švedski kralj Gustav III smrtno je ranjen tokom maskenbala u Operi "Rojal" u Stokholmu. Preminuo je 29. marta. Taj atentat bio je inspiracija Verdiju za operu "Bal pod maskama".

1827 - U Njujorku su izašle prve američke novine za crnce "Freedom's Journal".

1851 - Španija je zaključila konkordat s Vatikanom, prema kojem je rimokatolicizam postao jedina vera u Španiji, a obrazovanje i štampa su stavljeni pod kontrolu crkve.

1861 - U Beču je počeo izlaziti dnevni list "Ost und West". List je pokrenuo i uređivao Karlovčanin Imbro Ignjatijević Tkalac, a potpomagali su ga srpski knez Mihailo Obrenović i biskup Josip Juraj Štrosmajer.

1926 - Američki fizičar Robert Goderd (Goddard) izveo je prvo uspešno lansiranje rakete na tečno gorivo. Raketa je dostigla 56 metara udaljenosti za 2,5 sekunde.

1930 - Umro je španski general Migel Primo de Rivera i Orbaneha(Miguel, y Orbaneja), vojni diktator Španije od septembra 1923. do januara 1930, kada je podneo ostavku izgubivši podršku vojske.

1934 - U Rimu je potpisan italijansko-mađarsko-austrijski protokol kojim je formiran "Dunavski blok" protiv "Male antante" Čehoslovačke, Rumunije i Jugoslavije.

1935 - Hitler je izdao dekret kojim je nemačkoj armiji osigurao 500.000 naoružanih vojnika. Time je potpuno odbacio Versajski ugovor sklopljen posle prvog svetskog rata kojim je Nemačkoj dozvoljeno samo 100.000 ljudi pod oružjem.

1953 - Josip Broz Tito je doputovao u Veliku Britaniju, što je bila prva poseta šefa jugoslovenske države jednoj zapadnoj zemlji posle Drugog svetskog rata.

1967 - U zagrebačkom listu "Vjesnik" objavljena je "Deklaracija o nazivu i položaju hrvatskog jezika" koju su podržali Matica hrvatska, Društvo književnika Hrvatske i 16 drugih ustanova i organizacija. Rastući hrvatski nacionalizam, oličen u ovom dokumentu, dobio je odgovor u "Predlogu za razmišljanje Društva književnika Srbije", koji su potpisala 42 srpska pisca.

1968 - Tokom Vijetnamskog rata američki vojnici masakrirali su najmanje 100 civila u selu Mi Laj.

1978 - Pripadnici terorističke organizacije "Crvene brigade" kidnapovale su u Rimu istaknutog italijanskog političara i bivšeg premijera Alda Mora, zahtevajući da se puste na slobodu uhapšeni članovi njihove organizacije. Teroristi su Mora držali u zatočeništvu do maja 1978, a potom su ga ubili.

1978 - Više od 250.000 tona nafte iscurelo je u blizini Portsala u Francuskoj nakon havarije broda "Amoko Kadiz".

1985 - U Bejrutu je otet američki novinar Teri Anderson (Terry). On je pušten na slobodu 4. decembra 1991, nakon gotovo sedam godina zatočeništva.

1988 - Iračke vlasti su hemijskim oružjem ubile oko 5.000 civila Kurda u gradu Halabja, na severu zemlje. Tokom te godine armija iračkog predsednika Sadama Huseina izvela je osam vojnih operacija u tom delu Iraka.

1998 - Vatikan je izrazio žaljenje zbog toga što pojedini pripadnici rimokatoličke crkve nisu učinili dovoljno da tokom Drugog svetskog rata pomognu Jevrejima izloženim nacističkom progonu, ali je odbacio zahteve da osudi ponašanje tadašnjeg pape Pija XII.

1999 - Svih 20 članova Evropske komisije, najvišeg izvršnog tela Evropske unije, podnelo je ostavke zbog optužbi za prevare, korupciju i loše upravljanje finansijama. To su bile prve ostavke od osnivanja tog tela 1958.

2002 - U Beogradu je umro jedan od najpoznatijih filmskih i pozorišnih glumaca Danilo Bata Stojković.

2002 - U eksploziji u selu Lučane, kraj Bujanovca, nastanjenim većinskim albanskim stanovništvom, uništena je poslednja srpska kuća.

2004 - Hrvatski premijer Ivo Sanader posetio je Jasenovac. On je položio venac na obnovljeni spomenik i odao poštu žrtvama ustaškog koncentracionog logora iz doba Nezavisne Države Hrvatske (NDH), koji je tu bio od 1941. do 1945. godine.

2005 - Sirijski vojni obaveštajni agenti su, nakon 18 godina prisustva u Libanu, napustili Bejrut.

[Bisernica]

17. mart





45. p.n.e - Julije Cezar je, u bici kod Munda u Španiji, teško porazio snage predvođene dvojicom sinova Gneja Pompeja Velikog, koji su izgubili više od 30.000 vojnika.

180 - Umro je rimski filozof i car Marko Aurelije, koji je tokom vladavine od 161. suzbio germansku invaziju na Rimsko carstvo, pojačao kontrolu nad provincijama, sproveo reforme u građanskom pravu i osnivao škole. Po delu "Meditacije" svrstava se među najznačajnije predstavnike poznog stoičkog eklekticizma. Njegov bronzani konjanički spomenik na Kapitolu u Rimu jedno je od najmonumentalnijih dela rimske antičke skulpture.

1190 - U Jorku, u Engleskoj, masakrirano je više od 500 Jevreja.

1526 - Francuski kralj Fransoa I (Francois) oslobođen je iz ropstva. Kralj je zarobljen u februaru 1525, kada je, kod italijanskog grada Pavije, španska armija predvođena markizom od Peskare pobedila francusko-švajcarske trupe pod njegovom komandom.

1649 - Engleski parlament raspustio je Dom lordova (Gornji dom) u vreme vladavine Olivera Kromvela (Cromwell), pobednika u građanskom ratu u kojem je 1648. poražen kralj Čarls I.

1861 - Parlament ujedinjene Italije proglasio je kraljevinu, a Vitorija Emanuela II (Vittorio) kraljem Italije.

1921 - U Poljskoj je proglašen ustav kojim je uvedena parlamentarna vladavina.

1938 - Rođen je ruski baletski igrač Rudolf Nurejev, jedna od najvećih zvezda svetske baletske scene 20. veka. Na Zapad je emigrirao posle gostovanja u Parizu u junu 1961. Upamćen je po glavnim ulogama u mnogim baletima, među kojima su i "Labudovo jezero", "Žizela" i "Petruška".

1944 - Napadom više od 200 bombardera na ciljeve u Beču počelo je savezničko bombardovanje Austrije u Drugom svetskom ratu.

1948 - Velika Britanija, Francuska i zemlje Beneluksa (Belgija, Holandija i Luksemburg) potpisale su Briselski ugovor o 50-godišnjem savezu protiv oružanih napada u Evropi i o ekonomskoj, socijalnoj i vojnoj saradnji, što se smatra zametkom Evropske unije.

1956 - Umrla je francuska naučnica, nuklearni fizičar i hemičar Irena Kiri (Irene Curie), ćerka nobelovaca Pjera (Pierre) i Marije Kiri (Maria). Sa suprugom Žanom Frederikom Žolio (Jean Frederic Joliot) 1935. podelila je Nobelovu nagradu za hemiju. Sa srpskim fizičarem Pavlom Savićem 1937. i 1938. otkrila je izotope poznatih elemenata bombardovanjem urana neutronima.

1958 - Iz Kejp Kaneverala SAD su lansirale u orbitu oko Zemlje "Vangard I", drugi američki satelit.

1963 - U erupciji vulkana Agung na indonežanskom ostrvu Bali život je izgubilo najmanje 11.000 ljudi.

1968 - Ispred američke ambasade u Londonu izbio je sukob između policije i demonstranata koji su protestovali protiv Vijetnamskog rata. Uhapšeno je 300 demonstranata, a 90 policajaca je povređeno.

1969 - Golda Meir, blizak saradnik Bena Guriona u borbi za stvaranje države Izrael, postala je prva žena premijer Izraela. Zbog nesuglasica u koalicionoj vladi 1974. je podnela ostavku.

1991 - Većina sovjetskih građana izjasnila se na referendumu za očuvanje saveza država pod novim imenom Zajednica Nezavisnih Država.

1992 - Eksplozija automobila-bombe raznela je zgradu izraelske amabasade u Buenos Ajresu. Poginulo je 29 ljudi, a ranjene su 252 osobe.

1992 - Na referendumu u Južnoj Africi belci su nadmoćnom većinom podržali reforme za okončanje sistema aparthejda.

1995 - Vojska Azerbejdžana je, nakon žestokih borbi, ugušila dvodnevnu policijsku pobunu u severnim predgrađima glavnog grada Bakua. Pobunu protiv predsednika Gajdara Alijeva predvodio je zamenik munistra unutrašnjih poslova Rovšan Javadov.

1996 - Talas pljački i podmetnutih paljevina zahvatio je Grbavicu, dva dana pre nego što je to poslednje srpsko predgrađe u Sarajevu, u skladu s Dejtonskim sporazumom, predato policiji Federacije BiH.

1998 - Džu Rongđi (Zhu Rongji), vrhunski kineski ekonomista i reformator postao je premijer Kine.

1999 - Šest članova Međunarodnog olimpijskog komiteta izbačeno je iz te institucije zbog primanja mita za Zimsku olimpijadu 2002.

2000 - U Ugandi, 530 ljudi, članova sekte "Deset božijih zapovesti" izvršilo je kolektivno samoubistvo spaljivanjem u crkvi.

2002 - Umro je Van Tien Dung (84), komandant severno-vijetnamskih snaga koje su osvojile Sajgon, što je bila finalna pobeda i kraj tridesetogodišnjeg američko-vijetnamskog rata.

2003 - Predsednik Donjeg doma britanskog parlamenta Robin Kuk (Robin Cook) podneo je ostavku, izražavajući time protest protiv zahuktavanja rata u Iraku.

2003 - U 13-minutnom govoru iz Bele kuće Predsednik SAD Džordž Buš postavio je ultimatum iračkom predsedniku Sadamu Huseinu da u roku od 48 sati napusti Irak sa svojim sinovima, ili će se u protivnom suočiti sa ratom.

2004 - Na Kosovu su izbile masovne demontracije Albanaca, povodom utapanja dvojice albanskih dečaka u reci Ibar, kod sela Čabra, koje su potom prerasle u dvodnevno nasilje tokom kojeg je 19 lica ubijeno (11 Albanaca i osam Srba) a povređeno više od 900 osoba, među kojima su i pripadnici međunarodne i kosovske policije. Uništeno je ili oštećeno oko 800 kuća na Kosovu, 34 crkve i manastira, a više hiljada Srba je napustilo svoje domove. Zbog napada na srpske enklave u gradovima u Srbiji izbili su protesti više hiljada ljudi, a u centru Beograda i Niša zapaljene su džamije.

2004 - Bivši ministar unutrašnjih poslova Poljske Česlav Kiščak (Czeslaw Kiszczak) osuđen je na četiri godine zatvora, uslovno na dve, jer je, tokom sloma pokreta "Solidarnost" 1981. po njegovom naređenju policija otvorila vatru na rudare u katovičkom ugljenokopu "Vujek", što je izazvalo smrt devet i ranjavanje 25 rudara. On je prvi visoki funkcioner komunističkog doba osuđen za neki zločin.

2005 - U Madridu je uklonjena jedina preostala statua bivšeg španskog diktatora, generala Franciska Franka. On je 1936. pokrenuo oružanu pobunu protiv vlade republikanaca, a građanski rat u toj zemlji trajao je tri godine. Njegovom smrću 1975. stvorili su se uslovi za ponovno uspostavljanje demokratije u zemlji i povratak španskog kralja Huana Karlosa u zemlju.

2006 - Umro je Oleg Kasini, čuveni modni kreator koji se proslavio kreacijama koje su Žaklinu Kenedi učinile najglamuroznijom prvom damom SAD.

[Bisernica]

18. mart





1229 - Rimsko-nemački car Fridrih II krunisao se za kralja Jerusalima, tokom Šestog *****škog rata.

1584 - Umro je ruski car Ivan IV (Grozni), prvi ruski vladar koji je krunisan za cara (1547). Uspešno je ratovao protiv Tatara i sproveo unutrašnje reforme, ali je zbog okrutnosti prema bojarima dobio nadimak Grozni. Podigao je 1553. prvu štampariju u Rusiji, a 1584. radi jačanja trgovine sa zapadnom Evropom izgradio je grad Arhangelsk na ušću Severne Dvine u Belo more.

1768 - Umro je engleski književnik irskog porekla Lorens Stern (Laurence Sterne), koji je romanima "Sentimentalno putovanje" i "Tristram Šendi" znatno uticao na razvoj evropske književnosti. Prikazujući "tok misli" svojih junaka anticipirao je neke oblike proze 20. veka, pa se smatra i prethodnikom Džejmsa Džojsa (James Joyce) i Virdžinije Vulf (Virginija Woolf).

1780 - Rođen je Miloš Obrenović, vođa Drugog srpskog ustanka, obnovitelj državnosti Srbije. Srpski knez od 1815. do 1839. i od 1858. do smrti 1860, izborio je Srbiji autonomiju u okviru Otomanskog carstva (1830), a za sebe naslednu titulu kneza. Nakon ustanka, borbu za autonomiju vodio je diplomatskim sredstvima, u sporazumu s Rusijom i Turcima. Monopolom nad izvozom postao je jedan od najbogatijih ljudi na Balkanu.

1848 - U Milanu je izbila pobuna protiv Austrije i austrijski feldmaršal Johan Jozef Radecki (Johann Joseph Radetzky) je morao da povuče trupe iz grada.

1871 - Radnici Pariza počeli su prvu proletersku revoluciju, poznatu kao Pariska komuna, čiji je neposredni povod bio francusko-pruski rat. Naoružani radnici, nazvani "komunari", stvorili su Nacionalnu gardu, Centralni komitet kao vrhovno telo, raspisali izbore i proglasili komunu. Pobuna je ugušena krajem maja.

1913 - U Solunu je ubijen grčki kralj danskog porekla Đorđe I, koji je vladao Grčkom od 1863.

1921 - Boljševici su vojnom intervencijom okončali pobunu mornara u Kronštatu, glavnoj bazi ruske Baltičke flote. Kronštatski mornari i lučki radnici, koji su 1917. snažno podržali Oktobarsku revoluciju, pobunili su se krajem februara 1921. protiv boljševičke vlasti zahtevajući ekonomske reforme.

1922 - Britanske kolonijalne vlasti osudile su vođu indijskog pokreta za nezavisnost Mahatmu Gandija na šest godina zatvora, zbog kampanje građanske neposlušnosti.

1948 - Sovjetska vlada je opozvala vojne stručnjake iz Jugoslavije, a narednog dana i civilne, što je bio prvi javni znak razilaženja između jugoslovenskog komunističkog lidera Josipa Broza Tita i sovjetskog lidera Josifa Staljina.

1956 - U emigraciji u SAD umro je Nikolaj Velimirović, vladika ohridski i žički, jedan od vodećih teologa Srpske pravoslavne crkve. Njegove mošti prenete su u Srbiju 1991.

1962 - Potpisan je Evijanski mirovni sporazum kojim je okončan osmogodišnji rat za nezavisnost Alžira od francuske kolonijalne vlasti.

1965 - Tokom leta vasionskog broda "Vashod 2" sovjetski kosmonaut Aleksej Leonov izašao je iz letelice i postao prvi čovek koji je "prošetao" svemirom.

1965 - U Rimu je umro bivši egipatski kralj Faruk I (Farouk), poslednji monarh Egipta, koji je zbačen s vlasti 1952. u oficirskoj pobuni.

1967 - Brod "Tori kanjon" ispustio je 80.000 tona nafte u blizini obale Velike Britanije.

1970 - General Lon Nol izveo je državni udar u Kambodži dok je šef države princ Norodom Sihanuk (Sihanouk) bio u poseti Moskvi.

1980 - Umro je nemački filozof Erih From, čije delo se zasniva na humanističkim tradicijama marksizma i koji je, analizom uzroka ljudskog samootuđenja stekao široku popularnost psihoanalitičara i humaniste. Posećivao je Jugoslaviju i u svetu popularisao "jugoslovenski put u socijalizam" ("Bekstvo od slobode", "Čovek za sebe", "Zdravo društvo", "Marksova koncepcija čoveka").

1983 - U egzilu u Švajcarskoj umro je bivši italijanski kralj Umberto II, poslednji monarh Italije, koji je na prestolu proveo samo mesec dana. Postao je kralj u maju 1946, posle abdikacije oca Vitorija Emanuela III (Vittorio Emenuele), a abdicirao u junu 1946, nakon što su se Italijani na referendumu izjasnili za republiku.

1993 - Srpske snage su u bosanskom ratu blokirale humanitarne konvoje UN za Srebrenicu i izvršile jedan od najtežih artiljerijskih napada na opkoljeno Sarajevo.

1994 - Bosanska vlada i Hrvatska potpisale su u Vašingtonu u prisustvu predsednika SAD Bila Klintona (Bill Clinton) sporazum o muslimansko-hrvatskoj federaciji u BiH, koja je kasnije Dejtonskim sporazumom postala jedan od dva entiteta u bivšoj jugoslovenskoj republici BiH.

1999 - Kosovski Albanci potpisali su na pregovorima u Rambujeu kod Pariza mirovni sporazum, dok je srpska delegacija odbila vojni deo sporazuma. Šest dana kasnije NATO snage počele su vazdušne operacije nad SR Jugoslavijom.

2000 - U katastrofalnim poplavama u Mozambiku život je izgubilo 700 ljudi, a oko dva miliona je ostalo bez domova.

2004 - Haški tribunal osudio je penzionisanog admirala Jugoslovenske narodne armije (JNA) Miodraga Jokića na sedam godina zatvora, zbog granatiranja Dubrovnika u decembru 1991. godine.

2008 - Umro je britanski pisac naučne fantastike Artur Klark (Arthur C. Clarke) autor više od stotinu knjiga o svemiru, među kojima i "2001: Odiseja u svemiru", nauci i budućnosti. Dobitnik je najznačajnih nagrada u toj oblasti ("Hjugo" i "Nebjulu").

2008 - Umro je britanski režiser, dramski pisac i scenarista Entoni Mingela (Anthony Minghella). Dobitnik je Oskara za režiju filma "Engleski pacijent", kao i brojnih pozorišnih i filmskih priznanja, među kojima su nagrade Bafta i "Zlatni globus".

[Bisernica]

19. mart





1563 - Mirom u Amboazu završen je prvi verski rat u Francuskoj nakon kojeg su hugenoti (protestanti) dobili ograničenu slobodu veroispovesti. Hugenotski ratovi razdirali su Francusku više od 30 godina.

1628 - Englezi su u Americi osnovali koloniju Masačusets.

1796 - Republika Francuska donela je Dekret o slobodi štampe, koji je po dolasku Napoleona na vlast dve godine kasnije prestao da važi, a štampa je podvrgnuta strogoj cenzuri.

1812 - Španski parlament je u Kadisu usvojio liberalni ustav, koji je postao ideal slobodoumnih težnji građanske klase u evropskim državama. Posle povratka na presto 1813. kralj Ferdinand VII je ukinuo ustav i obnovio feudalno-apsolutistički poredak, ali je posle izbijanja ustanka 1820. bio prisiljen da ga vrati na snagu.

1813 - Rođen je škotski misionar i istraživač Afrike Dejvid Livingston (David Livingstone), koji je 1855. otkrio Viktorijine vodopade. Prvi je istraživao pustinju Kalahari, basen reke Zambezi i izvorište reke Kongo. Kao najveći britanski istraživač Afrike, sahranjen je u Vestminsterskoj katedrali u Londonu.

1861 - Englezi su, nakon višegodišnjih borbi, ugušili pobunu domorodačkog stanovništva Maora na Novom Zelandu i oni su se povukli u unutrašnjost ostrva.

1872 - Rođen je ruski baletski koreograf Sergej Pavlovič Đagiljev, osnivač čuvene grupe "Ruski balet", koja je s izuzetnim uspehom nastupala od 1909. do 1929.

1920 - SAD su odbile da potpišu Versajski ugovor posle Prvog svetskog rata i da se priključe Društvu naroda, zbog bojazni od uvlačenja u rat u slučaju napada na neku članicu Društva.

1930 - Umro je engleski državnik Artur Džejms Balfur (Arthur James Balfour), premijer Velike Britanije od 1902. do 1906. Kao šef diplomatije objavio je 1917. plan o stvaranju nacionalne države Jevreja u Palestini (Balfurova deklaracija).

1945 - Velika Britanija je priznala vladu Demokratske Federativne Jugoslavije na čelu s Josipom Brozom Titom. Nakon Velike Britanije, DFJ su priznale i SAD (18. marta) i SSSR (29. marta).

1950 - Umro je američki pisac Edgar Rajs Barouz (Rice Burroughs), poznat po seriji popularnih pustolovnih romana o Tarzanu.

1970 - Šefovi vlada Istočne i Zapadne Nemačke Vili Brant (Willy Brandt) i Vili Štof (Willi Stoph) susreli su se u Erfurtu. To je bio prvi susret visokih zvaničnika dve zemlje od podele Nemačke 1949.

1977 - U predsedničkoj rezindenciji u Brazavilu ubijen je predsednik Konga Marijen Nguabi (Marien Ngouabi). Za ubistvo je optužen i potom pogubljen bivši šef države Alfons Masamba Deba. Vlast je preuzela vojna hunta, a za predsednika je u aprilu 1977. proglašen pukovnik Joakim Jombi Opango.

1978 - Izraelska vojska je okupirala veći deo juga Libana.

1991 - Narodna skupština Srbije preuzela je ovlašćenja raspuštene Skupštine Kosova i razrešila dužnosti Rizu Sapundžiju, člana Predsedništva SFR Jugoslavije sa Kosova.

1994 - Trupe vlade u Pnom Penu zauzele su grad Pailin na istoku Kambodže, glavno uporište maoističkog gerilskog pokreta "Crvenih Kmera".

1994 - U eksploziji bombe podmetnute u podzemnu železnicu u glavnom gradu Azerbejždana Bakuu poginulo je 12 i ranjeno više od 50 ljudi.

1996 - Policija Federacije BiH ušla je u Grbavicu, poslednju sarajevsku opštinu koju su u bosanskom ratu držale srpske snage. Time je završen transfer vlasti u sarajevskim opštinama koje su prema Dejtonskom sporazumu pripale Federaciji BiH. Najveći deo srpskog stanovništva je dva dana ranije napustio Grbavicu, a prema podacima Ifora, tokom transfera vlasti iz Sarajeva se iselilo oko 60.000 Srba.

1996 - U glavnom gradu Filipina Manili u požaru u jednoj diskoteci poginulo je najmanje 150 ljudi.

1997 - Umro je američki slikar holandskog porekla Vilem de Kuning (Willem, Kooning), utemeljivač apstraktnog ekspresionizma, koji je četrdesetih godina 20. veka preobrazio slikarstvo u SAD.

1999 - U eksploziji bombe koju su čečenski teroristi aktivirali na pijaci u južnom ruskom gradu Vladikavkaz, poginulo je više od 50 ljudi.

1999 - Nakon neuspelih pregovora Srba i kosovskih Albanaca u Parizu, predsednik SAD Bil Klinton (Bill Clinton) izjavio je da je "prag prekoračen" i da problem Kosova ugrožava američke nacionalne interese. Diplomate zapadnih zemalja počele su da napuštaju Beograd, a međunarodni verifikatori Kosovo.

2001 - Socijalista Bertran Delano (Bertrand Delanoe) je, pobedivši na izborima, postao prvi gradonačelnik Pariza iz redova levice.

2002 - Zimbabve je na godinu dana suspendovan iz Komonvelta.

2006 - Hiljade demonstranata okupilo se na velikom trgu u glavnom gradu Belorusije, Minsku, odbijajući da priznaju rezultate predsedničkih izbora na kojima je po treći put pobedio Aleksander Lukašenko (Alexander Lukashenko) i time nastavio svoju 12 godišnju vladavinu.

2008 - Pakistanski parlament izabrao je prvu ženu predsednicu skupštine u istoriji te države, doktorku Fehmidu Mirzu, pripadnicu Pakistanske narodne partije.

[Bisernica]

20. mart





43. p.n.e. - Rođen je Publije Ovidije Nazon (Publius Ovidius Naso), jedan od najvećih rimskih pesnika i jedan od najčuvenijih autora stihova o ljubavi u svetskoj literaturi ("Epistule", "Lekovi od ljubavi", "Ljubavno umeće"). U glavnom delu "Metamorfoze" prepevao je 250 grčkih mitova.

1602 - Osnovana je holandska Istočnoindijska kompanija, koja je monopolom na trgovinu iz Indonezije, Malaja i Cejlona postala jedna od najmoćnijih kompanija na svetu. Rasformirana je 1796, a njeni posedi postali su deo holandskog kolonijalnog carstva.

1809 - Rođen je ruski književnik Nikolaj Vasiljević Gogolj, jedan od najznačajnijih predstavnika ruske realistične škole. Na osnovu njegovog dela, kritičar Visarion Bjelinski formulisao je principe naturalne škole ruske književnosti ("Taras Buljba", "Revizor", "Mrtve duše", "Šinjel").

1894 - U Torinu je umro mađarski revolucionar Lajoš Košut (Lajos Košuth), vođa mađarskog pokreta za nezavisnost od Austrije (1848-49). Nakon sloma revolucije u avgustu 1949, emigrirao je u Italiju.

1929 - Umro je francuski maršal Ferdinan Foš koji je u Prvom svetskom ratu komandovao u ključnim bitkama protiv Nemaca na Zapadnom frontu. U njegovom komandnom vagonu u Kompijenju, kod Pariza, Nemačka je u novembru 1918. potpisala kapitulaciju.

1933 - Nemački nacisti su u Dahauu otvorili prvi koncentracioni logor. Tokom Drugog svetskog rata (1939-45), broj logora u Nemačkoj i okupiranim zemljama dostigao je 2.000, a u njima je ubijeno oko 11 miliona ljudi, od kojih je bilo šest miliona Jevreja.

1945 - Na području Like i hrvatskog primorja jugoslovenska vojska počela je završne operacije za oslobađanje Jugoslavije u Drugom svetskom ratu.

1956 - Francuska je priznala nezavisnost Tunisa, s Habibom Burgibom (Bourguiba) kao prvim predsednikom.

1970 - Pored obala Švedske u zalivu Tralvet izlilo se 57.000 tona nafte u sudaru brodova "Imperijal" i "Otelo".

1972 - U snežnoj lavini na planini Fuđi, u Japanu, poginulo je 19 alpinista.

1991 - Haleda Zija (Khaleda Zia) izabrana je za premijera Bangladeša, u prvom mirnom demokratskom prenosu vlasti od nastanka te zemlje 1971.

1994 - Tunis je dobio prvi višepartijski parlament.

1995 - Oko 35.000 turskih vojnika upalo je u Irak, u operaciji protiv kurdskih pobunjenika.

1995 - Pripadnici japanske verske sekte AUM Šinri Kjo pustili su nervni gas u tokijsku podzemnu železnicu, od čega je umrlo 12 ljudi, a više od 5.500 povređeno. Osnivač sekte Šoko Asahara osdujen je 27. februara 2004. na smrtnu kaznu zbog organizovanja napada u tokijskom metrou.

1995 - Armija BiH pokrenula je, tokom bosanskog rata, snažnu ofanzivu protiv srpskih snaga na Majevici i Vlašiću, 40 dana pre isteka četvoromesečnog primirja, zaključenog uz posredovanje bivšeg predsednika SAD Džimija Kartera (Jimmy Carter).

1996 - Britanska vlada je prvi put javno potvrdila da bolest "ludih krava" može biti preneta na ljude.

1997 - Beogradski studenti proslavili su pobedničkom šetnjom centrom grada ispunjenje njihovog poslednjeg zahteva - ostavke rektora i studenta prorektora. To je bio i poslednji dan studentskog protesta koji je počeo 20. novembra 1996. zbog falsifikovanja rezultata lokalnih izbora u Srbiji. Studenti su postigli svetski rekord sa 119 dana svakodnevnih protesta i saopštili da su spremni da ponovo izađu na ulice ako budu ugrožene demokratske institucije, Ustav, zakoni i volja naroda.

1998 - Otvoren je prvi autoput u podsaharskoj Africi koji je povezao obale Indijskog i Atlantskog okeana.

1999 - Nakon povlačenja 1.380 verifikatora OEBS-a, na Kosovu su u području Srbice i Podujeva pojačani sukobi srpskih snaga bezbednosti i pripadnika ilegalne Oslobodilačke vojske Kosova. Vojska Jugoslavije poslala je pojačanje, policija je blokirala sve glavne saobraćajnice, a hiljade civila pošlo je u izbeglištvo.

2002 - U napadu automobila-bombe na američku ambasadu u Limi, u Peruu, poginulo je devetoro ljudi, a desetine je ranjeno.

2003 - SAD i Velika Britanija započele su vojnu operaciju protiv Iraka, nakon što je irački predsednik Sadam Husein odbio američki ultimatum da napusti Irak. Američke i britanske trupe ušle su u Irak iz Kuvajta, preko graničnog grada Um Kasr, 50-tak kilometara južno od Basre.

2004 - Umrla je holandska kraljica Julijana, koja je tom zemljom vladala od 1948. do 1980. kada je krunu prepustila kćerki Beatrisi. Bila je poznata po imenu "Narodna kraljica", zbog značajne uloge u oporavku Holandije nakon II svetskog rata, kao i toleranciji prema kolonijama koje su zahtevale nezavisnost.

2007 - Umro je Džon Bakus (John Backus) tvorac programskog jezika "Fortran".

[Bisernica]

21. mart






1556 - Kanterberijski nadbiskup Tomas Krenmer (Thomas Cranmer) spaljen je na lomači kao jeretik u vreme rimokatoličke reakcije kraljice Meri I (Mary). Kao glavni zastupnik verske reformacije u Engleskoj uveo je liturgiju na engleskom jeziku i sastavio "Opšti molitvenik" na engleskom.

1685 - Rođen je Johan Sebastijan Bah na čijem delu se temelji nemačka muzička tradicija. Savremenici su ga cenili kao virtuoznog orguljaša, a vrednost njegovog muzičkog dela otkrivena je početkom 19. veka u doba muzičkog romantizma, naročito posle Mendelsonovog izvođenja Bahovog remek dela "Muke po Mateji" (1829). U njegovom velikom opusu izdvajaju se i "Branderbuški koncerti" i zbirka od 48 preludija i fuga za klavir.

1804 - Stupio je na snagu Napoleonov kodeks, francuski krivični i građanski zakon, kojim je car Napoleon I, tada "doživotni konzul", reformisao pravosuđe.

1829 - U zemljotresu u Španiji je poginulo 6.000 ljudi.

1839 - Rođen je ruski kompozitor Modest Petrovič Musorgski, član kompozitorske grupe "Velika petorica", predstavnik ruske nacionalne muzičke škole (opera "Boris Godunov", klavirska kompozicija "Slike sa izložbe").

1871 - Kancelar Oto fon Bizmark (Otto von Bismarck) otvorio je prvu sednicu Rajhstaga (parlament) novostvorenog Nemačkog carstva.

1884 - U Francuskoj su legalizovani sindikati.

1913 - Rođen je jugoslovenski književnik Ivan Goran Kovačić, autor poeme "Jama" (1943), potresnog dela o zločinima u Drugom svetskom ratu u kojem je i sam stradao. Poema "Jama" inspirisala je mnoge slikare, a muziku inspirisanu tim delom komponovao je Nikola Hercigonja.

1918 - Poslednjom nemačkom ofanzivom u Prvom svetskom ratu počela je druga bitka na reci Somi u Francuskoj.

1919 - Pod vođstvom komuniste Bele Kuna oborena je vlada u Mađarskoj i proglašena Sovjetska Mađarska Republika. Sovjetska vlada podnela je ostavku 1. avgusta, a vlast su preuzeli desni socijaldemokrati.

1945 - Britanski avioni su u Drugom svetskom ratu bombardovali sedište Gestapoa u Kopenhagenu, u kojem je poginulo više od 70 nemačkih nacista. Greškom su pogodili i francusku školu, gde je poginulo 86 dece i deset kaluđerica.

1952 - Kvame Nkrumah (Kwame) je postao premijer Zlatne Obale (kasnije Gana), kao prvi Afrikanac južno od Sahare na položaju predsednika vlade.

1960 - U južnoafričkom gradu Šarpvilu ubijeno je najmanje 79 ljudi, a ranjeno više od 180 kada je policija otvorila vatru na mirne demonstracije crnaca protiv rasističkog režima.

1960 - Rođen je brazilski automobilski as Ajrton Sena (Ayrton Senna), trostruki prvak sveta u "Formuli 1" - 1988, 1990. i 1991. U Brazilu je imao status nacionalnog heroja i njegova pogibija u maju 1994. na stazi u Imoli, tokom trke za "Gran Pri San Marina", doživljena je kao nacionalna tragedija.

1963 - Transferom 27 poslednjih zatočenika zatvoren je Alkatraz, po maksimalnoj bezbednosti čuven zatvor u zalivu San Franciska u kojem je nekada bio zatvoren gangster Al Kapone (Capone).

1975 - Privremeno vojno veće Etiopije na čelu s vođom pučista potpukovnikom Mengisto Haile Marijamom (Mariam) ukinulo je 3.000 godina staru etiopsku carevinu.

1991 - Na sednici Predsedništva SFR Jugoslavije postignut je dogovor da predsednici republika započnu pregovore o budućnosti savezne države. Prvi od ukupno šest takvih susreta održan je 28. marta u Splitu.

1991 - Zbog lošeg vremena i teškog dima od zapaljenih kuvajtskih izvora nafte, u Kuvajtu se srušio saudijski transportni avion. Poginuli su svi putnici u avionu - 92 senegalska vojnika i šest Saudijaca, članova posade.

1997 - Predsednici Rusije i SAD Boris Jeljcin i Bil Klinton (Bill Clinton) saglasili su se na samitu u Helsinkiju da smanje nuklearne arsenale dveju zemalja.

1998 - Kosovski Albanci održali su druge paralelne, nelegitimne parlamentarne i predsedničke izbore. Za predsednika nepriznate republike Kosovo izabran je Ibrahim Rugova, najistaknutiji lider kosovskih Albanaca u borbi za nezavisnost Kosova od Srbije.

1998 - U 88. godini umrla je ruska balerina Galina Sergejevna Ulanova, gotovo dve decenije vodeća balerina "Boljšoj teatra" posle Drugog svetskog rata.

1999 - U napadu albanskih ekstremista na policijsku patrolu u centru Prištine ubijena su četiri srpska policajca.

2000 - Papa Jovan Pavle Drugi stigao je u prvu zvaničnu posetu Izraelu.

2001 - Holandska vlada potvrdila je slučaj šapa i slinavke i time postala druga zemlja u Evropi u kojoj se pojavila ta stočna bolest.

2002 - Papa Jovan Pavle II je prvi put javno saopštio da postoji veliki broj slučajeva seksualnog zlostavljanja maloletnika od strane katoličkih sveštenika, koje je optužio za gaženje zaveta i pridruživanje đavolu.

2003 - Južnoafrička Komisija za istinu i pomirenje označila je kraj svog rada. Komisija je osnovana 1995. godine da bi istražila kršenje ljudskih prava tokom aparthejda, tokom kojeg je vladala manjina belaca. Predsednik te Komisije, nadbiskup Dezmond Tutu je primorao vladu da na ime obeštećenja isplati 270 miliona dolara žrtvama kojih je bilo oko 20.000 i koji su svedočili o zločinima koje su pretrpeli u tom periodu.

2003 - Američke snage raketirale su palate iračkog predsednika Sadama Huseina i ključne državne institucije u Bagdadu. Osam britanskih i četiri američka vojnika su poginuli kada se helikopter srušio na iračkoj granici, i oni su prve žrtve iračkog rata.

2005 - U Parizu je umro poznati srpski komentator, novinar i jedan od osnivača nedeljnika "Vreme" Stojan Cerović (56).

2006 - U Parizu je umro Bernar Lakost (Bernard Lacoste) koji je više od 40 godina bio na čelu carstva Lakost, svetski poznatog po polo majicama sa krokodilom.

[Bisernica]

22.mart





1312 - Papa Klement V je ukinuo francuski monaški viteški red Templara, osnovan u Palestini 1118. radi zaštite poklonika Hristovog groba.

1599 - Rođen je flamanski slikar Anton Van Dajk, istaknuti predstavnik Flamanske slikarske škole. Učenik i saradnik slavnog Rubensa, proslavio se kao portretista. Godine 1632. postao je dvorski slikar kralja Čarlsa I.

1622 - Indijanci su ubili oko 350 belih naseljenika u Virdžiniji. To se smatra prvim indijanskim masakrom nad evropskim kolonistima u Severnoj Americi.

1794 - Kongres SAD je usvojio zakon kojim se američkim brodovima zabranjuje prevoz crnih robova iz Afrike u Ameriku.

1832 - Umro je nemački pisac Johan Volfgang Gete (Johann Wolfgang Goethe), jedna od najznačajnijih i najuticajnijih ličnosti nemačke i svetske književnosti. Pored književnosti, gde se ogledao gotovo u svim rodovima, bavio se i filozofijom, prirodnim naukama, slikarstvom i državničkim poslovima u Vajmaru i smatra se jednim od poslednjih univerzalnih genija evropske tradicije ("Faust", "Verter" "Vilhelm Majster", "Ifigenija na Tauridi" "Egmont").

1848 - Pobunjena Venecija je proglasila nezavisnost od Austrije.

1876 - Rođen je srpski pisac Borisav Stanković, jedan od začetnika moderne srpske proze. Prikazujući život rodnog Vranja s kraja 19. veka, dao je i psihološku analizu ličnosti, unoseći prvi put u srpsku literaturu erotiku i senzualnost ("Nečista krv", "Koštana", "Iz starog jevanđelja", "Stari dani").

1895 - Pioniri filma, braća Ogist (Auguste) i Luj Limijer (Louis Lumiere) demonstrirali su u Parizu prvi put pokretne slike, upotrebivši celuloidnu traku.

1904 - U londonskom listu "Daily illustrated Mirror" objavljena je na naslovnoj stranici prva novinska fotografija u boji.

1917 - SAD su prve priznale privremenu vladu Aleksandra Kerenskog, uspostavljenu nakon Februarske revolucije kojom je svrgnuta monarhija u Rusiji.

1919 - Letom između Pariza i Brisela jednom u sedmici, uspostavljena je prva avionska međunarodna linija u svetu.

1923 - Rođen je francuski glumac i pantomimičar Marsel Marso (Marcel Marceau) koji je obnovio umetnost pantomime. Poznat je po svom "Bipu", modernizovanom Pjerou (Pierrot) iz tradiconalne komedije.

1945 - Egipat, Irak, Jordan, Liban i Sirija osnovali su u Kairu Arapsku ligu.

1948 - Rođen je kompozitor Endrju Lojd Veber (Andrew Lloyd Webber), koji se proslavio mjuziklima "Isus Hristos superstar", "Evita", "Mačke" i "Fantom iz Opere".

1979 - Irski teroristi ubili su u Hagu britanskog ambasadora u Holandiji Ričarda Sajksa (Rićard Sykes).

1980 - Najviša indijska nagrada "Dragulj Indije", uručena je misionarki Majci Terezi.

1983 - Kandidat Laburističke partije Haim Hercog (Ćaim Herzog) izabran je za predsednika Izraela.

1991 - Irak je oslobodio 1.150 Kuvajćana zarobljenih tokom Zalivskog rata i zatražio da se ubrza puštanje na slobodu 60.000 zarobljenih Iračana.

1992 - Na drugim višepartijskim izborima u Albaniji ubedljivo je pobedila Demokratska partija, čime je okončana vladavina komunista i njihovih naslednika.

1996 - Međunarodni sud za ratne zločine u Hagu optužio je trojicu bosanskih Muslimana i jednog bosanskog Hrvata za ubistva, torture i zlostavljanje Srba 1992. u logoru Čelebići kod Konjica. To su bile prve optužnice za zločine nad Srbima počinjene tokom Bosanskog rata (1992-95).

2001 - Umro je američki crtač Vilijam Hana (William Hanna) koji je sa Džozeom Barberom (Joseph) stvorio Toma i Džerija, junake crtanih filmova, koji su uz "Kamenka i Kremenka", "Medveda Jogija" i niz drugih animiranih filmova, autorima doneli sedam Oskara.

2001 - SAD su donele odluku o proterivanju oko 50 ruskih diplomata pod sumnjom da su se bavili špijunažom. Rusija je uzvratila proterivanjem četvorice američkih diplomata.

2002 - Vrhovni sud Velike Britanije uvažio je molbu žene, kvadriplegičara i dozvolio da se aparati koji je održavaju u životu isključe, čime je po prvi put u Engleskoj zvanično odobrena eutanazija.

2004 - U raketnom napadu izraelske vojske u Gazi je ubijen duhovni vođa i osnivač radikalnog palestinskog pokreta Hamas Šeik Ahmed Jasin. U tom napadu je poginulo još sedmoro ljudi. Mesec dana kasnije ubijen je i njegov naslednik Abdel Aziz Rantisi.

[Bisernica]

23. mart

Na današnji dan rodjena jedna divna osoba - Razbibrigica Lilu u Haljinici boje lila

Srećan rodjendan Razbibrigice





809 - Umro je bagdadski kalif Harun al-Rašid (Harun Pravedni). Tokom vladavine od 786. do 809. uspešno je ratovao protiv Vizantije i Hazara, razmenjivao je poslanice i darove s Karlom Velikim i održavao diplomatske odnose s Kinom. Njegov lik idealiziovan je u arapskoj narodnoj poeziji i "Pričama iz hiljadu i jedne noći".

1391 - Umro je Tvrtko I Kotromanić, bosanski ban od 1353, a od1377. kralj. Najmoćniji bosanski vladar krunisan je u manastiru Mileševi uzevši titulu kralja Srbije i Bosne, čemu je 1382. dodao titulu kralja Dalmacije, Hrvatske i Primorja. Njegovom smrću okončano je širenje i uspon bosanske države.

1765 - Britanski parlament doneo je Zakon o taksama, namećući dažbine i američkim kolonijama.

1801 - U zaveri dvorskih oficira ubijen je ruski car Pavle I Petrovič Romanov. Nasledio ga je sin Aleksandar I.

1842 - Umro je francuski pisac Anri Bejl Stendal (Henri Beyle Stendhal), začetnik velike epohe francuskog realizma i jedan od tvoraca realističkog i psihološkog romana ("Crveno i crno", "Parmski kartuzijanski manastir", "Lisjen Leven").

1861 - Ujedinjena Italija formirala je prvu vladu, a prvi premijer postao je grof Kamilo Benso di Kavur (Camillo, Cavour), istaknuti borac za ujedinjenje Italije.

1863 - Rođen je srpski geolog Svetolik Radovanović, član Srpske kraljevske akademije, profesor Univerziteta u Beogradu, prvi ministar privrede u Srbiji. Reformisao je srpsko rudarsko i šumarsko zakonodavstvo, a 1892. je s geologom Jovanom Žujovićem osnovao Srpsko geološko društvo.

1903 - U demonstracijama oko 5.000 studenata, đaka i radnika protiv apsolutističkog režima srpskog kralja Aleksandra Obrenovića, koje su organizovali studenti-socijalisti Dimitrije Tucović i Triša Kaclerović, u Beogradu je u sukobu s policijom poginulo pet, a ranjeno šest ljudi. Uhapšeno je više od 120 demonstranata, protiv 27 podignuta je optužnica, a Tucović i Kaclerović su morali da emigriraju.

1910 - Rođen je japanski filmski režiser Akira Kurosava, koji je proslavio japansku kinematografiju, jedini režiser dobitnik dva Oskara za najbolji inostrani film ("Rašomon", "Sedam samuraja", "Krvavi presto", "Kagemuša").

1912 - Rođen je nemački inženjer Verner fon Braun (Wernher von), konstruktor raketnih projektila "Fau-1" i "Fau-2", kojima je u Drugom svetskom ratu bombardovana Velika Britanija. Posle rata emigrirao je u SAD, gde je rukovodio proizvodnjom raketnih projektila "Redstoun" i "Jupiter C", kojim je 1958. lansiran prvi američki veštački satelit "Eksplorer-1".

1918 - Gigantski nemački top "Velika Berta" je u Prvom svetskom ratu bombardovao Pariz s više od sto kilometara razdaljine.

1919 - Benito Musolini osnovao je u Milanu Fašističku partiju (Fasci di Combattimento).

1945 - Počela je Bitka na Rajni u Drugom svetskom ratu, između saveznika i Nemačke, završena u aprilu pobedom savezničkih snaga.

1950 - Stupila je na snaga Konvencija o osnivanju Svetske meteorološke organizacije i taj dan se obeležava kao Svetski meteorološki dan.

1953 - Umro je srpski vajar Đorđe Jovanović, član Srpske akademije nauka i umetnosti, profesor i direktor Umetničke škole u Beogradu, tvorac bista mnogih državnika, vojskovođa, naučnika, umetnika i više javnih spomenika.

1956 - Pakistan je prema novom ustavu postao Islamska Republika.

1966 - Kanterberijski nadbiskup sastao se u Rimu s papom. To je bio prvi susret dva crkvena poglavara od osnivanja Anglikanske crkve pre 400 godina.

1983 - Umro je dr Barni Klark (Barney Clark), prvi čovek kojem je ugrađeno veštačko srce. Klark je s veštačkim srcem živeo 112 dana.

1994 - Predsednički kandidat vladajuće Revolucionarne institucionalne partije Meksika Luis Donaldo Kolosio (Colosio) ubijen je na predizbornom mitingu u Tihuani.

1999 - Predsednik SR Jugoslavije Slobodan Milošević odbio je, nakon višednevnih pregovora s međunarodnim posrednicima, uključujući i specijalnog izaslanika SAD Ričarda Holbruka, mirovni plan za Kosovo i razmeštanje stranih trupa u pokrajini. Generalni sekretar NATO-a je potom aktivirao naredbu o otpočinjanju vazdušnih udara na SR Jugoslaviju, koji su počeli narednog dana.

2001 - Nakon 15-godišnje misije u svemiru, ruska svemirska stanica "Mir", koja je svojevremeno Rusiji donela status "svemirske sile" uništena je potapanjem u Tihom okeanu.

2002 - Egipatski sud osudio je svog državljanina inženjera Šerifa al-Falalija na 15 godina zatvora, uz težak rad, zbog špijunaže za Izrael. Egipatski predsednik Hosni Mubarak prethodno je odbacio ranije donetu oslobađajuću presudu.

2003 - Na referendumu preko 92 odsto građana Slovenije izjasnilo se za ulazak te zemlje u Evropsku uniju.

2006 - Južnoafrikanac Majk (Mike) Horn i Norvežanin Borg (Borge) Ousland prvi su ljudi koji su skijama prešli preko zamrznutog Arktičkog okeana, čime su okončali ekspediciju dugu 1000 km - od severnog Sibira do Severnog pola.

[Lilu]

injaaaaaaaaaaaaooooooooooo

[Bisernica]

24. mart





1401 - U pohodu kroz Aziju i Sredozemlje tatarski vojskovođa Tamerlan osvojio je Damask.

1603 - Umrla je engleska kraljica Elizabet I (Elizabeth). Tokom njene 45-godišnje vladavine Engleska je postala vodeća zemlja u proizvodnji tekstila i vune, osnovala je svoju prvu koloniju u Severnoj Americi, Virdžiniju, utemeljila Istočnoindijsku kompaniju, a britanski morepolovci, trgovci i gusari stvorili su temelje buduće britanske imperije. Presto je nasledio škotski kralj Džejms VI, čime je kao Džejms i objedinio englesku i škotsku krunu. Zajednički parlament osnovan je 1707, kada su se dve zemlje ujedinile u Veliku Britaniju.

1736 - U Budimu je mučenjem na točku ubijen vođa srpskih ustanika Pera Segedinac, koji je 1735. u Pomorišju, Bačkoj i Posavini podigao Vojvođane protiv Austrije. Moriški komandant je opevan u narodnim pesmama, a Laza Kostić je napisao dramu "Pera Segedinac".

1882 - Nemački bakteriolog Robert Koh objavio je da je izolovao bakteriju koja izaziva tuberkulozu kasnije poznata kao "Kohov bacil".

1882 - Umro je američki pisac Henri Vodsvort Longfelou (Henry Wadsworth Longfellow), autor epske poeme "Hijavata" u kojoj je prikazao folklorno bogatstvo severnoameričkih Indijanaca.

1891 - Velika Britanija i Italija postigle su sporazum ogranicama kolonija u području Crvenog mora.

1905 - Umro je francuski pisac Žil Vern (Jules Verne), koji je svojim naučno-fantastičnim romanima odigrao veliku ulogu u popularizaciji nauke i predvideo mnoga kasnija naučna dostignuća. Napisao je 57 romana od kojih su najpoznatiji ("Put oko sveta za 80 dana", "Dvadeset hiljada milja pod morem", "Put na Mesec", "Put u središte Zemlje", "Pet nedelja u balonu").

1945 - Američke i britanske trupe su u Drugom svetskom ratu prešle reku Rajnu i nastavile nadiranje u unutrašnjost Nemačke.

1945 - U Beogradu je potpisan sporazum vlade Demokratske Federativne Jugoslavije i Uprave UN za pomoć i obnovu (UNRA). Sporazumom je predviđeno da UNRA pomogne u hrani, lekovima, obući i odeći i da uputi stručnjake za obnovu poljoprivrede, industrije i saobraćaja.

1962 - Umro je švajcarski fizičar, balonista i istraživač morskih dubina Ogist Pikar (Auguste Piccard), profesor Univerziteta u Briselu. Godine 1931. postao je prvi čovek koji je dospeo u stratosferu, popevši se balonom do 15.780 metara. Od 1938. spuštao se batiskafom 48 puta u okeanske dubine i do 4.000 metara.

1972 - Velika Britanija je uspostavila direktnu kontrolu u Severnoj Irskoj da bi sprečila sukobe paravojnih grupa rimokatolika i protestanata.

1976 - U Argentini je vlast preuzela vojna hunta generala Horhea Videle (Jorge), a predsednica Isabela Peron je uhapšena.

1976 - Umro je britanski feldmaršal Bernard Lo Montgomeri (Law Montgomery), jedan od vodećih savezničkih vojskovođa u Drugom svetskom ratu. Pobeda njegove Osme armije nad Afričkim korpusom nemačkog feldmaršala Ervina Romela (Erwin Rommel) u bici kod El Alamejna krajem 1942. preokrenula je tok rata u Africi.

1980 - U El Salvadoru je ubijen najglasniji kritičar vojnih vlasti u toj zemlji zahvaćenoj građanskim ratom, nadbiskup San Salvadora Oskar Arnulfo Romero (Oscar). Smrt uticajnog i popularnog borca za reforme i ljudska prava izazvala je dalje zaoštravanje krize.

1989 - U vodama Aljaske brod "Ekson Valdez" ispustio je više od četiri miliona tona nafte.

1990 - Šri Lanku je napustilo 2.000 indijskih vojnika, poslednjih iz kontingenta od 50.000, koji su dve i po godine bezuspešno pokušavali da savladaju oružanu pobunu tamilskih gerilaca protiv centralnih vlasti u Kolombu.

1993 - Ezer Vajcman (Weizman) je izabran za sedmog predsednika Izraela.

1999 - U 20.00 časova snage NATO počele su vazdušne udare na SR Jugoslaviju. Tokom 78 dana akcije pod nazivom "Milosrdni anđeo", u kojoj je učestvovalo 19 zemalja, poginulo je preko 1.000 ljudi, a više hiljada je ranjeno. Teško je oštećena infrastruktura, vojni i civilni objekti, a šteta je procenjena na oko 30 milijardi dolara.

1999 - Vlada SR Jugoslavije proglasila je ratno stanje.

2000 - Lideri Evropske unije na sastanku u Lisabonu usaglasli su novu strategiju na Balkanu - jačanje veza sa opozicijom i "civilnim društvom" u Srbiji u cilju postizanja demokratskog preobražaja u celoj SR Jugoslaviji.

2002 - Po prvi put u 74-godišnjoj istoriji Oskara, dvoje glumaca crnaca dobili su tu nagradu za najbolju mušku i žensku ulogu: Denzel Vošington (Denzel Washigton) za ulogu u filmu "Dan obuke" a Hale Beri (Halle Berry) u filmu "Bal čudovišta". "Blistavi um" je osvojio Oskara za najbolji film.

2003 - Županijski sud u Rijeci (Hrvatska) osudio je bivšeg hrvatskog generala Mirka Norca na 12 godina zatvora za zločine nad Srbima u Gospiću 1991. godine.

2003 - "Klonejd", kompanija koja tvrdi da je uspela da napravi pet kloniranih ljudskih bića, po prvi put je i objavila fotografiju bebe, za koju se tvrdi da je klonirana.

2004 - Američki predsednik Džordž Buš (George W. Bush) ukinuo je Pakistanu sankcije, koje su bile na snazi od 1999. kada je vlast u toj zemlji preuzeo presednik Pervez Mušaraf.

2006 - Posle skoro četiri decenije kampanje za nezavisnost Baskije, oblasti na severu Španije, baskijska separatistička organizacija ETA objavila je trajni prekid vatre i najavila borbu za svoja prava demokratskim sredstvima.

2008 - Umro je Boris Dvornik, jedan od najpoznatijih glumaca u istoriji Hrvatske i nekadašnje SFRJ. Najširu popularnost stekao je ulogama u TV serijama "Naše malo misto", "Kapelski kresovi" i "Velo misto".

[Bisernica]

25. mart





1196 - Veliki župan Raške Stefan Nemanja predao je vlast drugorođenom sinu Stefanu, koji je 1217. krunisan kao prvi srpski kralj (Prvovenčani). Najstariji sin Vukan je kao veliki župan zadržao Zetu, Trebinje, Toplicu i Hvosno, a najmlađi sin Rastko se zamonašio.

1611 - Rođen je turski putopisac Evlija Čelebija, koji je od 1630. proputovao Osmanlijsko carstvo, a svoja zapažanja objavio u čuvenim "Putopisima" u 10 knjiga.

1807 - U Engleskoj je zabranjena trgovina robljem.

1821 - Grci su na Peloponezu počeli ustanak protiv Turaka, koji je nakon 12 godina završen priznavanjem nezavisnosti Grčke.

1844 - Proglašen je Prvi srpski građanski zakonik, koji je odigrao značajnu ulogu u pravnom i društvenom životu Srbije.

1867 - Rođen je italijanski dirigent Arturo Toskanini (Toscanini), jedan od najvećih dirigenata 20. veka. Dirigovao je u milanskoj Skali, a potom u Metropoliten operi u Njujorku, u kome je organizovao i simfonijski orkestar.

1875 - Rođen je Branislav Petronijević, jedan od najistaknutijih srpskih i jugoslovenskih građanskih filozofa. Bio je profesor Velike škole, potom Beogradskog univerziteta i član Srpske akademije nauka i umetnosti. Pored filozofije bavio se paleontologijom, biologijom i psihologijom ("Principi metafizike", "Istorija novije filozofije", "Univerzalna evolucija").

1881 - Rođen je mađarski kompozitor i pijanista Bela Bartok, čije je delo otvorilo nove pravce razvoja mađarske muzike. U svetskim razmerama jedan je od začetnika "nove muzike" 20. veka (simfonijska poema "Košut", opera "Dvorac Modrobradog", baleti "Drveni princ", "Čudesni mandarin"). Kao antifašista emigrirao je 1940. u SAD, gde je 1945. umro.

1918 - Umro je francuski kompozitor Klod Ašil Debisi, tvorac muzičkog impresionizma i jedan od utemeljivača moderne muzike ("Popodne jednog fauna", "Nokturno").

1923 - Sletanjem na aerodrom u Pančevu aviona na liniji Pariz-Carigrad, Jugoslavija je postala deo tada malobrojne porodice država povezanih vazdušnim saobraćajem.

1924 - Zbačen je s prestola grčki kralj Đorđe II, a Grčka je proglašena republikom.

1937 - Italija i Kraljevina Jugoslavija sklopile su sporazum o međusobnoj miroljubivoj politici, koji je dobio naziv "Uskršnji pakt".

1941 - Kraljevina Jugoslavija je pristupila Trojnom paktu Nemačke, Italije i Japana. Protokol su u Beču potpisali predsednik vlade Dragiša Cvetković i ministar inostranih poslova Aleksandar Cincar-Marković.

1957 - Belgija, Zapadna Nemačka, Italija, Luksembrug, Francuska i Holandija potpisale su Rimski ugovor po kojem je 1. januara 1958. osnovano Evropsko zajedničko tržište. Organizacija je kasnije nazvana Evropska ekonomska zajednica (danas Evropska unija).

1975 - U Rijadu je ubijen kralj Fejsal (Faisal). Ubica, kraljev sinovac princ Fejsal Musaid, pogubljen je javno u Rijadu u junu, a novi kralj Saudijske Arabije postao je Fejsalov brat Halid Ibn Abdul Aziz (Khaled).

1991 - Tajni sastanak u Karađorđevu predsednika Srbije i Hrvatske Slobodana Miloševića i Franje Tuđmana, koji su se, prema nekim izvorima, tada navodno dogovorili o podeli Bosne i Hercegovine i o rušenju reformske jugoslovenske vlade premijera Ante Markovića. Održavanje ovog sastanka i dogovor nikada nisu zvanično potvrđeni, ali su kasnije brojni izvori saopštili da za to imaju čvrste dokaze.

1991 - Umro je srpski pozorišni, filmski i TV glumac Milutin-Mića Tatić, junak TV serije za decu "Na slovo, na slovo". Najmlađe slušaoce Radio Beograda godinama je budio emisijom "Dobro jutro, deco".

1993 - Višemesečni pregovori o Bosni i Hercegovini završeni su u Njujorku neuspehom. Mirovni plan kopredsednika Međunarodne konferencije o Jugoslaviji Sajrusa Vensa (Cyrus Vance) i lorda Dejvida Ovena (David Owen) potpisali su bosanski Hrvati i Muslimani, a lider bosanskih Srba Radovan Karadžić odbio je da ga potpiše, smatrajući da su predložene mape neprihvatljive za Srbe.

1994 - Neonacisti su bacili bombu na sinagogu u Libeku, što se smatra prvim takvim incidentom od kraja Drugog svetskog rata u Nemačkoj.

1999 - Vlada SR Jugoslavije prekinula je diplomatske odnose sa SAD, Velikom Britanijom, Francuskom i Nemačkom zbog agresije NATO-a na Jugoslaviju. Nakon prvih vazdušnih udara na području Prištine i još osam gradova u Srbiji, u centru Beograda demolirani su američki, nemački, francuski i britanski kulturni centri.

1999 - U požaru koji je zahvatio oko 30 vozila u tunelu ispod Mon Blana poginulo je najmanje 40 ljudi.

2002 - Film "Ničija zemlja" bosanskog reditelja Danisa Tanovića dobio je nagradu "Oskar" za najbolji strani film.

2002 - U snažnom zemljotresu u Avganistanu i severozapadnom Pakistanu život je izgubilo oko 1.800 ljudi, a više od 2.000 je povređeno.

2003 - Vlada Srbije donela je odluku da raspusti Jedinicu za specijalne operacije (JSO), u kojoj su bili i osumnjičeni za ubistvo srpskog premijera Zorana Đinđića i još neka ubistva u prošlosti.

[Bisernica]

26. mart





1827 - U Beču je umro nemački kompozitor Ludvig van Betoven (Ludwig, Beethoven), koji se, uz Baha (Bach) i Mocarta (Mozart) smatra najvećim genijem u istoriji muzike. Autor je devet simfonija, 32 klavirske sonate, pet koncerata za klavir i orkestar, jedne opere ("Fidelio"), kamernih kompozicija, misa ("Misa solemnis"). Poslednjem ispraćaju maestra iz Bona prisustvovalo je 30.000 Bečlija.

1881 - Rumunija je postala kraljevina, a Karol I iz nemačke dinastije Hoencolern-Sigmaringen, proglašen je kraljem.

1892 - Umro je američki pisac Volt Volter Vitmen (Walt Walter Whitman), najuticajniji američki pesnik 19. veka, autor čuvene zbirke pesama "Vlati trave".

1893 - Rođen je italijanski političar Palmiro Toljati (Togliatti), jedan od osnivača i dugogodišnji generalni sekretar Komunističke partije Italije (1927-1964), pobornik policentrizma u komunističkom pokretu i utemeljivač koncepcije "italijanskog puta u socijalizam".

1913 - Nakon duge opsade, uz pomoć srpske vojske Bugari su u Prvom balkanskom ratu osvojili turski grad Jedrene.

1914 - Rođen je američki pisac Tomas Lenijer Vilijams (Thomas Lanier Williams), poznat kao Tenesi Vilijams, koji je stekao široku popularnost dramama ("Staklena menažerija", "Tramvaj nazvan želja", "Mačka na usijanom limenom krovu").

1923 - Umrla je francuska glumica Sara Bernar (Sarah Bernhard) koja je obeležila pozorišnu epohu kao najveća tragičarka svog doba. Uživala je izuzetnu popularnost i savremenici su je nazivali "božanska Sara".

1945 - Posle teških borbi, američke trupe su u Drugom svetskom ratu osvojile pacifičko ostrvo Ivo Džima. Amerikanci su izgubili više od 4.500 vojnika, a oko 22.000 Japanaca je poginulo ili zarobljeno.

1953 - Američki mikrobiolog Džonas Edvard Salk (Jonas Edward) objavio je pronalazak vakcine protiv dečje paralize.

1971 - Šeik Mudžibur Rahman (Mujibur) proglasio je Istočni Pakistan nezavisnom državom Bangladeš.

1973 - Umro je engleski pisac, glumac i pevač Noel Kauard (Coward). Svestrani majstor pozornice stekao je veliku popularnost svojim dramama, skečevima i muzičkim revijama ("Vrtlog", "Pali anđeli", "Laka vrlina", "Reč i muzika", "Privatni život").

1979 - Predsednik Egipta Anvar el Sadat (Anwar) i premijer Izraela Menahem Begin potpisali su u Vašingtonu mirovni ugovor. To je bio prvi mirovni sporazum između jevrejske države i jedne arapske zemlje.

1984 - Samoubistvo je izvršio jugosloveski i srpski pisac Branko Ćopić, jedan od najplodnijih i najpopularnijih pisaca u periodu posle Drugog svetskog rata. Humorista, autor rodoljubive i dečje poezije, Ćopić se smatra nastavljačem tradicije seoske pripovetke srpskog realizma Kočića, Ćorovića i Veselinovića ("Pod Grmečem", "Doživljaji Nikoletine Bursaća", "Gluvi barut", "Osma ofanziva", "Bašta sljezove boje").

1992 - Bivši šampion boksa u teškoj kategoriji Majk Tajson (Mike Tyson) osuđen je na šest godina zatvora zbog silovanja.

1993 - Savet bezbednosti UN izglasao je slanje 30.000 mirovnih trupa u Somaliju. To je bila dotad najveća i najskuplja mirovna operacija UN.

1993 - Umro je srpski pozorišni i filmski glumac Taško Načić, majstor komedije i groteske. Proslavio se u matičnom pozorištu "Atelje 212" ulogama u "Kralju Ibiju", "Radovanu III", "Čudu u Šarganu", "Kafanici sudnici, ludnici" i u mnogim filmovima, među kojima je najzapaženija bila uloga u "Davitelju protiv davitelja".

1997 - U Kalifoniji je na različitim mestima pronađeno 39 slično odevenih tela ljudi, pripadnika sekte "Rajska kapija" koji su izvršili masovno samoubistvo.

2001 - Savet bezbednosti UN usvojio je rezoluciju o slanju međunarodnih posmatrača radi zaštite civila na području Zapadne Obale i Gaze.

2002 - U seriji zemljotresa koji su pogodili provinciju Baglan u Avganistanu poginulo je oko 1.000 ljudi.

2002 - Tribunal u Hagu podigao je optužnicu protiv bivšeg načelnika bezbednosti Glavnog štaba Vojske Republike Srpske Ljubiše Beare, za genocid i druge zločine počinjene u enklavi Srebrenica u julu 1995. Beara se dobrovoljno predao srpskim vlastima 9. oktobra 2004. godine nakon čega je izručen tom sudu.

2003 - Svetska trgovinska organizacija je saopstila da su američke čeličane povećanjem cena proizvoda kršile pravila te organizacije. Povećanje cena američka teška industrija pravdala je zaštitom od strane konkurencije.

2004 - U atentatu u Beogradu na radnom mestu ubijen je generalni sekretar Fudbalskog saveza Srbije i Crne Gore Branko Bulatović.

2004 - Japanski sud doneo je presudu kojom je naloženo vladi i jednoj japanskoj firmi da isplate odštetu od 88 miliona jena grupi Kineza koji su bili primorani da rade u Japanu tokom II svetskog rata.

[Bisernica]

27.mart





1378 - Umro je papa Grgur XI, poslednji papa Francuz. Za papu je izabran 1370, a 1377. je vratio sedište katoličke crkve iz Avinjona u Rim uprkos otporu Francuza.

1625 - Umro je kralj Džejms I Stjuart (James Stuart), prvi monarh koji je od 1603. do smrti vladao i Škotskom i Engleskom i prvi Stjuart na engleskom prestolu. Škotski presto nasledio je nakon abdikacije majke Meri Stjuart (Mary) 1567, a engleski 1603. nakon smrti Elizabete I.

1713 - Po završetku Rata za špansko nasleđe, Španija je, prema Utrehtskom ugovoru, predala Velikoj Britaniji Gibraltar i Menorku.

1770 - Umro je italijanski slikar Đovani Batista Tijepolo (Giovanni Battista Tiepolo), poslednji velikan venecijanskog slikarstva. Njegovi glavni radovi, monumentalne freske nalaze se u palatama i crkvama u Veneciji, Udinama, Milanu, Veroni. Snažno je uticao na nemačko i špansko slikarstvo u završnoj fazi baroka.

1802 - Potpisan je Amijenski mirovni ugovor kojim je okončan rat između Velike Britanije i Francuske i njenih saveznika, Španije i Batavske Republike (Holandije). Britanija je zadržala Trinidad, preuzet od Španije, i Cejlon, koji je preuzela od Holandije.

1845 - Rođen je nemački fizičar Vilhelm Konrad Rentgen (Wilhelm, Roentgen), dobitnik Nobelove nagrade za fiziku 1901. za otkriće X-zraka (1895), koje su po njemu dobile naziv "rendgenski zraci".

1847 - Američke trupe su, u Američko-meksičkom ratu, počele opsadu utvrđenja Vera Kruz, u kojem je bilo 5.000 Meksikanaca. Utvrđenje je palo nakon šestodnevnih borbi.

1860 - M.L. Bajrn (Byrn) iz Njujorka patentirao je prvi spiralni vadičep.

1923 - Umro je škotski hemičar i fizičar Džejms Đuer (James Dewar), koji je prvi dobio tečni, zatim i čvrst vodonik. Izumeo je termos-bocu.

1933 - Japan je istupio iz Lige naroda nakon što je ta organizacija osudila japansku okupaciju Mandžurije.

1941 - Nakon pristupanja Jugoslavije Trojnom paktu, u Beogradu je vojnim udarom svrgnut regent princ Pavle Karađorđević i na presto je doveden maloletni kralj Petar II Karađorđević. Zbačena je i vlada Dragiše Cvetkovića i Vlatka Mačeka i obrazovana nova s generalom Dušanom Simovićem na čelu.

1945 - Nemci su u Drugom svetskom ratu lansirali poslednju raketu "Fau-2" na Veliku Britaniju. Projektil ispaljen iz holandskog grada Hag pao je na Orpington, jugoistočno od Londona. U eksplozijama tih raketa tokom rata poginulo je 8.958 Britanaca.

1958 - Nikita Hruščov zamenio je na položaju predsednika sovjetske vlade Nikolaja Bulganjina.

1965 - Umro je francuski arhitekta Šarl Eduar Žanre, poznat kao Le Korbizije (Corbusier), jedan od najvećih arhitekata 20. veka, koji je korišćenjem armiranog betona, stakla i gvožđa radikalno promenio tradicionalni način gradnje.

1968 - U avionskoj nesreći, u eksperimentalnom letu u blizini Moskve poginuo je ruski kosmonaut Jurij Aleksejevič Gagarin, prvi čovek koji je u aprilu 1961. vasionskim brodom "Vastok" obleteo Zemlju.

1970 - U zemljotresu u zapadnoj Turskoj, poginulo je više od 1000 ljudi, a 90.000 je ostalo bez domova.

1977 - U najtežem udesu u istoriji vazduhoplovstva, poginula su 583 od 644 putnika i člana posade kada su se dva "Boinga 747", holandske kompanije KLM i američke Pan-Am, sudarila na pisti aerodroma Tenerife na Kanarskim ostrvima.

1980 - U norveškom delu Severnog mora potonula je naftna platforma "Aleksandar Kiland". Poginulo je 147 ljudi.

1992 - Poslednje jedinice bivše Jugoslovenske narodne armije napustile su Bivšu Jugoslovensku Republiku Makedoniju.

1996 - Izraelski sud osudio je Jigala Amira (Yigal) na doživotni zatvor zbog ubistva izraelskog premijera Jicaka Rabina (Yitzhak) u novembru 1995.

1997 - U Albaniji je poginulo 17 ljudi, u najtežem incidentu tokom dvomesečne antivladine pobune.

1998 - Umro je nemački proizvođač automobila Ferdinand Porše, osnivač fabrike sportskih vozila "Porše AG". Tokom vladavine Adolfa Hitlera bio je jedan od konstruktora "bube", popularnog automobila "folksvagen".

1999 - Jugoslovenska protivvazdušna odbrana oborila je, tokom napada NATO-a na SR Jugoslaviju, američki bombarder "F-117 A". Avion "noćni jastreb" je pao u atar sela Buđanovci u Vojvodini.

2000 - Vladimir Putin je pobedio na predsedničkim izborima u Rusiji sa više od 52 procenta glasova birača.

2002 - Tužilaštvo u Splitu podiglo je optužnicu protiv osmorice bivših vojnih policajaca za ratne zločine protiv civilnog stanoviništva u splitskoj luci Lora 1992. godine.

2003 - U pokušaju hapšenja u blizini Beograda ubijene su vođe kriminalnog "zemunskog klana" Dušan Spasojević "Šiptar" i Mile Luković "Kum", osumnjičeni za učešće u ubistvu premijera Srbije Zorana Đinđića.

2003 - Stručnjaci iz Hong Konga su izjavili da su identifikovali virus koji je prouzrokovao misterioznu upalu pluća, kao novu vrstu iz porodice korona virusa, koji su drugi po uzrokovanju prehlada kod ljudi (SARS).

2006 - Umro je slavni poljski pisac, klasik naučne fantastike Stanislav Lem (Stanislaw). Njegove najpoznatije knjige "Solaris", "Povratak sa zvezda" i "Zvezdani dnevnik" prevedene su na više od 40 jezika, među kojima i na srpski.

[Bisernica]

28. mart





1749 - Rođen je francuski astronom, matematičar i fizičar Pjer Simon Laplas. Istakao se radovima na polju nebeske mehanike, a svoju čuvenu hipotezu o nastanku Sunčevog sistema poznatu kao Kant-Laplasova teorija, objavio je 1796.

1776 - U Moskvi je osnovan Boljšoj teatar, veliki teatar opere i baleta, po ugledu na Sankt Peterburg u kojem su od četrdesetih godina 18. veka izvođene operske predstave.

1800 - Irski parlament je usvojio zakon o ujedinjenju Irske saEngleskom.

1811 - Umro je srpski prosvetitelj, pisac, filozof i pedagog Dositej Obradović, prvi srpski ministar prosvete (1811), jedna od najznačajnijih i najuticajnijih ličnosti u Srbiji krajem 18. i početkom 19. veka. Svojim delima propovedao je i branio evropske građanske ideje utemeljene na modernim racionalističkim i prosvetiteljskim filozofskim pravcima ("Život i priključenija", "Basne", "Hristoitija", "Sovjeti zdravago razuma", "Sobranije").

1868 - Rođen je ruski pisac Maksim Gorki, koji se smatrautemeljivačem socijalističkog realizma u ruskoj književnosti. Imao je značajnu ulogu u političkom i kulturnom životu Sovjetske Rusije i 1934. postao je prvi predsednik Sovjetskog udruženja pisaca. Umro je 1936. ("Makar Čudra", "Mati", "Na dnu").

1881 - U Beču je potpisana "Železnička konvencija" o izgradnjipruge Beograd-Niš. Pruga dužine 243,5 kilometara izgrađena je 1884, a uz finansijsku pomoć stranih konzorcijuma u Srbiji je do 1890. izgrađeno 1.060 kilometara pruge do austrougarske, bugarske i turske granice.

1930 - Dva najveća turska grada, Konstantinopolj i Angora,dobili su nove nazive - Istanbul i Ankara.

1939 - Republikanska vojska predala je Madrid snagama generalaFranka (Franco), čime je okončan Španski građanski rat. General Franko objavio je 1. aprila kraj rata koji je trajao 986 dana i odneo preko milion ljudskih života.

1941 - Britanske pomorske snage nanele su u Drugom svetskom ratuteške gubitke italijanskoj mornarici u bici kod rta Matapan.

1941 - U nastupu depresije izazvane Drugim svetskim ratom,engleska književnica Virdžinija Vulf (Virginia Woolf) izvršila je samoubistvo. Autorka romana "Izlet na svetionik" i "Gospođa Delovej" ubraja se među najznačajnije engleske romanopisce 20. veka.

1942 - Britanci su iznenadnim napadom mornarice, avijacije ikopnenih snaga uništili francusku luku Sen Nazar, u kojoj su bili usidreni nemački ratni brodovi.

1943 - U Beverli Hilsu, u Kaliforniji, umro je ruski kompozitor ipijanistički virtuoz Sergej Rahmanjinov, autor čuvenih klavirskih koncerata i "Rapsodije na Paganinijevu temu". Rođen je u Rusiji 1. aprila 1873, a emigrirao je u SAD 1918.

1945 - SAD su priznale vladu Demokratske Federativne Jugoslavije.

1969 - Umro je američki general i državnik Dvajt DejvidAjzenhauer (Dwight David Eisenhower), vrhovni komandant savezničkih snaga u Drugom svetskom ratu u Evropi, komandant NATO 1950-52. i predsednik SAD 1953-61.

1970 - U zemljotresu koji je razorio turski grad Gediz i okolnasela u zapadnoj Anadoliji, poginulo je najmanje 1.100 ljudi.

1973 - Američki glumac Marlon Brando odbio je da primi Oskara zaglavnu ulogu u filmu "Kum", a na ceremoniju za dodelu nagrade poslao je indijansku glumicu Sačin Litlfeder (Saćeen Littlefeadher) da opiše patnje američkih Indijanaca.

1985 - Umro je francuski slikar rusko-jevrejskog porekla MarkŠagal (Marc Ćagall), koji je, mimo svih likovnih formi i eksperimenata koji su obeležile 20. vek, uspeo da izgradi originalan individualni likovni izraz ("Violinist", "Zaručnici"). Ilustrovao je La Fontenove (Fontaine) basne, Gogoljeve "Mrtve duše", Bibliju, oslikao svod pariske Opere, sinagogu u Jerusalimu, zgradu UN i uradio vitraže u katedrali u Mecu.

1989 - U Beogradu su proglašeni amandmani na Ustav Srbije, kojimje pokrajinama oduzeta mogućnost veta na ustavne promene u Srbiji i deo zakonodavne, upravne i sudske funkcije. Revizija republičkog Ustava je na Kosovu propraćena masovnim demonstracijama Albanaca. U sukobima s policijom poginula su 22 demonstranta i dva policajca.

1994 - Umro je francuski dramski pisac rumunskog porekla EženJonesko (Eugene Ionesco), tvorac "antiteatra" i jedan od najznačajnijih autora "teatra apsurda" ("Ćelava pevačica", "Žak ili pokornost").

2001 - U Demokratsku Republiku Kongo stigao je prvi kontingent"plavih šlemova" sa zadatkom da ojača prisustvo UN u toj zemlji nakon građanskog rata.

2002 - U 95. godini umro je čuveni holivudski režiser iscenarista Bili Vajlder, dobitnik šest Oskara od 20 nominacija.

2003 - Na Fruškoj gori (Vojvodina) pronađeno je telo bivšegpredsednika Predsedništva Srbije Ivana Stambolića (otet krajem avgusta 2000). Policija uhapsila četvoricu pripadnika raspuštene Jedinice za specijalne operacije (JSO) MUP-a Srbije, koji su osumnjičeni za to ubistvo.

2003 - Sa ostrva Tanegašima Japan je lansirao svoje prvešpijunske satelite u kosmos, koji će toj zemlji omogućiti nezavisnost u prikupljanju podataka, uključujući i kretanje severno-korejske vojske. Japan se ranije oslanjao na obaveštajnu službu SAD-a.

2004 - Umro je poznati britanski glumac, scenarista, pisac,režiser i producent Piter (Peter) Justinov (83), koji je najveći uspeh postigao igrajući u filmovima "Kvo vadis", "Mi nismo anđeli". Dobitnik je Oskara za epizodnu ulogu u filmovima "Spartak" i "Topkapi".

2005 - U snažnom zemljotresu koji je pogodio zapadnu obaluindonežanskog ostrva Sumatra poginulo je preko 1.000 ljudi.

2009 - Umro je ugledni filmski kritičar, teoretičar i istoričar Ranko Munitić. Bio je i filmski scenarista, publicista i jedan od najboljih poznavalaca stripa i animacije u bivšoj Jugoslaviji. Autor je niza knjiga i publikacija, među kojima su "Filmski neprijatelji" i "Filmski prijatelji", "Pola veka filmske animacije u Srbiji", "O animaciji", "O dokumentarnom filmu".

[Bisernica]

29. mart





1461 - U najkrvavijoj bici Rata dveju ruža u Engleskoj, oko36.000 vojnika pod zastavom dinastije Jork porazilo je kod Toutona, blizu Jorka snage od oko 40.000 vojnika dinastije Lankaster, osiguravši time engleski presto Edvardu IV.

1772 - Umro je švedski filozof i prirodnjak Emanuel Svedenborg, autor mističko-teozofskog učenja o prirodi. Posle njegove smrti pojavila su se "Društva svedenborgista", iz kojih je nastala Crkva Novog Jerusalima.

1809 - Švedski kralj Gustav IV prisiljen je da abdiciraposle više poraza švedskih trupa u ratu s Danskom.

1848 - Počeo je trogodišnji rat Danske s Pruskom u kojem suDanci pretrpeli poraz i izgubili veliki deo teritorije na jugu poluostrva Jitland.

1849 - Velika Britanija je na osnovu sporazuma s maharadžom odLahorea anektirala Pendžab i pripojila ga Indiji.

1864 - Grčka je povratila suverenitet nad ostrvima u Jonskommoru, koja su bila pod kolonijalnom upravom Velike Britanije.

1867 - Velika Britanija je od Kvebeka, Ontarija, Nove Škotske iNju Branzvika formirala dominion Kanadu, u koji su 1878. uključene ostale britanske teritorije severne Amerike izuzev Njufaundlenda. Vestminsterskim statutom Kanada je 1931. postala nezavisna država britanskog Komonvelta, a konačne granice je dobila 1949. priključenjem Njufaundlenda.

1891 - Umro je francuski slikar Žorž Seraosnivač i glavni predstavnik pokreta poentilizam (divizionizam).

1901 - U Australiji su održani prvi federalni izbori. Uprvom australijskom parlamentu najviše mesta dobila je Laburistička partija.

1912 - Engleski polarni istraživač Robert Falkon Skot umro je od zime i gladi pri povratku s Južnog pola, gde je stigao 13. januara 1912, četiri sedmice posle Norvežanina Rualda Amundsena (Roald). Spasilačka ekipa je pronašla smrznuta tela članova njegove ekspedicije nadomak jedne od stanica za snabdevaje na Antarktiku, kao i njegov dnevnik u kojem je opisao agoniju svojih pratilaca.

1945 - ŠSR je zvanično priznao jugoslovensku vladu Josipa BrozaTita, koju su prethodno priznale Velika Britanija i SAD.

1946 - Novim ustavom, Zlatna Obala, sadašnja Gana, postala jeprva britanska kolonija u Africi s afričkom većinom u parlamentu, ali je na punu nezavisnost čekala još 14 godina.

1956 - U Novom Sadu su osnovane Jugoslovenske pozorišneigre, "Sterijino pozorje", povodom 150 godina rođenja i stogodišnjice smrti srpskog komediografa Jovana Sterije Popovića.

1967 - Porinuta je prva francuska nuklearna podmornica.

1972 - Bolivija je proterala 119 članova sovjetske ambasade u LaPazu, optuživši Moskvu da finansira levičarske pobunjenike.

1974 - Američki veštački satelit "Mariner 10" snimio je prvefotografije Merkura.

1982 - Umro je nemački kompozitor Karl Orf, autorscenske kantate "Karmina Burana". Napisao je knjigu "Muziku za decu", namenjenu obrazovanju, i kreirao specijalne, jednostavne dečje instrumente koji se nazivaju Orfov instrumentarijum.

1990 - Premijer Australije Bob Houk (Hawke) dobio je izbore,postavši prvi laburista koji je četiri puta uzastopno osvojio položaj šefa vlade.

1994 - Republika Hrvatska i predstavnici Srba u Hrvatskojpotpisali su sporazum o primirju i razgraničenju vojnih snaga na šest od ukupno 35 sektora na 300 kilometara dugom frontu.

1997 - Bežeći pred nasiljem koje je zahvatilo zemlju tokomkrvavih nemira, više od 50 izbeglica iz Albanije utopilo se kada je njihov brod potonuo nakon sudara s italijanskim ratnim brodom u južnom Jadranu, u blizini italijanske obale.

2002 - U Moskvi je predstavljen projekat prvog u svetukosmičkog aparata "S-21" koji je namenjen kosmičkom turizmu.

2002 - Izraelske oklopne jedinice ušle su u Ramalu iblokirale sedište palestinskog lidera Jasera Arafata.

2003 - Svetska zdravstvena organizacija je saopštila da je Karlo(Carlo) Urbani, lekar koji je prvi identifikovao ozbiljni akutni respiratorni sindrom (SARS) umro od iste bolesti.

2004 - Na svečanoj ceremoniji u Beloj kući Severnoatlanskojalijansi (NATO) zvanično je pristupilo sedam istočnoevropskih država: Bugarska, Estonija, Letonija, Litvanija, Rumunija, Slovačka i Slovenija, čime je broj članica NATO povećan na 26.

2006 - Nigerijske vlasti uhapsile su bivšeg liberijskogpredsednika Čarlsa Tejlora i izručile ga Međunarodnom sudu u Hagu, pred kojim je optužen za ratne zločine tokom građanskog rata u Sijera Leoneu i Liberiji od 1991. do 2001. godine u kome je poginulo 120.000 ljudi. On je prvi afrički lider kome će se suditi za ratne zločine pred međunarodnim sudom.

[Bisernica]

30. mart





1135 - U Kordobi u Španiji rođen je Mojsije Majmond (Moses Maimonides), najznačajniji jevrejski filozof srednjeg veka i jedan od najpoznatijih lekara svoga doba. Njegova dela prevedena su na mnoge jezike i uticala su na jevrejsku filozofiju i srednjovekovnu skolastiku.

1746 - Rođen je španski slikar Fransisko de Goja (Francisco Goya). Kao dvorski slikar od 1786. naslikao je čuvene portrete članova kraljevske porodice, dvorjana i uglednih ličnosti.

1814 - Britanci i njihovi saveznici u ratu protiv Napoleona Bonaparte trijumfalno su ušli u Pariz.

1842 - Američki lekar Kraford Long (Crawford Long) prvi put je upotrebio etar kao anestetik prilikom hirurške intervencije u bolnici u gradu Džeferson u Virdžiniji.

1853 - Rođen je holandski slikar Vinsent van Gog (Vincent van Gogh). Jedan od najvećih umetnika 20. veka čije je delo presudno uticalo na stvaranje novog likovnog izraza u evropskom slikarstvu, slavu je stekao posthumno. Neshvaćen i nepriznat za života, u dubokoj depresiji izvršio je samoubistvo 29. jula 1890.

1856 - U Parizu je mirovnim ugovorom okončan Krimski rat vođen od 1853. između Rusije i Otomanskog carstva.

1863 - Princ Vilijam (William), mlađi sin danskog kralja Kristijana IX (Cristian), postao je kralj Grčke pod imenom Džordž I.

1867 - Senatu SAD podnesen je ugovor o kupovini Aljaske od Rusije. Teritorija od milion i po kvadratnih kilometara kupljena je potom za 7,2 miliona dolara, oko dva centa po jutru zemlje. Aljaska je 1912. godine zvanično proglašena za teritoriju SAD, a 1959. godine postala je 49. američka država.

1894 - Rođen je ruski konstruktor aviona Sergej Iljušin, koji je tokom tri decenije konstruisao više od 50 tipova aviona. Posebno je poznat po oklopnom jurišnom avionu "Il-2" za potrebe sovjetskog ratnog vazduhoplovstva u Drugom svetskom ratu.

1912 - Ugovorom u Fesu između Francuske i marokanskog sultana, Maroko je kao protektorat priključen francuskim kolonijalnim posedima.

1945 - Sovjetska armija je u Drugom svetskom ratu zauzela poljsku baltičku luku Dancig (Gdanjsk).

1950 - Umro je francuski političar i državnik Leon Blum, vođa Socijalističke stranke od osnivanja 1920, prvi socijalista premijer Francuske. Predvodio je vladu Narodnog fronta 1936-37. Posle nemačke okupacije Francuske u Drugom svetskom ratu odveden je u Nemačku, gde je bio zatvoren u logorima Buhenvald i Dahau. Po završetku rata ponovo je premijer 1946-47.

1967 - NATO je zatvorio vojne štabove u Francuskoj, nakon što je predsednik Šarl de Gol odlučio da povuče zemlju iz tog zapadnog vojnog saveza.

1972 - Velika Britanija je stavila Severnu Irsku pod direktnu britansku upravu. Suspendovan je severnoirski parlament i vlada Unionističke stranke Brajana Foknera (Brian Faulkner).

1973 - Povlačenjem poslednjih američkih trupa i oslobađanjem zarobljenika formalno je završeno vojno angažovanje SAD u Vijetnamu.

1979 - Iranci su na dvodnevnom referendumu ubedljivom većinom izglasali uspostavljanje Islamske republike.

1981 - U Vašingtonu je izvršen neuspeo atentat na predsednika SAD Ronalda Regana (Reagan).

1986 - Umro je američki filmski glumac Džejms Kegni (James Cagney), koji se proslavio ulogama u kriminalističkim filmovima, među kojima su najpoznatiji "Državni neprijatelj" i "Anđelio garava lica". Dobitnik je Oskara za film "Jenki Dudl Dandi".

1987 - Slika Van Goga (Gogh) "Suncokreti" prodata je na aukciji u Londonu za 24,75 miliona funti (39,7 miliona dolara).

2000 - Novinari, izdavači i organizacije za očuvanje slobode medija iz celog sveta pokrenuli su u Briselu kampanju za odbranu nezavisnih medija i novinara u Srbiji koji su se našli na udaru režima predsednika SR Jugoslavije Slobodana Miloševića.

2000 - Umro je bivši austrijski predsednik Rudolf Kirhšleger. Za predsednika Austrije biran je dva puta između 1974. i 1986. i bio je prvi austrijski predsednik koji nije bio član nijedne političke partije.

2002 - U 102. godini umrla je britanska kraljica majka Elizabeta.

2003 - U američkoj državi Njujork zabranjeno je pušenje u restoranima i barovima.

2004 - U 95. godini umro je legendarni saradnik britanske radio televizije BBC Alister Kuk (Alistair Cooke) koji je, u svojoj čuvenoj emisiji "Pisma iz Amerike", skoro šest decenija izveštavao o kulturnim i političkim zbivanjima u SAD.

2009 - Umro je francuski kompozitor Moris Žar (Maurice Jarre) koji je postao slavan po muzici u filmovima "Lorens od Arabije", "Doktor Živago", "Put u Indiju" što mu je donelo i Oskara za filmsku muziku. Komponovao je muziku za više od 150 filmova za čuvene reditelje kao što su Alfred Hičkok, Džon Hjuston, Lukino Viskonti, Dejvid Lin i Piter Vir.

[Bisernica]

31. mart





1282 - U pobuni Sicilijanaca protiv francuske vlasti pobijeni su svi Francuzi koji su se nalazili na ostrvu. Ustanak poznat pod nazivom "Sicilijanska večernja", organizovan je pod geslom "Morte alla Francia Italia anela!" (Smrt Francuskoj od Italije). Prema legendi, od početnih slova tog gesla nastao je kasnije naziv "mafija".

1492 - Kralj Fernando V Katolički dao je Jevrejima rok od tri meseca da pređu u rimokatoličku veru ili da napuste Španiju.

1496 - Papa Aleksandar VI formirao je sa Svetim Rimskim Carstvom, Španijom, Venecijom i Milanom Svetu ligu za borbu protiv Turaka.

1547 - Umro je francuski kralj Fransoa I (Francois), koji je Bolonjskim konkordatom 1516. osigurao prevlast krune nad rimokatoličkom crkvom u Francuskoj. Od dolaska na presto 1515. nastojao je da postane rimsko-nemački car, što je 1519. uspeo njegov rival Karlo V, protiv kojeg je potom vodio četiri rata.

1596 - Rođen je francuski filozof, matematičar i fizičar Rene Dekart (Descartes), čije je delo označilo raskid sa skolastikom i začetak moderne filozofije racionalizma. Svoje učenje objavio je u delima "Rasprava o metodi" (1637) i "Meditacije" (1641), a delom "Geometrija" otvorio je novu epohu u matematici.

1732 - Rođen je austrijski kompozitor Franc Jozef Hajdn (Franz Joseph Haydn), autor više od 100 simfonija i brojnih kamernih i vokalnih dela, kao i austrijske i nemačke himne. Za života je stekao međunarodnu slavu, a njegove kompozicije izvođene su u svim evropskim gradovima.

1854 - Japan je sa SAD potpisao ugovor o otvaranju luka Šimoda i Hakodate za američke trgovce. To je bio prvi sporazum o otvaranju japanskih luka za trgovinu sa inostranstvom.

1889 - Otvorena je Ajfelova kula, tada najviša građevina u svetu. Čelična konstrukcija visoka 300 metara postala je jedno od glavnih znamenitosti Pariza. Kulu, sagrađenu povodom Svetske izložbe u Parizu, konstruisao je francuski inženjer Aleksandar Gistav Ajfel (Alexandre Gustave Eiffel).

1892 - Srbija je, kao jedna od prvih evropskih zemalja, donela zakon o pomaganju sporta izvan škola. Gimnastika kao obavezan predmet u školama u Srbiji, uvedena je zakonom iz 1883.

1917 - SAD su od Danske preuzele Zapadnoindijska ostrva u Karipskom moru i nazvale ih Devičanska ostrva. Sporazum o kupovini tih ostrva za 25 miliona dolara sklopljen je u avgustu 1916.

1948 - Kongres SAD usvojio je Maršalov plan. Tim planom, nazvanim po njegovom tvorcu američkom državnom sekretaru Džordžu Maršalu (George Marshall) dodeljena je pomoć od 15 milijardi dolara evropskim zemljama za obnovu posle Drugog svetskog rata.

1959 - Nakon neuspešne protivkineske pobune u Lasi, dalaj lama je pobegao u Indiju gde je dobio politički azil.

1971 - Američki poručnik Vilijam Keli (William Calley) osuđen je na doživotni zatvor zbog masakra civila tokom Vijetnamskog rata u selu Mi Laj u martu 1968. Kazna mu je kasnje smanjena na 20 godina zatvora.

1979 - Britanski razarač "London" isplovio je iz luke u Valeti, čime su okončane vojne veze između Velike Britanije i Malte uspostavljene pre 181 godine.

1980 - Umro je američki atletičar Džesi Ovens jedan od najvećih sportista 20. veka, koji je osvojio četiri zlatne medalje na Olimpijskim igrama u Berlinu 1936. Prilikom dodeljivanja medalja Adolf Hitler je napustio ložu da bi izbegao da se rukuje sa pobednikom crncem.

1983 - U zemljotresu koji je razorio kolumbijski grad Popajan poginulo je najmanje 500 ljudi, a 3.000 je osalo bez domova.

1986 - Meksički avion "boing 727", na liniji Meksiko Siti - Los Anđeles, srušio se u planinama centralnog Meksika. Poginulo je svih 166 putnika i članova posade.

1991 - Na Plitvicama u Hrvatskoj izbio je prvi sukob između hrvatske policije i naoružanih Srba. Dvoje ljudi je poginulo, a 20 je ranjeno. Na poziv Predsedništva SFR Jugoslavije hrvatske snage su se povukle, a kontrolu su preuzele jedinice JNA. Narednih dana oružani sukobi izbili su u okolini Vinkovaca i Vukovara.

1991 - Prve višepartijske izbore u Albaniji dobili su komunisti, ali je opozicija pobedila u Tirani i ostalim većim gradovima.

1992 - Posetom izraelskog predsednika Hercoga (Herzog) španskom kralju Huanu Karlosu (Juan Carlos) obeležena je 500. godišnjica progona Jevreja iz Španije.

1993 - Savet bezbednosti UN doneo je, prvi put od početka bosanskog rata, odluku kojom je ovlastio NATO da upotrebi vojnu silu protiv prekršilaca u zoni zabranjenih letova nad Bosnom.

1994 - Izrael i PLO su potpisali sporazum o međunarodnim posmatračima u gradu Hebronu na Zapadnoj obali, čime je Izrael prvi put pristao na međunarodno prisustvo na okupiranim teritorijama otkad ih je zauzeo u ratu 1967.

2001 - U Holandiji, četiri para homoseksualaca sklopili su brak na osnovu zakona koji je donela holandska vlada.

2002 - U restoranu u lučkom gradu na severu Izraela - Haifi, u napadu bombaša samoubice poginulo je više od 15 osoba a 44 su ranjene.

2003 - Haški tribunal osudio je Mladena Naletilića Tutu i Vinka Martinovića Štelu na 20, odnono 18 godina zatvora zbog progona muslimanskog stanovništva u Mostaru 1993. godine.

2003 - U blizini Potočara u Republici Srpskoj (BiH) sahranjeno je prvih 600 žrtava srebreničkog masakra koji se dogodio 1995. godine. Sahrani je prisustvovalo oko 10.000 bosanskih muslimana. To su prve identifikovane žrtve od preko 7.000 muslimana koje su ubile srpske snage u toj enklavi.

2004 - Haški tribunal osudio je bosanskog Srbina Darka Mrđu, koji je ranije priznao krivicu, na 17 godina zatvora zbog ubistva oko 200 muslimanskih zarobljenika na planini Vlašić u avgustu 1992.

2004 - SAD su odlučile da zamrznu finansijsku pomoć Srbiji zbog nedovoljne saradnje Beograda sa Haškim tribunalom.

[Bisernica]

1. april





1572 - Ustankom protestanata protiv španskog kralja Filipa II Holandija je počela borbu za samostalnost. U narednim decenijama, zajedno sa Engleskom, Holandija je vodila bespoštednu borbu za prevlast nad morima i kolonijama sa već oslabljenom Španijom.

1815 - Rođen je nemački državnik i političar Oto fon Bizmark (Otto von Bismark) prvi kancelar ujedinjenog nemačkog carstva, poznat kao "gvozdeni kancelar". Predsedavao je Berlinskim kongresom 1878. godine na kojem su evropske sile uspostavile nov odnos snaga na jugoistoku Evrope - osujećena je namera Rusije za stvaranje velike Bugarske, a Srbija i Crna Gora stekle su međunarodno priznanje.

1868 - Rođen je francuski pesnik i dramski pisac Edmon Rostan (Edmond Rostand), koji je u jeku naturalizma s velikim uspehom oživeo romantični teatar. Njegov "Sirano de Beržerak" osvojio je publiku i održao se na repertoarima svetskih pozorišta do danas.

1918 - U Velikoj Britaniji je osnovano Kraljevsko vazduhoplovstvo (Royal Air Force - RAF).

1920 - Rođen je japanski glumac Toširo Mifune (Toshiro), koji je svetsku slavu stekao tumačenjem uloga samuraja, posebno u filmovima režisera Akire Kurosave. Proslavio se filmovima "Rašomon", "Sedam samuraja", "Krvavi presto", "Šogun".

1924 - Nemački sud osudio je Adolfa Hitlera na pet godina zatvora zbog pokušaja puča u novembru 1923. godine, ali je već 20. decembra amnestiran. Hitler je u zatvoru napisao knjigu "Majn kampf" (Moja borba) u kojoj je izneo koncepciju o "novom poretku" i rasnoj supremaciji Nemaca.

1933 - U Nemačkoj je počeo progon Jevreja bojkotom njihovih poslova i blokiranjem bankovnih računa.

1939 - Okončan je trogodišnji građanski rat u Španiji u kojem je poginulo više od milion ljudi, a više od pola miliona je izbeglo iz zemlje. Španija je narednih 36 godina bila pod diktaturom generala Franciska Franka (Francisco Franco).

1945 - Iskrcavanjem američkih trupa na japansko ostrvo Okinava počela je poslednja etapa u prodiranju savezničkih snaga prema Japanu u Drugom svetskom ratu. U ovoj najvećoj amfibijskoj operaciji na Pacifiku učestvovalo je 183.000 vojnika, 1.727 aviona i 1.321 ratni brod. Borbe u kojima je poginulo 7.000 američkih i 100.000 japanskih vojnika okončane su 2. jula.

1946 - Prvom omladinskom radnom akcijom u posleratnoj komunističkoj Jugoslaviji počela je izgradnja železničke pruge Brčko-Banovići. U izgradnji 90 kilometara pruge učestvovalo je 60.000 mladih iz cele tadašnje Jugoslavije.

1948 - Počela je sovjetska blokada Berlina.

1970 - Beogradski radio "Studio B" počeo je emitovanje programa iz zgrade novinske kuće "Borba".

1975 - Predsednik Kambodže Lon Nol pobegao je u Indoneziju nakon što su Crveni Kmeri opkolili glavni grad Pnom Pen.

1976 - U Parizu je umro nemački slikar i vajar Maks Ernst (Max) jedan od osnivača dadaističkog pokreta u Kelnu. Godine 1924. u Parizu prišao je nadrealistima i postao jedan od najistaknutijih predstavnika tog pokreta. U savremeno slikarstvo uveo je nove tehnike - kolaž-fotografiju i frotaž tehniku. Rođen je 1891. godine.

1983 - U katastrofalnom zemljotresu u Kolumbiji više od 500 ljudi je poginulo, a više od 1.500 je povređeno.

1996 - Spajanjem "Micubiši banke" i "Banke Tokio" u Japanu je stvorena najveća svetska banka.

1999 - U vazdušnim napadima NATO-a na SR Jugoslaviju srušen je Varadinski most na Dunavu, u Novom Sadu.

2001 - U Beogradu je uhapšen bivši predsednik Srbije i SR Jugoslavije Slobodan Milošević pod optužbom da je tokom desetogodišnje vladavine (1990-2000) zloupotrebljavao položaj i time pribavio ličnu korist i korist za Socijalističku partiju Srbije. Miloševića su srpske vlasti u junu iste godine predale Međunarodnom sudu za ratne zločine u Hagu.

2001 - Američki špijunski avion sudario se s kineskim lovcem iznad Južnog kineskog mora, nakon čega je američka letilica prinudno sletela u kinesku vojnu bazu Hajnan. Nakon izvinjenja američke vlade, Kinezi su 13. aprila oslobodili 24 člana posade.

2002 - U Republici Srpskoj je uhapšen i izručen Međunarodnom sudu za ratne zločine u Hagu bivši ofcir Vojske RS Momir Nikolić optužen za genocid nad Muslimanima u Srebrenici 1995.

2003 - Britanski sud je osudio dvojicu Alžiraca na 11 godina zatvora zbog prikupljanja novca za terorističku mrežu Al Kaida. To je bila prva presuda za veze sa Al Kaidom u Velikoj Britaniji.

2003 - Umro je Majkl Džeter (Jeter), američki pozorišni i filmski glumac, koji je u čuvenoj dečjoj seriji "Ulica Sezam", tumačio ulogu gospodina Nudla.

2005 - Umro je Harald Junke (Juhnke), jedan od najomiljenijih nemačkih televizijskih, filmskih i pozorišnih zvezda, kojeg su mnogi zvali nemačkim Frenkom Sinatrom.

[Bisernica]

2. april





742 - Rođen je franački kralj Karlo Veliki koji je od dolaska na presto 768. do smrti 814. proširio franačko carstvo od Severnog mora do Italije i od Atlantika do Češke. Krunisan je za cara 800. godine.

1758 - Rođen je Džejms Monro (James Monroe), jedan od najaktivnijih političara u američkoj istoriji. Bio je predsednik SAD od 1817. do 1825. godine. Zajedno sa J.Q. Adamsom formulisao je Monroovu doktrinu kojom je proklamovana američka izolacionistička politika. Sudelovanjem u dva svetska rata i ulaskom u UN, SAD su napustile Monroovu doktrinu.

1792 - Dolar je ozakonjen kao novčana jedinica SAD.

1805 - Rođen je danski pisac Hans Kristijan Andersen. Svetsku slavu donele su mu pripovetke za decu, bajke među kojima su najpoznatije "Carevo novo odelo", "Ružno pače", "Snežna kraljica", "Devojčica sa šibicama".

1840 - Rođen je francuski pisac Emil Zola (Emile), predvodnik naturalističkog pokreta u francuskoj književnosti, autor "Tereze Raken", "Žerminala", "Nane". Značajnu ulogu Zola je imao u otkrivanju mahinacija najviših vojnih krugova u "Drajfusovoj aferi". Otvorenim pismom 1898. predsedniku Francuske pod naslovom "Optužujem" u listu "L'oror", doprineo je oslobađanju kapetana Alfreda Drajfusa, lažno optuženog za izdaju i osuđenog na doživotnu robiju.

1860 - U Torinu se sastao prvi italijanski parlament.

1872 - Umro je američki pronalazač i slikar Semjuel F. B. Morze(Samuel Morse), tvorac telegrafa i Morzeove azbuke.

1914 - Rođen je engleski filmski glumac Alek Ginis. Proslavio se filmovima "Nežno srce", "Veliko očekivanje", "Naš čovek u Havani", "Lorens od Arabije", "Pad Rimskog carstva", "Doktor Živago", a za ulogu u filmu "Most na reci Kvaj" dobio je Oskara.

1905 - Otvoren je železnički tunel ispod Alpa "Simplon" kojim je Švajcarska povezana sa Italijom.

1917 - Američki Kongres objavio je rat carskoj Nemačkoj.

1917 - Pred Vojnim sudom za oficire srpske vojske u Solunu je počeo sudski proces protiv grupe oficira na čelu sa pukovnikom Dragutinom Dimitrijevićem - Apisom, optuženih za pripremanje prevrata i pokušaj atentata na regenta Aleksandra. Nad Apisom i dvojicom njegovih sledbenika izvršena je smrtna kazna streljanjem 26. juna. Ostali su osuđeni na zatvorske kazne. Vrhovni sud Srbije rehabilitovao je Apisa i njegove sledbenike u obnovljenom procesu 2. juna 1953.

1940 - Nemačka vojska okupirala je Dansku i napala Norvešku.

1944 - Sovjetske trupe prešle su reku Prut u Drugom svetskom ratu i ušle u Rumuniju.

1960 - Francuska je potpisala sporazum sa Madagaskarom kojim je Madagaskar postao nezavisna država, nakon 64 godine francuske kolonijalne vladavine.

1965 - Umro je srpski fiziolog Ilija Đuričić, predsednik Srpske akademije nauka i umetnosti od 1960. do 1965. i rektor Beogradskog univerziteta od 1950. do 1952. i od 1954. do 1956. Napisao je veći broj eksperimentalnih naučnih radova iz oblasti fiziologije mišića, endokrinih žlezda, krvi, anafilaksije.

1974 - U Parizu je umro francuski političar i državnik Žorž Pompidu (Georges Pompidou). Bio je predsednik vlade od 1962. do 1968. godine. U junu 1969. izabran je za predsednika Francuske, nakon što je Šarl de Gol (de Gaulle) podneo ostavku.

1974 - U Titogradu (Podgorica) osnovan je Univerzitet Crne Gore.

1979 - Zatvaranjem britanske vojne baze Malta je stekla punu nezavisnost, čime je okončano gotovo 80 godina dugo britansko prisustvo na tom ostrvu.

1981 - Predsedništvo SFRJ proglasilo je vanredno stanje na Kosovu zbog demonstracija albanskih studenata koje su počele 11. marta pod parolom "Kosovo-republika".

1982 - Argentinske vojne snage iskrcale su se na Foklandska ostrva, britansku koloniju u Južnom Pacifiku koju su čuvala 84 britanska marinca. Vojnom intervencijom Britanija je polovinom juna ponovo preuzela Foklandska ostrva.

1999 - Vlasti u Beogradu preuzele su nezavisni radio B92.

2003 - Predsedavajući Predsedništva Bosne i Hercegovine Mirko Šarović podneo je ostavku zbog afere izvoza oružja Vazduhoplovnog zavoda "Orao" iz Bijeljine Iraku, koji je bio pod sankcijama UN, i "špijunske afere u Republici Srpskoj".

2004 - Haški tribunal obelodanio je optužnice protiv šestorice hrvatskih oficira i bivših zvaničnika u samoproklamovanoj hrvatskoj republici Herceg-Bosni. Za zločine protiv čovečnosti u zapadnoj Hercegovini 1992-1993. optuženi su: Jadranko Prlić, Slobodan Praljak, Milivoj Petković, Bruno Stojić, Valentin Ćorić i Berislav Pušić. Tri dana kasnije svi optuženi su se dobrovoljno predali tribunalu u Hagu.

2005 - U Vatikanu je preminuo poglavar rimokatoličke crkve papa Jovan Pavle Drugi. Nemački kardinal Jozef Racinger (Joseph Ratzinger), koji je uzeo ime Benedikt Šesnaesti, izabran je za novog poglavara rimokatoličke crkve.

[Bisernica]

3. april





1512 - Turski sultan Bajazit II abdicirao je u korist sina Selima I.

1682 - Umro je španski slikar Bartolomeo Esteban Muriljo (Murillo), jedan od najznačajnijih predstavnika visokog baroka.

1807 -U selu Voganj kod Rume počela je Ticanova buna 15.000 seljaka iz 45 selarumskog i iločkog vlastelinstva. Austrijska vojska je za 10 dana ugušila pobunu, a vođa Teodor Avramović Tican uhvaćen je i krajem godine streljan.

1897 - U Beču je umro čuveni nemački kompozitor i pijanista Johanes Brams, autor mnogih simfonija, klavirskih koncerata, horskih i solo pesama. Svetsku slavu donelo mu je delo "Nemački rekvijem", napisano 1868. godine. Rodio se u Hamburgu, 7. maja 1833. u porodici muzičara.

1915 - U Valjevu je umrla srpska slikarka Nadežda Petrović. Smatra se začetnikom modernog srpskog slikarstva, a njene slike "Resnik", Notr Dam", "Autoportret", "Bulonjska šuma" svrstavaju se među najbolja dela u srpskoj likovnoj umetnosti.

1922 - Josif Visarionovič Staljin izabran je za generalnog sekretara Komunističke partije Rusije.

1930 - Ras Tafari je postao car Haile Selasije I od Abisinije (kasnije: Etiopija).

1930 - Rođen je nemački državnik Helmut Kol (Kohl) kancelar Zapadne Nemačke od 1982. i prvi kancelar Nemačke posle ujedinjenja Zapadne i Istočne Nemačke 1990. Na tom položaju je ostao 16 godina, do izbornog poraza 1998.

1936 - Pogubljen je Bruno Hauptman (Hauptmann), otmičar i ubica sina američkog pilota Čarlsa Lindberga (Linbergh) koji je prvi sam preleteo Atlantski okean. Taj događaj je bio povod da SAD donesu Zakon o otmici kojim je za kidnapovanje uvedena smrtna kazna.

1941 - Mađarski premijer Pal Teleki izvršio je samoubistvo dan pošto je usvojen nemačko-mađarski plan za napad na Jugoslaviju. Teleki je bio član delegacije koja je 12. decembra 1940. u Beogradu potpisala Ugovor o večnom prijateljstvu i miru Jugoslavije i Mađarske. Mađarska je, zajedno s Nemačkom, 6. aprila 1941. napala Jugoslaviju.

1948 - Premijerom drame Ivana Cankara "Kralj Betajnove" u režiji Bojana Stupice, otvoreno je Jugoslovensko dramsko pozorište u Beogradu. Dramski ansambl je u početku imao 40 članova, direktor je bio pisac Eli Finci, a umetnički rukovodilac Bojan Stupica.

1948 - Predsednik SAD Hari Truman (Harry) potpisao je Maršalov plan ekonomske pomoći Evropi razorenoj tokom Drugog svetskog rata.

1975 - Ruski velemajstor Anatolij Karpov postao je svetski prvak u šahu, pošto je dotadašnji prvak, američki velemajstor Bobi Fišer, odbio da brani titulu.

1979 - U Pakistanu je pogubljen bivši predsednik vlade Zulfikar Ali Buto (Bhutto) koji je zbačen sa vlasti vojnim udarom 1977.

1991 - Savet bezbednosti UN je izglasao rezoluciju o prekidu vatre u Zalivskom ratu, naložio razmeštanje mirovnih snaga u regionu i zatražio od Iraka da uništi oružje za masovno razaranje.

1991 - U Švajcarskoj je umro engleski pisac Grejem Grin (Graham Greene) - "Treći čovek", "Suština stvari", "Ministarstvo straha", "Moć i slava", "Kraj ljubavi", "Naš čovek u Havani".

1992 - Komunistički lider i predsednik Albanije Ramiz Alija podneo je ostavku dve nedelje posle parlamentarnih izbora, na kojima su komunisti izgubili većinu u Skupštini.

1995 - Više od 150 pripadnika plemena Hutu, mahom žena i dece, masakrirano je u jednom selu na severoistoku Burundija.

1996 - U avionskoj nesreći kod dubrovačkog aerodroma Ćilipi poginuli su ministar trgovine SAD Ronald Braun (Brown), 29 članova njegove pratnje i šest članova posade.

1999 - Avioni NATO bombardovali su centar Beograda, prvi put od početka vazdušnih napada na SR Jugoslaviju 24. marta. Pogođene su zgrade republičkog i saveznog ministarstva unutrašnjih poslova. U Novom Sadu srušen je drugi most na Dunavu.

2000 - Pripadnici Sfora uhapsili su na Palama jednog od ratnih lidera i visokog funkcionera bosanskih Srba Momčila Krajišnika i predali ga Međunarodnom sudu za ratne zločine u Hagu. Pravosnažno je osuđen 17. marta 2009. na 20 godina zatvora.

2003 - U Strazburu je državna zajednica Srbija i Crna Gora primljena u Savet Evrope, kao 45-ta zemlja članica te najstarije panevropske organizacije.

2008 - Haški tribunal oslobodio je bivšeg vođu OVK Ramuša Haradinaja, potom premijera Kosova i saoptuženog Idriza Baljaja krivice za ratne zločine nad Srbima, Romima i Albancima u okolini Dečana 1998, a trećeoptuženi Ljah Brahimaj osuđen je na 6 godina zatvora zbog okrutnog postupanja i mučenja zatvorenika.